VAPRO Magazine editie 2 2012
description
Transcript of VAPRO Magazine editie 2 2012
nummer 2 jaargang 10 april 2012
Hèt tijdschrift voor de operator en technisch vakman
Flexibel roosteren? Ja, graag! Nee, laat maar
Verder in dit nummer:
Van chemie naar offshore
Zo maak je een herbicide
Beleven van risico’s
Managers leren snel bij Leergang
Win een EK-shirt!
In hoeverre kunnen wijzigingen in roosters aangebracht worden
Nee, ik kan nooit afwijken van mijn rooster
Ja, als ik kan ruilen met collega’s
Ja, ik kan een dag aangeven waarop ikstandaard vrij geroosterd word
Ja, ik kan vooraf bij nieuwe roosters wensen aangeven,er wordt rekening mee gehouden
Ja, ik kan me bij nieuwe roosters inschrijven op eendienst die mij het beste uitkomt
Ja, ik kan bij de nieuwe roosters per dagbepalen welke tijden ik wil werken
Ja, we stellen de roosters op onze afdeling helemaal zelf op
0 10 20 30 40 50 60
niet belangrijk heel belangrijk
niet belangrijk heel belangrijk
Belangrijke voordelen van werken in vaste ploegendiensten
Extra salaris door de ploegentoeslag
Vrije tijd naast het werken in ploegendienst
Werken in een vast team
Ploegendiensten passen het beste bij mijn leefsituatie
Rooster is goed te combineren met andere (privé)activiteiten
Door de vaste roosters weet ik van tevorenwat mijn werkrooster wordt
Afwisseling door de wisselende werktijden
Nadelen van werken in vaste ploegendiensten
Het is lichamelijk zwaar
Het is geestelijk zwaar
Moeilijk te combineren met gezinsleven
Moeilijk te combineren met sport, hobby’s, verjaardagen
Je werkt altijd samen met dezelfde collega’s
Je moet in de weekenden werken
Je moet op feestdagen werken
De nachtdiensten zijn zwaar
Ik heb te weinig invloed op het opstellen van de roosters
Als de roosters zijn gemaakt, kan ik er niets meer aan veranderen
20 %
19 %
23 %
21 %
17 %
voordelen veel groter dan de nadelen
voordelen iets groter dan de nadelen
voordelen even groot als de nadelen
nadelen iets groter dan de voordelen
nadelen veel groter dan de voordelen
41%
56%
5%
4%
1%
0%
2%
Aantal respondenten (%)
Hét tijdschrift voor de operator en technisch vakman, is een uitgave van de VAPRO groep.
VAPRO groepPostbus 240902490 AB Den HaagT 070 - 337 83 00F 070 - 320 51 86E [email protected] www.vapro.nl
RedactieHerbert Boland, Tycho van den Born, Hanneke van Gaans, Marvin Moentadj, Kees Noort, Marion Reerds, Marjolein Veeninga, Sonja van Venrooij.
VormgevingBeeldvorm, Pijnacker
Foto omslagLourens Smak
DrukkerijVeldwijk-Van Loon Grafische bedrijven
Verschijning6 keer per jaar
VerspreidingDit tijdschrift wordt gratis verspreid onder leden van het Platform voor Operators, operators (in opleiding), leidinggevenden in de pro-ductie, praktijkbegeleiders en -opleiders en verantwoordelij-ken voor opleidingen binnen bedrijven in de (proces-)indus-trie. Wie kan aantonen tot de doelgroep te behoren kan zich als abonnee aanmelden via [email protected].
AdvertentiesMooijman Marketing & SalesT 070 - 323 40 70E [email protected]
AdreswijzigingenAdreswijzigingen kunnen onder vermelding van onder-werp (adreswijziging VAPRO) via e-mail([email protected]) worden doorgegeven.
ProductieBeatrijs Media GroepT 076 - 530 90 31E [email protected]
ISSN 1878-8033
© Copyright 2011Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overge-nomen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. De redactie van VAPRO is een onafhankelijk opererend orgaan. Meningen en opinies in het blad geven niet noodzakelijkerwijs de standpunten weer van de bestuurlijke organisaties vertegenwoordigd in de VAPRO groep noch die van de redactie.
5Flexibele roosters: leuk idee, maar hoe dan?
In ploegendienst werken heeft zo zijn voordelen. Nadelen zijn er helaas ook. Is daar niet wat aan te doen? Jawel, door het roosteren te verbeteren. De lezers van VAPRO-magazine hebben hun mening gegeven.
10Met kwaliteit maak je het onderscheid
Waar het bij kwaliteit om draait is: ‘alles in één keer goed’. Als dit lukt, dan is er tegen de laagst mogelijke kosten gewerkt en levert dit een wezenlijke bijdrage aan het resultaat van je bedrijf. VAPRO consultant Michiel de Ruiter doet een boekje open.
14Gilmar Vercouteren zet stap naar offshore
Gilmar was jarenlang ope-rator bij een groot chemisch bedrijf. Op een bepaald moment kriebelde het zo sterk dat hij een oude droom volgde. Inmiddels werkt hij op de Noordzee. Wat je allemaal met een VAPRO C-achtergrond kan doen…
Proces in het zonnetjeVan ammoniak tot herbicideDichlobenil is een herbicide, ofwel onkruidverdelger. Het spreekt voor zich dat pro-ductie ervan onder precieze omstandigheden plaatsvindt. Chemtura nodigde ons uit en Paul Verkooijen vertelt.
Inhoud
16
vapro nummer 2 april 2012 3
Column
VooroordeelVoor een operator is het werken op onregelmatige tijden c.q. in ploegendienst een bekend fenomeen. Daar kleven voor- en nadelen aan. Een aspect in de laatste categorie is dat er bij de buitenwacht wel eens een verkeerd beeld van een operator kan ontstaan.
Wat ik hiermee bedoel? In het dorp waar ik geboren en getogen ben, zag ik jarenlang een man op allerlei tijdstippen van de dag voorbijgaan. Ik kreeg daardoor het idee dat hij uitkeringsge-rechtigd was. Toen ik na mijn opleiding ging werken, werd deze beeldvorming abrupt aan diggelen geslagen. We werden name-lijk collega’s in de drieploegendienst. Ook kon men mij nu op vreemdste momenten van de dag in het dorp tegenkomen.
Een andere collega hield zich buiten het reguliere werk met veel andere ‘projecten’ bezig. Hij ‘snipperde’ dan ook regelma-tig enkele uren na aanvang van de wacht. “Ik kan elders meer verdienen dan hier” grijnsde hij dan en ging daarom wel eens halverwege de nachtdienst huiswaarts. Dan gebeurde het meer-malen dat hij een surveillerende politiewagen in de achteruit-kijkspiegel zag. Hij werd vervolgens staande gehouden omdat er een sterk vermoeden was dat hij net een horecagelegenheid had verlaten. Maar drinken deed hij pas na thuiskomst.
Om zeven uur in de ochtend achter het raam, met een flesje bier in de hand, aanschouwde hij eens de noeste werkers die de straat van nieuwe stenen en tegels voorzagen. Ze zagen hem ook en zeiden weliswaar niets, maar je kon ze horen denken “Hij is alcoholist”. Het beeld was gevormd. Het zou me niets verba-zen dat deze stratenmakers na hun werk ook gewoon een pilsje consumeerden.
Zo zijn er wel meer van dit soort situaties te bedenken. Als operator kan er maar zo een vooroordeel over je ontstaan. Maar zoals een andere oud-collega altijd zei: “Dat interesseert mij niets, zolang ik zelf maar weet hoe de waarheid in elkaar steekt”. En zo is het ook nog eens een keer!
Jolmer Winkel, operator, dewinkelhaak.blogspot.com
Wil je ook een keer een bijdrage aanleveren voor de column in dit blad?
Neem dan contact op met [email protected].
En verder
3 Column
4 Nieuws
23 PBS scoort met VAPRO
25 Leergang faciliteert snel leren
27 Trainingskalender
28 Puzzel en raadplaat
12De beleving rond risico’sJe houding rond veiligheid in je beroep of in je privéleven heeft veel te maken met hoe je de risico’s die je loopt – of misschien zelfs wel opzoekt – beleeft. VAPRO consultant Dirk de Knecht legt het uit.
18Grote diameters glasvezelversterkte kunststoffen
In de rubriek “Het gras bij de buren” gaan we kijken wat het inhoudt om als vakman bij Plasticon te werken..
4 vapro nummer 2 april 2012
Slim eten in avond en nachtdienstDoor het werken (en eten) op onre-gelmatige tijden raakt je bioritme verstoord. Dit heeft gevolgen voor de alertheid tijdens het werk. En op langere termijn is er een hogere kans op gezondheidsklachten. Je kunt er wat aan doen door slim te eten. Om erachter te komen hoe het er bij bedrijven aan toegaat, onder-zoekt het FNV doet de openingstij-den van kantines tijdens de avond- en nachtdienst. Geïnteresseerd? Scan de codes, volg de links.
Interessant leesvoer is ook de bro-chure “Licht op de Nacht” over nacht-arbeid en gezondheidsbeleid. Het is geschreven in opdracht van FNV Bondgenoten. Je vindt het op www.fnvbondgenoten.nl, helemaal onder-aan bij Dossiers, Arbeidstijden. ■
Sportevenement Rondje TilburgKom zondag 6 mei naar Tilburg en beleef met leden van het Plat-form voor Operators het gezel-ligste sportfeest van Brabant. Het Rondje Tilburg is een sportevene-ment waaraan iedereen kan deel-nemen. Je zamelt meteen geld in voor de Stichting Spieren voor Spieren. Schrijf je nu nog in voor: 100 km fietsen, 150 km tourfietsen of 21 km lopen via www.vapro.nl/evenementen. Een week voor het evenement sturen we je informa-tie toe, bijvoorbeeld over waar we elkaar ontmoeten. ■
BMW bouwt fabriek voor oudere werknemerBMW heeft in een nieuwe fabriek een montagehal speciaal ingericht voor oudere werknemers. Hier werken tweehonderd mensen waarvan het merendeel boven de vijftig jaar oud is. Enerzijds heeft BMW geïnvesteerd in de fysieke werkomgeving door bijvoor-beeld betere verlichting, rijdende gereedschapskisten, grotere let-ters op de computers, meer kruk-ken om op te zitten, robots voor zware en eentonige taken, ver-grootglazen in de werkkasten en een lopende band die een derde langzamer loopt dan in de andere vestigingen. Ook is hetwerkklimaat aangepakt door te zorgen voor meer taakroulatie, meer aandacht voor trainingmet betrekking tot gezondheid en beweging, gezonder eten in de
bedrijfskantine en dergelijke.BMW wil op die manier het komende tekort aan vakbekwame technici voor zijn. ■
TriobanenEen andere manier om oudere werknemers fit aan het werk te houden in de ploegen dienst zien we bij PPG. Dit bedrijf heeft met vakbond en werk gevers-organisatie een zogenaamde triobaan ontwikkeld. Dit houdt in dat oudere werknemers die in ploegendiensten werken in plaats van fulltime tweederde van hun arbeidstijd gaan werken tegen 85% van hun oude salaris. Drie werknemers bezetten twee fulltime functies. De triobaners blijven ook nachtdiensten werken maar krijgen – door verlaging van de gemiddelde werkweek naar 22,4 uur – veel meer hersteltijd in het rooster. Daardoor blijven zij fitter en zijn ze beter in staat om in goede gezondheid het pensioen te halen. ■
Landelijke Operatordag 2012In navolging van de eerste Landelijke Operatordag in de Fabrique in Utrecht, organiseert VAPRO ook dit jaar weer een bijeenkomst voor de professionele VAPRO operator. Het zal weer in oktober plaatsvinden. De dag zal in het teken staan van de operator life-style: we zoomen in op de digitale operator, de sportieve operator, de gezonde operator en de ambitieuze operator. In de komende edities van VAPRO en de nieuwsbrieven praten we je bij over de inhoud van het programma. Verder houden we je via Facebook op de hoogte van de laatste ontwikkelingen. ■
Nieuws
vapro nummer 2 april 2012 5
De enquête die onder leden van het Platform voor Operators is gehouden heeft een prima res-pons opgeleverd: er deden meer dan 250 operators mee. Daarvan waren er 22% operator, 29% all-round operator, 10% senior opera-tor en 18% teamleider of voorman.
Opvallend was dat we met name veel respondenten hadden met een vijfploegendienst: maar liefst 70%. De drieploegendienst was met 13% de goede tweede. Twee-, vier- en zesploegendiensten zaten er ook bij, maar zeer beperkt.
Collega moet meewerkenEen belangrijke vraag was in hoeverre de respondenten wijzi-gingen in hun roosters konden laten aanbrengen of in hoeverre ze hier invloed op konden uitoefenen Een opvallende uitkomst is dat 41% nooit kan afwijken van het rooster. Dat kan lastig zijn. Verder zagen we dat een nog groter deel,
56%, alleen kan afwijken door met collega’s te ruilen.Conclusie is dat de roosters van verreweg de grootste groep vaststaan en er niet makkelijk gewisseld kan worden, tenzij een collega wil meewerken.
Voordelen van vaste ploegendienstenIn onze enquête komt - niet onverwacht - het extra salaris als belangrijkste voordeel uit de bus als het gaat om het werken in vaste ploegendiensten. Zie ook de grafieken op pagina 6.Minder verwacht is dat vrije tijd naast de ploegenroosters ook
Enquête: ploegendiensten draaien én een teamsport beoefenen
Flexibele roosters: leuk idee, maar hoe dan?In ploegendienst werken heeft zo zijn voordelen. Dat hoeven we je niet uit te leggen. Nadelen zijn er
helaas ook en als je ouder wordt krijg je er doorgaans meer moeite mee. Is daar niet wat aan te doen?
Jawel, door het roosteren te verbeteren. Om dat te kunnen doen moeten we eerst wat feiten boven
water halen. Daarvoor hebben we onder andere de afgelopen maanden een enquête onder operators
gehouden. Hier volgen de uitkomsten.
In hoeverre kunnen wijzigingen in roosters aangebracht worden
Nee, ik kan nooit afwijken van mijn rooster
Ja, als ik kan ruilen met collega’s
Ja, ik kan een dag aangeven waarop ikstandaard vrij geroosterd word
Ja, ik kan vooraf bij nieuwe roosters wensen aangeven,er wordt rekening mee gehouden
Ja, ik kan me bij nieuwe roosters inschrijven op eendienst die mij het beste uitkomt
Ja, ik kan bij de nieuwe roosters per dagbepalen welke tijden ik wil werken
Ja, we stellen de roosters op onze afdeling helemaal zelf op
0 10 20 30 40 50 60
niet belangrijk heel belangrijk
niet belangrijk heel belangrijk
Belangrijke voordelen van werken in vaste ploegendiensten
Extra salaris door de ploegentoeslag
Vrije tijd naast het werken in ploegendienst
Werken in een vast team
Ploegendiensten passen het beste bij mijn leefsituatie
Rooster is goed te combineren met andere (privé)activiteiten
Door de vaste roosters weet ik van tevorenwat mijn werkrooster wordt
Afwisseling door de wisselende werktijden
Nadelen van werken in vaste ploegendiensten
Het is lichamelijk zwaar
Het is geestelijk zwaar
Moeilijk te combineren met gezinsleven
Moeilijk te combineren met sport, hobby’s, verjaardagen
Je werkt altijd samen met dezelfde collega’s
Je moet in de weekenden werken
Je moet op feestdagen werken
De nachtdiensten zijn zwaar
Ik heb te weinig invloed op het opstellen van de roosters
Als de roosters zijn gemaakt, kan ik er niets meer aan veranderen
20 %
19 %
23 %
21 %
17 %
voordelen veel groter dan de nadelen
voordelen iets groter dan de nadelen
voordelen even groot als de nadelen
nadelen iets groter dan de voordelen
nadelen veel groter dan de voordelen
41%
56%
5%
4%
1%
0%
2%
Aantal respondenten (%)
Wil je vrij? Dan neem je maar een snipperdag
Platform
6 vapro nummer 2 april 2012
hoog scoort. Je kunt namelijk ook stellen dat ploegenroosters een inbreuk op je vrije tijd kunnen zijn, maar zo wordt dat niet ervaren.
Laag scoorden de stellingen “Ploegen diensten passen bij mijn leefsituatie” en “Afwisseling door wisselende werktijden”. Afwisse-
ling is meestal prettig, maar de afwisseling die door variërende tijden wordt opgelegd, krijgt dus geen hoge waardering.
In hoeverre kunnen wijzigingen in roosters aangebracht worden
Nee, ik kan nooit afwijken van mijn rooster
Ja, als ik kan ruilen met collega’s
Ja, ik kan een dag aangeven waarop ikstandaard vrij geroosterd word
Ja, ik kan vooraf bij nieuwe roosters wensen aangeven,er wordt rekening mee gehouden
Ja, ik kan me bij nieuwe roosters inschrijven op eendienst die mij het beste uitkomt
Ja, ik kan bij de nieuwe roosters per dagbepalen welke tijden ik wil werken
Ja, we stellen de roosters op onze afdeling helemaal zelf op
0 10 20 30 40 50 60
niet belangrijk heel belangrijk
niet belangrijk heel belangrijk
Belangrijke voordelen van werken in vaste ploegendiensten
Extra salaris door de ploegentoeslag
Vrije tijd naast het werken in ploegendienst
Werken in een vast team
Ploegendiensten passen het beste bij mijn leefsituatie
Rooster is goed te combineren met andere (privé)activiteiten
Door de vaste roosters weet ik van tevorenwat mijn werkrooster wordt
Afwisseling door de wisselende werktijden
Nadelen van werken in vaste ploegendiensten
Het is lichamelijk zwaar
Het is geestelijk zwaar
Moeilijk te combineren met gezinsleven
Moeilijk te combineren met sport, hobby’s, verjaardagen
Je werkt altijd samen met dezelfde collega’s
Je moet in de weekenden werken
Je moet op feestdagen werken
De nachtdiensten zijn zwaar
Ik heb te weinig invloed op het opstellen van de roosters
Als de roosters zijn gemaakt, kan ik er niets meer aan veranderen
20 %
19 %
23 %
21 %
17 %
voordelen veel groter dan de nadelen
voordelen iets groter dan de nadelen
voordelen even groot als de nadelen
nadelen iets groter dan de voordelen
nadelen veel groter dan de voordelen
41%
56%
5%
4%
1%
0%
2%
Aantal respondenten (%)
Niet alleen operators ervaren nadelen bij ploegendiensten, bedrijven even goed. Bedrijven zien door de vergrijzing een forse uitstroom van ouderen op zich af komen. Ze voelen nu de uitdaging al om dat op vangen. Momenteel is het voor veel bedrijven al lastig om gemotiveerde nieuwe mensen te vinden. En jongeren staan niet te trappelen.Een mogelijkheid om het werken in de procesindustrie aantrekkelij-ker te maken, is door het ploegen-rooster flexibeler te maken. Door operators meer inbreng te geven in het werkrooster, kan je werk en privéleven beter op elkaar laten
aansluiten. De belangrijkste vraag is nu: hoe kom je tot een win-win situatie? Hoe zorg je nu dat het productieproces op een goede manier doorloopt, maar dat je de bezetting flexibel kan maken?
De vraag die we graag beant-woord willen zien, is: Hoe kun je in een nieuwe manier van roosteren voordelen voor operators en toe-komstige werknemers inbouwen?
De Regiegroep Chemie heeft VAPRO gevraagd informatie te verzamelen over de voor- en nade-len van verschillende manieren van roosteren. VAPRO gaat daar-
Flexibel roosteren, hoe aanpakken?voor drie doelgroepen onderzoeken:
■ Huidige operators. Een deel van de uitkomsten vind je in dit artikel.
■ Toekomstige werknemers. We benaderen de huidige BOL-leerlingen van technische opleidingen en vragen wanneer een ploegenrooster voor hen interessant is.
■ Bedrijven met flexibel rooster. Hun ervaringen kunnen voor andere bedrijven interessant zijn.
Deze zomer komt er een gra-tis seminar over dit onderwerp. Heb je vragen of opmerkingen? Bel of mail naar Jos van Rijswijk, tel. 06 52 57 22 84, [email protected].
Platform
vapro nummer 2 april 2012 7
Nadelen van vaste ploegendienstenBij het waarderen van de nade-len komen er wat lagere scores uit dan bij het waarderen van de voordelen. Dat is ook wel te verwachten. Een keuze voor het vak van operator houdt ook een keuze in voor werken in de ploe-gendienst. Dat betekent dat de voordelen de nadelen moeten overtreffen, anders zou de balans niet goed liggen.
Wat als belangrijkste nadeel wordt gezien, is het combineren van privé en werk. Het werken in weekenden en op feestdagen krijgt een lage score en wordt blijkbaar als het minst belangrijke nadeel ervaren. Ook is opval-lend dat het lichamelijke aspect van ploegendiensten als net iets zwaarder wordt gezien als het geestelijke aspect.
Als de respondenten de voor- en nadelen van flexibel roosteren ten opzichte van vast roosteren op een rijtje mogen zetten, dan zien we een lichte voorkeur voor vaste roosters. Maar de verschillen zijn minimaal. ■
In hoeverre kunnen wijzigingen in roosters aangebracht worden
Nee, ik kan nooit afwijken van mijn rooster
Ja, als ik kan ruilen met collega’s
Ja, ik kan een dag aangeven waarop ikstandaard vrij geroosterd word
Ja, ik kan vooraf bij nieuwe roosters wensen aangeven,er wordt rekening mee gehouden
Ja, ik kan me bij nieuwe roosters inschrijven op eendienst die mij het beste uitkomt
Ja, ik kan bij de nieuwe roosters per dagbepalen welke tijden ik wil werken
Ja, we stellen de roosters op onze afdeling helemaal zelf op
0 10 20 30 40 50 60
niet belangrijk heel belangrijk
niet belangrijk heel belangrijk
Belangrijke voordelen van werken in vaste ploegendiensten
Extra salaris door de ploegentoeslag
Vrije tijd naast het werken in ploegendienst
Werken in een vast team
Ploegendiensten passen het beste bij mijn leefsituatie
Rooster is goed te combineren met andere (privé)activiteiten
Door de vaste roosters weet ik van tevorenwat mijn werkrooster wordt
Afwisseling door de wisselende werktijden
Nadelen van werken in vaste ploegendiensten
Het is lichamelijk zwaar
Het is geestelijk zwaar
Moeilijk te combineren met gezinsleven
Moeilijk te combineren met sport, hobby’s, verjaardagen
Je werkt altijd samen met dezelfde collega’s
Je moet in de weekenden werken
Je moet op feestdagen werken
De nachtdiensten zijn zwaar
Ik heb te weinig invloed op het opstellen van de roosters
Als de roosters zijn gemaakt, kan ik er niets meer aan veranderen
20 %
19 %
23 %
21 %
17 %
voordelen veel groter dan de nadelen
voordelen iets groter dan de nadelen
voordelen even groot als de nadelen
nadelen iets groter dan de voordelen
nadelen veel groter dan de voordelen
41%
56%
5%
4%
1%
0%
2%
Aantal respondenten (%)
Meer invloed? Daarom dus!Laten we tenslotte eens kijken naar de anekdotes die we via de open vragen kregen toe-gespeeld. Op de vraag: “Ik wil meer invloed op mijn rooster want...” kwamen onder andere de volgende reacties.
■ Dan kan ik het rooster invullen naar de behoefte van mijn lichaam. Na ruim twintig jaar begin je de nachten wel te merken.
■ Ik werk liever ochtend- dan middagdiensten. En de weekenden vrij.
■ Ik zou graag mijn trainingen en wedstrijden niet willen missen!
■ Ik wil helemaal geen invloed, dat levert alleen maar een hoop gezeur op.
■ Dan kan ik de ploegleider zelf kiezen...
■ Verloven worden niet altijd eerlijk verdeeld. Lieverdjes van de baas krijgen voorrang.
■ Om het voor nieuwe operators aantrekkelijk te maken om in vijfploegendienst te gaan werken is het belangrijk om flexibel te roosteren.
■ Dan zou ik minder nachten kunnen draaien. Nadeel is wel dat de toeslag hiermee ook omlaag gaat...
■ Dan kan ik mijn werk aan mijn gezinsleven aanpassen in plaats van andersom. Eigen invloed geeft ook eigen verantwoording en dat is prettig.
■ Als alleenstaande moet ik bij de vakanties altijd achter aansluiten.
■ Wil je vrij? Dan neem je maar een snipperdag.
■ Graag meer jonge mensen in de nachten.
■ Natuurlijk zou ik meer invloed willen hebben
hierop, maar met al dat eigenbelang zou roosteren een rotzooi worden.
■ Ik denk dat de meeste mensen de vrijheid van het flexibel roosteren niet aankunnen waardoor er conflicten ontstaan.
■ Ik ben een avond-/nachtmens, dan presteer ik veel beter. De ochtenddienst is voor mij een hel.
■ Doordat ik oppas ben van mijn kleindochter is het erg belangrijk dat ik vrij ben als de kinderen van school vrij zijn. Dus voor mij is parttime ploegendienst werkelijk fantastisch!
Er waren nog veel meer antwoorden, dit is maar een kleine selectie. Wat bij de antwoorden opvalt is dat men sceptisch is naar hoe de wen-sen van collega’s bij flexibel roosteren moeten worden ingevuld. Velen voorspellen chaos omdat meerdere col-lega’s op dezelfde dagen vrij willen zijn.Ook blijkt dat er veel ope-rators zijn die graag meer invloed op de ploegendien-sten willen hebben, maar dan in de zin van andere, meer geoptimaliseerde schema’s invoeren. Daar zit zeker nog een groot potentieel.
Als alleenstaande moet ik bij de vakanties altijd achter aansluiten
Ook geeft men aan dat er nog wel verbetering mogelijk is in het laten aansluiten van de ploe-gendienst op de leefsituatie.
8 vapro nummer 2 april 2012
Win een EKvoetbalshirt!Zo’n fantastisch shirt waarin Oranje zal knok-ken voor die titel Europees Kampioen, kan zomaar voor jou zijn! Het enige wat je hoeft te doen is de fanpagina van het Platform voor Operators op Facebook te liken.Onder de likes verloten we een aantal van deze EK-spelershirts! Daarnaast geven we nog meer EK-gadgets weg. Ook een van de tien voetbal-len of tien petten kan voor jou zijn. ■
Platform
vacatureprocesoperator.nl
Alléén voor procesoperators!Chemie
Farmacie
Levensmiddelen
Olie en gas
Ben je op zoek naar een nieuwe baan als procesoperator? vacatureprocesoperator.nl wijst je de weg! Alle vacatures bij elkaar, handig en overzichtelijk.
Alléén voor procesoperators!
facebook.com/VAPROPlatform
vapro nummer 2 april 2012 9
management & persoonlijk mees-terschap helpt je die resultaten te behalen.
ProgrammaRondom elke module wordt aan-dacht gegeven aan je eigen inzich-ten en drijfveren. Belangrijk hierbij is dat je een koppeling kunt maken tussen de theorie en de toepas-singsmogelijkheden. Die cyclus wordt keer op keer doorlopen, vanaf de eerste module.Er zijn tien maandelijkse bij-eenkomsten met een proeve na module 9. Het kan via open inschrijving worden gevolgd en het maximaal aantal deelnemers is 12.
ResultaatTijdens de leergang ontwikkel je je leiderschaps- en managementca-paciteiten door direct met toepas-bare methoden en technieken aan de slag te gaan. Na de leergang zijn deze methoden en technieken zover ingesleten, dat je ze nooit meer vergeet. De modules wor-den naarmate de leergang vordert complexer en uitdagender. Net als je dagelijkse praktijk. Jouw doelen zijn leidend, dus je neemt kennis
en ervaring mee om je doelen nu en in de toekomst te realiseren. Je toont persoonlijk leiderschap en weet hoe je doeltreffend leert.De koppeling wordt gelegd met je dagelijkse praktijk. Het geleerde is direct toepasbaar. Tijdens de leergang ontwikkel je de volgende competenties: coachen, overtui-gen, confronteren, motiveren, presenteren, emotieregulatie, stresshantering, zelfreflectie, conflictbemiddeling, timemanage-ment, budgettering, coördineren, beoordelen, communiceren, leren leren, innovatief denken, sys-teemdenken, teamontwikkeling, samenwerken en leiderschap.
Eerst uitproberen?Op 25 april en 16 mei worden er proefcollege’s gehouden. Je leest hier meer over op pagina 25. ■
Leergang Operationeel Management & Persoonlijk Leiderschap
VAPRO College heeft een nieuwe leergang ontwikkeld voor leidinggevenden in een
complexe industriële omgeving. De leergang richt zich op beginnend leidinggevenden
of leidinggevenden met al enige ervaring in een industriële omgeving, zoals
productiemanagers, wachtchefs en teamleiders. Deelnemers hebben de behoefte
zich verder in hun rol te verdiepen en kunnen
hierbij goed handvatten gebruiken.
Start
20 september
2012
Een industriële omgeving is com-plex, daar weet je alles van. Vooral als je daarin zelf een leidingge-vende functie vervult. De techniek ontwikkelt zich razendsnel, organi-satievormen wijzigen, medewer-kers staan niet stil en de informatie die u dagelijks te verwerken krijgt is meer dan ooit. Vaak moet met minder mensen meer gedaan wor-den. Dat betekent dat je effectief en efficiënt moet kunnen werken.
Waarom?Je bent beginnend leidingge-vende of leidinggevende met al enige ervaring in een industriële omgeving. Dit kan in het primaire proces zijn, maar ook in onder-steunende diensten. Dat leiding-geven doe je naar eigen inzicht. Een uitgebreide opleiding, gericht op leidinggeven, heb je nooit gevolgd. Je hebt de behoefte je rol verder te verdiepen en kunt hier handvatten bij gebruiken. Vooral de praktische handvatten zijn voor jou van belang. Een stevige theo-retische basis, oké, maar het moet wel direct toepasbaar zijn in je eigen werk, zodat je snel resulta-ten ziet. De leergang operationeel
Training in de spotlight
Service
10 vapro nummer 2 april 2012
Waar het bij kwaliteit om draait
is: “alles in één keer goed”.
Als dit lukt, dan is er tegen de
laagst mogelijke kosten gewerkt
en levert dit een wezenlijke
bijdrage aan het resultaat
van je bedrijf. Om dit binnen
het productieproces zo goed
mogelijk te borgen zie je dat
steeds meer bedrijven overgaan
tot implementatie van een
kwaliteitssysteem dat leidt tot
een kwaliteitscertificaat. VAPRO
consultant Michiel de Ruiter
vertelt uit zijn ervaring.
Omdat een certificaat alleen verstrekt wordt als aan alle eisen wordt voldaan, moet de nodige documentatie worden opgesteld en onderhouden. Het behalen van het certificaat lukt meestal wel, maar resulteert dit dan ook in een verhoging van de kwaliteit en het verbeteren van de prestaties? Of blijkt het niet meer te zijn dan een papieren tijger? Iets waarvoor je verplicht bent eens in de zoveel tijd for-mulieren in te vullen waarvan je het nut in twijfelt trekt. Zover hoeft het niet te komen natuur-lijk.
KwaliteitshandboekEen document dat onlosmakelijk bij een kwaliteitstraject hoort is het kwaliteitshandboek. Zo’n handboek ziet er vaak goed uit. Bij het doornemen merk je dat aan alles is gedacht. Er wordt duidelijk gemaakt welk kwaliteitsbeleid de directie voor ogen heeft, welke (kwaliteits)doelen men wil bereiken, welke termijn daarvoor staat en hoe een en ander georganiseerd is. De procedures zijn beschreven voor alle voorkomende gevallen. Flow-charts geven aan hoe de processen verlopen en werk-instructies geven aan hoe te handelen.
BorgingKortom, alles wekt de indruk dat het bedrijf zijn zaakjes op het gebied van kwaliteit perfect voor elkaar heeft. Maar is dit ook waar? Is iedereen binnen de organisatie op de hoogte welke kwaliteitscer-tificaten er zijn en neemt men dit dan ook serieus?Soms wordt het gezien als een stokpaardje van de kwaliteitsafde-ling.Hoe is dit in jouw situatie? Is er een relatie met de dagelijkse praktijk of is het kwaliteitshandboek slechts zo’n beruchte papieren tijger? Bij veel bedrijven hoor je de kreet: “maar hier doen we het anders, anders leveren we helemaal geen producten meer af”. We zien vaak
Hoe zorg je dat een kwaliteitssysteem meer is dan een papieren tijger?
Met kwaliteit maak je het onderscheid
vapro nummer 2 april 2012 11
dat het kwaliteitssysteem niet geborgd is in de organisatie.Een bedrijf is zich er niet altijd van bewust dat het invoeren van een kwaliteitssysteem effect heeft
op de gehele organisatie en dus ook op jouw werk als operator. Wanneer het kwaliteitssysteem goed werkt zal het leiden tot een cultuuromslag naar continu ver-beteren.
ValkuilenWe zien dat bedrijven regelmatig in een aantal valkuilen trappen bij het invoeren van kwaliteits-systeem. Misschien herken je ze. Als een bedrijf onder tijdsdruk een kwaliteitssysteem moet opzetten, omdat een nieuwe klant dit eist
bijvoorbeeld, zie je dat alle aan-dacht op het handboek is gericht. In korte tijd wordt een kwaliteits-systeem gebouwd en beschreven. Maar men vergeet te kijken naar betrokkenheid van leidinggeven-den, operators en andere col-lega’s op de werkvloer. Operators kennen daardoor de motieven en
achtergronden niet. De beschre-ven procedures missen daardoor vaak de relatie met beheersmaat-regelen in de productie. Als de productie zichzelf geen ‘eigenaar’ voelt van het systeem, zal het weerstand oproepen en kost het veel moeite om het werkend te krijgen.
VerouderingEen andere valkuil is het niet up-to-date houden van een kwaliteits-systeem. Het is een illusie te den-ken dat een kwaliteitssysteem niet
voortdurend aanpassing behoeft nadat het eenmaal in werking is getreden. Producten en specifica-ties wijzigen, de productietechno-logie verandert, de organisatie, de afdelingen en de samenwerking tussen collega’s veranderen. Dit moet zijn weerslag hebben in het kwaliteitssysteem en de beschrij-ving ervan, het kwaliteitshandboek. Daarom zegt men wel eens: “het verkrijgen van een certificaat is moeilijk, maar het behouden ervan is nog moeilijker.” De belangrijkste voorwaarde is dat de aandacht van het management voor de kwali-teitsborging niet verslapt.
InvoeringBij de invoering van een kwaliteits-systeem moet er veel gebeuren. Er moet veel worden onderzocht om alle informatie te verzamelen. De hele productie moet van begin tot eind worden beschreven. In het begin zal niet alles duidelijk zijn. Een kwaliteitssysteem kan het best worden ingevoerd door het als project uit te voeren. Daarbij hoort een gefaseerde aanpak, met duidelijke momenten waarop het project kan worden bijgestuurd. Een plan van aanpak toont aan alle betrokkenen wat er van hen verlangd wordt. Op deze wijze zal iedereen bereid zijn om er aan mee te werken en zich in te zetten om het tot een succes te maken. ■
Michiel de Ruiter is consultant voor VAPRO in de regio Noord-Holland. Hij heeft veel ervaring met kwaliteits- en procesoptima-lisatietrajecten en de bege-leiding naar accreditatie of certificatie. Hij is bereikbaar via [email protected].
Een kwaliteits certificaat is meer dan een papieren tijger. Je moet hem wel af en toe aansporen om hem te laten brullen!
Dirk over veiligheid
12 vapro nummer 2 april 2012
Je houding rond veiligheid in
je beroep of in je privéleven
heeft veel te maken met hoe
je de risico’s die je loopt – of
misschien zelfs wel opzoekt –
beleeft. Hoe groot schat je
bijvoorbeeld de kans in dat iets
fout gaat? Of wat weet je over
het effect als er iets misgaat?
Dat opgeteld bepaalt jouw
risicobeleving en dus hoe je je
op dat moment gedraagt.
Ik zeg natuurlijk niets nieuws als ik stel dat het nogal per persoon verschilt hoe iemand een risico beleeft. De een is daar serieus in en de ander is wat laconieker. Neem het schilderen aan je eigen huis. Voor de een is een gammel keukentrapje goed genoeg, een ander vindt dat hij een steiger nodig heeft. Dan rijst meteen de vraag: waar komt dat door? Vaak weten beiden wel dat er risico’s kleven aan het werken op hoogte, maar schatten ze het risico toch anders in. Zo van: ongelukken gebeuren wel, maar niet bij mij, alleen bij de ander.
BeheersbaarheidEr is een aantal factoren dat bepaalt hoe we een risico bele-ven. Eén ervan is de mate waarin we een risico denken te kunnen beheersen. En een belangrijk aspect hierbij is of we het risico zelf opzoeken – denk maar aan bungeejumpen – of dat iemand
anders ons het risico laat lopen. Iets dat we vrijwillig aangaan, brengt voor ons gevoel min-der risico met zich mee. Als we bijvoorbeeld te hard rijden omdat we haast hebben, vinden we dat verantwoord. Maar als we geen haast hebben en er zit iemand achter ons ‘te drukken’, hebben we er wel moeite mee om harder te gaan rijden.Ook de mate waarin we denken het risico in de hand te hebben speelt daarbij een rol. In het verle-den deden sommigen als passa-gier in de auto geen autogordel
om, omdat ze dachten dat ze zich bij een botsing wel konden afzet-ten met de benen. Pas wanneer je merkt dat je al bij een kleine snelheid van je stoel getild wordt, word je wakker en realiseer je je dat het dragen van een gordel toch echt beter is.
WaarneembaarheidEen andere factor die risicobele-ving beïnvloedt is de waarneem-baarheid ervan. Daarvan kun je in je eigen omgeving wel voor-beelden vinden. Zelf heb ik pas geleden nog meegemaakt dat een
De beleving rond risico’s
Als er iets gebeurt: gebruik het
moment door er zoveel
mogelijk van te leren
vapro nummer 2 april 2012 13
kennis bij een reparatie aan zijn dak van tweeënhalve meter hoog is gevallen en daarbij zeer onge-lukkig terecht kwam. Sinds die tijd ben ik heel voorzichtig met werken op hoogte. Dus hoe sterk staat een effect van een risico bij jou op het netvlies? In de wetenschap noe-men we dit de beschikbaarheids-vuistregel. Hoe gemakkelijker je een voorbeeld van een voorval te
binnen schiet, des te hoger schat je de kans in dat zich zo’n voorval zal voordoen.Ook risico’s die pas op lange ter-mijn spelen, zoals beroepsziekten, schatten we lager in dan zaken die meteen optreden.
Een effect wat hier een beetje tegenin gaat is gewenning. Het risico op voorvallen waarbij het meestal toch goed gaat, schat-ten we lager in dan nieuwe, onbe-kende risico’s: bijvoorbeeld als je een nieuwe techniek gebruikt. ■
Veiligheidsspecialist Dirk de Knecht is bereikbaar via [email protected] en 06-52351504.
Vezet B.V. is een groeiend bedrijf in de food industrie en opereert in de wereld van gezond, gemakkelijk enlekker eten en is daarbinnen marktleider op het gebied van vers gesneden, panklare groente en fruit maar ook verse maaltijdsalades.
Met ca. 1.000 gemotiveerde en gekwalificeerde medewerkers wordt dagelijks op uiterst hygiënische wijze een uitgebreid assortiment van vers gesneden, gebruiksklare groente, fruit, maaltijdsalades en maaltijdcomponenten geproduceerd. Dit gebeurt voor zowel nationale als internationale afnemers.
De afgelopen jaren hebben grootscheepse uitbreidingen en aanpassingen van de productiefaciliteit plaatsgevonden, zo ook op de dag van vandaag wordt er flink gebouwd in Warmenhuizen.
Informatie en interesse?Wil je meer weten over deze functie of de organisatie? Neem dan contact op met Olivier Peek, telefoon: 0226396051, of kijk op onze website: WWW.VEZET.NL. Solliciteren graag schriftelijk: Postbus 14, 1749 ZG Warmenhuizen of per email: [email protected]. Je kunt natuurlijk ook ons online sollicitatieformulier invullen, voor deze functie of voor andere functies.
Wij groeien als kool!Gelet op de verdergaande groei zijn er ook de komende jaren grote plannen. Zo zullen we ons assortiment nog verder uitbreiden en komt hier in het voorjaar een heel assortiment verse pizza’s bij. Voor deze nieuwe uitdaging zijn wij op zoek naar:
Operators Als Operator op onze high care afdeling vervul je een keypositie. Je bent er verantwoordelijk voor dat onze producten aan jouw lijn met de grootste zorg worden geproduceerd.
Zijn de volgende punten op jou van toepassing?• Ben je nauwkeurig en heb je gevoel voor presentatie van maaltijden?• Ligt je hart in de voeding en staan kwaliteit, hygiëne en veiligheid bij jou hoog in het vaandel?• Ben je flexibel en heb je een zelfstandige persoonlijkheid met goede communicatieve
vaardigheden?• Kun je omgaan met tijdsdruk die komt kijken bij de dagverse dynamiek?• Beschik je over relevante werkervaring in een vergelijkbare functie (b.v. procesoperator)
of heb je een afgeronde opleiding in de levensmiddelentechnologie, VaproA of LTS?• Ben je in staat om zo efficiënt mogelijk te werken? (juiste instellingen bepalen,
weinig stilstand en de lijn ombouwen).
Wat bieden wij? Een zeer uitdagende en dynamische functie binnen een sterk groeiende onderneming met een prachtig product. Ruime mogelijkheden tot het volgen van (aanvullende) opleidingen en cursussen en een uitstekend arbeidsvoorwaardenpakket.
Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.
Risico’s op het werkWat doen we met deze kennis als het gaat om risico’s op het werk? Hiermee kunnen we op een aantal manieren rekening houden:
■ We moeten risico-informatie voortdurend vers houden en heel concreet maken. Je moet iets ‘op je netvlies’ krijgen. Voer de informatie in een toolbox zo in dat je je er iets bij kunt voorstellen.
■ We moeten ‘het moment’ nuttig gebruiken en bijvoorbeeld bijna-ongevallen zelf nalopen om ervan te leren. Stel vast wat er gebeurde en wat beheersten we niet precies?
■ We moeten meer geconfronteerd worden met de persoonlijke effecten van een ongeval. Wat betekent het bijvoorbeeld voor je privéleven en het uitoefenen van je hobby’s?
Op deze wijze werken we aan waarneembaarheid en het op een realistische manier beheersen van risico’s.
De overstap
14 vapro nummer 2 april 2012
Gilmar Vercouteren (42) uit Kruiningen vertelt dat hij al sinds zijn middelbare schooltijd aange-trokken werd door kleine lokale vacatures van Noorse boor- en productie-eilanden. Maar omdat hiervoor een verhuizing nodig was, is hij er nooit op ingegaan. Hij startte een boeiende carrière als industrieel koeltechnicus en vier jaar geleden stapte hij over naar chemisch operator. Hij volgde de VAPRO C-opleiding en in de
laatste maanden daarvan viel zijn oog op een artikel in VAPRO-magazine over een operator die de overstap maakte van land naar offshore.
Roep om avontuurGilmar: “Zonder aarzelen schreef ik me hier voor in, want ik had nog steeds het gevoel dat de offshore mij riep. Ik had de keuze: toegeven aan de roep om avontuur, of blij-ven zitten waar ik zat. Maar ik kon
dat niet weerstaan, het verlangen zat al lang in mijn onderbewuste. Ik denk dat door deze roep te volgen, je beter wordt, je evolueert in plaats van dat je stagneert.”“Ieder van ons ontvangt zo’n roep om avontuur meerdere malen in zijn leven”, denkt Gilmar. “Het voelt alsof je de veilige haven verlaat en vaart naar onbekend gebied waar draken en demonen moeten worden overwonnen. Lukt dat, dan keer je terug als de spreekwoordelijke held. Je hebt een nieuw hoger niveau van begrip bereikt. Zo voelt de overstap. Van jongen naar man naar roughneck! Hoewel deze titel eigen-lijk voor de drillers is weggelegd.”
Afspraak is afspraakTerug met beide benen op de grond. Gilmar: “Een rooster van twee weken op en drie weken af geeft een enorme vrije tijd. En natuurlijk geen dagelijkse reistijd naar je werk en geen files. Maar er is meer. Het offshore-leven heeft iets bijzonders. Wat mij als eerste opviel is dat het nog een leven is van afspraak is afspraak. Je kunt honderd procent van elkaar op aan.”Dat begon al bij Expro North Sea Ltd, het bedrijf dat hem heeft aan-geworven en gedetacheerd. Gilmar: “Elk twijfel of iets wel goed geregeld
Gilmar Vercouteren aan de slag bij TAQA Energy
Van chemie naar offshoreGilmar Vercouteren was jarenlang operator bij een groot chemisch bedrijf in zuidwestNederland. Op een
bepaald moment kriebelde het zo sterk dat hij zijn droom van de middelbare school volgde. Inmiddels
werkt hij op een platform van TAQA Energy BV in de Noordzee.
Bij Falck Nutec op de Maasvlakte leren de operators van TAQA om te gaan met een
helicoptercrash.
vapro nummer 2 april 2012 15
was bleek volkomen onterecht. Ze zijn ook enorm slagvaardig. Ook de TAQA-locatie, het Rein Charlie platform, veertig kilometer voor de kust van Scheveningen, is een geweldige plek om te mogen wer-ken. Veiligheid staat op de eerste plaats. Taqa hanteert safety as a culture en iedereen heeft het recht en de plicht het werk te stoppen als dit niet meer veilig is. Voor alle mogelijk denkbare risico’s word je goed getraind. Dat begint al met de 0.5 offshore training waarin je leert hoe met een helicrash om te gaan, hoewel deze nog nauwelijks voorkomen. Echter daar blijft het niet bij.”
Rode draadGilmar ontdekte dat de gehele VAPRO C-kennis als een rode draad door het productieplatform loopt. Hij herkent er veel in. Gil-mar: “Zo zijn er volop flowproces-sen van gas, olie en water, zijn er vele warmtewisselingen. Unieke thermodynamische processen, niet alleen met betrekking tot de turbocompressoren maar ook de
turbo-expandertechniek. Ook de destillatiekolommen, scheidings-processen en absorptiesystemen ontbreken niet.”
“Bovendien maken we zelf ons zoet water, is er een cold storage en stroomopwekking.
Het geheel sluit enorm goed aan op de VAPRO C-opleiding. Maar voor een verbetering als eindop-dracht zal ik nog wel even moeten zoeken. Een betere aansluiting van de praktijk op VAPRO C is nauwe-lijks denkbaar”, besluit hij. ■
Gilmar staat op het punt om het
zwembad in te gaan voor een “ditch”
met de helikopter. De spanning is van
zijn gezicht af te lezen.
Het Rein Charlie platform in de Noordzee, de werkplek van Gilmar Vercouteren.
Is VAPRO C ook de volgende stap voor jou? Informeer bij VAPRO, bel. 070-3378 300.
16 vapro nummer 2 april 2012
Een kijkje bij Chemtura: gewasbescherming met een herbicide
Van ammoniak tot herbicide
Proces in het zonnetje
2wordt gehouden bij 350 °C. Het eindproduct wordt in één stap gemaakt en is gasvormig. Het (inerte) stikstofgas dient daarbij als transportmiddel. Een grote compressor vormt de pomp van het circuit. Dit proces is continu, 24x7. Wel kan de capaciteit ervan worden geregeld door de invoer te reduceren.
Het begint allemaal met de grondstoffen zuurstof, ammoniak en dichloortolu-een, in het tankerpark.
Direct na de reactor komt het gasmengsel in een koeltoren waar het in zeer korte tijd door middel van watersproeiers tot 50 °C wordt gekoeld. Bij 150 °C kristalliseert het dichlobenil tot een agglo-meraat van kristallen. Het is dan gemengd met water in een slurrie van 98% water, 2% product.
Dan volgt een bandfilter. Daar wordt de slurrie aange-voerd en het water dringt er door onderdruk aan de onderzijde doorheen.
1
34
Deze gassen worden continu in een reac-tor gebracht, waar het (exotherme) proces door een katalysator op gang
2,6Dichlorobenzonitrile, ook wel dichlobenil genoemd, is een herbicide, ofwel onkruidverdelger. Het
wordt gebruikt als korrels of opgelost in water. Het spreekt voor zich dat productie ervan onder precieze
omstandigheden plaatsvindt. Chemtura in Amsterdam maakt het al zeer lang. Allroundoperators op
Bniveau runnen in vijf ploegen deze plant. Er zijn er voortdurend twee in opleiding voor VAPRO B,
zodat men voorzien blijft van voldoende gekwalificeerde mensen.
We nemen er een kijkje en krijgen uitleg van Paul Verkooijen.
vapro nummer 2 april 2012 17
Een kijkje bij Chemtura: gewasbescherming met een herbicide
Van ammoniak tot herbicide
7
8
6
Utilities zijn bij een dergelijk proces van groot belang. Chemtura wekt zijn eigen stoom op. Het koel- en proceswater worden ook nauwkeurig gecontroleerd, zodat het water aan de normen voldoet voordat het wordt geloosd. Er zijn veel recyclestromen.
Een kijkje in het magazijn. Er zijn tientallen verpakkingen, op maat voor klanten overal op de wereld. ■
Dan gaat het naar aan aftap. Meestal gaat de stof in vaten van 500 l naar de klant of naar een andere afde-ling. Het poeder kan op allerlei manieren worden ver-werkt. Er kan bijvoorbeeld kalk aan worden toegevoegd en tot korrels worden geperst.
5De natte koek die van het band filter af rolt gaat naar een onderdruk-droger. Bij vacuüm van 0,05 bar kookt het bij 30 a 40 °C droog.
18 vapro nummer 2 april 2012
Plasticon the Netherlands heeft productielocaties in Hengelo en Oldenzaal, en is onderdeel van Plasticon Europe die productie-locaties heeft in diverse Europese landen, de Verenigde Staten en Azië. Plasticon Europe levert geïntegreerde oplossingen voor
de behandeling en de opslag van agressieve vloeistoffen en gas-sen aan de chemische industrie, water- en afvalwaterverwerking, elektriciteitscentrales en andere procesbedrijven. Denk hierbij aan opslagtanks, leidingwerk en schoorsteendelen. Het bedrijf is
in Europa de grootste fabrikant van speciaal ontwikkelde en cor-rosiebestendigde glasvezelver-sterkte kunststofproducten die, waar nodig, zijn voorzien van een thermoplastische of fluorplasti-sche bekleding.
Werken bij Plasticon in Hengelo
Sterk in grote diameters glasvezel versterkte kunststoffenIn de rubriek “Het gras bij de buren” gaan we kijken wat het inhoudt om als vakman bij Plasticon in
Hengelo te werken. Als je houdt van grote producten maken, waarbij hoogwaardige materialen en hoge
kwaliteit een sleutelrol spelen, lees dan snel verder.
Wikkelmachine in actie. Op weg naar een klant voor finale montage.
Gras bij de buren
vapro nummer 2 april 2012 19
De productieAan de Havenkade in Hengelo (O) maakt Plasticon The Netherlands vanaf 1988 grote cilindrische delen, tot maar liefst 9,5 meter diameter.
Op deze wikkelmachine wordt een mengsel van hars en glas aan-gebracht (zie volgende pagina). Afhankelijk van de toepassing en bijbehorende calculaties, kan er
uit een groot scala van harsen en glassoorten worden gekozen, die op verschillende wijzen kunnen worden aangebracht. De chemi-sche barrièrelaag kan bestaan uit een harsrijke laag of een bekle-dings- ofwel linermateriaal. Enkele voorbeelden daarvan zijn PVC, PVC-C, PP, PVDF en ECTFE.
Door de grote afmetingen van de producten vindt het transport meestal plaats via het Twenteka-naal. De producten kunnen even-tueel op locatie bij de afnemer door eigen medewerkers worden samengebouwd.
De productieorganisatieDe productie in Hengelo wordt door de afdelingen engineering, kwaliteitsdienst, HR en inkoop ondersteund vanuit een vestiging in Oldenzaal. De dagelijkse leiding in Hengelo is in handen van de locatiemanager, die direct twee teamleiders aanstuurt, die in een
Operator Denis van der Schoor: “De techniek en het vereiste inzicht in combinatie met de afmetingen maken het uitdagend”VAPRO Basisoperator Denis van der Schoor is 39 jaar en is vanaf 1997 werkzaam bij Plasticon the Netherlands in Hengelo. “Mijn achtergrond is een middelbare laboratoriumopleiding, niveau B richting Chemie”, begint Denis. “Direct daarna ben ik aan de slag gegaan bij Plasticon. Het werken met de verschillende chemicaliën sloot mooi aan bij mijn opleiding. Door de afwisse-ling in producten en afmetingen ben ik blijven hangen. Afgelopen jaar werd mij de mogelijkheid geboden om met een VAPRO-basisopleiding te beginnen. Omdat het lang geleden is dat ik wat aan een studie heb gedaan, heb ik deze uitdaging met beide handen aangepakt. Ik hoop dat er hierna een vervolg komt.”
Denis legt uit wat zijn werk inhoudt. “Als operator op een van de wikkelmachines heb je de eindverantwoordelijkheid voor het eind-product. Om een product te wikkelen begin je met een basisrecept dat hoort bij de te verwerken harssoort. Je moet echter tijdens de verschillende fasen van het wikkelen het proces steeds bijregelen, om het effect van de variatie in temperatuur, luchtvochtigheid, viscositeit en complexiteit van het te wikkelen product te com-penseren. De kunst is om aan het einde van het wikkelproces een product te hebben dat niet verbrand is, op tijd uitgehard is en aan alle kwaliteitsaspecten voldoet die we met onze klanten afspreken.”
“Elke wikkelmachine heeft zijn eigen kenmerken”, vertelt Denis. “Dan is er nog de diversiteit in producten die op tijd gereed moe-ten zijn, om het afbouwproces niet te laten stagneren. Die combina-tie maakt het werk boeiend en afwisselend. Door bezig te zijn met VAPRO heb ik de functie meerwerkend voorman kunnen bereiken. Op deze wijze blijf ik verantwoordelijk voor de wikkelprocessen en kan ik tegelijkertijd mijn teamleider optimaal ondersteunen zodat we onze planningen realiseren.”
20 vapro nummer 2 april 2012
tweeploegendienst werken. In elke ploeg treffen we deze functies aan:
■ Meewerkend voorman (VAPRO basisoperator verplicht)
■ Vakman (diverse onderverdelingen)
■ Basis vakman ■ Productiemedewerker
Daarnaast zijn er zijn er nog een magazijnmedewerker en een mon-teur aanwezig in dagdienst.Als de werkvoorbereiding is vrij-gegeven, dan gaan de tekeningen en diverse lijsten naar de werk-vloer. Het glas en hars kunnen dan voor deze opdracht worden voorbereid.Het productieproces kunnen we grofweg in de onderstaande pro-cesstappen verdelen (niet bij elke opdracht noodzakelijk):
■ schuren en lassen linermaterialen
■ spuiten kop en bodem ■ optrekken van de tank ■ wikkelen ■ afbouwen / samenbouwen ■ testen.
Het samenbouwen van cilindri-sche delen kan plaatsvinden in
de toren, tot een lengte van ruim 25 meter. Het platleggen van deze delen geschiedt door met een interne 65- tons kraan in combi-natie met een buiten opgestelde mobiele kraan.
De ploegenIn de tweeploegendienst werkt men van maandag t/m vrijdag van 7.00 tot 15.00 en van 15.00 tot 23.00 uur. Het is de bedoeling dat
de medewerkers zo breed moge-lijk inzetbaar zijn. Daarvoor is een inzetbaarheidmatrix ontworpen. Deze geeft inzicht in capaciteiten en ook richting aan het opleiden van medewerkers.
VerantwoordelijkhedenDe realisatie van de planning, de waarborging van de kwaliteit en de productiviteit vallen onder de verantwoordelijkheid van de team-leider en zijn twee meewerkende voormannen. Het is de bedoeling dat de overige medewerkers in de ploeg alleen waardetoevoegende handelingen uitvoeren (dat wil zeggen niet wachten, lopen of zoeken). Storingen worden buiten dagdiensturen zoveel mogelijk zelf verholpen door de aanwezige medewerkers.Om de projecten zo optimaal mogelijk door de productieorgani-satie te laten lopen, begint men na vrijgave van de werkvoorbereiding met een kick-off meeting, waarin alle facetten van het project wor-den besproken. De volgorde en de locatie worden hier eenduidig in beschreven om te voorkomen dat men onnodig grote en zware producten moet verplaatsen. ■
De wikkelmachine in close-up.
Gras bij de buren
Uitdaging voor talent
BioFoam® EPS
Synterra®
Synbra Technology BV in Etten-Leur maakt deel uit
van Synbra Holding en heeft zich gespecialiseerd in de
productie van Expandeerbaar Polystyreen en PLA
(polymelkzuur) door middel van polymerisatie en
extrusie. Deze grondstoffen worden vervolgens door
zusterbedrijven verwerkt tot speciale verpakkingen of
bouw gerelateerde isolatiematerialen.
De afdeling R&D van Synbra richt zich voortdurend
op het ontwikkelen van nieuwe eigenschappen en
toepassingsmogelijkheden van deze grondstoffen.
Met regelmaat brengt Synbra in samenwerking met
zusterbedrijven nieuwe producten op de markt, zoals het
op PLA gebaseerde schuim BioFoam®. Hiermee heeft
Synbra in 2010 de nationale innovatie top 100 gewonnen.
Het schuim is Cradle to Cradlecm Silver gecertifi ceerd. Een
recente ontwikkeling in 2011 is het succesvol opstarten
van een fabriek voor het maken van de grondstof voor
BioFoam® en hoog temperatuur bestendig biopolymeer.
Synbra is mede vanwege de veelzijdigheid van haar
productie processen een erkend en gewild leerbedrijf.
Door deze ontwikkelingen is
een behoefte ontstaan in
versterking van de productie
en de ondersteuning hiervan.
Synbra is op korte termijn op zoek naar:
Zie www.synbratechnology.nl/jobs voor meer informatie over
de vacatures. Het gaat hier om veelzijdige functies, met daarbij
passende goede primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden.
Spreken deze ontwikkelingen en ons productenpakket je aan,
stuur of mail je sollicitatie naar de afdeling Personeelszaken t.a.v.:
Mevrouw D. Jansen (emailadres [email protected])
Synbra Technology bv
Postbus 37, 4870 AA Etten-Leur
• Monteur WTB
20128199_Personeelsadvertentie_0312_pr01.indd 1 27-03-12 13:29
Ben je net iets scherper dan de rest, gemotiveerd, heb je ervaring en de juiste papieren? Dan doe je zaken met Pro Industry. Wij hebben kennis van de actuele vacatures met uitzicht op een vast dienstverband.
www.proindustry.nl
DIRECT WERKIN PROCESTECHNIEK
GOED VOOR JE CV. DAT GARANDEREN WIJ
1108689_PRI_adv Vapo magazine A4.indd 1 15-08-2011 12:14:32
vapro nummer 2 april 2012 23
Een Schrobbelèr om het moment zoet
te laten smaken, aangeboden door de
firma Censor, die een basisopleiding
heeft verzorgd bij PBS voorafgaand aan
het VAPRO Basisoperator-traject.
Deelnemers hebben gescoord met
VAPRO en om het geleerde in te zetten
voor het bedrijf zijn nu zelf aan de bal.
Op 14 maart werden bij PBS in
Tilburg 18 VAPRO Basisoperator
diploma’s uitgereikt. PBS
produceert hoogwaardige
buiten zonwering. Het was een
succes, de deelnemers werden
overladen met cadeaus en lof.
Sinds vorig jaar verblijdt VAPRO
kersverse gediplomeerde met
een voetbal. Een teken van
dynamiek, beweging en scoren!
Kortom, wat je te wachten staat
als je begint met een van de
operatoropleidingen.
PBS in Tilburg scoort met VAPRO
De trotse diplomabezitters van PBS, samen met directeur en bedrijfs begeleider Frank Veelenturf, docent
Theo Boons, namens ROC Midden Nederland Ad Bekers en namens VAPRO relatiemanager Joost van Doorn
En de voetbal is voor...
Service
24 vapro nummer 2 april 2012
VAPRO is een jaar geleden
gestart met de Leergang
operationeel management en
persoonlijk leiderschap. Hier is
veel vraag naar omdat reguliere
managementopleidingen niet
altijd aansluiten op de praktijk
van een leidinggevende binnen
een industriële omgeving.
Inmiddels is de eerste groep
deelnemers een aantal maanden
bezig. Tijd voor een ontmoeting.
Het eerste dat opvalt aan de elf deelnemers van de leergang is hoe divers ze zijn: manager productions, wachtchef, hoofd-operator, eerste operator, afde-lingshoofd processing, supply manager. Ambitieus talent van zesentwintig zit schouder aan schouder met een directeur-eige-naar die al vijfendertig jaar stevig aan het roer staat van een goedlo-pende industriële organisatie.
MenskantDe redenen om aan de Leergang mee te doen lopen erg uiteen.
De een wil na een promotie naar een leidinggevende functie ‘krach-tiger’ worden, bouwen aan zijn bagage. De ander wil verdieping krijgen in zijn functie met veel aandacht voor de menskant.Voor enkele deelnemers is de herkenbaarheid van een indus-triële omgeving in de Leergang erg belangrijk. Dave Verdonschot (Nyrstar) krijgt van zijn werkgever ruimte zicht verder te ontwikkelen maar zag al snel dat bij algemene managementopleidingen veel aan de orde komt waar hij niets mee zal doen. “VAPRO ligt meer in mijn straatje, ik werk immers in de procesindustrie. Ik ben eigen-lijk ook wel begonnen aan deze Leergang omdat ik op termijn verwacht wachtchef te worden. En daar worden andere dingen van verwacht, coaching bijvoorbeeld.”Omgang met collega’s is voor Max Heijmann (Sekisui) een belangrijk aspect. “Sommige medewerkers zijn behoorlijk assertief, ze nemen geen blad voor de mond. Dat doe ik zelf ook niet en dat kan soms botsen. Daarom wil ik beter omgaan met conflictsituaties. Ik merk nu al dat ik vooruitgang boek. In een tussentijdse beoorde-
Leergang Management faciliteert snel leren
‘Goed luisteren en een spiegel voorhouden’
Bouwen aan je bagage...
vapro nummer 2 april 2012 25
ling van mijn werkgever scoorde ik al beter. Daar heb ik niet zoveel voor hoeven te doen: vooral goed luisteren naar mijn medestuden-ten op de Leergang.”
SpiegelVeel deelnemers zijn niet bepaald beginners. Ze vinden wel dat er nog geschaafd kan worden aan hun skills of zijn op zoek naar een spiegel. John de Lange (Poly-techniek) heeft in de 35 jaar als directeur-eigenaar al veel gezien, zoals hij het zegt. “De leergang is voor mij een stuk zelfreflectie. Ik hoor en zie dingen waar ik zelf niet bij heb stilgestaan. Ik krijg tijdens de leergang meer gereedschap om leiding te geven. De gespreks-technieken die we trainen geven zelfvertrouwen.” Marco de Kruyf (Smit & Zoon) zit in een verge-lijkbare situatie. “Ik geef al lang leiding. Dan heb je het idee dat je alles al kan. In de loop van de tijd heb je jezelf dingen aangeleerd en doe je alles op je eigen manier. Misschien kun je mijn deelname aan de Leergang zien als een ‘mid-life crisis in leidinggeven’. Wat me aanspreekt is de toolbox waaruit je in de dagelijkse praktijk kunt putten. Ook goed is dat deelne-mers zelf vorm geven vorm aan de Leergang.”
EnergieJe leert tijdens de Leergang door actief mee te doen of gewoon goed te luisteren naar anderen. Marco geeft aan dat na een dag samen hard werken het enthousi-asme na afloop veel energie geeft. “Na een training ben ik eigen-lijk helemaal niet uitgeput. Op
een lesdag komen verschillende thema’s, oefeningen en discussies aan bod. Het zijn zeker geen stof-fige dagen. Aan het einde ben je enthousiast over het geleerde en het stimuleert om je er verder in te verdiepen.”Instemmende geluiden klinken uit de groep. Iemand vertelt over de verwarring bij het eerste college. Bij binnenkomst boog iedereen zich over het rooster dat ogenschijnlijk uit een reeks van pauzes bestond. Nu begrijpt men de filosofie erachter en weet men waarop het succes van de Leer-gang is gebaseerd. Het ochtend-ritueel als het bespreken van het weerbericht leidt steevast tot onverwachte discussies en ken-nisoverdracht. Het is kennis die je niet zomaar in een boek zult vinden.
ProfiterenMeerdere deelnemers gaven aan dat het enthousiasme van het proefcollege van deze Leergang hen over de streep heeft getrok-ken. Leren doen de deelnemers vooral van elkaar. Iedereen is erg open over zijn werksituatie, waar-door er optimaal van elkaars ken-nis wordt geprofiteerd. Een van de deelnemers merkt terecht op dat iedereen met dezelfde uitdagin-gen te maken heeft, maar dat er per bedrijf toch hele verschillende oplossingen zijn. Om dit effect te versterken gaan de deelnemers ook regelmatig bij elkaar op bezoek.
Leren van elkaar: dat is het geheim van het succes van de Leergang. ■
Opzet van de Leergang: versneld lerenHet ontwerp van de leergang Operationeel Management & Persoonlijk Leiderschap is gebaseerd op Accelerated Learning principes: op ver-snelde wijze leerprocessen laten plaatsvinden. Hierbij wordt rekening gehouden met de volwassenheid van de deelnemers en dus hun ervaring en reeds aanwe-zige kennis, maar ook met recent hersenonderzoek met betrekking tot leren. Zo wordt in het artikel ver-wezen naar het grote aantal pauzes tijdens de modu-les. Hoe lang kan iemand zich concentreren op één onderwerp? Na maximaal veertig minuten dwalen je gedachten af. Tijd voor een korte break, even switchen, muziekje op, praatje met de andere deelnemers en men is weer fris voor de volgende veertig minuten.De onderwerpen sluiten aan bij de dagelijkse werkpraktijk en de werkvormen zijn afwis-selend: zelfreflectie, buzz-groepen, schrijfopdrachten, spelvormen, zelfkennistes-ten, groepsreflecties, noem maar op. Ook is de sfeer open. Het weerbericht aan het begin van elke module brengt deelnemers in het hier en nu, zodat zij mentaal volledig aanwezig kunnen zijn de rest van de dag.
Is deze leergang ook wat voor jou? Schrijf dan in voor het gratis proefcollege. De volgende vinden plaats op 25 april en op 16 mei om 14:00 in Den Haag. Inschrijven kan via www.vaprocollege.nl/proefcollege.
Van eendaagse training tot volledige branche-erkende opleiding, VAPRO College ondersteunt de professionali-sering van operators en technici in de industrie. Voor iedereen die specifieke (technische) onderwerpen wil uitdie-pen of vaardigheden wil trainen biedt VAPRO College een gevarieerd aanbod aan trainingen, branche-opleidingen, coaching en seminars.
Onderstaand treft u een overzicht van het opleidings- en trainingsaanbod. Wilt u meer weten over het aanbod van VAPRO College? Bekijk dan de informatie op VAPRO-College.nl of bel met de klantenservice op 070-3011086.
TRAININGEN
1. Vaktechnische trainingen
• Basis Procesbeheersing• Meet- & Regeltechniek en Besturingstechniek • Verdieping Procesbeheersing• Destilleren in de praktijk• Warmtewisselen• Een verdieping• Transport van vloeistoffen (pomptechniek)• Waterzuivering in de procesindustrie• Processchema’s voor operators
2. Onderhoud
• Dynamic Reliability-Centred Maintenance (dRCM)
• Eerstelijns storingzoeken
3. Branche-opleidingen
Rubber- en kunsstofindustrie (SORK)• Extruderen I (EX I)• Extruderen II (EX II)• Extruderen III (EX III)• Spuitgieten I (SPG I)• Spuitgieten II (SPG II)• Spuitgieten III (SPG III)• Composietverwerker I (CVW I)• Composietverwerker II (CVW II)• Composietverwerker III (CVW III)
Verf- en drukinktindustrie• Verfvakman (VVVF Verfvakman)• Kleurmaken
Voedselveiligheid:
• Praktische Voedselveiligheid HACCP incompany voor operators
• Praktische Voedselveiligheid HACCP voor leidinggevenden
Energie opleidingen (REWIC)
• Onderhoudstechnicus in centrales• Werktuigkundige in centrales A• Hoofdwerktuigkundige in centrales• Schakelpakket A
4. DuurzaamheidVeiligheid, gezondheid en milieu
• Veiligheid, gezondheid en milieu• VAPRO-Praktijkcertificaat Veilig werken• VAPRO-VVI Basis procesindustrie/laboratorium• VAPRO-VVI VOL procesindustrie/laboratorium• Master Class GHS/CLP• Workshop update gevaarlijke stoffen (GHS/CLP)
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
• MVO in de praktijk
Kwaliteitsmanagement
• ISO Managementsystemen• Interne Audits
5. Productie- en procesoptimalisatie
• Introductie Total Productive • Manufacturing (TPM) • Implementatie van 5-S• Implementatie van SMED• Continue verbeteren (Kaizen)
6. Communicatie en leidinggeven
• Didactische vaardigheden voor praktijkopleiders • Leidinggevende en coachende vaardigheden• Functioneringsgesprekken voeren• Time management• Leergang opleidingsmanagement• Leergang operationeel management &
persoonlijk leiderschap
OPLEIDINGEN
1. Beroepsopleidingen
• VAPRO Basisoperator• VAPRO A • VAPRO B• VAPRO C• VAPRO D • Branchespecifieke uitstroom• Instroom certificaat industrie
2. Begeleiden, beoordelen en examineren
• Trainingen eindtermengericht onderwijs • Mentoren en examinatoren• Bedrijfsbegeleider en -beoordelaar
niveau BO, A en B • Bedrijfsbeoordelaar en -examinator
niveau BO, A en B • Bedrijfsbegeleider, -beoordelaar en -examinator
Niveau C• Bedrijfsexaminator (schakelcursus)
niveau BO, A en B• Terugkomdag examinatoren
TRAININGEN & OPLEIDINGEN
VAPRO COLLEGE
20112012
Vraag de studiegids aan op VAPRO-College.nl
Opleidingen & trainingen voor operators en technici
Service
vapro nummer 2 april 2012 27
Kijk voor informatie en inschrijven op VAPROcollege.nl.
TrainingskalenderVAPRO College biedt dit jaar een keur aan
interessante trainingen voor operators,
technici en mensen betrokken bij opleiden
en begeleiden.
Kijk voor precieze data, locaties, prijzen en
aanmelden op VAPROcollege.nl.
Training Data Locatie
Workshop update gevaarlijke stoffen 19 april Den Haag
Proefcollege Leergang OM&PL 25 april Den Haag
Proefcollege Leergang opleidingsmanagement 9 mei Den Haag
Functioneringsgesprekken voeren voor medewerkers 9 mei Bunnik
Workshop CLP 9 mei Den Haag
Communicatie op de werkvloer 16 mei Bunnik
Proefcollege Leergang Operationeel Management 16 mei Den Haag
Instroom Certificaat Industrie 24 mei, 7 en 21 juni Bunnik
Proefcollege Leergang Opleidingsmanagement 25 mei Bunnik
Bedrijfsbegeleider en -beoordelaar BO/A/B 5, 12 en 19 juni Vlaardingen
Bedrijfsbeoordelaar en -examinator BO/A/B 6, 13 en 20 juni Zwolle
Bedrijfsexaminator BO/A/B eendaags programma 18 juni Bunnik
Bedrijfsbegeleider, -beoordelaar en -examinator C 13, 20 en 27 september Bunnik
Leergang Operationeel Management & Persoonlijk Leiderschap start 20 september Bunnik
Leergang opleidingsmanagement start 12 oktober Vlaardingen
28 vapro nummer 2 april 2012
De in te vullen woorden zijn cryptisch omschreven. In hokjes met eenzelfde cijfer komt eenzelfde letter. Lees de oplossing in de gekleurde kolom. Stuur deze naar [email protected].
A Insect van die maand? B Zeemeeuw. C Mooi herstellen. D Een geestige vrucht. E Lekker zo’n tochtje. F Groeitijd. G Ladderauto. H Waar vlooien van eigenaar wisselen. I Ik blijf heel graag steken in zo’n zetel! J Winkelfeest voor de arbeider. K Trendvorst. L Welvarende inboedel. M Het stomme vogeljong. N Vogeltje aan de drank. O Zet de bloemen elders in de grond.
Veel puzzelplezier!
Puzzelen
Wat we vooral willen horen is een duidelijke uitleg over de werking, in je eigen woorden. Vergeet niet aan te geven waar het voor kan worden ingezet.
Stuur je oplossing met naam en adres naar [email protected]. De beste inzending ontvangt een bol.com-bon.
Oplossing raadplaat VAPRO 1
Bij de vorige raadplaat zag je een wat de Engelse fabrikant Winkworth omschrijft als een double cone blender. Je kunt er poeders, granulaten en ‘tere’ grondstof op een rustige manier men-gen bij een lage snelheid. Ook geschikt voor materiaal met hoge dichtheid. Ze worden ingezet in allerlei bran-ches. De afgebeelde is door zijn hygiënische constructie geschikt voor voedingsmiddelen en pharma.Ook al werd er in de specs van de fabrikant nauwelijks aandacht aan geschonken, de antwoorden die we van lezers ontvingen vermeldden bijna allemaal dat het een vacuüm droogsysteem zou zijn. Blijkbaar herkent men het apparaat duidelijk uit de eigen omgeving. Het zou voorzien zijn van een dubbele wand die dient als warm-tewisselaar.Het was niet gemakkelijk de prijswinnaar aan te wijzen. We hebben gekozen voor Henk Hellegers van Xerox Venray. “Bij ons bedrijf werd deze vacuum cone blender gebruikt voor het coaten van steelshot. Deze steelshot moest nog vochtig zijn als die uit de blender kwam. De coating bestond uit in MEK opgeloste lak.” Henk, gefeli-citeerd, de bol.com-bon is naar je onderweg! ■
RaadplaatWat is hier afgebeeld?
A 1 9 2
B 4 2 3
C 8 7 4
D 2 1 10
E 8 5 8
F 7 9 6
G 8 2 5
H 7 3 10
I 10 6 10
J 4 6 9
K 7 6 5
L 3 1 6
M 1 8 9
N 1 3 9
O 2 4 5
© r
uit
erp
uzz
el
Oplossing puzzel VAPRO 1De winnaar van de sudoku in het vorige nummer is R. Makkinje, operator bij Friesland-Campina
Botergoud in Den Bosch. Gefeli-citeerd, de bol.com-bon is naar je onderweg! ■
Lente filippine