Prijs € 1,- | Vrienden NNO gratis

VALENTIJNSCONCERTmet lucas jussen

Stefan Asbury | Chef-dirigentStefan Asbury, sinds 2011 chef-dirigent van het NNO, is een veelgevraagd dirigent bij grote orkesten ensembles en festivals over de hele wereld. Van 2001 tot 2005 was hij chef-dirigent van het Remix Ensemble in Porto en sinds het seizoen 2007-2008 is hij vaste gastdirigent van het Tapiola Sinfonietta (Finland). Asbury dirigeerde de afgelopen seizoenen bij het Koninklijk Concertgebouworkest, het Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks, het London Symphony Orchestra, de Dresdner Philharmonie, het Filharmonisch Orkest van Seoel en het Los Angeles Philharmonic. Verder werkte hij met radio-orkesten als het WDR Sinfonieorchester Köln, het hr-Sinfonieorchester in Frankfurt, het NDR Sinfonieorchester in Hamburg, het Orchestra Sinfonica Nazionale della RAI in Turijn, het SWR Sinfonieorchester Baden-Baden und Freiburg en het ORF Radio-Symphonieorchester Wien. Asbury treedt regelmatig op als gastdirigent tijdens festivals als Automne en Normandie, de Münchener Biennale, Wien Modern, de Wiener Festwochen, de Salzburger Festspiele en La Biennale di Venezia. Tijdens het Perth International Arts Festival in 2009 dirigeerde hij John Adams’ opera A Flowering Tree. Verder dirigeerde hij onder meer de opera Jakob Lenz van Wolfgang Rihm tijdens de Wiener Festwochen in 2008. Asbury geeft sinds 1995 les op het Tanglewood Music Center in Boston, waar hij op dit moment hoofddocent is op de faculteit voor directie. Bovendien was hij er van 1999 tot 2005 mededirecteur van de New Music Activities.

Lucas Jussen | PianoLucas Jussen (1993) begon op vijfjarige leeftijd met pianolessen. Samen met zijn broer Arthur volgde hij lessen bij Maria João Pires en thans studeert hij bij Menahem Pressler. Hij debuteerde op negenjarige leeftijd in de Grote Zaal van het Concertgebouw. Ter gelegenheid van het zilveren jubileum van H.M. Koningin Beatrix in 2005 gaven Lucas en Arthur een concert dat rechtstreeks op televisie werd uitgezonden. Hij speelde sindsdien alleen of met zijn broer met het Radio Filharmonisch Orkest, de Radio Kamer Filharmonie, het Residentie Orkest, Rotterdams Philharmonisch Orkest, Nederlands Kamerorkest, het Dallas Symphony Orchestra en het London Chamber Orchestra. In oktober 2012 maakten Lucas en Arthur hun debuut bij het Koninklijk Concertgebouworkest met het dubbelconcert KV 365 van Mozart. Lucas trad op tijdens het Internationaal Pianofestival La Roque d’Anthéron, het Prinsengrachtconcert en de ZaterdagMatinee. Lucas en Arthur ontvingen de Concertgebouw Young Talent Award en de Edison Luister Publieksprijs. Hun debuutalbum op Deutsche Grammophon is inmiddels platina. In 2011 is hun tweede album verschenen.

N N O . N U

PROGRAMMA

DonDerDag 14 februari | 20.15 uur inleiDing 19.00 uur

Groningen | De Oosterpoort

VrijDag 15 februari | 20.15 uurinleiDing 19.15 uur

Assen | De Nieuwe Kolk

Dirigent Stefan AsburyPiano Lucas Jussen

Een Valentijnsconcert met Beethoven en Bruckner, niet bepaald de meest succesvolle componisten waar het de liefde betreft! Beide mannen bleven tegen hun zin vrijgezel, maar dat wil niet zeggen dat ze geen amoureuze relaties hadden of zelfs huwelijksplannen koesterden.

Ludwig van BeethovenBeethoven kende zelfs een tamelijk bewogen liefdesleven, maar de vrouwen waar de ‘gewone jongen’ Beethoven voor viel waren vaak onbereikbaar door het standsverschil. Hij werd verliefd op enkele van zijn pianoleerlingen: gravin Giulietta Guicciardi aan wie hij de Mondscheinsonate opdroeg en haar nichtjes, de zusjes Thérèse en Josephine von Brunswick. De hevige gevoelens voor Josephine hielden jaren aan en werden waarschijnlijk ook wel beantwoord, maar Josephines familie voorkwam een te

grote toenadering en bezorgde haar een meer geschikte huwelijkskandidaat. Later werd de achtendertigjarige componist verliefd op de achttienjarige studente Therese Malfatti, aan wie hij mogelijk de bagatelle Für Elise opdroeg. Hij deed haar misschien zelfs een huwelijksaanzoek, maar weer kan het standsverschil de plannen doorkruist hebben. Beethoven vatte vervolgens vlam voor Antonie Brentano, de schoonzus van de schrijfster Bettina Brentano. In de zomer van 1812 schreef hij een hartstochtelijke liefdesbrief aan een ‘onsterfelijke geliefde’: “Leven kan ik slechts helemaal met jou of anders helemaal niet.” Aan wie was deze brief gericht? Hierover is eindeloos gespeculeerd, maar Antonie, nota bene een vrouw van adel, getrouwd en moeder van vijf kinderen, heeft de beste papieren. Hoe onbereikbaarder, hoe aantrekkelijker!

In de tijd dat Beethoven zijn vijfde en laatste pianoconcert schreef, was hij pril verliefd op Therese Malfatti. Maar de liefde werd overschaduwd door zorgen: in mei 1809 stond het leger van Napoleon voor de poorten van Wenen en de stad werd hevig onder vuur genomen. Beethoven schuilde in de kelder van zijn broers huis, waar hij met kussens over zijn oren het kanongebulder probeerde te dempen. De stad werd ingenomen en de Franse bezetters perste de Weense burgers uit met torenhoge belastingen en verbood ze de stad te verlaten. Onder deze moeilijke omstandigheden werkte Beethoven aan zijn pianoconcert. In juli klaagde hij: “De hele gang van zaken heeft me diep geschokt en ik moet het genot van het landleven missen, dat voor mij zo onmisbaar is. Wat een vreselijk beroerd leven om mij heen, alleen maar trommels, kanonnen, soldaten en allerlei vormen van ellende.” Niets van deze misère blijkt uit het Vijfde pianoconcert: het is een van Beethovens meest vernieuwende en heroïsche werken. De heroïek mag zeker niet worden betrokken op Napoleon, tegen wie hij een grondige afkeer had ontwikkeld. Misschien kunnen we het concert beschouwen als een getuigenis van de heldhaftige menselijke overlevingsdrang in hardvochtige tijden. Of zijn liefde voor Therese hem hierbij geholpen heeft? We zullen het nooit weten.

Anton BrucknerBruckner was doorlopend verliefd en het lijkt erop dat hij behoorlijk gebukt ging onder zijn onvervuld gebleven huwelijkswens. Zijn probleem: tot op hoge leeftijd voelde hij zich tot zeer knappe, zeer jonge vrouwen aangetrokken. Op zijn eenenveertigste viel Bruckner voor Josefine Lang, een zeventienjarige slagersdochter uit Linz, die hij een brief vol dwingelandij schreef die haar wel moest afschrikken. Nog geen twee weken na haar afwijzing won hij informatie in over een achttienjarig ‘lekker ding’, Henriette Reiter. Richard Wagner noemde zijn achttienjarige dochter Eva, die van de inmiddels eenenzestigjarige Bruckner een portretfoto met opdracht had gekregen, schertsend ‘Bruckners bruid’. Er waren serieuze trouwplannen met de veertig jaar jongere

zangstudente Marie Demar en ook met het protestantse kamermeisje Ida Buhz kwam het een paar jaar voor zijn dood bijna tot een huwelijk, maar zij kon niet instemmen met een bekering tot het katholicisme. Misschien was het niet altijd even onschuldig wat Bruckner uitspookte. Zijn baantje als muziekleraar aan een meisjespensionaat verloor hij door een leerling aan te spreken met ‘lieve schat’. Ongewenste intimiteit, zouden we nu zeggen. Het patroon van zijn verliefdheden wijst op een persoonlijkheidsstoornis die zijn parallel vindt in de rusteloze drang naar erkenning in de muziek. Bruckner werd bovendien ernstig geplaagd door dwangneuroses – zijn obsessie met getallen is het bekendst – en een enorm gebrek aan zelfvertrouwen.

Gebrek aan zelfvertrouwen was ook de reden dat Bruckner pas op zijn eenenveertigste aan zijn Eerste symfonie begon, na jaren van obsessieve studie om het handwerk van de componist tot in details te beheersen. Maar daarna ging het snel: tussen 1871 en 1876 voltooide hij zijn Tweede tot Vijfde symfonie. Onzeker als hij was, onderwierp Bruckner al zijn symfonieën later aan drastische revisies, in de hoop ze aantrekkelijker te maken voor het publiek. In 1878 verving hij het scherzo uit de Vierde symfonie door een nieuwe versie en in 1879 schreef hij een nieuwe finale. Na de première in 1881 door de Wiener Philharmoniker herzag Bruckner de partituur nogmaals en pas in 1889 stemde hij toe in de publicatie van een versie bewerkt door zijn leerling Ferdinand Löwe. De bijnaam ‘Romantische’, door Bruckner zelf aan de symfonie gegeven, lijkt toepasselijk rond Valentijnsdag, maar het betreft hier niet echt het soort roze romantiek dat met dat feest geassocieerd wordt. Eerder roept Bruckner hier natuurbeelden op van de machtige, mysterieuze oerbossen van Midden-Europa die veel romantische kunstenaars inspireerden. Net als de andere symfonieën van Bruckner is de Vierde symfonie even monumentaal als plechtig van karakter, even mystiek als religieus van sfeer. Eigenlijk herinnert niets aan de kalverliefdes die Bruckner tot na zijn zeventigste bleven lastigvallen.

Pepijn van Doesburg

BiOGRAfiEëN

Voor De Pauze

ludwig van beethoven (1770-1827)Pianoconcert nr. 5 in Es opus 73 (1809)- Allegro- Adagio un poco mosso- Rondo: Allegro

na De Pauze

anton bruckner (1824-1896)Symfonie nr. 4 in Es ‘romantische’ (1874)- Bewegt, nicht zu schnell- Andante quasi Allegretto- Scherzo: Bewegt- Finale: Bewegt, doch nicht zu schnell

VALENTIJNSCONCERTMEt lUcAs jUssEN