VeranderenHet omgaan met verschillende werkelijkheden

Steven de Groot – KULTIFAwww.kultifa.nl

Complexiteit werkveld vtsPNOmvang:• veelheid aan actoren;• veelheid aan verschillende percepties van het probleem;• veelheid aan verschillende discoursen• veelheid aan relaties tussen actoren;• veelheid aan vaak tegenstrijdige doelen per actor en tussen actoren;• veelheid aan strategieën/middelen;

Dynamiek:• veranderingen in doelen en percepties van actoren ;• tussentijdse veranderingen in doelen van het beleidsproces;• veranderingen in relaties tussen actoren (zoals coalities);• veranderingen in beschikbare middelen bij actoren;• tijdsdruk;• tijdritme van actoren (zoals interne besluitvorming);

Onzekerheid over:• timing (wat is het goede moment voor een actie);• effect van specifieke strategieën;• participerende actoren en hun percepties;• machtspositie (beschikbare middelen en invloed) van actoren;• relaties tussen actoren;• de strategieën en doelen van andere actoren;• randvoorwaarden kunnen ter discussie komen te staan en kunnen veranderen;• keuzes van andere actoren.2 04/22/23

Denkkaders / Hulpmiddelen

● Whole Scale Change

● Kritisch Realisme -> CMO’s

● Veranderstrategieën

3 04/22/23

Uit Whole Scale Change 1:

● Constructivisme: betekenisgeving en eigen waarheden in sociale omgeving (en onderstroom en bovenstroom)

● Systeemdenken (versus mechanistische denken) / chaostheorie: AHMAS-principe

● Meervoudigheid: continue beweging

4 04/22/23

Uit Whole Scale Change 2:

1 Meervoudigheid - zorg dat je de bomen en het bos ziet

2 Common ground – leg de puzzel samen

3 Real-time – laat leren en veranderen samen gaan

4 Dialoog – werk aan eigenaarschap

5 Visie – zorg voor focus en bezieling

6 Systeemafbakening – bepaal het sociale geheel

7 Momentum – houd het juiste tempo 5 04/22/23

6 04/22/23

Onderstroom versus bovenstroomBovenstroom (formeel): dat wat je ziet ● De PID is getekend

● De FAT was succesvol

● Het gaat om de inhoud

● De Board heeft afgetikt / besloten…

● Het is een ICT-operatie

● 1 concern

Onderstroom (informeel): dat wat men denkt en voelt ● Zij bepalen, wij betalen

● 26 concerns

● t Is niets en zal nooit wat worden

● Ze begrijpen ons werk niet 7 04/22/23

8 04/22/23

Wat Actie Stap

Gebeurtenissen Reageren 1. Vertel het verhaal

Trends & patronen Anticiperen 2. Bepaal de trends

‘Causaliteit’ Reframen 3. Bepaal de richtinggevende vraag

Structuren Redesignen 4. Schets de structuur

Mentale modellenOpvattingen, cultuur

Regereneren 5. Reflectievragen

Zichtbaar

OnzichtbaarMechanistisch

denken

Systeemdenken

CMO-configuratiesCMO-methode is methode van vierde generatie beleidsevaluatie -

Pawson & Tilley

Gebaseerd op Kritisch Realisme: reconstructie ‘Wat werkt wel en niet

in welke situatie?’

Context + Mechanisme -> Outcome (CMO-configuratie)

Ontwerpen van CMO op basis van analyse van causaliteit

CIMO-Configuraties: Interventie (I) op C en/of M leidt tot andere O

9 04/22/23

CMO-configuraties 2Het Kritisch realisme heeft als ambitie om de ‘generatieve’

mechanismen en regelmatigheden ervan aan te geven of te

verklaren (de ‘theoriegestuurde aanpak’)

Drie dimensies, lagen of niveaus van werkelijkheid:

1. het empirische (ervaringen, indrukken, percepties) die we

middels de verhalen optekenen en verspreiden;

2. het 'feitelijke' (evenementen, toestanden die in tijd en ruimte

bestaan);

3. het 'niet-feitelijke', 'reële' of het 'diepe' niveau (meer

duurzame structuren, generatieve mechanismen, krachten,

tendensen), die we middels de CMO-configuraties weergeven.

Doel: ´geweven werkelijkheid´ (3 dimensies: 3D)10 04/22/23

CMO-configuraties 3 - mechanismen in organisaties*

Omgevingsmechanismen: beïnvloeding door externe factoren op de

werking van sociale contacten -> Framing en Reframing;

Cognitieve mechanismen: beïnvloeding door wijzigingen van

individuele of collectieve kennis en percepties -> Recency effect,

Primacy effect, Poor probability estimation, Overconfidence, Escalation

phenomina, Association bias, Selffulfilling prophecy ('Pygmalion effect'),

Entrapment, Diffusion;

Relationele mechanismen: beïnvloeding van verbindingen tussen

individuen, groepen en netwerken -> Threshold-based behaviour,

Groupthink, Interdependentie, Goal intertwinement, Smallenbroekeffect.

* Myers (2007); Cambell (2005); Stinchcombe (2001); Hedstrom & Swedberg (1998)11

04/22/23

CMO-configuraties 4 – vragen CIMO’s Context (C)

- Who are the individuals of interest?

- Which interpersonal relationships are of interest?

- Which aspects of the institutional setting are of interest?

- Which aspects of the wider infrastructural system are of interest?

Interventions (I)

- What is the intervention of interest?

www.kultifa.nl | 2009 17

Mechanisms (M)

- What are the mechanisms of interest?

- Which claims, concern and issues (CCI’s) of stakeholders are of interest?

- What is it about interventions acting in a context that leads to the outcome?

- Why are mechanisms activated or not activated?

Outcome (O)

- What are the relevant outcome?

- What outcomes would be important to the individuals involved?

- How will the outcomes be measrured?

- What is the primary outcome and what are the secondary outcomes?1204/22/23

13 04/22/23

CMO-configuraties 4- doel-middel relaties

- oorzaak-gevolg-argumentaties

CMO-configuraties 5 1. Ontregelen van onbewuste patronen, door het verbreken of verzwakken

van een bestaande causale relatie (‘morrrelen’ aan de Context);

2. Het versterken van bestaande patronen, bijvoorbeeld door het

verminderen van de tijdsvertraging;

3. Installeren van nieuwe patronen – deels door hergebruik van bestaande

patronen - ondersteund door voorbeeldgedrag, nieuwe structuren en

procedures e.d.;

4. Onbewust maken van de nieuwe patronen;

In termen van CMO’s: nieuwe CMO-configuraties (bv. C3 + M2 -> O1)

Hoe (door welke Interventie (I), in welke context en met welk

mechanisme(n)) kunnen we tot een gewenste outcome Y komen of op een

andere wijze outcome X realiseren?14

04/22/23

15 04/22/23

Veranderen in kleuren

16 04/22/23

Huidige mix van kleuren…

17 04/22/23

Kleur van de (ontvangende) organisatie(politie: geel + beetje rood)

Kleur van project

(vtsPN: blauw)

Kleur van de opdrachtgever

(politie: veelal blauw)

‘Match’ of onderkennen van kleurverschillen

Kleur van de projectleider

(politie: veelal blauw)

Kleuren in project vtsPN / korps

18 04/22/23

(her)OntwerpBLAUW

VraagarticulatieGEEL

ImplementatieGEEL / ROOD /

GROEN

Huidig (binnenste ring)

Mogelijk effectiever(buitenste ring)

De ontvangende organisatie: KGB3

● Klant (opdrachtgever)

● Gebruiker

● Beslisser● Beïnvloeder● Betaler

Met allen hun eigen verhaal…

19 04/22/23

CIO SBG

Lokaal FB

Gebruikers

Board

SWH Domein-manager

Proces-eigenaar

CIO

Landelijk FB

vtsPN

?

Uitdagingen verandermanagement Onderkennen van complexiteit => standaardisatie in diversiteit

- Meer aandacht voor het HOE (veranderstrategieën) naast

het WAT (inhoud) door:

- Een veranderagenda opstellen (visie) & in samenhang

veranderen (meervoudigheid)

- Verbinden de bovenstroom met onderstroom:

luisteren naar & bij elkaar brengen van stakeholders (KGB3)

- Onderzoeken & benutten van patronen en mechanismen in organisaties20 04/22/23