users.telenet.beusers.telenet.be/koenvdp/thesis Kim Van de Pol.doc · Web viewTabel 3.6: Volume van...

2de LicentiaatAcademiejaar 2005 - 2006

De relaties tussen China en Pakistan in de 21ste eeuw

Eindverhandeling voorgedragen doorKim Van de Pol

tot het behalen van het diploma vanlicentiaat in de handelswetenschappen

o.l.v. Prof. Dr. D. Rochtus

2de LicentiaatAcademiejaar 2005 - 2006

De relaties tussen China en Pakistan in de 21ste eeuw

Eindverhandeling voorgedragen doorKim Van de Pol

tot het behalen van het diploma vanlicentiaat in de handelswetenschappen

o.l.v. Prof. Dr. D. Rochtus

Woord vooraf

Deze eindverhandeling wordt voorgedragen tot het behalen van het diploma van Licentiaat in de Handelswetenschappen. Maar zonder een aantal mensen zou deze eindverhandeling nooit tot stand gekomen zijn.

Hierbij wil ik mijn promotor Prof. Dr. D. Rochtus bedanken voor het nalezen van dit werk en de vele tips om deze eindeverhandeling inhoudelijk tot een goed einde te brengen.

Verder gaat mijn dank uit naar mijn ouders. Zonder hun morele en financiële steun, was ik waarschijnlijk niet in staat geweest om mijn studies succesvol te beëindigen.

Tevens dank ik mijn vriend, Dennis Schoonvliet, voor het nalezen van deze eindverhandeling.

Tot slot gaat mijn dank uit naar Dhr. C. Payot, Eerste Secretaris van de Belgische Ambassade in Pakistan. Dankzij hem kreeg ik toegang tot bepaalde informatiebronnen. Bovendien kon ik steeds bij hem terecht wanneer ik specifieke vragen had.

Inhoudsopgave

Inleiding................................................................................................................1

1. De opkomst van China als supermacht.............................................................61.1 De economische groei van China...............................................................61.2 De ontwikkeling tot wereldmacht in de energiesector..............................201.3 Besluit.......................................................................................................33

2. Pakistan en China............................................................................................362.1 Ligging......................................................................................................362.2 Kenmerken................................................................................................37

2.2.1 Demografie........................................................................................372.2.2 Human Development Index...............................................................392.2.3 Politiek systeem van Pakistan en China............................................412.2.4 Economische ratio’s...........................................................................58

2.3 Besluit.......................................................................................................61

3. De relaties tussen China en Pakistan..............................................................633.1 Historiek van de relaties tussen China en Pakistan...................................63

3.1.1 Ontstaan van de relaties tussen China en Pakistan (1950-1960).......643.1.2 Intensifiëring van de relaties sinds 1960............................................693.1.3 China en de oorlog tussen India en Pakistan.....................................723.1.4 De Karakoram highway, van Pakistan tot China...............................743.1.5 De rol van Pakistan in de Sino-Amerikaanse relatie.........................763.1.6 De gevolgen van de tweede Indo-Pakistaanse oorlog.......................773.1.7 Sino-Pakistaanse relaties in de jaren ‘70...........................................803.1.8 De situatie in de jaren ‘80..................................................................803.1.9 De relaties tijdens de jaren ’90..........................................................813.1.10 De relaties tussen Pakistan en China in de 21ste eeuw.....................843.1.11 De impact van de gebeurtenissen van 11 september 2001 op de Sino-Pakistaanse relaties.............................................................................853.1.12 De invloed van China op het conflict tussen Pakistan en India in 2001-2002...................................................................................................873.1.13 De relaties tussen China en Pakistan nu..........................................87

3.2 De handel tussen China en Pakistan.........................................................903.2.1 De handelsbalans tussen China en Pakistan......................................90

3.2.2 De belangrijkste producten die verhandeld worden tussen China en Pakistan.......................................................................................................953.2.3 De weg naar een vrijhandelszone......................................................973.2.4 Foreign Direct Investment (FDI).......................................................98

3.3 De belangrijkste projecten, gemeenschappelijk door China en Pakistan gerealiseerd...................................................................................................100

3.3.1 Thar Coal project.............................................................................1003.3.2 Saindak project................................................................................1013.3.3 De Makran Coastal Highway...........................................................1023.3.4 De diepzeehaven te Gwadar............................................................103

3.4 Besluit.....................................................................................................103

4. De algemene context in Zuidoost-Azië........................................................1064.1 De crisis in Afghanistan..........................................................................1064.2 De Irancrisis............................................................................................1114.3 Verbetering van de relaties tussen Pakistan en India..............................1164.4 De relaties tussen China en India............................................................1184.5 De invloed van de VSA in Zuidoost-Azië..............................................1204.6 Besluit.....................................................................................................123

5. Case studie: diepzeehaven te Gwadar...........................................................1265.1 Situering Gwadar....................................................................................1265.2 Huidige situatie in Balochistan en Gwadar.............................................1275.3 Het belang van Gwadar als site voor de nieuwe haven..........................131

5.3.1 De nood aan een bijkomende haven in Pakistan..............................1315.3.2 Geostrategisch belang van Gwadar..................................................131

5.4 Constructie van de haven van Gwadar...................................................1325.4.1 Omvang van de havenconstructie....................................................1325.4.2 Geassocieerde infrastructuur............................................................134

5.5 Kostprijs van de diepzeehaven te Gwadar..............................................1385.6 De Gwadarhaven als een hub..................................................................140

5.6.1 Definitie van een hub port...............................................................1405.6.2 Kenmerken van een hub port...........................................................1405.6.3 Voordelen van een hub status..........................................................141

5.7 Baten van de Gwadarhaven....................................................................1415.7.1 Economische verwachtingen van de haven te Gwadar....................1425.7.2 Impact van de diepzeehaven te Gwadar op de HDI van Balochistan..................................................................................................................144

5.8 Vergelijking met concurrerende havens.................................................147

5.8.1 De concurrerende havens.................................................................1475.8.2 Vergelijking van de havens..............................................................148

5.9 Voordelen van de haven te Gwadar voor Pakistan en China..................1505.9.1 Voordelen diepzeehaven Gwadar voor Pakistan.............................1515.9.2 Voordelen voor China......................................................................152

5.10 Gwadar Masterplan...............................................................................1535.11 Tegenstanders van het haven project te Gwadar..................................1585.12 Besluit...................................................................................................159

6. Algemeen Besluit..........................................................................................162

Bibliografie.......................................................................................................171

Lijst van tabellen, grafieken, kaarten en figuren

Tabellen

Tabel 1.1: De economische groei van China sinds 1978....................................8Tabel 1.2: Buitenlandse handel van China sinds 1978.......................................9Tabel 1.3: Belangrijkste handelspartners van China in 1994 en 2003 in bn US $............................................................................................................................10Tabel 1.4: HDI trends.........................................................................................11Tabel 1.5: Vergelijking van de Chinese groei met vroeger snel gegroeide economieën.........................................................................................................13Tabel 1.6: Vergelijking van de Chinese groei met andere snelgroeiende economieën in Oost-Azië...................................................................................14Tabel 1.7: Groeipercentages van het BBP t.o.v. het jaar voordien voor economieën in transitie.......................................................................................14Tabel 1.8: Foreign Direct Investment in China in 1994 en 2003 in bn US $.....19Tabel 1.9: De top 10 van landen voor de wereldelektriciteitsproductie.............30Tabel 1.10: De energiebalans van China in 10 000 ton SCE.............................31

Tabel 2.1: Geboortecijfers, sterftecijfers, kindersterftecijfers en groeipercentages van de bevolking van respectievelijk Pakistan en China........37Tabel 2.2: Geletterdheid van de bevolking in Pakistan en China.......................39Tabel 2.3: HDI indices........................................................................................40Tabel 2.4: Economische ratio’s van China en Pakistan in 2002, 2003 en 2004.58

Tabel 3.1: De export en import van respectievelijk Pakistan en China in biljoen US $ en de export van Pakistan naar China in % van voornoemde en in US $. 92Tabel 3.2: De groeipercentages van de export en import van respectievelijk Pakistan en China en van de export van Pakistan naar China............................92Tabel 3.3: De import en export van respectievelijk Pakistan en China in biljoen US $ en de import van Pakistan vanuit China in % van voornoemde en in US $............................................................................................................................94Tabel 3.4: De groeipercentages van de import en export van respectievelijk Pakistan en China en van de import van Pakistan vanuit China........................94Tabel 3.5: Volume van de voornaamste importgoederen van Pakistan in miljoen Rs........................................................................................................................96

Tabel 3.6: Volume van de voornaamste exportgoederen van Pakistan in miljoen Rs........................................................................................................................97Tabel 3.7: FDI stromen van Pakistan in miljoen US $.....................................100

Tabel 5.1: HDI van 1998 in de provincies van Pakistan en de districten van Balochistan.......................................................................................................127Tabel 5.2: HDI van 1998 in het rurale/stedelijke gedeelte van de provincies van Pakistan.............................................................................................................129Tabel 5.3: De bevolking van Pakistan in de stad en op het platteland (in 1000 personen en in % van de totale provinciale bevolking) (1998 census).............130Tabel 5.4: Cargo voorspelling voor de haven te Gwadar.................................142Tabel 5.5: Voorspelling van het transport in de Gwadarhaven........................143Tabel 5.6: Potentiële investeringen voor Gwadarhavengebied........................146Tabel 5.7: Statistische vergelijking van havens................................................149Tabel 5.8: Projecten van de GDA.....................................................................155

Grafieken

Grafiek 1.1: Jaarlijkse per capita consumptie van energie voor niet-productiedoeleinden............................................................................................21Grafiek 1.2: De groei van de energiesector in China.........................................24Grafiek 1.3: Samenstelling van de energieproductie in thermische centrales in China...................................................................................................................28Grafiek 1.4: Samenstelling van de elektriciteitsproductie in China in 2003......30

Grafiek 3.1: Totale import en export van China in biljoen US $.......................90Grafiek 3.2: Totale import en export van Pakistan in biljoen US $...................91Grafiek 3.3: Export naar China en import vanuit China voor Pakistan in miljoen US $....................................................................................................................92Grafiek 3.4: FDI van China in Pakistan.............................................................99

Kaarten

Kaart 1.1: Energie in China................................................................................29

Kaart 2.1: Situering China en Pakistan...............................................................36

Kaart 3.1: Grensovergang tussen China en Pakistan..........................................71

Kaart 3.2: De Karakoram highway.....................................................................75

Kaart 5.1: de provincies van Pakistan...............................................................126Kaart 5.2: de districten van Pakistan................................................................126Kaart 5.3: Het wegennet van Pakistan..............................................................135Kaart 5.4: De Trans-Afghan Pipeline...............................................................136 Kaart 5.5: De toekomstige spoorverbinding tussen Gwadar en Dalbandin......138

Figuren

Figuur 2.1: Politieke organisatie in China..........................................................45

Figuur 5.1: Fasen I en II van het Gwadarproject..............................................133Figuur 5.2: Masterplan Gwadar........................................................................154

Lijst van afkortingen

ADB Asian Development BankATA Administratieve Tribale Regio’sBBP Bruto Binnenlands ProductBNP Bruto Nationaal ProductBOO Built Operate and OwnBOT Build Operate and Transfer basisCCPIT China Council for the Promotion of International TradeCIA Central Intelligence AgencyCSLF Carbon Sequestration Leadership ForumDWT Deadweight tonnage EIA Energy Information AdministrationFBS Federal Bureau of StatisticsFDI foreign direct investmentGDA Gwadar Development AuthorityGSP Geological Survey of PakistanGW GigawattHDI Human Development IndexIAEA Internationaal Atoomenergie AgentschapIMF Internationaal Monetair FondsIPO Initial Public OfferingKwh KilowattuurMCC Metallurgical Construction CorporationMMA Mutahhida Majtis AmalMOL Minst Ontwikkelde LandenMoU Memorandum of UnderstandingMW MegawattNGO Non Governmental OrganizationPML Pakistan Muslim LeaguePPP Purchase Power ParityPPP Pakistan’s People’s PartyPKR Pakistaanse Roepi (1 PKR = 0.014 euro)SCE Standard Coal EquivalentSCO Shanghai Cooperation OrganizationSEATO Southeast Asia Treaty OrganizationSERC State Electric Power Regulatory CommissionSEZ Speciale Economische Zone

SPC State Power CorporationTEU Ton Equivalent UnitTVE Township-Village EnterpriseUN United NationsUNCTAD United Nations Conference on Trade and DevelopmentUNDP United Nations Development ProgrammeUNESCAP United Nations Economic and Social Commission for Asia

and the PacificUNGA United Nations General AssemblyUNSC United Nations Security CounsilUS United StatesUSSR Unie der Socialistische Sovjetrepublieken, RuslandVN Verenigde NatiesVS Verenigde StatenVSA Verenigde Staten van AmerikaWTO Wereldhandelsorganisatie

Inleiding

Op dit ogenblik wordt een havenproject gerealiseerd te Gwadar in Pakistan. Speciaal aan dit project is het feit dat zowel China als Pakistan betrokken zijn in dit project. De nieuwe diepzeehaven wordt uitgebouwd in Gwadar in Pakistan maar de bouw van de haven gebeurt door Chinese ingenieurs en wordt voor een groot stuk gefinancierd door de Chinese overheid. Het contract om samen te werken rond dit havenproject werd ondertekend door beide partijen in 2002.

Het havenproject te Gwadar kadert binnen de ruimere relaties tussen China en Pakistan. Aangezien China en Pakistan al rond heel wat projecten samengewerkt hebben, is het onmogelijk om alle relaties of gezamenlijke verwezenlijkingen te bespreken. Het meest actuele onderwerp in de relaties is uiteraard het havenproject. Daarom werd als tijdsafbakening de 21ste eeuw gekozen. De afbakening in ruimte is duidelijk. De bouw van de nieuwe haven vindt plaats in Gwadar. Gwadar is gelegen in het zuiden van Pakistan aan de Perzische Golf.

De bedoeling is nu om na te gaan wat de rol van de zeehaven zal zijn voor beide landen. Enerzijds wordt nagegaan waarom China zulk een project zou ondernemen in een land als Pakistan. Anderzijds wordt gekeken naar de plaats die de diepzeehaven te Gwadar zal innemen in de economische en humane ontwikkeling van Pakistan. Hiertoe worden voornamelijk publicaties van de Pakistaanse overheid gebruikt. Het cijfermateriaal is gebaseerd op bronnen van het Federaal Bureau voor de Statistiek van Pakistan en het Federaal Bureau voor de Statistiek van China. Verder werden ook artikels gebruikt van de Wereldbank, het IMF en de verschillende afdelingen van de Verenigde Naties.

In een eerste hoofdstuk wordt ingezoomd op de expansiedrang van China. Het feit dat China zich wil profileren als supermacht in Zuidoost-Azië, kan een reden zijn voor China om het havenproject in Gwadar te steunen. Daarom is het belangrijk om na te gaan of China zich inderdaad ontwikkelt tot supermacht. Een sterke economie vormt een noodzakelijke voorwaarde voor een supermacht. Of China een sterke economie heeft, wordt onderzocht in het eerste deel van dit hoofdstuk. Eerst wordt nagegaan wanneer en hoe de Chinese economie gegroeid is. Vervolgens wordt de groei in China vergeleken met die

De relaties tussen China en Pakistan in de 21ste eeuw 1

van enkele bestaande supermachten zoals de Verenigde Staten om te controleren of China inderdaad op weg is om een supermacht te worden. Een land dat zich in volle ontwikkeling bevindt, heeft nood aan een goede energiebevoorrading. Dat is de reden waarom na de economie, de energiesector van China uitgediept wordt. Eerst wordt onderzocht hoe de Chinese energiesector georganiseerd is. Een groeiende economie vraagt om een grotere energiebevoorrading. Een grotere energiebevoorrading vraagt op haar beurt een goede organisatie van de energiesector. Het tweede deel van hoofdstuk 1 zal onderzoeken hoe China probeert om haar energieoutput te verhogen. Daarnaast komt de samenstelling van de energieproductie in China aan bod. Om dit hoofdstuk af te sluiten wordt gecontroleerd of China haar energiebehoeften zelf kan bevredigen. Een tekort aan energie zou opnieuw een reden kunnen zijn voor de participatie in het havenproject.

Vervolgens wordt dieper ingegaan op de tweede hoofdvraag. Om de rol van de haven in de ontwikkeling van Pakistan te onderzoeken, moet eerst gekeken worden naar de huidige situatie in het land. Indien Pakistan reeds volledig ontwikkeld zou zijn, kan een nieuwe haven zorgen voor meer kosten dan opbrengsten. Iedereen weet uiteraard dat Pakistan een onderontwikkeld land is. Het is met andere woorden wel degelijk nuttig om de rol van het havenproject in de economische ontwikkeling van Pakistan na te gaan. In hoofdstuk 2 wordt de onderontwikkeling van Pakistan aangetoond aan de hand van cijfermateriaal en feiten in verband met politiek. Om een duidelijk beeld te verkrijgen wordt Pakistan vergeleken met China. In hoofdstuk 1 zal bevestigd worden de China een van de meest ontwikkelde landen is in Zuidoost-Azië en nog steeds groeit. In hoofdstuk 2 wordt nagegaan of Pakistan zich in dezelfde ontwikkelingssfeer bevindt als China. Eerst wordt de demografie van beide landen besproken. Aan de hand van het geboorte- en sterftecijfer kan een eerste uitspraak gedaan worden over de ontwikkelingssituatie van beide landen. Vervolgens wordt een uitspraak gedaan over de Human Development Index. De Human Development Index is een belangrijke maatstaf voor de ontwikkeling van een land omdat het rekening houdt met zowel het BBP per capita als de scholingsgraad en de levensverwachting. Op die manier worden zowel de economie as de levensomstandigheden van de bevolking in beschouwing genomen. Het is niet omdat een land economisch sterk is, dat de bevolking welgesteld is. Een ander belangrijk element voor de ontwikkeling van een land is politieke stabiliteit. Daarom wordt het politieke systeem van zowel China als Pakistan bekeken. Het hoofdstuk wordt afgerond met een vergelijking van pure economische ratio’s.


Na een korte schets van de situatie in respectievelijk China en Pakistan, wordt een overzicht gegeven van de relaties tussen deze twee landen van bij hun ontstaan tot nu. De relaties zijn ontstaan in 1950 met de erkenning van de Volksrepubliek China door Pakistan. In de pers wordt steeds gewezen op de vriendschappelijke relaties tussen China en Pakistan die heel wat testen doorstaan hebben. Het havenproject zou een bewijs zijn van deze vriendschappelijke relaties tussen China en Pakistan. Toch blijft de vraag wat er bedoeld wordt met “vriendschappelijke relaties die de test der tijden doorstaan hebben”. Op die vraag wordt in het eerste deel van hoofdstuk 3 een antwoord gegeven. Het belang van dit onderdeel in het onderzoek van het belang van de haven te Gwadar, ligt in het feit dat hier een reden gevonden kan worden waarom precies China en Pakistan willen samenwerken. In het tweede deel worden de handelsrelaties tussen China en Pakistan besproken. Er wordt gecontroleerd of het ene land door het andere gedomineerd wordt. De rol van de handelsrelaties tussen China en Pakistan in het havenproject wordt gevonden in het specifieke doel van een zeehaven, namelijk handeldrijven. Het derde hoofdstuk wordt besloten met een overzicht van een aantal projecten die door China en Pakistan samen gerealiseerd worden of werden in de 21ste eeuw. De bouw van een diepzeehaven te Gwadar is er daar een van.

Alvorens het havenproject te Gwadar te bespreken, wordt geschetst hoe de relaties tussen China en Pakistan gekaderd worden in de algemene context van Zuidoost-Azië. Op dit ogenblik wordt Zuidoost-Azië geteisterd door verschillende crises. Er wordt nagegaan hoe deze crises de relaties tussen China en Pakistan kunnen beïnvloeden. Voor elke crisis wordt eerst een korte beschrijving gegeven van de crisis zelf. Daarna worden de posities van China en Pakistan besproken in de vermelde crisis. Uiteindelijk leidt dit voor elke crisis tot een conclusie in verband met de invloed van de crisis op de relaties tussen China en Pakistan. Het verband met de haven van Gwadar lijkt op het eerste zicht onduidelijk maar als u hoofdstuk vier erop naleest, zult u merken dat het havenproject van Gwadar vaak de positie van Pakistan in de verschillende crises bepaalt. De positie die China inneemt, geeft een beeld van de buitenlandse politiek die China voert. De deelname van China in het havenproject, kan eveneens bepaald worden door deze buitenlandse politiek van China.

Bij dit hoofdstuk werd de moeilijkheid ondervonden om de correcte informatie te bekomen over de invloeden van de verschillende crises op de relaties tussen China en Pakistan. Om een juist beeld te krijgen, werden


verschillende experten in Zuidoost-Aziatische of Pakistaanse zaken geraadpleegd. Aanvankelijk beloofden zowel Faryal Leghari als Sudha Ramachandran om mee te werken aan een interview over de globale context in Zuidoost-Azië. Faryal Leghari is de Pakistan-relaties-moderator van de Gulf Research Center en Sudha Ramachandran is een onafhankelijke journalist gespecialiseerd in Zuidoost-Aziatische zaken. Maar uiteindelijk bleek Sudha Ramachandran mij niet meer verder te kunnen helpen. Faryal Leghari bleef wel bereid om te helpen maar werd de laatste weken weggeroepen voor een dringende opdracht waardoor zijn antwoorden mij onmogelijk op tijd konden bereiken. Wel hebben beiden mij bepaalde artikels en internetadressen doorgestuurd waarop ik mij zou kunnen baseren. Ook Stephen P. Cohen, een expert in India, Pakistan en Zuid-Aziatische veiligheids- en proliferatiezaken, heeft een aantal publicaties doorgegeven waarop ik mij kon baseren. Uiteindelijk werd heel het hoofdstuk gebaseerd op publicaties van specialisten in Zuidoost-Aziatische zaken.

Het laatste hoofdstuk behandelt het eigenlijke havenproject te Gwadar. Eerst wordt vermeld waarom precies Gwadar gekozen werd als site voor een nieuwe haven. Hiermee samen hangend, wordt de huidige situatie in Balochistan, de provincie waartoe het district Gwadar behoort, onderzocht door een vergelijking te maken met de andere provincies. Aangezien de rol van het havenproject in de ontwikkeling van Pakistan ontdekt moet worden, is het belangrijk te weten welke provincies het minst ontwikkeld zijn zodat nagegaan kan worden of het havenproject te Gwadar kan bijdragen tot de verbetering van de situatie in die betreffende provincies. Vervolgens komt de bouw van het project aan bod. Op die manier kan een uitspraak gedaan worden over de omvang van de zeehaven en de mogelijkheid om uit te groeien tot een belangrijke economische inkomstenbron. Na de bespreking van het technische gedeelte, wordt een poging ondernomen om de kosten en baten van het project op te sporen. Het is belangrijk dat de baten de kosten overtreffen, zeker in geval van een zeer grote investering zoals de opbouw van een nieuwe zeehaven. Onder de kosten, moeten de vereiste financiële middelen verstaan worden. De baten daarentegen wijzen niet enkel op de financiële opbrengsten. Er wordt ook onderzocht of de levensomstandigheden van de bevolking verbeteren door het effect op de human development index te bekijken. Hierbij moet wel opgemerkt worden dat er nog geen cijfers bekend zijn voor de resultaten van het havenproject omdat het project pas in 2005 in gebruik genomen is. Het havenproject werd opgesplitst in twee fasen waarvan enkel de eerste fase reeds beëindigd werd. Maar het is niet omdat een haven het potentieel bezit om uit te


groeien tot een belangrijk economisch centrum, dat dit ook gebeurt. Er moet rekening gehouden worden met de concurrentie in de Zuidoost-Aziatische regio. Daarom wordt een vergelijking gemaakt met de andere zeehavens uit Zuidoost-Azië. Wanneer alle voorgaande vragen beantwoord zijn, kan overgegaan worden tot het beantwoorden van de hoofdvragen van dit werkstuk. Er wordt een overzicht gegeven van de voordelen voor zowel China als Pakistan. Daarna wordt het havenproject nog gekaderd in een groter geheel. Er bestaat een masterplan voor de herstructurering van het volledige district Gwadar dat gerealiseerd moet worden tegen 2050. Deze omkadering is belangrijk om een oordeel te vormen over het slagen van het havenproject. Een havenproject in een arme regio zonder de noodzakelijke verkeersinfrastructuur om de haven met binnen- en buitenland te verbinden, heeft weinig kans op succes. Tot slot wordt nagegaan of er tegenstanders van het havenproject bestaan. Aangezien betrouwbare informatie hierover zeer beperkt beschikbaar is, blijft dit gedeelte zeer algemeen. Oorspronkelijk was het de bedoeling om ook de visie van de plaatselijke bevolking met betrekking tot het havenproject te Gwadar te bespreken aan de hand van schriftelijke interviews. Maar het verkrijgen van objectieve informatie bleek niet mogelijk. De leider van de plaatselijke politieke partij, Sanuallah Baloch, wilde meewerken als tussenpersoon. Maar ondanks verschillende pogingen om deze persoon opnieuw te contacteren in januari en februari werd sinds 24 december 2005 niets meer van hem gehoord.


1. De opkomst van China als supermacht

Dit hoofdstuk is gewijd aan de sterke opkomst van China als wereldmacht. In het eerste deel wordt de groei van China aangetoond aan de hand van economische gegevens. Vervolgens wordt ingegaan op de macht van China in de energiesector. Een groeiende economie doet tevens de vraag naar energie toenemen. Daarom wordt onderzocht hoe de Chinese energiesector georganiseerd is en of China zelf haar energiebehoeften kan bevredigen.

1.1 De economische groei van China

De Chinese economie is enorm gegroeid sinds de beëindiging van de Culturele Revolutie. De Grote Culturele Revolutie van het Proletariaat in China was een door Mao Zedong opgezette revolutionaire opstand van studenten en arbeiders tegen de bureaucraten van de Chinese Communistische Partij om de communistische verworvenheden te behouden. Het communisme is immers gebaseerd op een systeem van gemeenschappelijke eigendom waarbij eenieder produceert naar vermogen en neemt naar behoefte. Studenten en arbeiders hadden schrik dat de bureaucratie hen zou proberen te domineren door middel van privé-bezit. In 1966 kondigde Mao de Culturele Revolutie aan met de roep om studenten die wilden toetreden tot de Rode Garde, een burgerbeweging die voornamelijk uit jongeren bestond. De Rode Garde werd aangemoedigd om alles wat aan het “oude” China herinnerde, te vernietigen. Mensen die als verraders van het communisme beschouwd werden, werden vermoord. Het communistische idee van gelijkheid moest vrijwaard worden. Maar omdat de leden van de Rode Garde ook elkaar gingen bevechten om controle te krijgen over bepaalde regio’s, stuurde Mao alle leden van de bovenlaag van de bevolking naar speciaal opgerichte scholen op het platteland waar de grondslagen van het communisme werden opgefrist. Daarnaast werden de ideeën van Lenin en Marx opnieuw aangehaald. De bovenlaag moest opnieuw leren om solidair te zijn met de boeren en de arbeiders. Wanneer iedereen vredig naast elkaar zou leven, was er volgens Lenin geen regering, die gezien werd als dwang, meer nodig. Maar tot die toestand bereikt werd, was een krachtige staat noodzakelijk. Om burgers te overtuigen werd de idee van Marx aangehaald dat de winst moest toekomen aan degenen die in loondienst werken. Op die manier zouden de werkende mensen eigenaar kunnen worden van de productiemiddelen. In werkelijkheid probeerde Mao op die manier de chaos van de Culturele Revolutie in bedwang te houden en de burgers te hersenspoelen


zodat ze het communisme zonder diep nadenken, zouden aanvaarden. In 1969 werd officieel een einde gesteld aan de Culturele Revolutie maar eigenlijk bleef ze bestaan tot 1976. In 1976 stierf Mao Zedong en werd de Bende van Vier, de belangrijkste leiders van de Culturele Revolutie naast Mao, gearresteerd. De Bende van Vier bestond uit vier leden namelijk Jiang Qing, Zhang Chunqiao, Wang Hongwen en Yao Wenyuan. Ze vormden een groep van radicale nieuwkomers in de Communistische Partij en verzette zich tegen de weg die de partij wilde volgen na de dood van Mao. In 1980-81 werden de eerste twee ter dood veroordeeld en de laatste twee tot langdurige gevangenisstraffen. (Watkins T. (2006))

In 1976 kwam Deng Xiaoping aan de macht en in 1978 lanceerde hij zijn project van de vier moderniseringen, namelijk in de landbouwindustrie, op gebied van defensie, wetenschap en technologie. Daarnaast opende hij een aantal Speciale Economische Zones (SEZs) voor joint-ventures met het westerse kapitalisme. Gevolg was de ontplooiing van de tot dan toe onderdrukte ondernemingsgeest van boeren, ondernemers en lokale bureaucraten. De eerste fase moest de decollectivisering van de landbouw communes en de activering van lokale industrieën met financiële prikkels voor boeren en ondernemers bewerkstelligen. Met andere woorden de landbouw communes werden geprivatiseerd. Hierdoor kwamen heel wat plattelandsbewoners vrij die ingezet konden worden bij industriële activiteiten in vrijgelaten ondernemingen. Er werd een economische meerwaarde ontwikkeld en de bedrijven kenden een enorme expansie. De staatsbedrijven daarentegen bleven onder strenge controle van de beleidsmakers staan. Eind jaren ’80 werd overgegaan tot een tweede reeks hervormingen die de deur openden naar de buitenwereld. Transnationale ondernemingen uit Hong Kong, Taiwan, Japan, Amerika en Europa vonden hun weg naar China en brachten kapitaal en moderne technieken mee. De staatsbedrijven bleven nog steeds werken volgens de voorbijgestreefde normen. Hun aandeel in de productie daalde van 70 tot 41 % van het totaal. (Baeck L. (1998)) In het begin van de jaren ’90 werden een aantal overheidsbedrijven geprivatiseerd. De aandelen van deze bedrijven waren voortaan te koop op de beurs. De aandacht die gegeven werd aan de vervlechting van de economische groei met de opname van de Chinese economie in de wereldeconomie, resulteerde in 2002 in de toetreding tot de WTO. Toch bleven een aantal zaken onder de controle van de overheid staan zoals de internationale kapitaalexport. China wordt gekenmerkt door een autoritair staatskapitalisme dat zich tegenover het volk profileert als een marktgeoriënteerd socialisme. (Baeck L. (2004))


Dankzij deze maatregelen is de Chinese economie enorm gegroeid zoals blijkt uit tabel 1. Deze tabel toont duidelijk de enorme groei die China gekend heeft sinds 1978. (Goodhart C. & Xu C. (1996)) Sinds 1986 schommelt de groei van het BBP rond de 8 % of hoger. Dit betekent dat het BBP van China elk jaar met ongeveer 8 % is toegenomen. Het BBP per capita is gestegen van 956 yuan per persoon in 1986 tot 9101 yuan per persoon in 2003. Dit BBP per capita is afgeleid uit de kolommen twee en drie, namelijk het BBP en de bevolking. Beiden zijn in de loop der jaren toegenomen maar de stijging van het BBP per capita is vooral te wijten aan het stijgende BBP. Volgens Goodhart en Xu (1996) kan er getwijfeld worden aan de juistheid van deze cijfers. Zeker in een land waar nog vertrouwd wordt op prijscontroles in perioden van inflatiedruk voor de belangrijkste handelsgoederen en mineralen, kan het zijn dat inflatie onderschat wordt en de productie overschat. Bovendien wordt de productie gemakkelijk overschat bij het openstellen van de economie. Toch blijft de enorme evolutie duidelijk ondanks de bedenking van Goodhart en Xu (1996).

Tabel 1.1: De economische groei van China sinds 1978

JaarBBP (100

miljoen yuan)

Bevolking aan het einde van het jaar (10 000 personen)

BBP per capita (yuan/persoon)

Jaarlijkse groei van het BBP (%

van het BBP)1978 3624.1 96259 379

n.b.1980 4517.8 98705 4601985 8964.4 105851 853

1986 10202.2 107507 956

7.91987 11962.5 109300 11041988 14928.3 111026 13551989 16909.2 112704 15121990 18547.9 114333 1634

1991 21617.8 115823 1879

11.2

1992 26638.1 117171 22871993 34634.4 118517 29391994 46759.4 119850 39231995 58478.1 121121 48541996 67884.6 122389 55761997 74462.6 123626 6054

1998 78345.2 124761 6308

8.01999 82067.5 125786 65512000 89468.1 126743 70862001 97314.8 127627 76512002 105172.3 128453 82142003 117251.9 129227 9101

FBS China (1998, 2004)


Een andere manier om de groei in China aan te tonen, is aan de hand van de buitenlandse handel. In tabel 2 zien we dat China in de jaren ’80 voornamelijk een negatieve handelsbalans had met het buitenland maar sinds 1990 is de handelsbalans met het buitenland bijna steeds positief. Wanneer we begin jaren ’90 vergelijken met begin jaren 2000 is er zelfs een sterke toename geweest van het handelsoverschot van 8120 miljoen US $ in 1991 tot 25468 miljoen US $ in 2003.

Tabel 1.2: Buitenlandse handel van China sinds 1978Jaar 100 miljoen US $

TotaleExport

TotaleImport

Balans

1978 97.5 108.9 -11.41980 181.2 200.2 -191985 273.5 422.5 -1491986 309.4 429.1 -119.71987 394.4 432.1 -37.71988 475.2 552.7 -77.51989 525.4 591.4 -661990 620.9 533.5 87.4

1991 719.1 637.9 81.21992 849.4 805.9 43.51993 917.4 1039.6 -122.21994 1210.1 1156.1 541995 1487.8 1320.8 167

1996 1510.5 1388.3 122.21997 1827.9 1423.7 404.21998 1837.1 1402.4 434.71999 1949.3 1657 292.32000 2492 2250.9 241.1

2001 2661 2435.5 225.52002 3256 2951.7 304.32003 4382.28 4127.6 254.68

FBS China (1998, 2004)

Deze positieve evolutie van de handelsbalans is eveneens het gevolg van het openen van de economie naar de rest van de wereld door de regering die aan de macht kwam na de Culturele Revolutie en de dood van Mao Zedong in 1976. (Goodhart C. & Xu C. (1996); Baeck L. (2004)) Ten tijde van Mao Zedong bleef de export zeer beperkt, zowel in absolute cijfers als in een percentage van het BBP. Sinds het openen van haar economie, is de export enorm toegenomen in China. Bovendien was de export steeds meer gediversifieerd.


Tussen 1978 en 1981 groeide de export met zo’n 22.2 % per jaar. In de daaropvolgende periode, tot 1985, was er een leemte, gevolgd door een nieuwe groei van 20.7 % per jaar. De voornaamste exportproducten zijn textiel, lederproducten, groenten en fruit, mineralen en staalproducten. (FBS China (2004)) Bovendien groeide de import aan hetzelfde tempo waardoor er weinig beweging ontstond in de handelsbalans met het buitenland. Toch varieerde de import meer dan de export. Zo kende de import een stijging van meer dan 50 % in 1978 en 1985 maar er was ook een terugval in de jaren 1982 en 1990. (Goodhart C. & Xu C. (1996)) De voornaamste importgoederen zijn machines en transportuitrusting, niet-eetbare grondstoffen en industriële producten. (FBS China (2004))

In tabel 3 wordt de handel van China met haar belangrijkste handelspartners weergegeven in de jaren 1994 en 2003. In deze periode is de handel met alle belangrijke handelspartners enorm toegenomen, met uitzondering van Australië. Verder valt op dat Canada en Zwitserland uit de top 15 van handelspartners verdwenen zijn en dat Maleisië en Thailand in de plaats gekomen zijn. Tot slot blijkt dat de top 5 steeds vertegenwoordigd wordt door de machtigste staten van het moment.

Tabel 1.3: Belangrijkste handelspartners van China in 1994 en 2003 in bn US $1994 2003

Import (Van)

Export (Naar) Totaal

Import (Van)

Export (Naar) Totaal

Japan 26.32 21.57 47.89 Japan 74.15 59.41 133.56

Hong Kong, China 9.46 32.36 41.82Verenigde Staten van Amerika 33.87 92.47 126.33

Taiwan 14.08 2.24 14.39 Hong Kong, China 11.12 76.27 87.39Republiek Korea 7.32 4.4 11.72 Republiek Korea 43.13 20.09 63.22Singapore 2.48 2.56 5.04 Taiwan, China 49.36 9.00 58.36Duitsland 7.16 4.76 11.92 Duitsland 24.29 17.44 41.73Verenigd Koninkrijk 1.77 2.41 4.18 Maleisië 13.99 6.14 20.13Frankrijk 1.94 1.42 3.36 Singapore 10.48 8.86 19.35Italië 3.07 1.59 4.66 Rusland 9.73 6.03 15.76Nederland 0.71 2.27 2.98 Nederland 1.93 13.50 15.43

Zwitzerland 0.99 0.36 1.35Verenigd Koninkrijk 3.57 10.82 14.39

Rusland 3.5 1.58 5.08 Australië 7.30 6.26 13.56Canada 1.83 1.4 3.23 Frankrijk 6.10 7.29 13.39Australië 13.97 21.46 35.45 Thailand 8.83 3.83 12.65Verenigde Staten van Amerika 2.45 1.49 3.94 Italië 5.08 6.65 11.73

Goothart C. & Xu C. (1996); FBS China (2004)


Een andere belangrijke aanduiding voor de ontwikkeling van een land wordt gegeven door de Human Development Index. Deze index houdt rekening met de levensverwachting, de scholingsgraad en het inkomen van een land (BBP). Tabel 4 geeft een overzicht van de evolutie van de HDI van een aantal landen.

Tabel 1.4: HDI trends1975 1980 1985 1990 1995 2000 2003

China 0.525 0.558 0.594 0.627 0.683 n.b. 0.755Niger 0.236 0.252 0.242 0.249 0.256 0.271 0.281Noorwegen 0.868 0.888 0.898 0.912 0.936 0.956 0.963België 0.846 0.863 0.878 0.899 0.929 0.949 0.945VS 0.867 0.887 0.901 0.916 0.929 0.938 0.944Hong Kong 0.761 0.8 0.827 0.862 0.882 n.b. 0.916Pakistan 0.363 0.386 0.419 0.462 0.492 n.b. 0.527India 0.412 0.438 0.476 0.513 0.546 0.577 0.602Rusland n.b. n.b. n.b. 0.817 0.77 n.b. 0.795

UNDP (2005)

De HDI van China is enorm gestegen sinds 1975. China evolueerde van de 101ste plaats in 1975 naar de 85ste plaats in de wereld in 2003 wat betreft de HDI, terwijl China slechts op de 96ste plaats kwam voor zijn BBP per capita gemeten op PPP basis. Dit wijst op het feit dat China’s inspanningen op het gebied van humane ontwikkeling haar inspanningen op het gebied van economische ontwikkeling overtreffen. Toch is de economie van China de laatste 30 jaar enorm gegroeid. Zoals reeds eerder aangetoond werd, steeg het BBP met 8 à 9 % per jaar. Ook de bevolking is gegroeid met gemiddeld 1.2% per jaar evenals het BBP per capita dat tussen 1975 en 2003 steeg met gemiddeld 8.2 %. (UNDP (2005))

Hoewel China op het gebied van economie tot de zich ontwikkelende landen behoort, heeft ze een levensverwachting gelijk aan die van landen met een modaal inkomen, zijnde 71 jaar. De ontwikkelingslanden daarentegen hebben slechts een levensverwachting van 65 jaar. China kende de laatste 30 jaar een stijging van de levensverwachting met bijna 9 jaar. Dit verduidelijkt de sterke stijging van de HDI in China. (UNDP (2005))

De stijgende levensverwachting kan ook bewezen worden aan de hand van een aantal gezondheidsindicatoren. De kindersterfte in China is afgenomen met 64 % en de sterfte van kinderen onder de vijf jaar daalde met 68 % sinds 1970. In 2001 bedroeg de kindersterfte 31 % en het sterftecijfer van kinderen onder de vijf jaar 39 %. Dit komt ongeveer overeen met de cijfers van de


modale inkomenscategorie terwijl de ontwikkelingslanden nog steeds een zeer hoge kindersterfte kenden. In de ontwikkelingslanden bedroeg het sterftecijfer van kinderen onder de vijf jaar 89 % en het globale kindersterftecijfer was 61 %. De betere gezondheidsomstandigheden worden eveneens aangetoond door de betere voeding van kinderen. Tussen 1992 en 2004 daalde het aantal ondervoede kinderen van 18.1 % tot 7.8 %. (UNDP (2005)) Bovendien heeft in China naargelang de regio 80 tot 94 % van de bevolking toegang tot de noodzakelijke geneesmiddelen en medische verzorging. Dit is een gevolg van de geboortepolitiek in China. In China geldt de éénkindpolitiek die gezinnen verbiedt om meer dan één kind te hebben. Uiteraard heeft dit geleid tot illegale praktijken waarbij kinderen niet worden aangegeven. (Pi-Chao Chen (1984)) Indien China geen maatregelen genomen zou hebben zouden er momenteel 0.6 miljard meer inwoners zijn in China. (Vandepitte M. (2005)) Daardoor zou de toegang tot medische verzorgen bemoeilijkt worden gezien de beperkte capaciteit van de ziekenhuizen en de beperkte beschikbaarheid van geneesmiddelen. Ook de voedingsindustrie zou niet meer kunnen beantwoorden aan de vraag waardoor het aantal ondervoede kinderen zou stijgen in plaats van dalen.

De laatste factor die de HDI mee bepaalt, is de scholingsgraad. In China bedroeg de inschrijvingsratio voor het lager onderwijs 93 % in 2001. Dit is 11 % hoger dan het gemiddelde in de ontwikkelingslanden. In 2002 was de alfabetiseringsgraad in China 85.8 % voor volwassenen en 98 % voor jongeren. Vergeleken met de gemiddelden voor ontwikkelingslanden, zijnde 75 % en 85 % voor respectievelijk volwassenen en jongeren, scoort China voor volwassenen 11 % en voor jongeren 13 % hoger. Hiermee zit China op dezelfde hoogte als de gemiddelde landen in de modale inkomensklasse. Bovendien gaan er steeds meer jongeren verder studeren in China. In 2003 waren er 73 % meer inschrijvingen aan de universiteit dan in 2000. (UNDP (2005))

Hiermee is de stijging van de HDI in China bewezen maar in tabel 4 kwamen ook nog andere landen voor. De bedoeling daarvan is om China te kunnen vergelijken met een aantal andere landen. In 2003 kende Niger de laagste HDI en Noorwegen de hoogste. Dit bewijst dat China tot de middenklasse behoort wat betreft de Human Development Index. De VS, Hong Kong en Rusland zijn opgenomen omdat dit de grootste concurrenten waren en/of zijn van China als opkomende supermacht. Rusland zit op ongeveer dezelfde hoogte als China maar Hong Kong en de VS doen duidelijk beter. Tot slot zijn India en Pakistan nog opgenomen. India is eveneens een opkomende


macht in Azië maar op het gebied van HDI heeft China een duidelijke voorsprong genomen. Pakistan daarentegen blijft toch nog wel wat achter en behoort dus tot de werkelijk armere landen in Azië.

De economische groei van China is nu wel duidelijk geworden maar waar moeten we China nu een plaats geven in de wereld? Zal China werkelijk tot wereldmacht kunnen uitgroeien? Om deze vragen te beantwoorden, is het nodig China te vergelijken met andere machtige landen in de wereld zoals de Verenigde Staten en Japan.

Tabel 1.5: Vergelijking van de Chinese groei met vroeger snel gegroeide economieën

VSA Japan China1870-1900 1950-1980 1980-2010

Groei van het BBP (% p.a.) 3.9 7.7 8.1Aandeel In de wereldoutput bij aanvang groeiperiode(%) 15.4 3.2 3.6Aandeel in de wereldoutput bij beëindiging groeiperiode (%) 25.7 10.1 15.4Aandeel in de wereldexport van fabrikaten bij aanvang groeiperiode (%) 3.8 3.4 0.8Aandeel in de wereldexport van fabrikaten bij beëindiging groeiperiode (%) 14.7 11.2 6.4Wijziging in het aandeel in de wereldexport tijdens de groeiperiode (%) 10.9 7.8 5.6

Goodhart C. & Xu C. (1996)

In tabel 5 wordt de snelle groei van China vergeleken met de snelle groei van de VS tussen 1870 en 1900 en met die van Japan in de periode 1950-1980. De jaarlijkse groei van het BBP van China is opmerkelijk hoger dan die van de Verenigde Staten. De Verenigde Staten kenden een veel grotere groei van het aandeel in de wereldexport van fabrikaten. De conclusie is dat China wel degelijk een sterke groei kent die vergelijkbaar is met de groei van andere wereldmachten ten tijde van hun opkomst. Maar het verschil met de Verenigde Staten bestaat erin dat de Verenigde Staten een enorme toename van hun aandeel in de wereldexport realiseerden terwijl dit in China in verhouding relatief beperkt bleef. Met Japan zijn geen opvallende verschillen waar te nemen.


Een andere vergelijking die we kunnen maken, is de vergelijking met de groei van een aantal andere landen uit Oost-Azië.

Tabel 1.6: Vergelijking van de Chinese groei met andere snelgroeiende economieën in Oost-Azië

Groei van het BNP % p.a.

Japan Zuid-Korea Taiwan China1950-80 1960-90 1960-90 1980-2010

1950-60 8.5 - - -1960-70 10.0 9.3 9.1 -1970-80 4.5 8.5 9.5 -1980-90 - 9.6 7.7 8.91990-2003 - - - 9.3Hele periode 7.7 9.1 8.8 9.1

Goodhart C. & XU C. (1996); FBS China (2004)

De structuur van deze tabel is opgebouwd volgens de groei van het BNP per periode ten tijde van hun opkomst. De laatste rij van de periode geeft de gemiddelde groei over de periode van hun opkomst. Hoewel de cijfers van China slechts bekend zijn tot 2003, kunnen we reeds zeggen dat de Chinese economie enorm groeit en China als opkomende economische macht beschouwd mag worden.

Tabel 1.7: Groeipercentages van het BBP t.o.v. het jaar voordien voor economieën in transitie

1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003China 14.2 13.5 12.6 10.5 9.7 8.8 7.8 7.1 8 7.5 8.3 9.3Rusland -14.5 -8.7 -12.6 -4 -3.3 0.9 -4.9 3.2 10 5.1 4.7 7.3Tjechië -8.5 -0.9 2.6 5 4.4 -1.0 -2.2 -0.8 3.3 3.1 2 2.9Hongarije -3 -0.8 2.9 1.9 0.8 4.6 4.9 4.2 5.2 3.8 3.3 n.b.Polen 2.6 3.8 6 6.5 6 6.8 4.8 4.1 4.0 1 1.4 3.7Roemenië -8.8 1.3 3.9 6.9 4 -6.1 -5.4 -3.2 2.1 5.7 5 4.9

FBS (1996, 1997, 2001, 2002 en 2004)

Vooral in het begin van de jaren ’90 is er een duidelijk verschil te bemerken tussen China en de landen van Oost-Europa en de voormalige USSR. Vraag is dan ook hoe China zulk een sterke groei heeft kunnen controleren, terwijl de landen van Oost-Europa en de voormalige USSR kampten met problemen zoals het controleren van verlieslatende overheidsbedrijven, daling van fiscale inkomsten, inflatiecrises en een gebrek aan onderliggende infrastructuur die een markteconomie ondersteunt. (Goodhart C. & Xu C. (1996)) De reden ligt in de manier waarop beide landen geprobeerd hebben om het communisme te verlaten. De Chinese transitie vertrok van een zeer laag niveau in de economische ontwikkeling. Haar landbouw was niet meer gesteund op collectieve ondernemingen en in de industrie waren er nog niet veel grote ondernemingen. De voormalige USSR startte haar transitie in een volledig


geïndustrialiseerde economie, gedomineerd door grote staatsbedrijven en collectieve boerderijen. Een ander element is de politieke organisatie. In China werd alles streng geregeld vanuit de Communistische Partij. In de voormalige USSR daarentegen heerste een beginnende democratie. De nieuwe overheid in de USSR was niet in staat om haar inzichten op te leggen, noch om regels in te stellen om de groei te controleren. (Blanchard O. & Schleifer A. (2000))

China heeft na de Culturele Revolutie ingezien dat een beveleconomie, gebaseerd op industriële overheidsbedrijven en collectieve communes, niet voldoende groei kon realiseren opdat China zich zou kunnen profileren tot een internationale economische macht. In een beveleconomie wordt de economie immers tot in de details geregeld door de overheid zonder vrijheid te geven aan de bedrijven. De overheid bepaalde voor elk goed welke onderneming het moest produceren, evenals de hoeveelheid die geproduceerd moest worden en welke productiemiddelen ingezet konden worden. Het inzicht dat een dergelijke organisatie de opkomst van China als economische supermacht in de weg stond, leidde tot een reeks hervormingen waarbij de economie steeds meer opengesteld werd naar het buitenland toe. (Baeck L. (2004)) Toch kunnen we niet spreken van een markteconomie. Hoewel ze haar economie heeft opengesteld voor buitenlandse investeringen en de bedrijven meer autonomie gegeven heeft, blijft de Chinese overheid een voorname rol spelen in de Chinese economie. De sleutelsectoren, de natuurlijke grondstoffen en de sectoren met een hoge technologie, blijven nog steeds in handen van de Chinese overheid. Er bestaat nog steeds een tussenkomst in vraag en aanbod op de Chinese markt waardoor deze markt ernstig wordt verstoord. In de meeste gevallen heeft de overheid meer autonomie gegeven aan de staatsbedrijven maar blijft ze wel zelf eigenaar van de bedrijven. Het gaat hier om een gemende vorm tussen de publieke sector en de private sector. In deze vorm bezit de Chinese overheid een deel van de aandelen. Toch staat de private sector in voor de organisatie en de werking van het bedrijf. Deze laatste vorm komt vooral voor op de twee laagste administratieve niveaus van de Chinese organisatie. (Vandepitte M. (2005))

China wordt gekenmerkt door een specifieke administratieve organisatie, het zogenaamde Chinese federalisme. Hiermee wordt bedoeld dat de Chinese overheid steeds meer macht moet afstaan aan de lokale entiteiten. Maar China behoort niet tot de echte federale landen. De voornaamste oorzaak hiervoor is dat de lokale entiteiten niet onafhankelijk opereren. Ze blijven verantwoording verschuldigd aan de centrale overheid. De Volksrepubliek China is onderverdeeld in politieke divisies. Een politieke divisie is een geografisch


gebied dat onder de rechtspraak valt van een bepaald overheidsapparaat. Gezien de omvang van de landoppervlakte en de bevolking van China bestaan deze politieke divisies uit verschillende niveaus. Volgens de grondwet zijn er drie niveaus van lokale overheden maar in praktijk zijn er vijf niveaus. Het eerste niveau is het provinciale niveau dat bestaat uit 22 provincies, 4 gemeenten, 5 autonome gebieden en 2 speciale administratieve gebieden. Hoewel de provincies in dienst staan van de centrale overheid, beschikken de provinciale leiders over een grote mate van handelsvrijheid met betrekking tot de economische politiek. Bovendien spelen de provincies een steeds belangrijkere culturele rol. De bevolking probeert zich te identificeren met de provincie waarin ze woont. De autonome gebieden zijn regio’s met een aangestelde minderheid en hebben bepaalde specifieke rechten toegewezen gekregen door de constitutie. Met gemeenten worden zeer grote steden bedoeld met hetzelfde administratieve niveau als de provincies. Het tweede administratieve niveau is het prefectuurniveau. Dit niveau bestaat uit prefectuursteden, prefecturen, autonome prefecturen en verbonden. De term prefectuurstad wijst op een stadscentrum met het omringende platteland. De meeste provincies omvatten enkel dit type divisie van het tweede niveau. De autonome prefecturen zijn prefecturen met één of meerdere etnische minderheden. De andere twee types van het tweede administratieve niveau wijzen op de aanwezigheid in specifieke provincies, namelijk prefecturen in Xinjiang en Tibet en verbonden in Inner Mongolië. Het volgende niveau wordt gevormd door de gewesten. We onderscheiden districten, steden, gewesten, autonome gewesten, banieren, autonome banieren, speciale regio’s en een bosbouwgebied. Opnieuw geldt dezelfde redering. Autonoom wijst op de aanwezigheid van etnische minderheden en banieren wijst op de ligging in Inner Mongolië. Tot slot zijn er nog twee niveaus die niet in de grondwet voorkomen maar wel bestaan in de praktijk, nl. het niveau van de gemeenten en het niveau van de volkscommunales. (UNESCAP(z.d.))

Met de hervormingen van de economie ging een daling van de industriële output van overheidsbedrijven op de hoogste administratieve niveaus gepaard. De overheid van de Volksrepubliek China besliste om deze bedrijven ofwel te sluiten ofwel te verkopen. Ze ging ervan uit dat op die manier de economie vrijer werd doordat er steeds minder overheidsbedrijven waren. Maar de daling bij de overheidsbedrijven werd opgevangen door bedrijven op het niveau van de gemeenten en volkscommunales; de township-village enterprises (TVEs). Ongeveer drie kwart van de productie van deze ondernemingen is industrieel. Bovendien is het aandeel van de private sector in de industriële


output sterk toegenomen dankzij de joint-ventures met ondernemingen uit Taiwan en Hong Kong. (Goodhart C. & Xu C. (1996))

De TVEs zijn de vertegenwoordigers van het nieuwe kapitalisme in China. Zij zijn het bewijs dat China geen markteconomie heeft maar steeds meer naar kapitalisme neigt. TVEs behoren niet tot de private sector maar wel tot de gemengde vorm waarin zowel de overheid als privé-investeerders participeren. De TVEs lijken een oplossing te bieden voor het agencyprobleem dat erin bestaat dat managers en eigenaars van een bedrijf verschillende belangen hebben. De ondernemers die het bedrijf managen, negotiëren met de lokale overheden om een contract te sluiten waarin beiden hun condities kunnen bereiken. De lokale overheid zal ervoor zorgen dat de TVE belastingsverlagingen ontvangt, evenals bepaalde vrijstellingen en bescherming tegen concurrerende bedrijven, waardoor het bedrijf steeds competitiever wordt. Anderzijds zullen de ondernemers moeten zorgen voor de goede interne werking van de onderneming. De lokale overheden treden eigenlijk op als eigenaar en eisen een deel van de cashflow op. De Chinezen bevinden zich volop in een stadium waarin ze leren wat competentie en marketing inhouden. Het strakke politiek systeem in China (zie hoofdstuk 2) behoedt de economie voor georganiseerde arbeidsrisico’s en politieke risico’s zoals plotse devaluaties. Met andere woorden de structuur van zowel de economie als de politiek werkt de komst van het kapitalisme in de hand. (Satya J. G. (1999))

Verder beschikte China van bij het begin over een aantal voordelen ten opzichte van Oost-Europa en de voormalige USSR vanwege haar initiële comparatieve onderontwikkeling. De industriële basis in termen van werkgelegenheid in China was redelijk klein in vergelijking met Rusland aan het begin van de hervormingen. Hierdoor was het effect van inflatie als gevolg van de verlieslatende overheidsbedrijven minder sterk in China. Ondanks de lage werkgelegenheid zorgde de openbare sector voor meer dan 60 % van het BBP. Als dit aandeel behouden was gebleven, zou dat desastreuze gevolgen gehad hebben voor de Chinese economie. Maar de opkomst van de private sector heeft gezorgd voor een daling van het aandeel van de openbare sector in het BBP waardoor de Chinese economie gered werd. Hierin verschilt China van de landen in Oost-Europa en de voormalige USSR. (Goodhart C. & Xu C. (1996))

Nog een enorm verschil tussen China en Oost-Europa en de voormalige USSR ligt in de organisatie van de landbouwsector. Het belang van de


hervorming van de landbouwsector ligt in de interactie met de TVEs. Door de afschaffing van publieke boerderijen werd aan rurale huishoudens meer vrijheid geboden om hun middelen, arbeid en kapitaal, beter te verdelen tussen de landbouw en de TVEs. Bovendien zorgde de verhoogde productiviteit in de landbouwsector voor het vrijkomen van arbeid en kapitaal voor de ontwikkeling van TVEs. De omvorming van de centraalgeleide economie tot een meer opengestelde economie, heeft geleid tot heroriëntatie van de focus van de regeringen, van de landbouw naar de TVEs, en tot een wijziging van het beheer van deze bedrijven. (Goodhart C. & Xu C. (1996))

Tot slot hebben de verschillende provincies en regio’s in China meer zeggenschap en rechten gekregen. Deze decentralisatie was noodzakelijk gezien de omvang van de landsoppervlakte en de diversiteit onder de bevolking. De centrale overheid wil op die manier het separatisme tegengaan door een “verdeel en heers” strategie toe te passen en de provinciale grenzen te laten afwijken van de culturele grenzen. Maar de provincies zijn een belangrijke culturele rol gaan spelen. Elke provincie heeft een eigen stereotype dat overeenkomt met haar inwoners. De decentralisatie is niet gestopt op het niveau van de provincies maar doorgetrokken tot op de vijf administratieve niveaus. (UNESCAP (z.d.)) Dit in tegenstelling tot Oost-Europa en de voormalige USSR die de volledige economie centraal plande. Gevolg van zulk een centraal geplande economie is dat wanneer er opschudding ontstaat in het centrale systeem dit een onmiddellijke invloed heeft op de gehele economie terwijl in China de invloed beperkt zou blijven tot de regio waar de opschudding zich voordoet. (Goodhart C. & Xu C. (1996))

Een laatste element dat besproken dient te worden bij de opkomst van China als economische wereldmacht zijn de buitenlandse directe investeringen of Foreign Direct Investment (FDI). In tabel 8 op volgende pagina worden de belangrijkste instromen van Foreign Direct Investment in China weergegeven.

Tabel 1.8: Foreign Direct Investment in China in 1994 en 2003 in bn US $1994 2003


Hong Kong, Macau 20.20

Hong Kong, Macau 18.12

Taiwan 3.29 Virgin Islands 5.78VSA 2.49 Japan 5.05Japan 2.48 Republiek Korea 4.49Singapore 1.18 VSA 4.20Zuid-Korea 0.72 Taiwan, China 3.38Verenigd Koninkrijk 0.69 Singapore 2.06Duitsland 0.26 Samoan 0.99Thailand 0.23 Cayman Islands 0.87

Goodhart C. & Xu C. (1996); FBS China (2004)

Het valt meteen op dat de Europese landen die nog tot de top 9 behoorden in 1994 verdwenen zijn uit de top 9 in 2003. Goodhart en Xu (1996) wezen op het feit dat in de jaren ’90 de Westerse landen beweerden te investeren in China omwille van de toekomstige deals tussen multinationals en hun partners in China. De multinationals lieten zich drijven door de opportuniteit om voet aan wal te krijgen in de markt van China die de grootste ter wereld zou worden. Enkele projecten van de Westerse partners in China waren reeds zeer succesvol geweest. Er kan verondersteld worden dat andere regio’s uit de wereld de Europese landen gevolgd zijn en momenteel dus meer investeren in China dan de Europese partners. Dit zou de verdwijning van Europa uit de top 9 en de opkomst van nieuwe gebieden verklaren.

Een andere wijziging die opvalt, is de afname van de investeringen door Hong Kong en het wegzakken van Taiwan. Begin jaren ’90 waren de investeringen van deze Chinese regio’s enorm hoog. Ze namen plaats één en twee in. Dit was het gevolg van de herallocatie van de enorme secundaire sector van Hong Kong. Daarnaast hebben de Taiwanese ondernemers een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de provincies Jiangsu, Shanghai, Zhejiang, Fujian en Guangdong. (Goodhart C. & Xu C. (1996))

Taiwan en Hong Kong hebben allebei een zekere relatie met de Volksrepubliek China. Taiwan is een betwiste provincie. De Volksrepubliek rekent Taiwan als haar 23ste provincie maar op dit ogenblik is Taiwan nog steeds een onafhankelijke staat die officeel “Chinese Republiek” of “Nationalistisch China” heet. (den Outer M. (2003)) Hong Kong is één van de twee speciale administratieve divisies die rechtstreeks onder de centrale overheid van de Volksrepubliek staat. Tot 1 juli 1997 was Hong Kong een kolonie van Groot-Brittannië. De tweede speciale administratieve regio is Macau. Macau was vroeger een Portugese kolonie maar werd in 1999 overgedragen aan de


Volksrepubliek China. In tegenstelling tot alle andere divisies van het provinciale niveau, beschikken deze twee regio’s over een enorme autonomie. Zij hebben hun eigen paspoorten, een eigen munt, een eigen immigratiepolitiek, een eigen legaal systeem, enzovoort, met uitzondering van de diplomatieke relaties en de nationale defensie. Vaak participeren deze regio’s apart van de Volksrepubliek in sportevenementen en internationale organisaties. (UNESCAP (z.d.))

Uiteraard is het niet alleen bij de geldstromen naar China gebleven. De buitenlandse directe investeringen zorgden eveneens voor een stroom van knowhow en technologie van de investerende landen naar China. Dit heeft ongetwijfeld bijgedragen tot de enorme groei van China sinds 1978. Dit is opnieuw een enorm groot verschil met de landen van Oos-Europa en de voormalige USSR waar de buitenlandse directe investeringen eerder beperkt bleven. (Goodhart C. & Xu C. (1996))

Er kan geconcludeerd worden dat China de laatste decennia inderdaad uitgegroeid is tot een economische wereldmacht. Bovendien zit China nog steeds in een expansiefase gezien haar economie nog elk jaar enorm snel groeit. Hiermee moet zeker rekening gehouden worden wanneer gekeken wordt naar de investeringen van China in Pakistan. Deze zijn slechts mogelijk dankzij de economische sterkte van China en moeten gekaderd worden in de expansiedrang van China.

1.2 De ontwikkeling tot wereldmacht in de energiesector

De energiesector in China is de grootste en meest ontwikkelde van alle sectoren in China actief. Als gevolg van de enorme economische groei in de jaren ’80 en ’90 is ook de activiteit in de energiesector toegenomen met meer dan 8 %. Hierdoor werd de Chinese energiesector de tweede grootste ter wereld met een capaciteit van 320GW op het einde van 2000. Op dat ogenblik werd verwacht dat de geïnstalleerde capaciteit nog verder zou groeien tot 400GW in 2005, tot 500GW in 2010 en tot 850 à 950GW in 2020. (Worldbank (2006)) Maar in 1997 en 1998 daalde de groei van de vraag naar energie tot respectievelijk 4.5 % en 2.6 % met ongerustheid over de verdere ontwikkeling van de sector en overcapaciteit. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000))


Grafiek 1.1: Jaarlijkse per capita consumptie van energie voor niet-productiedoeleinden

FBS China (2004)

Op grafiek 1 is de terugval einde jaren ’90 duidelijk te zien. Maar sinds 2000 is de consumptie opnieuw aan een opmars bezig. Ook de groei in de jaren ’80 wordt goed weerspiegeld in de toename van het gebruik. De terugval einde jaren ’90 kan gezien worden als een voordeel omdat het de ophemeling van de energiesector deed verdwijnen. Er werd immers te optimistisch gekeken naar de energiesector en er waren te hoge verwachtingen in verband met haar groei. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000))

De stijging tijdens de jaren ’80 kan verklaard worden door de toelating van de overheid aan private investeerders om toe te treden tot de energiesector. Deze toelating was het gevolg van de nood aan extra investeringen en financiële steun in de energiesector om de groei van de economie bij te houden. Gezien het succes van de proefperiode begin jaren ’80, ontwikkelde zich een heel kader voor privé-investeerders in de Chinese energiesector. Via de “Elektriciteitswet” heeft de regering ernstige aanpassingen doorgevoerd in de energiesector om de toegang van privé-investeerders tot de sector te vergemakkelijken. Eigendom en commerciële functies werden gescheiden, er werd een legale reglementering opgesteld en investeringen door de private sector werden aangemoedigd. In 1998 zouden er 34 grote projecten geweest zijn waarin privé-investeerders participeerden. Deze projecten zorgden voor een capaciteit van meer dan 26GW. Bovendien waren 25 energiebedrijven gevestigd op de Chinese en de


buitenlandse markt. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000))

De privé-investeerders konden participeren op drie manieren, door joint-ventures, door initial public offerings (IPO’s) op de beurs of door built, operate and transfer (BOT) akkoorden. Deze diversificatie in mogelijkheden heeft geholpen om het investeringsprogramma succesvol te maken. Private investeringen laten de investeerders toe om hun eigen strategieën toe te passen in verschillende situaties en om te kiezen voor een bepaalde methode van risicobeheersing. Het merendeel van de private participatie gebeurde door het opzetten van joint-ventures. De sleutel tot het succes van deze joint-ventures ligt in de adequate besteding van middelen en de gezamenlijke risicobeheersing. Het succes van joint-ventures werd aangetoond door een joint-venture die gesponsord werd door de Shandong Electric Power Group, CLP Holdings en EdF. Hierdoor werd 2.2 biljoen US $ vrijgemaakt voor een project dat 3000MW zou genereren. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000))

Vervolgens zijn er de toetredingen tot de beurs. De IPO’s hebben bijna 2 biljoen US $ in de Chinese energiesector gestoken door zowel binnenlandse als internationale toetredingen tot de beurs. Ondanks de Aziatische crisis (zie volgende pagina) en de daaropvolgende instabiliteit van de beurs, zijn de meeste IPO’s succesvol geweest. Het succes van een IPO vereist een sterk en streng management, de keuze van de best renderende middelen, een sterke interactie met alle andere marktspelers en een focus op het internationale businessconcept, namelijk het verhogen van de marktwaarde van de aandelen. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000))

Tot slot zijn er nog de built, operate and transfer (BOT) akkoorden. Een BOT akkoord is een systeem waarbij een private instelling het bezit van en het management over een bepaalde faciliteit om te bouwen en te gebruiken krijgt via leasing. Op het einde van de leasingperiode blijft de faciliteit eigendom van de oorspronkelijke eigenaar. Dit is vergelijkbaar met een aankoop op afbetaling met het verschil dat u geen eigenaar wordt na de volledige aflossing. (Kesharwani T. (1999)) China was één van de eerste landen om deze techniek toe te passen. Een belangrijk nadeel van deze techniek is de nood aan opvolging door en steun van de overheid. Het eerste project dat via deze techniek gelanceerd werd, is succesvol geweest door de overheidssteun die het ontving, de openheid van het project, en een financierbare verdeling van de risico’s


tussen de partners. Maar hoe meer dergelijke projecten er komen, hoe minder steun er aan elk project toegekend kan worden. Bovendien rijzen er vragen over de grote visibiliteit. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000))

Tot hiertoe is er nog steeds geen verklaring gegeven voor de sterke daling einde jaren ’90. Mogelijke oorzaak is de invloed van de Aziatische Crisis. De Aziatische Crisis was een financiële crisis die zich voordeed in 1997. De Verenigde Staten van Amerika zagen Oost-Azië als een opportuniteit voor hun economische groei. Ze wilden Oost-Azië laten groeien en controleren om er zo voor te zorgen dat China zich niet verder zou kunnen ontwikkelen tot supermacht. De Aziatische landen moesten zich naast de export van landbouwproducten en mineralen ook richten op de fabricage van exportproducten met een lage toegevoegde waarde zoals kleding en halfgeleiders. Maar in plaats van een gegarandeerde afzet werden deze landen geconfronteerd met beperkingen op hun export van kleding en halfgeleiders op de Amerikaanse markt. Bovendien nam China één derde van de directe buitenlandse investeringen voor de opkomende markten in beslag en beschikt het over gedisciplineerde en goedkope arbeidskrachten. Door deze concurrentie met China en de beperkingen op de export naar Amerika, ontstond een gevaar voor een overproductiecrisis. Een ander gevolg van de focus op exportproducten met een lage toegevoegde waarde was een vermeerdering van de import van goederen met een hoge toegevoegde waarden waardoor de bestaande handelstekorten nog vergroot werden. Naast de handelstekorten kampten de Zuidoost-Aziatische overheden ook met begrotingstekorten. Onvoldoende belastingsopbrengsten dwongen regeringen om hun staatsbezit te verkopen en staatsleningen en –obligaties uit te geven waarvoor enorme renten, tot 35 %, werden betaald. (Sison J. M. (2002); Baeck L. (1998))

De structurele problemen van de Aziatische economieën hebben geleid tot de Aziatische crisis. In plaats van een geliberaliseerde kapitaalmarkt kende Zuidoost-Azië een systeem van bankintermediëring omdat de beleidsmakers de controle wilden behouden over de kredietverschaffing via richtlijnen voor het bankkrediet en door een monetaire politiek. Dit systeem paste beter in de beleidskoers richting industriële herstructurering en opwaardering. Een beduidend deel van de kortlopende kredieten werd gebruikt om projecten op lange termijn te financieren. De eigenlijke crisis brak uit in juli 1997 met de devaluatie van de Thaise munt met meer dan 15 % na een week van uitverkopen door internationale valutaspeculanten. Heel wat andere Zuidoost-Aziatische


munten volgden. Zelfs de munten van Singapore, Hong Kong, Zuid-Korea en Japan werden getroffen. De gevolgen van de crisis voor de getroffen landen waren niet te overzien. De Zuidoost-Aziatische landen kregen te kampen met extreme werkloosheid, faillissementen, voortgaande devaluaties van de munt, een daling van het inkomen en een stijging van de prijzen voor de belangrijkste levensbehoeften, het ineenstorten van de infrastructuur en van de maatsschappelijke dienstverlening en vernietigende schuldenlasten. (Sison J. M. (2002); Baeck L. (1998))

China was één van de enige landen die niet rechtstreeks getroffen werden door deze crisis. China had het kapitaal beperkingen opgelegd om zich te beschermen tegen de golven van de financiële crisis en geldontwaarding in Oost-Azië. China had een relatief stabiele munt. Ze was tevreden met het resultaat van haar muntdevaluatie in 1994. In Zuidoost-Azië dreven de muntdevaluaties enkel de kosten voor de import van uitrusting en onderdelen op. (Sison J. M. (2002)) In China reflecteerden de tarieven beter de kosten. Op energiegebied is China voorzichtiger geweest in het vertrouwen van onafhankelijke energieproducenten gesponsord door het buitenland. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000))

Grafiek 1.2: De groei van de energiesector in China

FBS China (2004)

Ondanks de voorzichtigheid van China zelf, heeft de crisis toch een indirect effect gehad op de energiesector in China, zoals zichtbaar op grafiek 2. Eerst en vooral is het enthousiasme om te investeren in de energiesector in Azië in het algemeen gedaald. De liquiditeiten in heel Azië zijn afgenomen door de devaluaties waardoor er ook in China een schaarste aan financieringsmiddelen


ontstond. Dit verhoogde de kosten van de investeringsprojecten. Een tweede reden is de verhoogde gevoeligheid voor risico’s van de investeerders. De investeerders gaan de risico’s van de energiesector steeds verder in detail analyseren. Maar China is erin geslaagd de effecten van de crisis te bedaren en de aantrekkelijkheid van de energiesector voor private investeerders te behouden. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000))

Op dit moment is China bezig met het hervormen van de energiemarkt van een sterk gereguleerde markt naar een competitieve markt. China merkte dat er een slechte combinatie heerste tussen leningen en de economische levensduur van de vaste activa. Dit leidde tot zeer hoge kosten en prijzen in de eerste jaren waarin het project operatief werd. Daarnaast leidde een veelgebruikte tariefstructuur tot een niet optimale aflevering en belangrijke efficiëntieverliezen. Door de vertraging van de vraag naar energie en de take-or-pay clausules van de energiekoopovereenkomsten, die de koper verplichten elk jaar een bepaalde prijs te betalen ongeacht het feit of ze ook werkelijk energie afnemen, wekte onrust bij de provinciale energiebedrijven. Het betreft energiebedrijven die een associatie vormen met de lokale overheid op het administratieve niveau van de provincies. Aangezien de bevolking zich identificeert met de provincie waarin ze woont, vond China hierin een reden om haar energiemarkt te hervormen. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000); Heller C. T. & Zhang C. (2004))

Er zijn reeds reglementeringen opgesteld om een onderscheid te maken tussen de productie van energie en de distributie ervan. In een eerste fase zullen productiebedrijven een tweedelig contract krijgen met een deel voor de capaciteitselementen en een deel voor energiecomponenten. In een volgende stap zullen deze contracten vervangen worden door contracts for differences die de energieproducenten toelaten om te opereren als gelijken en zo te komen tot een gemeenschappelijke prijs voor alle producenten. Wel blijven de producenten verplicht om enkel en alleen te leveren aan distributeurs. Van de producenten zal de energie naar de distributeurs gaan. In de eerste fase zal het risico bij deze distributeurs blijven liggen. In de tweede fase daarentegen zal het marktrisico gedeeld worden door de producenten en de distributeurs. De volgende stap is de competitie waarin ook de producenten direct met consumenten kunnen contracteren. De laatste fase bestaat dan in de aanvulling van de keten met kleinhandelaars zodat consumenten een ruime keuze aan leveranciers hebben. Maar het kan nog een tiental jaren duren eer deze laatste


fase bereikt zal worden. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000); Heller C. T. & Zhang C. (2004))

Om deze hervormingen te testen, werden 6 provincies geselecteerd om de competitie te verhogen op het niveau van de productie. Gedifferentieerde prijzen worden gezien als een vermindering van het risico voor de producenten tijdens de overgangsfase. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000)) De eerste test werd uitgevoerd in 1999. Maar dit experiment werd opgekrikt door de onverwachte ommekeer van de markt van een chronisch tekort aan middelen naar een overschot na de Aziatische financiële crisis. De Chinese overheid hoopte dat marktcompetitie de politieke conflicten tussen verschillende investeerders, over wiens energie aangeboden zou worden, zou oplossen. Daarnaast zou marktcompetitie de verkoop doen stijgen door een verlaging van de prijzen. Maar het experiment werd snel afgeblazen door de snelle terugkeer naar een nauwere energiemarkt in 2001. De overcapaciteit in de energiesector daalde en de competitie gebeurde onfair. Toch is de overheid nog steeds bezig met nadenken over hoe de derde fase van het project, zijnde de fase waarin alle producenten rechtstreeks met consumenten kunnen contracteren, kan doorgevoerd worden. Het project was immers onbetekenend aangezien er een te smalle steekproef werd genomen en het project vroegtijdig werd afgeblazen. (Heller C. T. & Zhang C. (2004))

In 2002 heeft de Chinese overheid een andere houding aangenomen tegenover de hervorming van de energiesector. China wenste het globale standaard model voor deregulatie naar een competitieve markt, te implementeren. De ontgoocheling van de ervaringen met meer gedecentraliseerde politieke controle van de energiesector in de jaren ’90, heeft ervoor gezorgd dat de desintegratie en de competitieve markt het meest aannemelijke alternatief voor een meer begrijpelijke hervorming omarmen. Bovendien sluit deze hervorming aan bij de inspanning van het land om de centrale planning te vervangen door markten. De belangrijkste punten van de hervorming zijn de afschaffing van geïntegreerde nutsbedrijven in monopolies en het beperken van economisch regionalisme. Hiertoe heeft de centrale overheid de state power corporation (SPC) afgeschaft. De bedrijfsmiddelen van de SPC werden gebruikt voor de oprichting van vijf nieuwe onafhankelijke energiebedrijven. Toch blijven deze nieuwe bedrijven legaal ondergeschikt aan organisaties van de hogere overheid. De belangrijkste transmissie- en distributiemiddelen werden getransfereerd naar een nieuwe onderneming, de State Power Grid Corporation, die het elektriciteitsnetwerk in Noord-China zal


verzorgen. Ook deze onderneming is staatseigendom. De transmisie –en distributiemiddelen van de SPC in de drie zuidelijke provincies werden samengevoegd in de South Power Grid Corporation, die het elektriciteitsnetwerk in Zuid-China zal verzorgen. Deze zuidelijke afdeling wordt gezamenlijk beheerd door de centrale overheid en de provincie Guangdong. De bedrijfsmiddelen van de dochterondernemingen van de vroegere SPC werden op dezelfde manier verdeeld over de noordelijke en de zuidelijke afdeling. Na de hervorming zal de Chinese energiemarkt bestaan uit twee netwerkbeheerders, één in het noorden en één in het zuiden, en vijf door de overheid beheerde productiebedrijven. De vijf productiebedrijven zullen zowel onderling concurrentie drijven als met de onafhankelijke ondernemingen die niet tot het SPC –systeem behoorden. Vervolgens werd in 2003 de State Electric Power Regulatory Commission (SERC), de toezichthouder op het elektriciteitsnet, opgericht als een onafhankelijk controlekantoor van de staatsconsul. Eén van de taken van de SERC zal het opstellen van een reglementering zijn om een kader te bieden voor de ontwikkeling van een competitieve energiemarkt. (Heller C. T. & Zhang C. (2004))

Vervolgens is het interessant om eens te kijken naar de samenstelling van de energiesector in China. De grafieken op de volgende pagina geven de samenstelling van de totale energieproductie in China, respectievelijk in 1990, 1995, 2000 en 2003.


Grafiek 1.3: Samenstelling van de energieproductie in thermische centrales in China

FBS China (2004)

Uit deze grafieken blijkt dat de productie op basis van verbranding van steenkool nog steeds de voornaamste plaats inneemt in de energieproductie. In 2000 heeft men duidelijk geprobeerd om de productie op basis van steenkool wat terug te drijven en die op basis van ruwe aardolie op te drijven. Maar uit de grafiek over 2003 blijkt dat dit toch niet zo’n succes geweest is gezien er opnieuw overgeschakeld is op steenkool. Wanneer we dieper ingaan op de verschillende soorten energie, valt op dat de stijging van het gebruik van steenkool in 2003 samenhangt met een daling van het aardoliegebruik in 2003. Het aandeel van de andere energiebronnen is niet gewijzigd. Oorzaak van de dalende aardolieproductie ligt in de maturiteit van de drie belangrijkste olievelden in China, zijnde Daquing, Shengli en Liaohe. De reserves van Daquing werden ontdekt in 1959, die van Shengli in 1962 en die van Liaohe in 1964. (Simmons M. R. (z.d.)) Deze drie oliereserves hebben allemaal hun hoogtepunt reeds bereikt en kennen nu een dalende productie. Naarmate een oliereserve langer ontgonnen wordt, wordt het steeds moeilijker om de dieper


Als percentage van de totale energieproductie in 1990

74%

19%

2% 5%

Steenkool

Aardolie

Aardgas

Waterkracht

gelegen reserves te ontginnen. De reserves raken stilaan uitgeput. De verdere uitbouw van de Chinese grensgebieden en de offshore productie kunnen de dalende productie van de drie belangrijkste producenten slechts gedeeltelijk vervangen. (Blanchard R. D. (2001)) Gevolg is dat China nog meer afhankelijk wordt van de import van aardolie.

De grootste groeiperspectieven blijven echter voorbestemd voor de productie op basis van steenkool, ondanks de politiek om de bronnen van de energieproductie te diversifiëren. Steenkool was verantwoordelijk voor 80 % van de toegevoegde capaciteit van 211 GW in de periode 1980-1998. Deze dominantie van steenkool is te wijten aan de afhankelijkheid van China van haar enorme steenkoolvoorraden, zoals zichtbaar op volgende kaart, en de overheidspolitiek die slechts een beperkte constructie van olie- en gasproductie-eenheden toelaat. Toch zijn de beperkingen voor productie op basis van gas recentelijk opgehoffen door de overheid. Op die manier hoopt ze de diversifiëring van de energieproductie in de hand te werken. (Energy and Mining Sector Unit East Asia and Pacific Region & The World Bank (2000))

Kaart 1.1: Energie in China

Akau A. (2005)

Wanneer we nu de productie in thermische centrales plaatsen tegenover de andere mogelijkheden om elektriciteit te produceren, valt nogmaals het belang op van de verbranding van fossiele grondstoffen. Deze neemt maar liefst vier vijfde van de totale elektriciteitsproductie voor zijn rekening. Dit is niet


enkel zo in 2003 maar voor alle jaren tussen 1993 en 2003. (CSLF (2005)) Daarnaast valt onmiddellijk de afwezigheid van de nieuwe energiebronnen op. In Europa wordt volop gezocht naar hernieuwbare energiebronnen die bovendien veel minder vervuilend zijn. In China blijft men de fossiele brandstoffen gebruiken wat leidt tot grote vervuiling.

Grafiek 1.4: Samenstelling van de elektriciteitsproductie in China in 2003

CSLF (2005)

Als de Chinese energiesector in de wereldproductie gekaderd wordt, is China de tweede grootste elektriciteitsproducent van de wereld, na de Verenigde Staten van Amerika. (zie tabel 9) China representeert meer dan 11 % van de wereldproductie. Ook wat betreft de wereldconsumptie vinden we de Verenigde Staten en China op respectievelijk de eerste en tweede plaats. In de jaren ’90 heeft China haar productie meer dan verdubbeld, maar er wordt verwacht dat China’s elektriciteitsconsumptie nog zal groeien met een gemiddelde van 4.3 % per jaar tot 2025. (CSLF (2005))

Tabel 1.9: De top 10 van landen voor de wereldelektriciteitsproductie in biljoen KwhVSA 3,891.72China 1,806.76Japan 1,017.50Rusland 883.35Canada 566.28Duitsland 558.14India 556.80Frankrijk 536.92Verenigd Koninkrijk 369.87Brazilië 359.19

EIA (2006)


Tot slot wordt nog gekeken naar het energieverbruik in China. Ook voor de energieconsumptie neemt China de tweede plaats in op de wereldranglijst.

Tabel 1.10: De energiebalans van China in 10 000 ton SCEItem 1990 1995 2000 2001 2002 Totale energie beschikbaar voor consumptie 96138 129535 115150 125309.78 144319 Primaire energie-output 103922 129034 106988 120900 138369 Energierecuperatie - 2312 1760 1858.54 1908 Import 1310 5456 14331 13471.05 15769 Export 5875 6776 9026 11144.76 11017 Voorraadwijziging tijdens het jaar -3219 -491 1097 224.9 -710Totale energieconsumptie 98703 131176 130297 134914.75 148222 Consumptie volgens sector 1.Landbouw, Bosbouw, Veeteelt, Visvangst en Waterbeheer 4852 5505 5787 6232.83 6514 2.Industrie 67578 96191 89634 92346.68 102181 3.Bouwsector 1213 1335 1433 1452.8 1610 4.Transport, Opslag, Post en Telecommunicatiediensten 4541 5863 9916 10257.08 11087 5.Groot-en kleinhandel en Cateringdiensten 1247 2018 2893 3164.51 3464 6.Andere 3473 4519 5722 6034.25 6333 7.Private consumptie 15799 15745 14912 15426.6 17033

FBS China (2004)

In tabel 10 valt op dat de energieconsumptie steeds groter is dan de totale energie die beschikbaar is voor consumptie. Dit is een eerste aanduiding van China’s enorme energiehonger. China heeft te kampen met enorme energietekorten. Hoewel de Chinese output in 2004 gestegen was met 15 %, faalt China nog steeds in het bevredigen van de energievraag. Het energietekort zal ongetwijfeld een invloed hebben op de snelgroeiende economie van China. (Quanxin J. (2004)) In 2004 vertegenwoordigde China bijna 12 % van de wereldenergieconsumptie. Dit betekent een stijging met 16 % ten opzichte van 2003. Bovendien wordt verwacht dat de vraag enkel maar zal stijgen in de komende jaren door industrialisatie, urbanisatie en verbeterde levensomstandigheden. Wanneer de levensomstandigheden verbeteren, is er nood aan meer en betere transportmogelijkheden, betere werkomstandigheden en een veiliger milieu. Bovendien is een hoge productietechnologie noodzakelijk om de energieproductie zo efficiënt mogelijk te maken. (Lennhag P. (2006))

De Chinese energiehonger bepaalt de Chinese buitenlandse politiek. De toegang tot buitenlandse natuurlijke rijkdommen is noodzakelijk voor het verzekeren van de verdere groei van de Chinese economie en voor het overleven


van het politieke systeem in China (zie hoofdstuk 2). Groei is de hoeksteen van de sociale stabiliteit in China. Omdat de Chinese economie nog gedeeltelijk gestuurd wordt door de overheid, is China in staat geweest om haar buitenlands beleid aan te passen aan haar binnenlandse ontwikkelingsstrategie. Bovendien worden ondernemers en investeerders steeds meer betrokken in het buitenlandse beleid. Het Chinese Instituut voor Internationale Studies organiseert regelmatig conferenties om academici en ondernemers, het leger en de overheid samen te brengen. Tijdens deze conferenties worden strategieën bedacht voor de regering. Gedeeltelijk op advies van de deelnemers aan deze conferenties, heeft de Chinese regering de vertegenwoordigers van staatsbedrijven aangemoedigd om exploratie- en aanbodovereenkomsten te sluiten met de overheden van staten die natuurlijke rijkdommen bezitten. Om de overheden van deze landen gunstig te stemmen, heeft de Chinese overheid met deze landen geïntensifieerde handelsrelaties opgebouwd. Daarnaast heeft China aan deze landen leningen toegestaan en investeert het in infrastructuurprojecten in de betreffende landen. Op die manier heeft China reeds toegang gekregen tot goud in Bolivia, steenkool in de Filippijnen, aardolie in Ecuador en aardgas in Australië. (Zweig D. & Jianhai B. (2005)) Momenteel zet China deze strategie verder.

Momenteel is China afhankelijk van steenkool voor energie. China is zowel de grootste gebruiker als de grootste producent van energie op basis van steenkool. Gezien de ongelijke verdeling van de steenkoolreserves over de volledige landoppervlakte, bezet het steenkooltransport het volledige spoorwegennetwerk. Er is dringend nood aan een uitbreiding van de transportinfrastructuur evenals van de industriële uitrusting voor ontginning van steenkool en productie van energie. Op dit ogenblik investeert de overheid in betrouwbare machines en uitrusting en werkt ze aan de verbetering van de technologie. China heeft zich opengesteld voor FDI in de steenkoolsector en hoopt op die manier ook toegang te krijgen tot milieuvriendelijke technologie. (Lennhag P. (2006))

Maar het tekort aan transportinfrastructuur is niet het enige nadeel van de productie op basis van steenkool. Steenkool is sterk vervuilend voor het milieu. De energieproductie is verantwoordelijk voor 30 % van de SO2-uitstoot. De verbranding van steenkool zorgt voor de uitstoot van SO2 en NOx wat de hoofdbestanddelen zijn van zure regen. Die zure regen kan een negatieve impact hebben op de landbouwoutput die eveneens belangrijk is in China. Daarom is het noodzakelijk dat China op zoek gaat naar alternatieve energiebronnen. (Worldbank (2006)) China wil een deel van haar steenkoolverbranding


vervangen door het gebruik van aardolie en –gas. Daarom is China geïnteresseerd in de import van aardolie en –gas uit Centraal-Azië via de aanleg van nieuwe pijpleidingen. Daarnaast heeft China geïnvesteerd in olievelden in Kazakstan. Ook in Pakistan werkt China aan belangrijke energieprojecten. (Parvezi Amineh M. (2002))

De sector die de meeste energie vraagt is de industriesector zoals blijkt uit tabel 10 op de pagina 31. De industriesector verbruikt meer dan de helft van de totale beschikbare energie. De volgende sector is de private sector, gevolgd door de communicatiesector. Door de groeiende economie wordt het transport alsmaar belangrijker. De groei van deze sector brengt ook een grotere energievraag met zich mee. Ook dit kan afgeleid worden uit tabel 10 wanneer het aandeel van de communicatiesector in de totale energieconsumptie over de verschillende jaren wordt bekeken. Verwacht wordt dat de industrie de leidende sector zal blijven voor energieverbruik maar de private sector en de transportsector zullen aan belang winnen tegen 2020 (Lennhag P. (2006)).

1.3 Besluit

China wordt gezien als een opkomende supermacht in Zuidoost-Azië. Een onderzoek van haar economie toont aan dat de Chinese economie enorm groeit waardoor China zich profileert tot economische macht. De groei van de Chinese economie is begonnen in 1978 met de lancering van de vier moderniseringen, namelijk een voor de landbouwindustrie, een op het gebied van defensie, een op het gebied van wetenschap en een op het gebied van technologie. Deze moderniseringen betekenden het begin van de economische hervormingen in China. Onder Mao kende China een gesloten beveleconomie. Sinds de dood van Mao wordt de Chinese economie steeds meer opengesteld. Dit blijkt zowel uit de jaarlijkse groei van het BBP in China als uit het overschot op de handelsbalans en de toename van de handel met de belangrijkste handelspartners van China. Naast het openstellen van de economie, werden heel wat bedrijven geprivatiseerd. Het gevolg hiervan was dat de Chinese bedrijven aantrekkelijker werden voor buitenlandse investeerders. Dit werd bewezen door de toename van de inkomende Foreign Direct Investment stromen. Naast de inbreng van financiële middelen brachten deze investeerders ook nieuwe technologieën mee. Om de hervormingen toch gedeeltelijk onder controle te houden werd een mengvorm tussen private en staatsbedrijven in het leven geroepen. De belangrijkste vertegenwoordigers van deze mengvorm zijn de


township-village enterprises. In deze ondernemingen blijft de staat aandeelhouder maar nemen privé-investeerders het management voor hun rekening. Deze ondernemingen vormen het bewijs van het nieuwe kapitalisme in China. De gecontroleerde hervormingen in China staan in scherp contrast met de USSR en de landen van Oost-Europa die het communisme in dezelfde periode als China verlieten. In deze landen heerste een democratie die niet in staat was om wetten op te stellen om de snelle groei te controleren. Een ander verschil met de USSR en Oost-Europa ligt in economische organisatie op het moment van de transitie. China vertrok van een lage economische ontwikkeling. De Chinese industrie was heel beperkt. In de USSR en Oost-Europa daarentegen was de economie reeds volledig geïndustrialiseerd. Naast de pure economische factoren werd in dit hoofdstuk ook de Human Development Index onderzocht. De Chinese HDI is sterk toegenomen tussen 1975 en 2003. De geboortepolitiek in China heeft als gevolg dat de meeste mensen in China toegang hebben tot medische verzorging en bijna alle jongeren kunnen genieten van onderwijs. Met andere woorden de stijging van de Human Development Index is niet enkel te wijten aan een verhoging van het BBP.

Naast de Chinese economie werd ook de Chinese energiesector in dit hoofdstuk besproken. De Chinese energiesector is de tweede grootste ter wereld na de Verenigde Staten. Ondanks de grootte van de sector, kan de Chinese energieproductie niet voldoen aan de binnenlandse energievraag. China heeft te kampen met een enorme energiehonger. Als gevolg van de groeiende economie, blijft de vraag naar energie steeds stijgen. Om deze vraag toch te kunnen bevredigen is China afhankelijk van de import uit het buitenland en moet het haar eigen energiesector hervormen zodat deze efficiënter kan functioneren. Een aantal hervormingen werden reeds doorgevoerd. Er werd begonnen met het toelaten van privé-investeerders in de energiesector. Hiertoe bestonden drie mogelijkheden, namelijk de oprichting van joint-ventures, het toetreden van de staatsbedrijven tot de beurs en built, operate and transfer (BOT) akkoorden. Vervolgens werd een plan uitgewerkt om de energiemarkt om te vormen tot een competitieve markt. Aan de hand van het sluiten van de State Power Corporation, werd het monopolie voor energieproductie afgeschaft. Er werden verschillende nieuwe staatsbedrijven opgericht met als doel de competitie tussen deze bedrijven onderling en tussen deze bedrijven en de private bedrijven aan te wakkeren. Ook op het gebied van energiedistributie werden hervormingen doorgevoerd om concurrentie op te wekken. De volgende stap moet het onderscheid tussen producent en distributeur wegwerken en uiteindelijk moet de consument ook energie kunnen bekomen bij kleinhandelaars. Een laatste


uitdaging voor de Chinese energiesector bestaat in de diversificatie van de gebruikte grondstoffen. Op dit ogenblik is de Chinese energiesector sterk afhankelijk van steenkool wat nadelige gevolgen heeft voor het milieu.


2. Pakistan en China

Alvorens de relaties tussen China en Pakistan te bespreken is het belangrijk te weten waar deze landen zich situeren. Daarnaast is het nodig om een aantal kenmerken van beide landen te bekijken zodoende de relaties op een juiste manier op te vatten. In dit hoofdstuk zal eerst de ligging aan bod komen en vervolgens zullen de kenmerken van beide landen besproken worden aan de hand van een vergelijking.

2.1 Ligging

Kaart 2.1: Situering China en Pakistan

Beyondbooks (2006)

Zoals zichtbaar op de kaart liggen Pakistan en China beiden in Zuidoost-Azië. De hoofdstad van Pakistan is Islamabad. Haar buurlanden zijn India, Afghanistan en China. China heeft als hoofdstad Beijing. China is in het noorden begrensd door Mongolië en Rusland. In het noordoosten heeft ze Rusland en Noord-Korea als buurlanden. In het oosten heeft ze de Gele Zee en de Oost-Chinese Zee als grenzen. De Zuid-Chinese Zee, Vietnam, Laos, Myanmar (Burma), India, Bhutan, en Nepal vormen de Chinese zuidelijke


grenzen. Tot slot wordt China in het westen begrensd door Pakistan, Afghanistan, en Tajikistan, Kyrgyzstan and Kazakstan.

Wat onmiddellijk opvalt, zijn de gemeenschappelijke buren van China en Pakistan, zijnde India en Afghanistan. Later zal blijken dat hun grenzen met India niet onbelangrijk zijn geweest voor de ontwikkeling van de relaties tussen China en Pakistan.

2.2 Kenmerken

In dit onderdeel worden beide landen vergeleken op basis van een aantal kenmerken, zoals het politieke systeem, de demografie, de Human Development Index en een aantal economische ratio’s.

2.2.1 Demografie

Hier worden de kenmerken van de bevolking van China en Pakistan met elkaar vergeleken. Op basis van de sterfte- en geboortecijfers kan een eerste beeld verkregen worden van hun respectievelijke ontwikkeling. Ook de kindersterfte komt aan bod even als de geletterdheid van de bevolking.

Tabel 2.1: Geboortecijfers, sterftecijfers, kindersterftecijfers en groeipercentages van de bevolking van respectievelijk Pakistan en China Jaar 1999 2000 2001 2002 2003Geboortecijfer(per 1000 personen)

Pakistan 30.2 29.1 27.80 n.b. 26.5China 14.64 14.03 13.38 12.86 12.41

Sterftecijfer (per 1000 personen)

Pakistan 8.3 7.8 7.20 n.b. 7China 6.46 6.45 6.43 6.41 6.4

Kindersterfte (per 1000 levende geboorten)

Pakistan 81.5 79.8 77.10 n.b. 76.2

China n.b. 30 31 30 30Natuurlijke aangroei bevolking (% p.a.)

Pakistan 21.9 21.3 20.6 20.6 19.5China 8.18 7.58 6.95 6.45 6.01

FBS Pakistan (2004); FBS China (2004); Worldbank (2004); UNDP (2005)

In tabel 1 zien we dat het geboortecijfer in Pakistan ruim boven dit van China ligt. Beter gezegd, het sterftecijfer van Pakistan is meer dan het dubbele van dat van China. Het geboortecijfer daalt geleidelijk in beide landen. In China daalde het geboortecijfer van 14.64 per 1000 personen in 1999 tot 12.41 per 1000 personen in 2003 en in Pakistan van 30.2 per 1000 personen in 1999 tot 26.5 per 1000 personen in 2003. De sterftecijfers daarentegen liggen veel dichter bij elkaar. Het cijfer van Pakistan is nog steeds hoger dan dat van China


maar aangezien het sterftecijfer in China min of meer stabiel blijft en dat van Pakistan daalt, is de kloof de laatste jaren steeds kleiner geworden. Wanneer we nu het sterftecijfer aftrekken van het geboortecijfer bekomen we het groeicijfer van de bevolking. Zowel in China als in Pakistan groeit de bevolking steeds langzamer. De hoge cijfers voor Pakistan zijn het gevolg van de hoge geboortecijfers in dat land. De hoogte van het geboortecijfer hangt samen met de voornaamste godsdienst in Pakistan, namelijk de Islam. In de Islamitische landen worden meisjes reeds op jonge leeftijd uitgehuwelijkt omdat het huwelijk een plicht is voor elke moslim. Met het huwelijk moet het nakomelingenschap verzekerd worden. Abortus en kinderbeperking zijn verboden. (Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding (2006))

Nu wordt overgegaan tot het plaatsen van China en Pakistan in hun respectieve fasen van de eerste demografische transitie. Pakistan bevindt zich in de midden expansieve fase. Pakistan heeft immers een zeer hoog geboortecijfer en een laag sterftecijfer. Bovendien zijn zowel het geboortecijfer als het sterftecijfer dalend. China daarentegen bevindt zich reeds in de laagstationaire fase. China wordt dan ook gekenmerkt door een laag geboorte- en sterftecijfer. De natuurlijke aangroei van de bevolking in China evolueert steeds verder naar de nulgroei. (De Muynck M. T. (2002))

Hier wordt meteen het eerste verschil duidelijk tussen China en Pakistan. China is duidelijk een beter ontwikkeld land dan Pakistan. Dit kan ook aangetoond worden aan de hand van de hoogte van de kindersterfte. In tabel 1 wordt met kindersterfte het sterftecijfer van kinderen jonger dan 1 jaar bedoeld. De kindersterfte wijst op de gezondheidsstatus van een land aangezien dit cijfer beïnvloed wordt door de toegang tot gezondheidszorg, de gezondheidsstatus van vrouwen, die de leeftijd hebben waarop ze kinderen kunnen baren, en de socio-economische status. Aangezien de kindersterfte in Pakistan nog steeds erg hoog is, wijst dit toch op een ongezonde levenstoestand in dat land. Toch begint de kindersterfte stilaan te dalen wat duidt op een vooruitgang. In China is de kindersterfte gestabiliseerd rond de 30 per 1000 geboorten zoals blijkt uit tabel 1.

Een ander kenmerk van de bevolking is het analfabetisme. De geletterdheid van China en Pakistan in respectievelijk 1999 en 2003 worden weergegeven in tabel 2 op de volgende pagina.


Tabel 2.2: Geletterdheid van de bevolking in Pakistan en China

Jaar

Geletterdheid volwassenen (% 15 jaar en ouder)

Geletterdheid jongeren (% 15 tot 24 jaar)

China Pakistan China Pakistan1990 78 35.4 95.3 47.42003 90.9 48.7 98.9 64.5

UNDP (2004)

Ook hier kan dezelfde conclusie bekomen worden, namelijk dat China meer ontwikkeld is dan Pakistan. China heeft een veel hogere geletterdheid dan Pakistan. Zelfs in deze tijd kent Pakistan nog steeds een analfabetisme van meer dan 50 % voor volwassenen. De ratio voor analfabetisme is immers het omgekeerde van de ratio voor geletterdheid die in tabel 2 gegeven werd. Ook de geletterdheid van jongeren blijft erg laag in Pakistan. In China daarentegen zijn er bijna geen analfabete jongeren meer en ook de geletterdheid van volwassenen is enorm toegenomen tussen 1990 en 2003.

2.2.2 Human Development Index

In hoofdstuk 1 werd de evolutie van de HDI van China reeds besproken. Hier wordt de vergelijking gemaakt met Pakistan en enkele gemiddelde waarden.

Tabel 3 op de volgende pagina toont dat de HDI van Pakistan 0.527 bedraagt en die van China 0.755, met andere woorden de HDI van China is veel hoger dan die van Pakistan. De grootste oorzaak ligt in de scholingsgraad. Kolommen vier en vijf geven respectievelijk de graad van geletterdheid van de bevolking en de inschrijvingsgraad van de verschillende scholen weer. Voor beide factoren scoort China bijna het dubbele van Pakistan, wat leidt tot een scholingsgraad in China van 0.84 Dit is bijna het dubbele van de scholingsgraad in Pakistan, die 0.44 bedraagt. Dit betekent ook dat meer dan de helft van de Pakistaanse bevolking analfabeet is. Het human development report of Pakistan voor het jaar 2003 geeft aan dat zelfs 50 % van de niet-armen geen schoolse opleiding genoten heeft. In contrast hiermee staat het feit dat ongeveer 2 % van de extreem arme bevolking toch een hogere opleiding gevolgd heeft. Maar deze statistiek geeft een vertekend beeld omdat het eigenlijk gaat om hoger opgeleiden die tot de categorie extreem arm behoren omdat ze geen job vinden. (Hussain A. (2003)) Het is dus duidelijk dat de HDI van Pakistan enorm verbeterd zou kunnen worden indien meer mensen de mogelijkheid zouden krijgen om naar school te gaan.


Ook de overige twee bepalende factoren van de HDI liggen beter voor China dan voor Pakistan. Het BBP per capita in Pakistan is zeer laag ten opzichte van het BBP per capita in China zoals blijkt uit kolom zes. Aangezien het BBP per capita een goede aanwijzing geeft van de economie van een land, kan besloten worden dat Pakistan een relatief arm land is. In kolom 2 tot slot wordt de levensverwachting weergegeven. Deze levensverwachting heeft uiteraard te maken met de gezondheidstoestand van het land. Aangezien de levensverwachting in China bijna tien jaar hoger ligt dan in Pakistan, blijkt duidelijk dat Pakistan ver achterop blijft qua hygiëne en gezondheid.

Tabel 2.3: HDI indices

HDI waarde

2003

Levens-ver-

wachtingbij

geboorte (jaren) 2003

Geletterd-heid vol-

wassenen (% 15 jaar en ouder)

2003

Totale inschrij-vingen in

lagere, secundaire

en hogescholen (%) 2002-03

BBP per

capita (PPP US $) 2003

Levens-ver-

wachting-index

Scho-lings-graad

BBP index

Ontwikkelings-landen 0.694 65.0 76.6 63 4,359 0.67 0.72 0.70 Minst ontwikkelde landen 0.518 52.2 54.2 45 1,328 0.45 0.50 0.60 Oost-Azië en de eilanden in de Stille Oceaan 0.768 70.5 90.4 69 5,100 0.76 0.83 0.71 Zuid-Azië 0.628 63.4 58.9 56 2,897 0.64 0.58 0.67 Sub-Sahara Afrika 0.515 46.1 61.3 50 1,856 0.35 0.56 0.63 Centraal- en Oost-Europa en de CIS-landen 0.802 68.1 99.2 83 7,939 0.72 0.94 0.75 OESO 0.892 77.7 n.b. 89 25,915 0.88 0.95 0.85Hoge inkomens OESO 0.911 78.9 n.b. 95 30,181 0.90 0.98 0.86 Hoog human development 0.895 78.0 n.b. 91 25,665 0.88 0.96 0.85 Gemiddeld human development 0.718 67.2 79.4 66 4,474 0.70 0.75 0.70 Laag human development 0.486 46.0 57.5 46 1,046 0.35 0.53 0.58 Hoge inkomens 0.910 78.8 n.b. 94 29,898 0.90 0.97 0.86 Modale inkomens 0.774 70.3 89.6 73 6,104 0.75 0.84 0.73 Lage inkomens 0.593 58.4 60.8 54 2,168 0.56 0.58 0.64 Wereld 0.741 67.1 n.b. 67 8,229 0.70 0.77 0.75 Pakistan 0.527 63.0 48.7 35 2,097 0.63 0.44 0.51 China 0.755 71.6 90.9 69 5,003 0.78 0.84 0.65

UNDP (2005)


Vervolgens kunnen we de cijfers van onze twee landen nog vergelijken met een aantal gemiddelde waarden. Een eerste classificatie die gemaakt wordt, is volgens het niveau van de human development. China bekleedt een plaats boven het gemiddelde van de groep “medium human development”. Uit tabel 3 blijkt haar HDI van 0.755 boven het gemiddelde van de categorie waartoe China behoort, zijnde 0.718, uit te steken. Toch moet China nog een redelijke evolutie doormaken eer het tot de groep “high human development” zal behoren. Hoewel de grens van deze groep op 0.800 ligt (De Muynck M. T. (2002)), is het gemiddelde van deze groep 0.895. Pakistan behoort eveneens tot de groep “medium human development” maar hangt bijna helemaal onderaan deze klasse met haar HDI van 0.527.

Een andere classificatie die gemaakt wordt, is deze volgens inkomensniveau. Hier valt meteen op dat Pakistan tot de laagste inkomensklasse behoort. Zelfs de gemiddelde HDI van de categorie “laag inkomen” ligt hoger dan de HDI van Pakistan. China schommelt rond het gemiddelde van de categorie “gemiddeld inkomen” wat overeenkomt met wat vele economische gegevens beweren.

Tot slot kan China tot de zich ontwikkelende landen gerekend worden terwijl Pakistan bij de minder ontwikkelde landen behoort. Vergeleken met het gemiddelde van hun respectievelijke regio’s, blijkt dat China net onder het gemiddelde van haar regio, zijnde Oost-Azië en de Pacific (0.768) blijft. Pakistan daarentegen ligt duidelijk onder het gemiddelde van haar regio, zijnde Zuid-Azië (0.628). Dit wijst op de onderontwikkeling van Pakistan.

2.2.3 Politiek systeem van Pakistan en China

2.2.3.1 Politiek in China

China is een éénpartijstaat. Sinds haar ontstaan, wordt ze geregeerd door de Communistische Partij van China. De Communistische Partij heeft 66 miljoen leden waardoor ze de grootste politieke partij ter wereld is. Toch is deze partij niet representatief voor heel China omdat ze bestaat uit een elitegroep van overheidsambtenaren, legerofficiers en modelwerkers. Slechts 17 % van de leden zijn vrouwen en slechts 22 % is jonger dan 35 jaar. Het feit dat deze partij nog steeds aan de macht is, wordt verklaard doordat de Communistische Partij de organisatie van het dagelijkse leven van de bevolking beïnvloedt. De leden


van de Communistische Partij worden steeds bevoordeeld. Hun kinderen krijgen beter onderwijs, ze krijgen betere toegang tot informatie en bepaalde banen zijn enkel beschikbaar voor leden van de Communistische Partij.

De partij werkt volgens het principe van “democratisch centralisme” waarbij elk lid onderworpen is aan de partijorganisatie. Democratisch centralisme betekent centralisme op een democratische grondslag en democratie onder een centrale leiding. Binnen de Communistische Partij wijst dit op het feit dat alle leidinggevende organen van de partij tot stand komen door verkiezingen. De leidinggevende organen brengen regelmatig verslag uit aan de organisaties die hen gekozen hebben. Verder moet ieder partijlid de organisatie waarvan hij deel uitmaakt, gehoorzamen. De minderheid moet de meerderheid gehoorzamen, de lagere organisatie de hogere en alle organisatie moeten tegelijk gehoorzamen aan het Centrale Comité. De laatste aanduiding van het democratisch centralisme is het feit dat de tucht streng onderhouden moet worden en dat partijbesluiten onvoorwaardelijk uitgevoerd moeten worden. (Faculteit Rechtsgeleerdheid Katholieke Universiteit Leuven (2006))

De partij is georganiseerd in de vorm van een piramide met miljoenen niveaus van lokale partijorganisaties over het gehele land verspreid. De top wordt ingenomen door het Nationale Partijcongres (National Party Congress), wat niet hetzelfde is als de Nationale Volksvergadering (National People’s Congress) (zie verder). Het Nationale Partijcongres komt één keer om de vijf jaar samen, vertegenwoordigd door meer dan 2000 afgevaardigden van de lokale partijorganisaties. Dit orgaan moet 350 leden kiezen voor het Centrale Comité. Maar eigenlijk zijn deze leden reeds voor het congres gekend. De Voltallige Vergadering van het Centrale Comité moet het Politieke Bureau en het Permanente Comité van het Politieke Bureau kiezen en de voorzitter van het Centrale Comité aanduiden.

Het Politieke Bureau is een orgaan dat bestaat uit 24 leden en waar alle beslissingen die de Chinese bevolking raken eerst bediscussieerd en goedgekeurd worden. Maar de echte beslissingsmacht ligt bij het Permanente Comité dat een groep van 9 afgevaardigden van het Central Centrale Comité is. Meestal behoren de meest invloedhebbende leiders van het land tot dit comité. Een aantal leden bekleedt eveneens een vooraanstaande functie in andere organen zoals secretaris-generaal van de partij, premier, voorzitter van de Nationale Volksvergadering en hoofd van de Centrale Tuchtcommissie. Het Permanente Comité houdt regelmatige bijeenkomsten waarop senior leiders


eerst spreken en hun standpunten verantwoorden. De bedoeling is steeds om een consensus te bereiken maar als dat niet lukt, wint de meerderheid. Eens een beslissing gevallen, zijn alle leden erdoor gebonden.

Het Politieke Bureau controleert drie andere organen, namelijk de Centrale Militaire Commissie, de Nationale Volksvergadering en de Staatsraad. De Centrale Militaire Commissie heeft de controle over het leger van China en beheert het nucleaire arsenaal. De commissie bestaat uit 11 leden, bijna allemaal senior generaals, en heeft het laatste woord in de beslissingen over het Volksbevrijdingsleger, het nationale leger van China. Bovendien leidt deze commissie de Volkspolitie die overheidsgebouwen moet bewaken.

De Centrale Militaire Commissie waakt op haar beurt over het Nationale Leger. Binnen het leger wordt geconcentreerd op training, betere wapens en een beter loon. De focus is kwaliteit geworden in plaats van kwantiteit. Omdat het leger de beschermer is van de Communistische Partij, zal het nooit losgekoppeld zijn van politiek. De officieren van het leger moeten leden zijn van de Communistische Partij.

Het tweede orgaan gecontroleerd door het Politieke Bureau is de Nationale Volksvergadering. De Nationale Volksvergadering is het parlement van China. Dit zou het machtigste orgaan van de overheid moeten zijn, aangezien het in theorie de macht heeft om de grondwet te wijzigen en wetten op te stellen. Maar in realiteit is het herleid tot een marionet voor partijbeslissingen. In praktijk stelt de Communistische Partij nieuwe wetten op en legt ze deze ter goedkeuring voor aan de Nationale Volksvergadering. Dit orgaan bestaat uit ongeveer 3000 afgevaardigden verkozen door China’s provincies, autonome regio’s, gemeenten en het leger. De afgevaardigden zijn verkozen voor vijf jaar en komen één maal per jaar samen. Zij kiezen een Permanent Comité van 150 leden uit de leden van de Nationale Volksvergadering, die elke paar maanden samenkomen. Tot slot kiest dit congres de president, de vice-president, de voorzitter van de Centrale Militaire Commissie en de voorzitter van de Opperste Volksrechtbank. Maar ook deze verkiezingen stellen niet veel voor aangezien er vaak slechts één kandidaat is.

De Nationale Volksvergadering staat boven het Opperste Volksparket en de Opperste Volksrechtbank. Het Opperste Volksparket is het hoogste legale toezichtorgaan en belast met het vrijwaren van de grondwet, de wetten en de rechten van de bevolking. Dit orgaan is verantwoordelijk voor de goedkeuring


van arresten en moet assisteren bij publieke vervolging. De Opperste Volksrechtbank staat aan de top van de piramide van gerechtshoven. Deze piramide loopt door tot op het meest lokale niveau, zijnde het administratieve niveau van de volkscommunales (zie hoofdstuk 1).

Het laatste orgaan onder de controle van het Politieke Bureau is de Staatsraad. De Staatsraad is het administratieve orgaan van de overheid. Ze is verantwoordelijk voor de implementering van de partijpolitiek van nationaal naar lokaal niveau. Bij haar berust de uitvoerende macht op nationaal niveau. Vaak ontwerpt de Staatsraad wetten en regels die dan naar de Nationale Volksvergadering gaan voor goedkeuring. Maar de belangrijkste taak van de Staatsraad is het managen van het nationale economische plan en het overheidsbudget. De volledige Staatsraad komt één keer per maand bijeen maar haar Permanent Comité vergadert elke twee weken. Het Permanent Comité bestaat uit de president, de vice-president, de staatsraadsleden en de secretaris-generaal.

De Staatsraad staat weer op zijn beurt boven de lokale overheden van de provincies en gemeenten. De overheden van het provinciale niveau staan op hun beurt boven die van het prefectuur niveau, die op hun beurt boven de overheden van het districtsniveau staan. Die van het districtsniveau staan boven de overheden van het gemeenteniveau, die tot slot boven de overheden van het niveau van de volkscommunales staan. Elk niveau heeft zijn eigen Volksvergadering dat de lokale overheid kiest voor een periode van drie of vijf jaar. De lokale overheden beschikken over een beperkte ruimte om lokale wetten op te leggen maar sinds kort proberen de lokale overheden steeds zelfstandiger te zijn ten opzichte van de centrale overheid, zeker op het gebied van economie.

Partijleden die verdacht worden van corruptie, slecht management of het ingaan tegen de Partijleiding, moeten voor de Centrale Tuchtcommissie verschijnen. Deze commissie moet zorgen voor discipline binnen de partij en misbruiken voorkomen. De Centrale Tuchtcommissie heeft bevoorrechte toegang tot informatie over alle inwoners van China. De controle van de commissie over informatienetwerken en persoonlijke fiches maakt de bevolking bang. Op die manier wil de Communistische Partij voorkomen dat er corruptie plaatsvindt.


Het laatste orgaan wordt gevormd door de Ereparementairen (Party Elders). Dit zijn senior leiders die nog een grote invloed behouden over de beslissingen lang nadat ze hun officiële positie reeds verlaten hebben. Deze personen ontvangen een bevoorrecht pensioen. De hoofdbedoeling van dit orgaan is dat deze seniors nog een bepaalde invloed uitoefenen op de nieuwe generatie leiders om te voorkomen dat de succesvolle prestaties van de vorige leiders genegeerd worden.

(BBC (2006); Faculteit Rechtsgeleerdheid Katholieke Universiteit Leuven (2006))

In figuur 1 wordt een schematisch overzicht gegeven van de politieke structuur in China.

Figuur 2.1: Politieke organisatie in China

BBC (2006)


Communistische Partij

Centrale Tuchtcommissie Politieke Bureau Ereparlementairen

Centrale Militaire Commissie

Nationale Volksvergadering Staatsraad

Volksbevrijdingsleger en Volkspolitie

Parketten en Rechtbanken

Provincies en Gemeenten

kiest/keurt goed

oefent invloed uit over

2.2.3.2 Politiek in Pakistan

Volgens de grondwet wordt Pakistan gekenmerkt door een democratisch systeem. Het staatshoofd is een president en de regering wordt geleid door de eerste minister. De president moet een moslim zijn. Hij wordt verkozen voor een periode van vijf jaar door een kiescollege dat bestaat uit leden van de Senaat, het Nationale Assemblee en de provinciale vergaderingen. De president kan herverkozen worden maar niemand kan president zijn gedurende meer dan twee opeenvolgende legislaturen. Hij kan verplicht worden om af te treden in geval van onvermogen of ernstig wangedrag op voorwaarde dat twee derde van de parlementsleden voor aftreding stemmen. Meestal handelt de president op advies van de eerste minister maar hij heeft ook de macht om de regering te laten ontbinden indien er zich naar zijn mening een situatie heeft voorgedaan waarin de regering niet langer kan werken in overeenstemming met de grondwet. Een ontbinding zal gevolgd worden door verkiezingen. (Khan H. (2001))

Majlis-i-Shoora is de bikamerale legislatieve structuur van Pakistan en bestaat uit de Senaat en het Nationale Assemblee. De leden van het Nationale Assemblee worden verkozen door de bevolking die 20 jaar of ouder is. De 342 zetels worden verdeeld over de vier provincies, de hoofdstad Islamabad en de Administratieve Tribale Regio’s (ATA) op basis van het aantal inwoners. Normaal worden de leden van het Nationale Assemblee verkozen voor een periode van vijf jaar, behalve in geval van overlijden of ontbinding van het Assemblee. 5 % van de zetels is voorbehouden voor etnische minderheden. Tot de minderheden behoort ook het christendom. In 2002 werd de kieswet gewijzigd waardoor ook de Christenen hun vertegenwoordigers konden kiezen van de algemene kieslijst. Voordien konden Christenen enkel op christelijke kandidaten van de separate lijst kiezen. Sinds 2002 kunnen Christenen zowel op christelijke als niet-christelijke kandidaten stemmen. In het nationale parlement zijn vier zetels gereserveerd voor en ingenomen door Christenen. (Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken (2004)) De rest van de leden zijn allen moslim. De eerste minister wordt benoemd door de president en is één van de leden van het Nationale Assemblee. De eerste minister wordt bijgestaan door het Federale Kabinet, een ministerraad die aangesteld wordt door de president op advies van de eerste minister. Het Federale Kabinet bestaat uit ministers, onderministers en adviseurs. De Senaat is een permanent wetgevend orgaan met 100 leden die eveneens de verschillende provincies, de hoofdstad Islamabad en de ATA vertegenwoordigen naar evenredigheid van het aantal


inwoners. De senatoren worden verkozen door provinciale assemblees voor een periode van zes jaar. De voorzitter van de Senaat zal tijdelijk de president opvolgen indien die plaats onverwacht vrij zou komen tot er een nieuwe president verkozen is. Zowel de Senaat als het Nationale Assemblee kunnen wetsontwerpen opstellen voor alle doeleinden met uitzondering van de financiële ontwerpen. Deze laatsten zijn voorbehouden voor het Nationale Assemblee, dat eveneens het federale budget moet goedkeuren. (National Assembly of Pakistan (2006); Senate of Pakistan (2006); Khan A. (2001))

Naast de federale overheid, bestaan er ook provinciale overheden. Pakistan heeft vier provincies, namelijk Punjab, Balochistan, NWFP (North West Frontier Province) en Sindh. Elke provincie heeft een gouverneur, een ministerraad voorgezeten door de voorzitter die benoemd werd door de gouverneur, en een provinciaal assemblee. De gouverneur wordt benoemd door de president. Opnieuw worden de leden verkozen door de meerderjarige bevolking en zijn er een aantal zetels voorbehouden voor etnische minderheden. Hoewel de meeste verantwoordelijkheden duidelijk verdeeld zijn tussen de federale en de provinciale overheden, bestaan er nog velden waarin beiden wetten kunnen opstellen en doen uitvoeren, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid, scholing, landbouw en het wegennetwerk. Meestal zal de provinciale overheid deze gebieden voor haar rekening nemen terwijl de federale overheid zich met deze gebieden zal bezighouden op internationaal niveau. (Khan A. (2001))

De rechterlijke macht omvat het Hooggerechtshof, provinciale hoge gerechtshoven en kleinere gerechtshoven. De rechtsvoorzitter van het Hooggerechtshof wordt benoemd door de president. De andere rechters van het Hooggerechtshof worden aangesteld door de president op advies van de voorzitter van het Hooggerechtshof. De voorzitter en rechters van het Hooggerechtshof mogen hun ambt uitoefenen tot de leeftijd van 65 jaar. Het Hooggerechtshof verzorgt zowel klassieke rechtspraak als rechtspraak in hoger beroep en raadgevende rechtspraak. De rechters van de provinciale gerechtshoven worden benoemd door de president na consultatie van de voorzitter van het Hooggerechtshof, van de gouverneur van de provincie en van de voorzitter van het hoger hof waaraan de rechter toegewezen zal worden. De hoge gerechtshoven houden zich bezig met klassieke rechtspraak en rechtspraak in hoger beroep. Verder zijn er kleinere speciale hoven die zich bezighouden met specifieke praktijken zoals drugs, geschillen tussen werknemers en werkgevers, commerciële geschillen, bankgeschillen en geschillen in verband


met inkomstenbelasting. Hoger beroep tegen uitspraken van deze kleinere hoven gaat naar de hoge gerechtshoven en het hogere beroep tegen uitspraken van tribunalen gaan naar het Hooggerechtshof. Enkel de arbeidsrechtbank en de verkeersrechtbank hebben hun eigen afdeling voor hoger beroep. (Law Research (2006); Khan A. (2001))

Een speciale afdeling van de rechterlijke macht in Pakistan wordt gevormd door het Federaal Sharia Hof. Het Federaal Sharia Hof is een speciale rechtbank die bestaat uit acht moslimrechters, inclusief een voorzitter benoemd door de president. Drie rechters zijn ulama. Dit zijn Islamitische schriftgeleerden die ervaring hebben in Islamitisch recht. Het Federaal Sharia Hof houdt zich bezig met klassieke en adviesverstrekkende rechtspraak. Deze rechtbank oordeelt wanneer een wet in strijd is met de voorschriften van de Islam. Wanneer een wet als strijdig met de Islam wordt veroordeeld, moet de president in geval van een federale wet of de gouverneur in geval van een provinciale wet, stappen ondernemen om de wet in harmonie met de Islam te brengen. Hoger beroep tegen uitspraken van het Federaal Sharia Hof kan ingesteld worden bij de Sharia-kamer van de Hoge Raad. De naam Federaal Sharia Hof is afgeleid van de Sharia. De Sharia wordt op diverse manieren omschreven maar eigenlijk omvat het begrip Sharia drie deelbetekenissen. De eerste betekenis gaat uit van de oorsprong. De Sharia is het plan van gedragsregels dat God gemaakt heeft voor zijn geloofsgemeenschap. De tweede betekenis vertrekt van het werk van vroege islamitische schriftgeleerden en stelt dat de Sharia het corpus van regels, beginselen en casusposities is dat in de eerste twee eeuwen na Mohammed door schriftgeleerden werd opgetekend. De laatste betekenis gaat uit van een oneindig gevarieerde werkelijkheid van de hedendaagse moslimwereld die onder invloed van tijd, plaats en mensen is ontstaan. Deze laatste betekenis houdt in dat verschillende staten, instellingen en personen verschillende interpretaties kunnen hebben over wat als de Sharia beschouwd moet worden. (Otto J. M., Dekker A. J. & van Soest-Zuurdeeg L. J. (2006); Khan A. (2001))

Tot slot bestaat er nog het systeem van de ombudsman. De ombudsman wordt benoemd door de president voor een ambtstermijn van vier jaar die niet vernieuwd noch verlengd kan worden. De bedoeling van het instellen van een ombudsman is het vestigen van een systeem voor het afdwingen van administratieve begrijpelijkheid door elke verkeerdelijke behandeling van een burger door een overheidsinstantie grondig te onderzoeken. De ombudsman zal zorgen voor een compensatie voor de burgers die geleden hebben onder een verkeerdelijke behandeling. Dit orgaan werd ingesteld om het hiaat tussen de


overheid en de burgers te overbruggen, de administratieve procedures te verbeteren en misbruik van discretionaire macht te voorkomen. (Ghafoor Dogar A. (z.d.) ; Law Research (2006))

Het systeem zoals hierboven beschreven is echter een zeer jong systeem. Het werd ingesteld met de verkiezingen van oktober 2002. Maar de Pakistaanse politiek is sinds haar ontstaan zeer verwarrend en onstabiel. In 1947 werd Pakistan onafhankelijk. Bij haar onafhankelijkheid zag Pakistan zich als een moslimstaat. Pakistan noemt zichzelf dan ook een Islamitische staat en vermeldt de Islam als staatsgodsdienst. In 1949 werd de Objectives Resolution, die de voorschriften van de Islam als hoogste norm uitriep, algemeen aanvaard. Maar deze resolutie bleek slechts een inleiding te zijn voor de constitutie van 1956. De grondwet van 1956 omvatte wel een aantal artikels over de islam maar die werden door conservatieven en modernisten op verschillende wijze uitgelegd waardoor de betekenis van deze artikels in de praktijk zeer beperkt bleef. De politici waren corrupt en enkel geïnteresseerd in het uitbreiden van hun eigen macht. De constitutie van 1956 heeft niet lang stand gehouden. In 1958 werden nieuwe verkiezingen georganiseerd. Deze werden door Ayub Khan gebruikt om een militaire staatsgreep te plegen waarin hij verrassend gemakkelijk slaagde. Tussen 1958 en 1971 was Ayub Khan door een autocratisch bestuur in staat om de overheid te centraliseren zonder de hinder van onstabiele ministeriële coalities zoals Pakistan die sinds zijn onafhankelijkheid had gekend. Khan verenigde een overheersend Punjab leger en een geciviliseerde bureaucratie van industriëlen om de parlementaire overheid te vervangen door een systeem van Basic Democraties. Een kleine groep democraten moest de leden van de provinciale en het nationale assemblee kiezen. Het systeem van Basic Democracies verbood de gewone bevolking om aan het democratische proces deel te nemen. Wel opende het systeem de deur voor corruptie en omkoperij waarbij gewone burgers een stem konden kopen bij de bevoorrechte kiesgerechtigden. De politiek van Khan vergrootte de ongelijkheid tussen de verschillende provincies en zelfs binnen de provincies. Bovendien werd in 1962 een grondwet ingesteld die de Islam een minder belangrijke plaats toekende. Na de oorlog met India in 1965 (zie hoofdstuk 3) verhoogde de regionale ontevredenheid in Oost-Pakistan en de stedelijke onrust in West-Pakistan waardoor Ayub Khan in 1969 gedwongen werd om afstand te doen van zijn macht. Khan werd opgevolgd door generaal Agha Muhammed Yahya Khan. De periode van 1969 tot 1971 werd eveneens gekenmerkt door een militair regime. De verkiezingen van 1970 toonden voor de eerste keer in het Pakistaanse politieke leven hoe regionalisme en sociale conflicten de politiek domineerden.


De discussies tussen het westen en het oosten werden steeds heviger wat uiteindelijk leidde tot de tweede oorlog met India en de afscheiding van Oost-Pakistan onder de naam Bangladesh in 1971 (zie hoofdstuk 3). Het uiteenscheuren van Pakistan werd verweten aan de geciviliseerde bureaucratie en het leger waardoor Yahya Khan niet anders kon dan de macht over te laten aan de politieke partij die het vroegere West-Pakistan domineerde, namelijk Pakistan’s People’s Party (PPP). Deze partij werd geleid door Zulfikar Ali Bhutto en haar enige doel was om haar voorganger, Yahya Khan, neer te halen. Het ging om een populaire linkse partij die de Islam wilde vermengen met socialisme. Dit socialisme vormde een algemene tendens in de meeste moslimstaten. Bijna al deze landen werden in het begin van de 20ste eeuw gekolonialiseerd door Europa of de Verenigde Staten. Hierdoor bleef de ontwikkeling van de islamitische landen ver achterop. Sinds de onafhankelijkheid van de islamitische staten, kreeg het socialisme een grote invloed in deze landen ondanks het feit dat het socialisme atheïstische standpunten inneemt. Deze landen streven ontwikkelingsdoelen na om uit de onderontwikkeling te geraken. De moslimstaten waren ervan overtuigd dat de overheersing door westerse kolonisten, de oorzaak vormde van de armoede en onderontwikkeling. Het socialisme is gebaseerd op gelijkheid, sociale rechtvaardigheid en solidariteit. Het socialisme streeft naar de afschaffing van privé-kapitaalbezit. De productiemiddelen moeten publieke goederen worden en ingezet worden om gemeenschappelijk te voorzien in de behoeften van iedereen. De nivellering van het verschil tussen arm en rijk wordt nagestreefd. Het socialisme sloot met andere woorden perfect aan bij de streefdoelen van de moslimstaten. Zij wilden zich totaal anders organiseren dan tijdens het kolonialisme en het socialisme bood de ideale oplossing. De nieuwe overheden unificeerden het recht zoveel mogelijk omdat ze wilden dat burgers zich zouden identificeren met de staat. De economie moest bevorderd worden door uniforme wetten om de nationale en internationale productie en handel te bevorderen. Om sociale rechtvaardigheid te bekomen, werd een rechterlijk apparaat opgebouwd. Tot slot wilden de onafhankelijk geworden staten democratisch zijn waartoe ze op papier, een gekozen volksvertegenwoordiging instelden als wetgevende macht. Maar de leiders realiseerden niet wat ze beloofd hadden waardoor er onrust en weerstand ontstond bij de bevolking en de religieuze leiders. In de nieuwe organisatie kwam de godsdienst immers slechts achter economische ontwikkeling en de opbouw van rechtvaardigheid en gelijkheid. Mensen gingen opnieuw opzoek naar de moskee en de imam. Politieke leiders voelden de druk van de religieuze leiders en moesten zich daaraan onderwerpen. Maar veelal gebeurde de toegaven aan de wensen van de religieuze leiders uit strategische


overwegingen. Op die manier wilde de politieke partijen zich populair maken voor de volgende verkiezingen. Vandaar dat de PPP het socialisme wilde vermengen met de Islam. De PPP wilde de economische ontwikkeling met godsdienst combineren. Ze hanteerde programma’s om de nationalisering van de industrie te bevorderen en de macht van de bureaucraten te verminderen ondanks het feit dat ze zelf gefundeerd was op de grondslagen van de welgestelde elite. Bhutto kwam aan de leiding van het land maar kon niet werken zonder de steun van de geciviliseerde bureaucratie en het machtige leger omdat Bhutto enkel verkiezingsmacht had bij de Punjab en de Sindh. Bhutto speelde in op de islamitisering vanwege opkomende moslimbewegingen. In de grondwet van 1973 liet hij sterke pro-sharia passages opnemen. Hij verscherpte het alcoholverbod, sloot nachtclubs en knoopte nauwere banden aan met de Arabische wereld. De nieuwe grondwet kende veel concessies toe aan de niet-Punjab provincies en vormde een blauwdruk voor een politiek systeem met de schijn van nationale consensus. In 1974 liet hij zijn pro-islamhouding nogmaals blijken door de Ahmadiyya-groepering, een moslimsekte, grondwettelijk tot niet-moslims te verklaren. In 1977 won de PPP opnieuw de verkiezingen maar Bhutto werd ervan beschuldigd met de stemmen te hebben geknoeid. Stedelijke onrust leidde tot de comeback van de militaire macht onder generaal Zia-ul-Haq in 1977. Zia-ul-Haq werd bekend als de man van Allah, the Army and Amercia. De generaal wenste een centraal gezag en een actief militair optreden in Kashmir, maar het ontbrak hem aan steun van de bevolking. De constitutie van 1973 werd geschorst en Pakistan werd opnieuw geleid door een militair regime. Onder Zia-ul-Haq werden alle politieke partijen verbannen en de militaire leider drukte zijn wil uit om Pakistan om te vormen tot een Islamitische modelstaat. In 1980 vaardigde hij een strenge en ruime strafwetgeving uit tegen godslastering en tegen de islamitische Ahmadiyya-sekte. In 1984 werd het bewijsrecht in overeenstemming gebracht met de Sharia. Intussen bleven de rechtbanken met opgeleide rechters gewoon functioneren. Ondanks de reeks statistieken die de gezondheid van de economie verkondigden, bleef er een ernstige ontevredenheid bestaan. In 1985 blies Zia-ul-Haq de krijgswet af en kondigde het aanbreken van een nieuw democratisch tijdperk aan in de Pakistaanse politiek. Maar er veranderde weinig. De politieke partijen bleven afwezig op de verkiezingen van 1985 omwille van het feit dat een kandidaat niet gebonden moest zijn aan een partij. Zia-ul-Haq die toen geen militaire leider meer was maar wel president, voegde een artikel toe aan de grondwet waardoor de president de mogelijkheid heeft om op ieder moment de regering te ontslaan indien hij dat nodig acht. Gevolg was dat president Zia-ul-Haq dit artikel ging gebruiken om zijn eigen belangen te verzekeren. Daarnaast werd een


grondwetsartikel toegevoegd dat bepaalde dat de voorschriften van de Islam superieur waren. Met dit artikel werd gepoogd om de staatsinrichting te islamitiseren, maar in 1991 bepaalden de hoogste rechters echter dat het nieuwe grondwetsartikel niet als toetsingskader gebruikt mocht worden om wetten ongeldig te verklaren vanwege de strijdigheid met de Sharia. In 1988 werden nieuwe verkiezingen georganiseerd omdat president Zia omgekomen was in een vliegtuigcrash. Op het ogenblik van zijn dood werd gesteld dat het om een ongeluk ging wegens een technische fout in het toestel. De Verenigde Staten verboden het Federale Bureau voor Onderzoek (FBI) om het ongeluk verder te onderzoeken. Maar jaren na de dood van Zia verscheen informatie dat getwijfeld wordt aan de verklaring als ongeluk. Er wordt gedacht aan moord, alleen is nog steeds niet duidelijk wie de moord dan gepleegd zou hebben. Wel is er reeds een lijst van verdachten opgesteld. Eerst en vooral zijn er de Russen. Ten tijde van het bewind van Zia-ul-Haq in Pakistan, vonden Afghaanse heilige krijgers veiligheid in en steun van Pakistan. Rusland slaagde er niet in om deze groep krijgers aan zich te onderwerpen. Een tweede verdachte is India. India maakte zich zorgen over een mogelijke islamitische overwinning in Kabul. Zia ul-Haq steunde de Islamieten. Ten derde is er Najibullah, de toenmalige leider van Afghanistan. Najibullah was een voormalig hoofd van de geheime politie en stond bekend voor de uitvoering van martelingen. Een vierde verdachte is Iran. Iranesen verdachten Pakistaanse soldaten van de aanslag op een Iranese president. In Pakistan zelf was er de beweging van Bhutto die tegen het beleid van Zia was en het grootste voordeel zou halen uit het vertrek van Zia-ul-Haq. Nog een verdachte is de geheime inlichtingendienst van de Verenigde Staten. Invloedrijke Indiase en Pakistaanse personen verdachten dit agentschap omdat Zia een verlegenheid geworden was voor de Verenigde Staten. De belofte van Zia om de Pakistaanse overheid democratischer te maken, was onzeker en de regering van Zia bleef trouw aan de Afghaanse extremisten die tot in het kleinste detail door de Verenigde Staten gecontroleerd werden. Tot slot wordt de geheime inlichtingendienst van Israël verdacht. Zia was een vooraanstaande figuur in de ontwikkeling van het Pakistaanse atoomprogramma en Israël wilde voorkomen dat de Islamnaties nucleaire machten zouden worden. Uiteraard blijft ook de mogelijkheid dat een technische fout de crash veroorzaakte, bestaan. Indien werkelijk zou blijken dat Zia vermoord werd, zal dit ongetwijfeld een invloed hebben op het Pakistaanse buitenlandse beleid ten opzichte van het schuldige land. (Crossette B. (2005)) Na de dood van Zia-ul-Haq gebeurden voor het eerst de verkiezingen opnieuw volgen een partijgebonden basis. Geen enkele partij behaalde de meerderheid waardoor en coalitie gevormd moest worden. Er bleef politieke onrust bestaan en de nieuwe


president Ghulam Ishaq Khan paste meermaals de nieuwe wet om ministers te ontslaan, toe. Een nieuwe doorbraak kwam er in 1993. De president wilde de toenmalige eerste minister Nawaz Sharif ontslaan, maar het Hooggerechtshof oordeelde dat de gronden voor het ontslag niet gerechtigd waren en de Nationale Assemblee met Sharif als eerste minister in stand gehouden moest worden. Toch bleef het politieke systeem onstabiel door corruptie en misbruik van staatsmiddelen. Einde jaren ’90 voerde Sharif een wet in om de macht van de president te beperken en de hoogste macht toe te kennen aan het parlement. Op die manier moest politieke stabiliteit ingevoerd worden. In 1999 werd de mogelijkheid om de eerste minister of de Nationale Assemblee te ontslaan definitief afgeschaft. Een combinatie van Sharif’s afkeer tegenover het conflict met India over het grensgebied Kashmir, de intensifiëring van partijruzies en terrorisme rechtvaardigden een staatsgreep van Musharraf om de overheid, gevormd door leden van de burgerij, ten val te brengen. Op 12 oktober 1999 zette hij Sharif succesvol uit de macht omdat Sharif de wet en orde handhaafde terwijl hij de instelling van de regering versterkte. Pakistan belandde opnieuw in een militair regime. De bevolking dacht dat het om een tijdelijk regime ging, maar generaal Musharraf kon het regime handhaven tot oktober 2002. Op die datum werd het Nationale Assemblee opnieuw ingesteld wat nu nog steeds van kracht is. (Snellinger A. (2006); Husain H. (2004); Otto J. M., Dekker A. J. & van Soest-Zuurdeeg L. J. (2006); Khan A. (2001))

Musharraf werd president na de verkiezingen van 2002 maar de verkiezingen verliepen niet volledig zuiver. Nawaz Sharif en Bernazir Bhutto werden afgeschermd van de verkiezingen waardoor de Islamitische partijen betere resultaten geboekt hebben. Terwijl de Islamitische partij Mutahhida Majlis Amal (MMA) vrij campagne kon voeren voor de verkiezingen van oktober 2002, hadden de twee seculiere partijen, Sharif’s Pakistan Muslim League (PML) en Bhutto’s Pakistan People’s Party (PPP), te kampen met corruptie in verband met hun ambtsbekleding. Bovendien steunde de regering van Musharraf deze beschuldigingen. Op dit moment beschouwt Musharraf de MMA als de voornaamste oppositiepartij in het parlement ondanks het feit dat de oppositiepartij PPP van Bhutto meer zetels bezit in het parlement. Op deze manier wil Musharraf de illusie wekken dat de radicale Islamgroepen meer macht krijgen door democratische waarden. (Radio Free Europe Radio Liberty (2004); Husain H. (2004))

Sinds de constitutie van 2002 zat Musharraf met een dilemma. Door het opnieuw instellen van het Nationale Assemblee kon hij onmogelijk én president


én aanvoerder van het leger blijven. Daarom beloofde Musharraf aan de politieke partijen om afstand te doen van zijn positie als legeraanvoerder en enkel president te blijven. Hij kondigde aan af te treden als legeraanvoerder op 1 januari 2005, maar ondertussen neemt Musharraf nog steeds beide posten in. Musharraf steunt Amerika in de oorlog tegen het terrorisme en grijpt nu de dreiging van de Islam aan als motief om naast zijn positie als president ook legeraanvoerder te blijven en om de rol van het leger in de Pakistaanse overheid te versterken. Hij stelt dat de bevolking hem gevraagd heeft om legeraanvoerder te blijven om al zo de stabiliteit min of meer te garanderen. (Spencer R. (2004)); Radio Free Europe Radio Liberty (2004)) Volgens Musharraf is de wereld vandaag de dag opgesplitst in twee delen, namelijk het Westen en de Moslimwereld, en dat zou zeer gevaarlijk zijn. Niet-moslimlanden zien de moslimstaten als de oorzaak van terrorisme maar Musharraf gaat zelfs nog een stap verder. Hij waarschuwt voor terrorisme en een dreigende botsing tussen verschillende beschavingen. Maar Musharraf heeft een verkeerd idee van de terroristen. Hij beweert dat terroristen wanhopig arme, ongeschoolde moslims zijn die gemakkelijk verleid kunnen worden door de belofte van enkele dollars. Bovendien zouden deze moslims kwetsbaar zijn voor manipulatie. Volgens Musharraf kan de toevlucht tot het terrorisme door wanhopige moslims vermeden worden door de economie beter te ontwikkelen en meer te investeren in gezondheid en opleiding. Daarnaast moet het terrorisme zelf verder bestreden worden waarvoor hij legeraanvoerder moet blijven. (Spencer R. (2004))

Het terrorisme is voor Musharraf een goed motief om zijn post als legeraanvoerder te verantwoorden, maar eigenlijk wil Musharraf enkel zijn eigen macht in stand houden. Studies hebben bovendien aangetoond dat Musharrafs beeld van de terroristen volledig verkeerd is. Volgens Sageman zijn terroristen vooral goed opgevoede en opgeleide, getrouwde mannen van de midden- of bovenklasse op een leeftijd tussen de 20 en de 30 jaar. Voor deze personen is terrorisme een antwoord op het verval van de Islam, een gevoel dat de Islam de weg kwijt is. Zij richten zich tot geweld omdat ze denken dat geweld tegen anders gelovigen deel uitmaakt van hun godsdienstige verantwoordelijkheid. Sageman beweert dat Musharraf moet teruggrijpen naar de echte waarden van de Islam om de oorzaak van het terrorisme te ontdekken. (Sageman werd geciteerd in Spencer R. (2004))

De Islam is de centrale waarde in de Pakistaanse politiek geworden. Het feit dat Pakistan zichzelf omschrijft als een Islamitische ideologische staat zal zeker niet wijzigen op korte termijn. De bevolking van Pakistan wordt


gekenmerkt door verdeeldheid als gevolg van etnische en taalverschillen. De Islam wordt gebruikt als gemeenschappelijke norm om eenheid te bereiken. (Husain H. (2004))

Verder moet de instabiliteit van de Pakistaanse politiek onthouden worden. Er bestaan drie redenen voor de instabiliteit in Pakistan. De eerste is de discussie die handelt over de macht van het leger. De wettigheid van het militaire beleid en niet de wettigheid van de staat, wordt in twijfel getrokken. Pakistan bevindt zich in een ambivalente positie. Het leger kan noch zelf regeren, noch de burgers laten regeren. Omdat het leger zelf een inherente conservatieve instelling is, is radicale verandering niet denkbaar. Het Pakistaanse leger is sterk genoeg om een faillissement van de staat te voorkomen maar niet om wijzigingen op te leggen die Pakistan kunnen transformeren. De meeste militaire leiders geloofden in het model van Jinnah. Jinnah wilde een liberaal, seculier en democratisch Pakistan. Toch waren de meeste militairen ervan overtuigd dat de Pakistaanse politici niet in staat waren om het model van Jinnah te realiseren. Aangezien het leger één van de belangrijkste instituties in Pakistan is, zoeken de generaals een manier om een militaire structuur op te leggen in het maatschappelijke leven. Op die manier wil het leger zijn visie over wat Pakistan moet worden, opleggen. (Cohen S. P. (2002); Husain H. (2004))

Het grote voorbeeld voor de Pakistaanse militaire leiders, waaronder Musharraf, is Turkije. Musharraf heeft grote bewondering voor Mustafa Kemal Atatürk, de stichter en eerste president van de Turkse Republiek. Atatürk vormde Turkije om tot een moderne en seculiere staat naar westers model. Hij zorgde voor een nieuwe grondwet en maakte van Ankara de nieuwe hoofdstad van Turkije. Daarnaast voerde hij talrijke politieke en sociale hervormingen door. De oorspronkelijke naam van Atatürk was Mustafa Kemal, maar de bevolking heeft hem de naam Atatürk gegeven wat “vader der Turken” betekent. De bewondering van Musharraf voor deze figuur is ontstaan in zijn kindertijd. Musharraf bracht zijn schoolperiode grotendeels door in Ankara in Turkije omdat zijn vader op de Pakistaanse ambassade in Turkije werkte. Naast Atatürk bewondert Musharraf eveneens de Turkse generaals en de politieke organisatie van Turkije. Toch bestaat er een groot verschil tussen het leger van Turkije en dat van Pakistan. Het Turkse leger komt met tegenzin tussen beiden en wanneer het geschil opgelost is, keren zij terug naar hun basis. De Turkse militairen zien zichzelf als de bewakers van de seculiere republiek en de beheerders van de nalatenschap van Atatürk. In het Pakistaanse leger


daarentegen hebben de militairen allemaal de ambitie om ooit president te worden. Ze willen allemaal dat het leger een van de belangrijkste instelling van de overheid blijft. Ook tussen Atatürk en Musharraf bestaat een verschil. Atatürk heeft religieuze opstanden van feodale Kurdische tribale officieren kunnen bedwingen. Daarna voerde hij een verwestering en modernisering tegen religieus obsucrantisme door om een seculiere republiek op te richten. Musharraf daarentegen gebruikte religieuze organisaties tegen India om het vertrouwen van het leger en zijn eigen positie te vrijwaren. Musharraf slaagde erin om veel onbetrouwbare generaals buiten spel te zetten en nu worden alle generaals die een toppositie innemen aangesteld door Musharraf. Maar Musharraf wil geen volledig secularisme en is minder doelbewust en vastberaden dan Atatürk waardoor hij zijn droom om Pakistan te hervormen naar het voorbeeld van Turkije, nooit zal kunnen realiseren. (Singh G. (2004))

Een tweede oorzaak van de politieke conflicten is gebaseerd op etnische en provinciale verschillen. Van 1947 tot 1970 werd het oosten van Pakistan gedomineerd door een meerderheid van de Bengaalse gemeenschap. Voor de Bengaalse gemeenschap was het principe dat de meerderheid moet regeren, heilig. Dit leidde tot de afscheiding van Oost-Pakistan als Bangladesh. De Bengaalse gemeenschap oordeelde dat er niet slechts één Pakistan moet zijn maar dat er meerdere mogen zijn zodat elke moslimgemeenschap zijn eigen land heeft. Vandaag de dag storen kleinere linguïstieke etnische minderheden zoals de Sindh, de Balochs en de Mohajir Qaumi nationalisten, zich aan de dominantie van de Punjab. Ze beweren dat de natie waarvoor ze gevochten hebben ten tijde van de onafhankelijkheidsverklaring niet gerealiseerd werd en stellen de legitimiteit van de huidige politieke organisatie in Pakistan in vraag. (Cohen S. P. (2002)) Etniciteit kan ontstaan doordat minderheden zich bedreigd voelen door een linguïstieke, economische of culturele dominantie. De Mohajir Quami nationalisten, in de provincie Sindh, belandden in etniciteit als gevolg van de relatieve daling van hun aandeel in de economische en sociale status van Pakistan. Ze lieten zich verleiden door het afscheuren van Bangladesh in 1971. Ze vonden dat het nationale territorium van Pakistan vier culturen bundelde, namelijk de Sindh, de Punjab, de Balochs en de Pakhtuns. Als reactie tegen hun uitsluiting, stelden ze een slagzin op dat ze onafhankelijk wilden worden van de vier culturen die in Pakistan leefden. De groeiende dominantie van de Punjab in de politiek, het leger en het zakenleven, heeft geleid tot de eliminatie van de Sindh, de Balochs en de Pakhtuns uit hun slagzin. De nationale staat reflecteert de interesses, voorkeuren en eisen van de grootste etnische groep waardoor de kleinere rivale groepen etnische gemeenschappen oprichten binnen de nationale


grenzen. Ze creëren hun eigen identiteit met eigen interesses, voorkeuren en eisen, geschiedenis en geografie. Etnische conflicten kunnen bedwongen worden door een beleid te voeren dat een einde maakt aan culturele homogenisatie voor verschillende gemeenschappen. De overheid moet trachten om het beleid te diversifiëren en zo de etnische minderheden tevreden te stellen. Ze moet proberen om met de minderheden te onderhandelen in plaats van hen politiek te onderdrukken via geweld. (Chatterjee S. (2005)) In Pakistan vormen de meeste minderheden aparte provincies. Elke provincie heeft een eigen overheid maar de provinciale overheden moeten nog steeds gehoorzamen aan de nationale overheid. Aangezien de nationale overheid gedomineerd wordt door de Punjabs, ontstaan conflicten.

De laatste reden tot instabiliteit handelt over de rol van de Islam. Gezien de schijnbare identiteit van Pakistan als een moslimstaat en een thuis voor Indiase moslims, werd er verschillende malen geprobeerd om een staat te creëren die beantwoordt aan een abstract Islamitisch model dat onmogelijk gedefinieerd kon worden wegens de verschillende opvattingen van een Islamitische staat. Een belangrijk conflict in Pakistan is het conflict tussen verschillende opvattingen in verband met de concepten van de Islam en niet tussen moslims en niet-moslims. De meeste vroegere Pakistaanse leiders waren liberale moslims uit Noord-India en Bengal. Zij geloofden in een liberale democratie en wilden geen staat creëren die individuele religieuze oefening oplegde. De invloed van deze leiders nam snel af en er verschenen Islamitische bewegingen in Pakistan. Deze Islamitische groeperingen begonnen steeds meer macht te krijgen en streefden ernaar om de Pakistaanse staat te controleren. Toch zijn ze nooit aan de politieke top gekomen. Er bestaat een grote verscheidenheid aan Islamitische partijen en bewegingen. Ze variëren van radicale groeperingen die zoeken naar een globale Islamitische revolutie, tot fracties die reeds tevreden zouden zijn indien er meer moslim- of Islamitische elementen ingevoerd zouden worden in Pakistan. Bovendien zijn deze bewegingen tegen Amerika, niet enkel omdat de Verenigde Staten Israël steunt maar ook omdat de Verenigde Staten verschillende Pakistaanse regeringen gesteund hebben, vooral dan diegenen geleid een militair regime. De militaire leiders zijn voorstanders van een seculiere staat. De radicale Islamgroeperingen willen geweld inzetten tegen de secularisten, de liberalen en de Amerikanen. Hoewel deze groeperingen een bedreiging vormen voor de openbare orde en in staat zijn om moorden te plegen, krijgen ze geen politiek gehoor. De omstandigheden liggen anders voor de Islamitische groeperingen die meer naar het politieke centrum neigen. De grootste partij in het politieke centrum is de


Jama’at-i-Islami. Haar ideologie is verspreid onder de leden van het leger, de bureaucratie en de universiteiten, vooral dan in Punjab. Volgens de Jama’at moet Pakistan een moderne maar islamitische staat zijn. Ze erkent de instellingen die overgenomen zijn uit het Westen door de deelname van de partij in de verkiezingspolitiek. De Jama’at ziet Musharraf als een bedreiging wegens zijn seculiere tendensen. De macht van de religieuze partijen stamt af van de staatsleiding. Sinds president Zia hebben alle staatsleiders de religieuze partijen gebruikt om de seculiere partijen, de Pakistan people’s Party en de Pakistan Muslim League, te balanceren. Tot nu toe hebben de religieuze partijen nooit meer dan 2 à 3 % behaald in de nationale verkiezingen. (Husain H. (2004); Cohen S. P. (2002))

2.2.4 Economische ratio’s

Tabel 2.4: Economische ratio’s van China en Pakistan in 2002, 2003 en 2004.

2002 2003 2004Pakistan China Pakistan China Pakistan China

Werkloosheid (in%) 7.8 10 7.7 10.1 8.3 9.8BBP per Capita PPP basis (in US $) 2100 4600 2100 5000 2200 5600Inflatie (in %) 3.9 -0.8 3.1 1.2 4.8 4.1Groei BBP (in %) 4.5 8 5.4 9.1 6.1 9.1Buitenlandse schuld (in bn US $) 32.3 149.4 33.2 184 33.97 n.b.CIA World Factbook (2003, 2004, 2005)

Tabel 4 geeft een overzicht van de voornaamste economische indicatoren van een land. In tabel 4 wordt enkel gewerkt met cijfers van het CIA World Factbook omdat de cijfers voor beide landen op die manier zeker op dezelfde manier bekomen zijn en met andere woorden vergelijkbaar zijn. De werkloosheid in China blijft min of meer constant rond de 10 %. Hierbij valt wel op te merken dat er geen officiële cijfers beschikbaar zijn voor de werkloosheid van de rurale gebieden en dus ook niet van de globale werkloosheid. De cijfers hier gegeven maken dus een gedeeltelijke raming uit. In Pakistan valt de stijging van de werkloosheid in 2004 op. Ondanks het gelijk blijven van de werkloosheid in 2002 en 2003, heeft Pakistan toch een stijgende trend gekend van haar werkloosheid sinds 2000.

In 1999 bedroeg de werkloosheid in Pakistan nog slechts 5.9 %. Vraag is wat de oorzaak van de werkloosheidsproblemen in Pakistan is. De problemen zijn voornamelijk het gevolg van grote overheidstekorten en een laag investeringsniveau als gevolg van de ongerustheid over de veiligheid. Om fiscale deficieten te doen dalen, werden de fondsen die besteed worden aan ontwikkeling, verminderd. Dit bracht uiteraard een verhoging van de armoede


en de werkloosheid met zich mee. De overheid moet dringend ingrijpen indien ze wil verhinderen dat de situatie nog verergert. Mogelijke oplossing is een verbetering van de infrastructuur van de sector waarin bijna de helft van de actieve Pakistaanse bevolking, tewerkgesteld is, zijnde de landbouwsector. Daarnaast moet er verbetering komen op het vlak van opleiding en training. Zoals reeds hoger besproken is de scholing van de Pakistaanse bevolking rampzalig wat eveneens een hogere werkloosheid in de hand werkt. (Mughal R.A. (2003))

Een ander interessant cijfer uit tabel vier is het BBP per capita op koopkrachtbasis. Deze ratio geeft een beeld van de levensstandaard in de betreffende landen. De levensstandaard geeft op zijn beurt een beeld van de welvaart. In Pakistan blijft het BBP per capita volgens koopkracht zeer beperkt en bijna constant. In China daarentegen kent het BBP per capita op koopkrachtbasis een gestage stijging. Bovendien bedraagt het BBP per capita volgens koopkracht er meer dan het dubbele van dit cijfer in Pakistan. Dit leidt tot dezelfde conclusie als bij de HDI, namelijk dat China zich volop aan het ontwikkelen is en probeert om op te klimmen tot de groep van de ontwikkelde landen terwijl Pakistan zich net boven de groep van de minst ontwikkelde landen situeert.

Een andere factor die opgenomen is in tabel 4 is het inflatiepercentage. In Pakistan ligt de inflatie nog steeds tamelijk hoog, namelijk tussen de drie en de vijf percent. Maar van begin jaren ’90 tot nu heeft de inflatie een enorme daling gekend. Begin jaren ’90 zat deze rond de tien à elf percent. In China daarentegen is het net omgekeerd. Hoewel China probeert om zich uit te bouwen tot één van de grootste economische machten ter wereld, is haar inflatiepercentage de laatste twee jaar enorm toegenomen. De reden hiervoor is terug te vinden in de overinvesteringen toen China deflatie kende in plaats van inflatie. Deflatie is een economisch verschijnsel waarbij het algemeen prijsniveau daalt. Een synoniem is waardevermeerdering. Een gevolg van deflatie is een stijging van de reële rente omdat schulden nominaal afgelost moeten worden. Op het moment van de aflossing is het geld meer waard geworden dan op het moment dat de lening werd aangegaan. Toch zouden de meeste economisten er vertrouwen in hebben dat de inflatie opnieuw zal stabiliseren in plaats van te blijven stijgen. (Rindler A. (2000))

De vierde indicator in tabel 4 is de jaarlijkse groei van het BBP. Deze is zeer hoog voor China wat wijst op haar expansiedrang, die uitgebreid besproken


werd in hoofdstuk 1. Ook voor Pakistan is de economische groei aan het versnellen. Maar begin jaren 2000 was het anders. De economische groei was zeer laag als gevolg van een vertraging van de wereldeconomie, de hoge olieprijzen en regionale veiligheidsproblemen. Al deze gebeurtenissen hebben een grote onzekerheid meegebracht voor de zakenwereld in Pakistan waardoor de groei van de economie verhinderd werd. Daarenboven was er nog de aanhoudende droogte begin jaren 2000. Aangezien bijna 50 % van de Pakistaanse economie op de landbouw gesteund is, betekende dit een ramp voor de Pakistaanse economie. (IMF (2002)) Maar tabel 4 toont aan dat de Pakistaanse economie zich toch stilaan herstelt.

Tot slot wordt een beeld gegeven van de buitenlandse schuld van beide landen. Voor Pakistan is deze min of meer constant gebleven gedurende de laatste jaren zoals weergegeven in tabel 4. Voor China daarentegen is de buitenlandse schuld in 2003 enorm toegenomen. Voor 2004 zijn de cijfers niet bekend. Bovendien is de buitenlandse schuld van China veel groter dan die van Pakistan. Ook dit geeft een indicatie dat de Chinese economie beter ontwikkeld is dan de Pakistaanse.

We zouden kunnen besluiten dat Pakistan tot de minst ontwikkelde landen (MOL) behoort, maar dat is niet zo. Om tot de MOL-landen gerekend te worden, moeten de landen voldoen aan een aantal voorwaarden die opgesteld werden door de Verenigde Naties. Deze voorwaarden zijn een bevolking van maximum 75 miljoen personen, een bruto nationaal inkomen per capita dat minder bedraagt dan 750 US $, een Human Assets Index van minder dan 55 en een Economic Vulnerability Index die groter is dan 37. Om tot de MOL landen te behoren, moeten al deze voorwaarden vervuld zijn. De Human Assets Index weerspiegelt de voedingsmogelijkheden, de gezondheidsomstandigheden en de scholingsgraad. De Economic Vulnerability Index geeft de kwetsbaarheid van de landen weer voor schokken van buiten af. Pakistan voldoet aan de voorwaarden van het bruto nationaal inkomen per capita (437 US $) en de Human Assets Index (45.5). Maar de Pakistaanse bevolking (148.7 miljoen in 2002) overtreft de limiet en de Economic Vulnerability (20.2) blijft onder de vereiste 37. (UN (2003))


2.3 Besluit

China is een economisch sterk land, vooral dan in de Aziatische wereld. Maar ook op wereldniveau is China aan een economische opmars bezig. Het enige wat China hierbij in de gaten moet houden is haar inflatie. Aan de andere zijde staat Pakistan. Pakistan is nog steeds een onderontwikkeld land. Het behoort tot de lage inkomenslanden andere dan de minst ontwikkelde landen. De overheid moet er dringend maatregelen nemen om de economie te stimuleren. Daarnaast moet Pakistan dringend investeren in de scholing van haar bevolking en de medische voorzieningen. Op dit ogenblik heeft ongeveer de helft van de Pakistaanse bevolking geen toegang tot medische verzorging, noch tot scholing. Dit wordt aangetoond door de lage Human Development Index. Maar dit heeft ook te maken met de alsmaar stijgende bevolking van Pakistan. Pakistan kent een zeer hoog geboortecijfer dat niet snel zal dalen omdat de staatsgodsdienst van Pakistan, de Islam. De Islam verbiedt geboortebeperking en abortus. Meisjes worden reeds op jonge leeftijd uitgehuwelijkt want het huwelijk moet het nakomelingenschap verzekeren. In China daarentegen zorgt de geboortepolitiek ervoor dat de grootte van de bevolking onder controle gehouden kan worden.

Alvorens geconcentreerd kan worden op de opbouw van scholings- en medische instituten, moet Pakistan op zoek gaan naar politieke stabiliteit. Op dit ogenblik wordt Pakistan nog steeds geconfronteerd met politieke instabiliteit. Hiervoor bestaan drie redenen. Pakistan heeft de Islam als staatsgodsdienst. Gevolg hiervan is dat er heel wat islamitische politieke partijen aanwezig zijn in Pakistan. Maar de verschillende partijen hebben vaak een andere opvatting van de Islam. Conflicten tussen de partijen die reeds tevreden zouden zijn indien er meer islamelementen opgenomen zouden worden in de Pakistaanse grondwet, en radicale islambewegingen die Pakistan volledig willen hervormen naar een islamitisch model, bemoeilijken de politieke activiteiten in Pakistan. Bovendien bestaat er een discussie tussen deze islampartijen en Musharraf. Musharraf wil Pakistan hervormen naar het voorbeeld van Atatürk in Turkije. Turkije is een seculiere republiek, met andere woorden er heerst een scheiding tussen kerk en staat. De islamitische politieke partijen daarentegen vinden dat Pakistan een moslimnatie moet blijven. Een andere oorzaak van de instabiliteit ligt in de aanwezigheid van verschillende etnische groepen in Pakistan. Bijna elke provincie heeft zijn eigen etnische bevolking. Bovendien wordt de centrale overheid voornamelijk beheerst door Punjabs wat reacties uitlokt bij de andere


etnische groepen in Pakistan. Al deze groepen hebben een eigen identiteit, eigen voorkeuren en interesses ontwikkeld.

Tegenover de politieke instabiliteit van Pakistan staat de politieke stabiliteit in China. China is een éénpartijstaat. De volledige politiek wordt beheerst door de Communistische Partij. De Communistische Partij werkt volgens het principe van democratisch centralisme. De leidinggevende organen worden democratisch verkozen en moeten regelmatig verslag uitbrengen aan de kiesgerechtigden. Daarnaast moet de meerderheid steeds gehoorzaamd worden tijdens stemmingen en is verantwoording verschuldigd aan het bovenliggende orgaan. Om laksheid te voorkomen, werd een tuchtcommissie ingericht. Indien de regels van de partij overtreden worden, volgen ernstige sancties.


3. De relaties tussen China en Pakistan

In dit hoofdstuk wordt eerst een historisch overzicht gegeven van de relaties tussen China en Pakistan. Op die manier wordt nagegaan of de plaatselijke pers gelijk heeft wanneer ze spreekt over “vriendschappelijke relaties die de test der tijden doorstaan hebben”. Vervolgens wordt dieper ingegaan op de handelsrelaties die tussen beide landen bestaan. Tot slot worden een aantal projecten die gezamenlijk door China en Pakistan gerealiseerd worden, kort toegelicht. Deze projecten zullen de intensiteit van de huidige relaties tussen China en Pakistan aantonen.

3.1 Historiek van de relaties tussen China en Pakistan

Dit gedeelte is grotendeels gebaseerd op een boek van Anwar Hussain Syed. Hussain Syed behaalde een graduaatdiploma in de economie aan de universiteit van Punjab in Lahore. Daarna trok hij naar de Verenigde Staten waar hij politieke wetenschappen studeerde aan de universiteit van Chicago en doctoreerde aan de universiteit van Pennsylvania. Vervolgens werd hij professor in politieke wetenschappen aan de universiteit van Massachusetts, Amherst. Een ander boek dat regelmatig gebruikt werd, is “Pakistan’s Foreign Policy” van Shahid M. Amin. Shahid bekleedde verschillende functies op de dienst “buitenlandse zaken” van Pakistan. Hij is ambassadeur van Pakistan geweest in landen als Saoedi-Arabië, Frankrijk, Rusland, Nigeria en Libië. Verder werd hij naar New Delhi, Kabul, Teheran, Brussel, Londen en New York gestuurd. In 1997 ging Shahid op pensioen en daarna schreef hij dit boek. Hij is eveneens de auteur van artikels in verband met buitenlandse zaken in locale en internationale publicaties. Hij is gekend voor zijn kennis over de economie en de politiek van Pakistan. Voor de meer recente gebeurtenissen is hoofdzakelijk gebruik gemaakt van een seminarietekst geschreven door Fazal-ur-Rahman. Fazal-ur-Rahman is de directeur voor de afdeling “Oost-Azië” van het Istitute of Strategic Studies in Islamabad, think-tank. De tekst werd opgemaakt tijdens een seminarie over China en Azië. Hierbij dient opgemerkt te worden dat over de huidige fase in de Sino-Pakistaanse relaties nog geen wetenschappelijke informatie beschikbaar is. Daarom werden voor dit gedeelte enkel de feiten weergegeven zoals die terug te vinden zijn in kranten of bij ter plaatse gevestigde instellingen. Ook Fazal-ur-Rahman, baseerde zich op krantenartikels voor het weergeven van de meest recente gebeurtenissen binnen de Sino-Pakistaanse relaties.


3.1.1 Ontstaan van de relaties tussen China en Pakistan (1950-1960)

De relaties tussen China en Pakistan zijn van start gegaan in 1950 met de erkenning van de Volksrepubliek China of Communistisch China, door Pakistan. Pakistan juichte het einde van de Chinese burgeroorlog toe en de erkenning kwam er op aanraden van de Pakistaanse bevolking. Ze zagen China niet enkel als een nieuwe buur maar in China leeft ook een zeer grote moslimbevolking. De Pakistaanse bevolking dacht dat de gewijzigde houding van China, waardoor de Chinese bevolking niet meer gedomineerd werd door het buitenland, het begin betekende van een verbetering van de situatie in Azië. (Hussain Syed A. (1974)) Toch duurde het tot september 1951 voordat China een ambassadeur stuurde naar Pakistan. De trage reactie van China op de erkenning door Pakistan, werd mede veroorzaakt door het feit dat India en niet Pakistan, gekenmerkt werd door een communistisch regime, de meeste industrie, de meeste havens en de grootste opgeleide elite had. Ook China kende op dat ogenblik een communistisch regime. Begin jaren ’50 werd het beeld dat China had van Pakistan bepaald door verschillende ontwikkelingen die geleid hebben tot de beslissing van China om te reageren op hun erkenning door Pakistan. Pakistan vond Noord-Korea een aanvaller in de Koreaanse oorlog, terwijl ze China niet als aanvaller in Korea zag. Verder was Pakistan tegen elke belemmering van de handel met China. China kocht substantiële hoeveelheden Pakistaanse jute en katoen aan. Tot slot trok Pakistan zich weinig aan van de Chinese bezetting van Tibet, dit in tegenstelling tot India. (Barnds W. J. (1975))

In eerste instantie deelde Pakistan niet dezelfde mening als de Verenigde Staten van Amerika wat betreft de toetreding van Communistisch China tot de Verenigde Naties. Volgens de Verenigde Staten van Amerika moest de Volksrepubliek China uit de Verenigde Naties geweerd worden omdat ze onvoldoende liefde toonde voor de vrede en omdat ze onvoldoende respect had voor het handvest van de Verenigde Naties. Pakistan daarentegen vond dat Nationalistisch China, dat wel lid was van de Verenigde Naties, vervangen moest worden door de Volksrepubliek China. Volgens Pakistan was het bestuur van China niet meer in handen van de regering van Nationalistisch China maar wel in die van de Volksrepubliek. (Hussain Syed A. (1974))

Maar Pakistan is niet bij zijn standpunt gebleven. Tegen de achtergrond van de Koude Oorlog ontwikkelden zich relaties tussen de Verenigde Staten en Pakistan. De Verenigde Staten wensten Pakistan als partner in hun strijd tegen


het communisme door de centrale ligging van Pakistan in Zuidoost-Azië. Bovendien was Pakistan een uitstekende plaats voor een Amerikaanse militaire basis in Azië. De onderhandelingen resulteerden tot het lidmaatschap van Pakistan in de SEATO in 1954. SEATO staat voor South-East Asian Treaty Organization en was bedoeld om aanvallen van Communistisch China in Zuidoost-Azië te voorkomen. (Montagno G. L. (1965)) De bestaansreden van de SEATO was met andere woorden van militaire en defensieve aard. De werking van de SEATO stond onder het gezag van het Westen en het hoofdkwartier bevond zich in Bangkok in Thailand. De overeenkomst was aangevuld met een charter dat de rechten van de Aziatische en Pacifische bevolking op gelijkheid en zelfbeschikkingsrecht bevatten en stelde economische, culturele en sociale doeleinden voorop. Door haar lidmaatschap bij de SEATO, werd Pakistan grotendeels afhankelijk van de Verenigde Staten maar in ruil ontvingen ze economische en militaire steun. (Nairn R. C. (1968))

China heeft de SEATO veroordeeld als zijnde een middel van de Verenigde Staten tot kolonialisme in Azië. Ze beweerden dat Amerika probeerde om de leden van de SEATO, zijnde Pakistan, Thailand en de Filippijnen bij de start van de SEATO, naar zijn hand te zetten door hen veel te beloven en hen zo alsmaar afhankelijker te maken. De Verenigde Staten hadden militaire basissen gevestigd in Pakistan, Thailand en de Filippijnen en mengden zich in lokale aangelegenheden. (Hssain Syed A. (1974))

Maar de Chinese kritiek was zelden expliciet gericht tegen Pakistan. Twee factoren hebben de zelfbeheersing van China ten opzichte van Pakistan bepaald. Ten eerste had de Volksrepubliek China zich verdiept in de promotie van haar beleid voor vreedzame coëxistentie met de Aziatische staten en zocht ze naar een goede verstandhouding met zoveel mogelijk landen. De tweede reden ligt in de vijandigheid tussen India en Pakistan. China was zich bewust van de houding van Pakistan en India ten opzichte van elkaar en kende zelf ook problemen met India. (Barnds W. J. (1975)) Hoewel India uiteindelijk instemde met de aanspraak van China op Tibet, bleef de relatie tussen beide landen verbitterd. De oorzaak daarvan was terug te vinden in de onenigheid over de bepaling van de grens tussen China en India. Bovendien wilde China het leiderschap van India in Azië voorkomen. (Hussain Syed (1974)) Pakistan daarentegen verzekerde China dat het niets tegen China had en dat haar lidmaatschap bij de SEATO enkel gericht was tegen India en dat de deelname aan de acties van de SEATO niet verder ging dan nodig om de Amerikaanse steun te behouden. (Barnds W. J. (1975))


China probeerde Pakistan te overtuigen van de Chinese mening dat de Verenigde Staten via militaire aanwezigheid in Pakistan hun macht in Zuidoost-Azië wilde uitbreiden. Daartoe benaderde China Pakistan op een indirecte wijze. De bevolking van Pakistan was eveneens tegen de samenwerking van haar regering met Amerika omdat dit haar jonge onafhankelijkheid in gevaar kon brengen. Aangezien er verkiezingen waren in Oost-Pakistan op het ogenblik dat Amerika zijn invloed in Pakistan wilde vergroten, kon China zijn standpunt kracht bijzetten door de Pakistaanse bevolking te benaderen. De bevolking wilde dat Pakistan een vreedzame en neutrale positie zou innemen en, in plaats van Amerika te helpen, democratische stappen zou ondernemen in de binnenlandse politiek. (Hussain Syed A. (1974))

Op de Bandung Conferentie van Afro-Aziatische landen in 1955 heeft China Pakistan op verschillende manieren geholpen. De Bandung Conferentie was een bijeenkomst van Aziatische en Afrikaanse landen, waarvan de meesten recentelijk onafhankelijk geworden waren. De conferentie werd georganiseerd door Egypte, Indonesië, Burma, Sri Lanka, India en Pakistan. De belangrijkste doelen van de conferentie waren de promotie van economische en culturele samenwerking tussen de Aziatische en Afrikaanse landen, en weerstand bieden tegen het kolonialisme van de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie en andere imperialistische staten. De bijeenkomst vond plaats van 18 tot 24 april 1955 in Bandung in Indonesië. Negenentwintig landen werden vertegenwoordigd. (Mc Turnan Kahin G. (1956)) Tijdens deze conferentie hielden Mohammed Ali Bogra, de eerste minister van Pakistan, en Chou En-Lai, de premier van China, minstens twee private vergaderingen. (Hussain Syed A. (1974)) Mohammed Ali maakte duidelijk dat hoewel Pakistan lid was van de SEATO, het niet vreesde voor Chinese aanvallen tegen Pakistan en dat Pakistan niet tegen Communistisch China was. (Barnds W.J. (1975)) De Pakistaanse premier maakte een onderscheid tussen China en Rusland. Hij weigerde om China als imperialistische staat te bekijken aangezien het geen sattelietstaten had. Pakistan was overtuigd dat China enkel vrede wilde nastreven in heel Azië. (Dobell W. L. (1964))

Op de Bandung Conferentie werd Mohammed Ali Bogra door Zou Elai uitgenodigd om China te bezoeken. In 1956 bracht de opvolger van Bogra, de Pakistaanse eerste minister Suhrawardy, een bezoek aan China, gevolgd door een bezoek van premier Zou Enlai aan Pakistan. Deze bezoeken leverden geen spectaculaire resultaten op maar bevestigden de bestaande relaties tussen beide


landen, wat wederzijds vertrouwen opwekte. (Shahid M.A. (2002); Hussain Syed A. (1974); Pringsheim K. H. (1965))

Toen Suhrawardy eerste minister werd van Pakistan, koelden de relaties tussen China en Pakistan af. Dit was geen toeval, maar bepaald door de achtergrond van Suhrawardy. In 1956 en 1957 was Suhrawardy eerste minister van Pakistan en in 1954 en 1955 was hij minister van recht. Suhrawardy kwam uit een aristocratische Bengaalse familie. Hij studeerde aan het St. Xavier’s college in Calcutta en aan de universiteit van Oxford. Voor de onafhankelijkheid van Pakistan was hij de hoofdminister van Bengal (1946-1947) en daarvoor was hij minister van verschillende portfolio’s in Bengal. Het grootste gedeelte van zijn politieke leven in Pakistan was toegewijd aan het verzet tegen de toenmalige overheidsorganisatie. Hij stichtte tevens de Awami League, een politieke partij die enkel succes kende in Oost-Pakistan. Wat betreft zijn buitenlands beleid, hanteerde hij een pro-westerse houding. (Hussain Syed A. (1974)) Zo stemde Suhrawardy in oktober 1957 tegen de resolutie om Nationalistisch China door Communistisch China te vervangen als lid van de Verenigde Naties, te overwegen. De eerste maal onthield hij zich maar de tweede maal koos hij partij voor de Verenigde Staten. (Hussain Syed A. (1974); Montagno G. L. (1965)) China veroordeelde deze actie van Pakistan als een onvriendelijke handeling in 1958. China ergerde zich aan de Pakistaanse steun voor een resolutie van de VN die kritiek leverde op de Chinese houding ten opzichte van Tibet. China reageerde op indirecte wijze. Het veroordeelde Pakistaanse papers die beweerden dat China imperialistische doeleinden nastreefde. (Barnds W. J. (1975)) Maar China wilde niet te heftig reageren omdat ze verstonden dat Pakistan de militaire en economische steun van de Verenigde Staten niet wilde verliezen. ( Hussain Syed A. (1974))

De opvolger van Suhrawardy was Ayub Khan. Ook gedurende de eerste jaren van zijn eerste ministerschap verslechterden de relaties tussen China en Pakistan. Eerst en vooral had de nieuwe regering dezelfde pro-Westen houding aangenomen als haar voorgangers. Dit was voornamelijk het gevolg van Khan’s vroegere functies. Als minister van defensie speelde hij een voorname rol in de onderhandelingen met de Verenigde Staten over Pakistan’s alliantie. De Amerikaanse militaire steun aan Pakistan was zijn verdienste. Bovendien nam de nieuwe regering een anticommunistische houding aan waardoor China gezien werd als een bedreiging voor de Aziatische landen. (Hussain Syed A. (1974))


Drie punten hebben gezorgd voor de verslechtering van de vriendschappelijke relaties ten tijde van Khan. Ten eerste was er de Chinese onderdrukking van de opstand in Tibet. Pakistan heeft de Chinese actie in Tibet nooit goedgekeurd. Het trok zich weinig aan van de kwestie Tibet, maar in oktober 1959 stemde Pakistan ervoor om de Tibetaanse kwestie voor het Generale Assemblee van de Verenigde Naties te brengen. (Montagno G. L. (1965)) Vervolgens was er de uitdrukking van de Pakistaanse voorkeur voor een politiek met twee China’s, enerzijds de Volksrepubliek China en anderzijds Nationalistisch China. De Volksrepubliek China wil geen splitsing en ook Pakistan was steeds tegenstander van de splitsing tot de verschijning van bepaalde beweringen tijdens Khan’s regeerperiode. In maart 1957 sprak een lid van de Pakistaanse vertegenwoordiging in de VN, Sarwar Hasan, over een debat binnen de Veiligheidsraad van de VN over Kashmir. Hij prees de morele steun die Pakistan kreeg tijdens dit debat van de delegatie van Nationalistisch China. Sarwar Hasan bewonderde Nationalistisch China omdat het ondanks de ongunstige ligging (Nationalistisch China behoord niet tot het vasteland van China) toch veel belangstelling vertoonde voor morele standaarden. Daarop verliet een officier van de Chinese ambassade in Karachi de vergadering omdat Communistisch China tegen een splitsing tussen Nationalistisch en Communistisch China was. In 1958 waren er serieuze spanningen tussen Taiwan, of Nationalistisch China, en de Volksrepubliek China. De Pakistaanse ambassadeur in Peking weigerde om Taiwan te erkennen als deel van de Volksrepubliek China. De Pakistaanse ambassadeur beweerde dat de kwestie niet duidelijk genoeg was om een standpunt in te nemen. Chou Enlai had dezelfde positie ingenomen toen Pakistan om de steun van de Volksrepubliek China vroeg in de kwestie Kashmir. Hier ligt de werkelijke reden voor de Pakistaanse weigering. Het laatste feit waaraan de Volksrepubliek China zich ergerde, was ontvangst van Nationalistisch Chinese moslimpelgrims in Pakistan. De moslimpelgrims, op weg naar Mecca, verbleven twee dagen in Karachi. Op die manier konden ze kennismaken met de Pakistaanse religieuze leiders en de minister van buitenlandse zaken. De laatste reden voor de verslechtering van de Sino-Pakistaanse relaties was Pakistan’s bod aan India voor een samenwerking tegen het communisme. Maar het voorstel werd slecht onthaald in India omdat er een voorwaarde verbonden was aan de samenwerking, namelijk de oplossing van het Kashmir-geschil. (Shahid M.A. (2002); Hussain Syed A. (1974))


3.1.2 Intensifiëring van de relaties sinds 1960

De eerste zichtbare stap opnieuw in de goede richting produceerde zich in 1961. De eerste minister van Pakistan, Ayub Khan, verklaarde tijdens zijn bezoek aan de Verenigde Staten om voor de vervanging van Nationalistisch China door de Volksrepubliek China, als lid van de VN, te stemmen. Pakistan hield zijn belofte en stemde tijdens de volgende zitting van de Veiligheidsraad van de VN voor het lidmaatschap van de Volksrepubliek China. (Fazal-ur-Rahman (2005))

In dezelfde periode werd de Volksrepubliek China geconfronteerd met het uiteenvallen van haar alliantie met de Sovjet-Unie en met een verhoging van de spanningen tussen de Volksrepubliek China en India. De Verenigde Staten verhoogden de steun aan India. Moskou, dat eerder opereerde als China’s partner, weigerde om China te steunen in haar geschil met India. Meer nog, Moskou ging meer steun bieden aan India. (Barnds W. J. (1975)) Pakistan was kwaad over de Westerse beslissing om militaire steun te verlenen aan India in het Sino-Indiase grensconflict. Pakistan beschouwde dit als een negatie van haar overeenkomst met de Verenigde Staten dat enkel militaire steun verleend zou worden aan India na consultatie van Pakistan. Bovendien was Pakistan ervan overtuigd dat de steun aan India tegen China, later ook tegen Pakistan gebruikt zou worden. (Shahid M.A. (2002))

In oktober 1959 vroeg president Ayub Khan van Pakistan reeds aan China om de onderhandelingen voor de bepaling van de grenzen tussen China en Pakistan, te starten. Maar China wilde eerst een akkoord bereiken met India over de grenzen tussen China en India. (Barnds W. J. (1975)) China maakte India in 1961 duidelijk dat het nog geen gesprekken gevoerd had met Pakistan, hoewel Pakistan wel gevraagd had om te onderhandelen over de afbakening van de grenzen. China beloofde om verbintenissen met Pakistan te vermijden in ruil voor grensafspraken met India. Toen een positief antwoord van India uitbleef, startte China de onderhandelingen met Pakistan en informeerde Peking India dat het nooit aanvaard had dat Kashmir onder Indiase controle viel. (Dobell W. M. (1964)) In mei 1962 maakten China en Pakistan hun onderhandelingen voor de afbakening van de landsgrenzen bekend. (Montagno G.L. (1965)) Hoewel het niet de bedoeling was om de toekomstige schikking van het Kashmirgeschil te benadelen, verzette India zich tegen de erkenning van Pakistaanse controle over Hunza en Baltisan. Maar China verwierp het protest van India. (Dobell W. M. (1964)) Enkele maanden na de beëindiging van het grensconflict tussen China


en India, in maart 1963, ondertekenden China en Pakistan de officiële grensovereenkomst. Het akkoord dat bereikt werd tussen China en Pakistan over de grenzen, was echter slechts tijdelijk. De grens liep door een gedeelte van Kashmir dat volgens China en Pakistan onder Pakistaanse controle valt. Wanneer het conflict tussen India en Pakistan rond Kashmir opgelost zou zijn, zouden de onderhandelingen met China heropend worden zodat een definitief akkoord getekend kon worden voor de grens in Kashmir. (Montagno G. L. (1965)) De overeenkomst van 1963 omvat een grens van zo’n 200 miles (1 mile = 1.609344 km) beginnend bij het drielandenpunt van Pakistan, Afghanistan en China en dan gaande in zuidoostelijke richting tot de Karakoram Pass. China heeft 750 vierkante miles inclusief de Oprang valei en het Darband-Darwaza gebied met haar zoutmijnen, afgestaan aan Pakistan. Alles wat afwatert naar het Indus-systeem komt toe aan Pakistan en al wat afwatert naar het Tarim-systeem aan China. India veroordeelde deze overeenkomst als zijnde illegaal omdat Pakistan op illegale wijze één derde van Jammu en Kashmir aan China zou gegeven hebben. China mocht zich niet mengen in het Kashmir conflict. (Shahid M.A. (2002); Hussain Syed A. (1974)) Kaart 1 op de volgende pagina geeft een beeld van de grenzen tussen China en Pakistan waarvoor een akkoord bereikt werd.


Kaart 3.1: Grensovergang tussen China en Pakistan

Hussain Syed A. (1974)

Maar het bleef niet bij die ene overeenkomst. De grensovereenkomst werd gevolgd door een handelsovereenkomst en luchtvaartovereenkomst voor de commerciële luchtdiensten tussen de landen. De handelsovereenkomst werd ondertekend in Karachi en moest een uitwisseling van Chinese fabrikaten en Pakistaanse katoen, jute en lederen goederen mogelijk maken. De luchtvaartovereenkomst hield de opening van de luchtvaartdienst Karachi-Dacca-Canton-Shanghai in vanaf april 1964. Op die manier werd een luchtvaartverbinding mogelijk tussen Europa, het Verre Oosten en China. Er werden geen buitengewone voorzieningen of beperkingen voorzien. Alles zou verlopen zoals gekend. De Verenigde Staten probeerden nog om de relaties tussen China en Pakistan te beperken door een lening aan te bieden voor de modernisering van de luchthaven van Dacca. Maar in plaats van in te gaan op het aanbod van de Verenigde Staten, besloot Pakistan om zelf de modernisering te organiseren. (Hussain Syed A. (1974); Pringsheim K. H. (1965); Dobell W. M. (1964); Montagno G. L. (1965))


De vriendschappelijke relaties gingen steeds verder en verder. In 1964 bezocht Zou Enlai Pakistan en verklaarde openlijk steun aan Pakistan in het Kashmirconflict. Pakistan van zijn kant is China steeds blijven steunen binnen de VN en andere internationale organisaties. Dit zorgde voor een blijvende goede indruk in China. De verhouding van Pakistan met de Verenigde Staten daarentegen kwam onder ernstige druk te staan als gevolg van de Pakistaanse vriendschap met China. (Hussain Syed A. (1974); Barnds W. J. (1975))

In 1965 bracht president Ayub Khan van Pakistan een bezoek aan China. Dit was een triomfantelijk moment voor Pakistan. Ze waren erin geslaagd om China aan hun kant te krijgen hoewel ze nog steeds een sterke relatie onderhielden met de VS en relaties gevestigd hadden met de Sovjet-Unie. (Shahid M.A. (2002)) Tijdens het bezoek verzekerde Ayub Khan dat hij de Chinese positie in verschillende situaties zou steunen maar over de situatie in Vietnam sprak Khan zich niet uit. Pakistan wilde niet dat de Verenigde Staten zich tegen haar zouden keren omdat Pakistan nog steeds afhankelijk was van Amerikaanse militaire en economische steun. De ontwikkeling van relaties met China, ondanks het handhaven van de relatie met de VS en de Pakistaanse pogingen om de Sovjet-Unie te overtuigen een neutrale positie in te nemen in het Indo-Pakistaanse conflict, werd mogelijk omdat China de samenwerking van Pakistan met de Chinese vijanden tolereerde. (Barnds W. J. (1975))

3.1.3 China en de oorlog tussen India en Pakistan

Het hoogtepunt in de relaties tussen China en Pakistan werd bereikt in 1965 met de steun van China aan Pakistan in de Indo-Pakistaanse oorlog van 1965. China heeft India niet enkel veroordeeld voor haar acties tegen Pakistan maar oefende ook militaire druk uit om de oorlog te stoppen. (Shahid M.A. (2002))

De Chinese steun voor Pakistan in deze oorlog was niet zo maar een liefdadigheidsact. Ondanks het feit dat de opvolgers van Khrushchev, als president van de Sovjet-Unie, een beleid voerden dat een Sino-Sovjet benadering mogelijk maakte, bleven er veel Sovjet troepen langs de Chinese grenzen. Aan de andere kant werd de inmenging van de Verenigde Staten in Vietnam steeds groter waardoor China niet wist wat de uitkomsten of gevaren van de ontwikkelingen in Vietnam zouden zijn. De benadering van de Sovjet-


Unie tot Pakistan om de relaties met Pakistan uit te breiden op het moment van toenemende spanningen tussen India en Pakistan, verplichtte China om na te gaan welke risico’s het bereid was te nemen om de samenwerking met Pakistan te handhaven. (Barnds W. J. (1975))

Het eerste gevecht tussen India en Pakistan vond plaats in Rann van Kutch, een betwiste regio aan de Arabische Zee op 350 miles van Bombay, ver weg van Kashmir. Het gevecht breidde zich snel uit toen de Pakistaanse en Indiase troepen elkaar gingen bevechten. De neutrale positie van Moskou maakte India wanhopig maar India maakte zich nog meer zorgen over de Chinese steun aan Pakistan. Hoewel dit conflict snel beëindigd werd, vormde het het begin van een groot conflict tussen India en Pakistan. (Barnds W. J. (1975))

In augustus 1965 is de echte Indo-Pakistaanse oorlog uitgebroken in Kashmir. Ayub Khan stuurde duizenden getrainde Pakistaanse guerrilla’s naar Kashmir. Stap voor stap escaleerde het conflict tot dat in september de troepen van beide landen geblokkeerd geraakten op de Punjab vlaktes. China bood Pakistan onmiddellijk haar hulp aan. Verder stonden Turkije, Iran, Jordanië, Syrië, Saoedi-Arabië en Indonesië tijdens deze oorlog aan de kant van Pakistan. China heeft Pakistan niet alleen moreel gesteund maar heeft ook stappen ondernomen tegen India omdat India Chinese territoria zou aangevallen hebben langs de Sikkim grens. Met andere woorden, China heeft het Indo-Pakistaanse geschil gekoppeld aan het Sino-Indiase conflict. Bovendien is China erin geslaagd om supermachten zoals de Sovjet-Unie te remmen om India te steunen of druk uit te oefenen op Pakistan. Het Chinese ultimatum dat India verplichtte om haar troepen binnen de drie dagen terug te trekken indien het ernstige gevolgen wilde vermijden, heeft duidelijk uitwerking gehad. De Chinese tussenkomst heeft ervoor gezorgd dat het conflict tussen India en Pakistan voor de Veiligheidsraad van de VN gebracht werd. Half september slaagde de Veiligheidsraad erin om een resolutie tot stand te brengen, die een oproep deed aan India en Pakistan om de wapens neer te leggen. India aanvaardde de VN resolutie op 20 september en Pakistan twee dagen later.(Shahid M.A. (2002); Hussain Syed A. (1974); Barnds W. J. (1975))

Ondanks de Chinese steun in de oorlog, bestond de gedachte in politieke kringen dat de goede verstandhoudingen met de VS en de Sovjet-Unie moesten behouden blijven. Pakistan verduidelijkte China dat het niets zou ondernemen in haar buitenlandse relaties wat de relatie met de VS in gevaar zou brengen.


(Shahid M.A. (2002)) China was er zich van bewust dat het niet alle Pakistaanse noden kon bevredigen en dat Pakistan slechts een gedeeltelijk tegengewicht vormde ten opzichte van India. Deze beperkingen werden erkend door China maar China deed er alles aan om de relatie met Pakistan te vrijwaren. Pakistan was virtueel het enige Aziatische land dat niet aangevallen noch geneutraliseerd werd tijdens de Culturele Revolutie. Maar dit kan toeval geweest zijn. De relaties met Pakistan kwamen nooit in gevaar tijdens de Culturele Revolutie. Pakistan had inderdaad een aantal voordelen. Pakistan had geen overzeese Chinese gemeenschap die betrokken kon geraken in de Culturele Revolutie en het had geen communistische partij waardoor er geen Maoïstische elementen aanwezig konden zijn die de Sino-Pakistaanse relaties konden bemoeilijken. Toch waren er ook andere landen die deze voordelen hadden en toch niet ontsnapten aan de Chinese woede. Met andere woorden China had een bewuste keuze gemaakt om de relatie met Pakistan te vrijwaren. (Barnds W. J. (1975))

3.1.4 De Karakoram highway, van Pakistan tot China

Een bewijs van de vriendschappelijke relaties tussen China en Pakistan, dat sinds de Indo-Pakistaanse oorlog ontstaan is, was de ontwikkeling van de Karakoram highway. De twee landen waren reeds met elkaar verbonden via een weg tussen Gilgit in Pakistaans Kashmir en Kashgar en Yarkand in Chinees Sinkiang. Maar in 1967 ondertekenden China en Pakistan een akkoord om de handel te land tussen Gilgit en Sinkiang te vergemakkelijken. (Hussain Syed A. (1974))

Reeds in 1949 ontstonden de eerste blauwdrukken voor de constructie van een snelweg tussen NWFP en Gilgit Agency. Deze plannen werden tien jaar later werkelijkheid met de start van de bouw van de Indus Vallei route. Toen de Indo-Pakistaanse oorlog van 1965 uitbrak, was het grootste gedeelte van de snelweg voltooid. Na de oorlog intensifieerden de relaties tussen China en Pakistan wat in 1967 resulteerde in en overeenkomst voor de bouw van een nieuwe snelweg tussen China en Pakistan. (Kreutzmann H. (1991)) Het akkoord hield een uitbreiding in van de bestaande Zijderoute vertrekkend vanuit Gilgit over Hunza en de Mintaka Pass tot Sinkiang. De snelweg zou de hoofdwateren van Hunza volgen in de Khunjerab Vallei en de gelijknamige pass, in tegenstelling tot de traditionele Mintaka pass route. (Kreutzmann H. (1991); Hussain Syed A. (1974)) De weg zou een lengte hebben van 456 miles en zowel korter als gemakkelijker zijn dan de Leh route via de Karakoram Pass tot


Yarkand. Het gedeelte aan Pakistaanse zijde zou 140 miles lang zijn. In 1968 kreeg Pakistan de hulp van China voor de bouw van het Pakistaanse gedeelte van de snelweg. (Hussain Syed A. (1974)) Het Chinese gedeelte van de Karakoram Highway was tot 1968 niet voltooid. In augustus 1969 werd deze, toen nog onverharde, snelweg voor de eerste keer door een handelscaravan gebruikt om van Sinkiang naar het centrum van Gilgit te trekken. De werken tussen de Khunjerab pass en Thakot werden onderbroken tijdens de tweede Indo-Pakistaanse oorlog maar daarna werden de werken onmiddellijk hervat. Vanaf 1975 kon de Karakoram Highway gebruikt worden door vrachtwagens. De verhardingswerken van de snelweg duurden voort tot de officiële opening van de Karakoram Highway in 1978.(Kreutzmann H. (1991))

Kaart 3.2: De Karakoram highway

Johnson R. R. (2006) In 1969 kwamen de twee regeringen overeen om handelsorganisaties op

te richten om de handel langs de nieuwe snelweg te organiseren en te beheren. Pakistan bood lederen goederen, schoenen, katoenen kledingstukken, medicijnen, tabak, wollen kledingstukken, gedroogde abrikozen en walnoten aan in ruil voor licht schoeisel, kleren, potten, vilten tapijten, honing,


gereedschap, fietsen, landbouwtuigen en groene thee uit China. (Kreutzmann H. (1991)) Men beweerde zelfs dat deze weg de oude Zijderoute zou vervangen. De politieke en economische gevolgen van de nieuwe handelsroute waren duidelijk. (Hussain Syed A. (1974)) De Karakoram Highway vermindert de economische afstand tussen de noordelijke gebieden en de dorpen diep in het Pakistaanse binnenland en laat de administratie toe om een effectievere politieke controle uit te voeren. De transportkosten daalden met 50 % voor de afstand tussen Rawalpindi en Karimabad. (Kreutzmann H. (1991))

3.1.5 De rol van Pakistan in de Sino-Amerikaanse relatie

Hoewel Amerika reeds verschillende malen interesse getoond had om een goede relatie met China te vestigen, was er geen progressie te bespeuren in de realisatie ervan. In 1969 bezocht de president van de Verenigde Staten, Richard Nixon, Pakistan. President Nixon vroeg Pakistan om als tussenpersoon te functioneren in het tot stand brengen van een verstandhouding tussen Amerika en China. President Yahya Khan stemde toe en tijdens het volgende bezoek van Khan aan de VS werd Khan gevraagd om een geheime vergadering te regelen tussen Nixon, president van Amerika, en Zou Enlai, president van China. (Shahid M.A. (2002); Hussain Syed A. (1974); Fazal-ur-Rahman (2005); Barnds W. J. (1975))

In 1971 bracht de staatssecretaris van de VS, Dr. Kissinger, een bezoek aan Pakistan tijdens zijn toer door verschillende Aziatische landen. Hij kwam aan in Rawalpindi in Pakistan. Na één dag zorgde de Pakistaanse regering ervoor dat het leek alsof Kissinger ziek was en daarom moest rusten in Nathiagali, een rustoord in de bergen. In werkelijkheid werd Kissinger echter met een geheime vlucht naar Peking gestuurd, waar hij een geheime meeting hield met Zhou Enlai en een bezoek aan China regelde voor president Nixon. Dezelfde geheime vlucht bracht Kissinger terug naar Rawalpindi. Er werd aangekondigd dat Kissinger genezen was en terug zou keren naar de VS. Tijdens het bezoek van Nixon aan China zijn de grondvesten van de Sino-Amerikaanse relatie gevestigd. (Shahid M.A. (2002); Hussain Syed A. (1974); Fazal-ur-Rahman (2005); Barnds W. J. (1975))

Het gedrag van Pakistan als een echte partner van de twee partijen, heeft Nixon aangezet tot zijn pro-Pakistan houding tijdens de tweede Indo-Pakistaanse oorlog die uitbrak in december 1971. Ook China apprecieerde de rol


die Pakistan gespeeld heeft. Zhou Enlai deelde mee Pakistan te zullen steunen indien India Pakistan nogmaals zou aanvallen, maar de Chinezen zouden niet interveniëren met wapens en mankrachten. (Shahid M.A. (2002))

Tot slot is ook nog een andere bemiddelingsrol van Pakistan vermeldenswaardig. Eveneens in 1971 bracht Pakistan de ontwikkeling van diplomatieke relaties tussen Iran en China tot stand. China had Pakistan reeds in 1954 gevraagd om Iran te overtuigen samen te werken met China maar op dat ogenblik heerste er een te sterk anticommunistisch gevoel in Iran waardoor elke poging zou mislukken. Begin jaren ’70 verminderde de algemene visie over het communisme als bedreiging, in de hele wereld. Een aantal belangrijke Iranese officieren stonden nog steeds wantrouwig tegenover China maar ondanks hun scepticisme waren Pakistaanse diplomaten erin geslaagd om de Shah te overtuigen dat China geen onvriendelijke voorstellingen had van Iran. De Shah is een Iranese term voor monarch, een koninklijke titel. Met de toestemming van de Shah, regelde Pakistan en bezoek aan China voor de prinsessen Ashraf en Fatima. Dit bezoek heeft geleid tot vestiging van diplomatieke relaties tussen Iran en China. Maar deze bemiddelingsrol verliep veel minder spectaculair dan in het geval van de Sino-Amerikaanse relaties. (Hussain Syed A. (1974))

3.1.6 De gevolgen van de tweede Indo-Pakistaanse oorlog

Het falen van de politieke en militaire leiders in Pakistan om de interne conflicten op te lossen, leidde tot het uitbreken van de Pakistaanse burgeroorlog in maart 1971. Deze burgeroorlog verplichtte de supermachten om hun beleid te herzien. De Sovjet-Unie veroordeelde het geweld dat door het leger gebruikt werd. Op 3 april zond Moskou een brief naar de Pakistaanse president dat het geweld moest ophouden en er een nieuwe inspanning geleverd moest worden om te komen tot een politieke schikking. Toch wilde Moskou bepaalde links met Pakistan behouden. Daarom koppelde het haar steun aan India aan een oproep tot een schikking die aanvaardbaar was voor de hele Pakistaanse bevolking. De Verenigde Staten trokken zich terug ten opzichte van Pakistan. De VS annuleerde bijna alle wapenleveringen aan Pakistan. Voor China betekende de burgeroorlog in Pakistan een dilemma. Ofwel kon het de Bengaalse gemeenschap aanmoedigen of zelfs steunen, ofwel kon het haar steun aan de centrale overheid verderzetten. Uiteindelijk opteerde China voor de tweede mogelijkheid omdat China er steeds naar streefde om kleine en middelgrote landen te helpen in hun streven naar onafhankelijkheid van de


supermachten. China steunde de centrale Pakistaanse overheid omdat de centrale overheid de staatssoevereiniteit en nationale onafhankelijkheid wilde vrijwaren. Toch bleef China voorzichtig en maakte aan Pakistan duidelijk dat het de militaire acties van de Pakistaanse overheid in Oost-Pakistan niet zou steunen. Het protest van de Pakistaanse president Yahya tegen Indiase tussenkomst in Oost-Pakistan daarentegen steunde China wel. (Barnds W. J. (1975)) Een week later zond Chou En-lai een brief naar Pakistan om de Chinese steun aan Pakistan te bevestigen. Een analyse van deze brief weerspiegelde verschillende oorzaken voor de Chinese houding. Ten eerste beweerde Chou En-lai dat de unificaties van land en bevolking van West- en Oost-Pakistan noodzakelijk waren voor een sterke Pakistaanse natie. China zag Oost-Pakistan als een separatistische beweging die de unificatie van Pakistan wilde saboteren. Vervolgens veroordeelde China India voor inmenging in de Pakistaanse binnenlandse zaken. Ook de supermachten werden veroordeeld omdat ze zich bemoeid hadden met de interne problemen van Pakistan en omdat ze samenzweerden met India om de Derde Wereld te exploiteren. Tot slot verzekerde Chou En-lai dat China steun zou verlenen aan Pakistan indien de Pakistaanse soevereiniteit en nationale onafhankelijkheid bedreigd zouden worden door aanvallen van India. Maar de burgeroorlog was een intern probleem van Pakistan dat de Pakistaanse leiders zelf moesten oplossen. (Sidky M. H. (1976))

De Pakistaanse burgeroorlog mondde uit in de tweede Indo-Pakistaanse oorlog in december 1971 toen India de internationale grenzen overschreed. China verklaarde opnieuw haar steun aan Pakistan maar toch was de situatie anders dan in de eerste Indo-Pakistaanse oorlog. China bleef wapens leveren aan Pakistan maar ging niet in op de vraag van Pakistan om actieve militaire steun te leveren. (Barnds W. J. (1975); Sidky M. H. (1976)) Ook de VS koos partij voor Pakistan, maar ook hun steun bleef beperkt tot morele steun. (Cohen S. P. (2001))

De tweede Indo-Pakistaanse oorlog is uitgedraaid op ernstige verliezen voor Pakistan. Voormalig Oost-Pakistan kon zich afscheiden waardoor Bangladesh ontstaan is. Daarnaast veroordeelde China de Sovjet-Unie voor haar steun aan India. De Sovjet-Unie stelde meermaals haar veto in de VN Veiligheidsraad om een wapenstilstand en het terugtrekken van de troepen, zoals gewenst door de meerderheid van de landen, tegen te werken. Op 21 december vaardigde de VN Veiligheidsraad een resolutie uit waarin opgeroepen werd tot de beëindiging van de oorlog en het terugtrekken van de troepen aan


beide zijden. Hoewel China voor de resolutie stemde, drukte het haar ontevredenheid uit over het gebrek aan een nota over de Indiase aanvallen tegenover Pakistan. (Fazal-ur-Rahman (2005); Sidky M. H. (1976)) Het einde van de oorlog leidde tot de ondertekening van het Simla-akkoord in 1972. In het Simla-akkoord stond vermeld dat India en Pakistan hun problemen vredig zouden oplossen. (Cohen S. P. (2001))

Maar ook na het Simla-akkoord bleven India en Pakistan elkaar wantrouwen. Dit was het gevolg van een verschillende interpretatie van het Simla-akkoord door respectievelijk India en Pakistan. Voor India verving het Simla-akkoord de VN resoluties als basis voor het oplossen van het Kashmirconflict. Voor Pakistan betekende het Simla-akkoord een aanvulling van de VN resoluties maar verving het de resoluties niet. Daarnaast beweerde India dat de Pakistaanse president tijdens de ondertekening van het Simla-akkoord beloofde om tot een schikking te komen over de grenzen van Kashmir rond de Controlelijn. President Bhutto zou gesteld hebben dat een akkoord nog niet ondertekend kon worden omdat zijn land politiek nog te kwetsbaar was. Pakistan daarentegen beweerde dat de Pakistaanse president nooit zoiets beloofd had. (Cohen S. P. (2001))

Voor China en Pakistan was de uitkomst van de oorlog onaanvaardbaar. Daarom wilde China Pakistan helpen om zich te herstellen en het verloren vertrouwen terug te winnen. China besliste om de terugbetaling van de intrestvrije leningen, die ze had toegestaan aan Pakistan in de jaren ’60 met een waarde van 110 miljoen dollar, uit te stellen. Bovendien werden er overeenkomsten gesloten om een aantal nieuwe leningen toe te kennen. (Fazal-ur-Rahman (2005); Hussain Syed A. (1974); Sidky M. H. (1976)) Wanneer Bangladesh wilde toetreden tot de VN in 1972 gebruikte China haar eerste veto ooit in de veiligheidsraad van de VN om de toetreding van Bangladesh te voorkomen. Ondanks het gestelde veto, verzekerde China Pakistan dat het Bangladesh niet kon blijven weigeren. (Fazal-ur-Rahman (2005); Barnds W. J. (1975)) In 1974 kondigde Pakistan uiteindelijk aan dat het Bangladesh erkende. Wanneer Bangladesh zich in 1974 opnieuw kandidaat stelde als lid van de VN, werd haar aanvraag gesteund door China. (Barnds W. J. (1975))

3.1.7 Sino-Pakistaanse relaties in de jaren ‘70


Tijdens de periode van 1971 tot 1978 heeft China Pakistan geholpen met de uitbouw van twee grote projecten voor defensie; een fabriek voor de bouw van T-59 tanks en een fabriek voor de bouw van F-6 vliegtuigen. Pakistan diende tevens als toegangsweg tot de moderne Westerse technologieën voor China. (Fazal-ur-Rahman (2005))

Het einde van de jaren ’70 getuigt van internationale ontwikkelingen met immense gevolgen voor de gehele Zuidoost-Aziatische regio. In 1979 vond de Iranese Islamitische revolutie plaats en uitte Iran haar vijandigheid ten opzichte van de VS. Later in het zelfde jaar is de Sovjet-Unie binnengevallen in Afghanistan. Deze invasie in Afghanistan creëerde voor Pakistan een situatie met een vijandig front langs iedere zijde. Aan de ene kant was er Bangladesh, het vroegere Oost-Pakistan, en aan de andere kant was er nu ook de Sovjet-Unie via Afghanistan, een buurland van Pakistan. China is Pakistan blijven steunen en heeft de invasie van Afghanistan veroordeeld. De inval van de Sovjet-Unie betekende voor China immers een bedreiging omdat de Sovjet-Unie op die manier haar invloed zou kunnen vergroten in Zuidoost-Azië. (Fazal-ur-Rahman (2005))

3.1.8 De situatie in de jaren ‘80

In 1980, tijdens de Koude Oorlog, een bewapeningswedloop tussen Amerika en de Sovjet-Unie, werd Pakistan een bufferstaat van de VS tegen de Russische aanwezigheid in Afghanistan. Daarbij werd de Inter Services Intelligence in opdracht van de VS belast met het leveren van militaire hulp aan de tegen de Russen strijdende Mujahedin. Mujahedin is het meervoud van Mujahid en staat voor worstelaar, iemand die actief deelneemt aan de strijd van en zich bezig houdt met de Jihad. (De Mas P. ()) In ruil voor haar steun aan de VS ontving Pakistan militaire en economische hulp. China daarentegen zocht toenadering tot India als deel van zijn modernisatiestrategie. Tegen het einde van dit decennium, in 1988, werden de Akkoorden van Genève gesloten, wat leidde tot het terugtrekken van de Sovjettroepen uit Afghanistan en tot het einde van Pakistan’s rol als bufferstaat van de VS. Hetzelfde jaar bracht de toenmalige president van India een bezoek aan China. Gevolg was een nieuw begin van de Sino-Indiase relaties. (Fazal-ur-Rahman (2005))

Hierdoor kon China niet meer de steun verlenen aan Pakistan in het Kashmir-conflict zoals het tevoren had gedaan. China heeft aangestuurd op een


onderhandeling tussen Pakistan en India in verband met Kashmir via het Simla akkoord van 1972 en VN resoluties. Het Simla akkoord heeft haar uitwerking gehad want tot 1987 bleef het relatief rustig in Kashmir. (Fazal-ur-Rahman (2005)) Althans voor de rest van de wereld leek het alsof India en Pakistan hun conflict hadden opgelost. In werkelijkheid werd het Kashmirconflict naar de achtergrond verdreven door andere discussiepunten tussen India en Pakistan, zoals de nucleaire test van India in 1974, het geheime atoomprogramma van Pakistan en de inval van de Sovjet-Unie in Afghanistan. (Cohen S. P. (2001)) In 1987 vond de Brasstacks crisis tussen India en Pakistan plaats. Het Indiase leger begon een massale oefening in Rajasthan, dicht bij de internationale grens met Pakistan. Deze oefening werkte provocerend en zorgde voor een grote Pakistaanse mobilisatie. Als gevolg van de Pakistaanse mobilisatie, verhoogde India haar alarmniveau. Dit zorgde voor een diplomatieke crisis tussen de regeringsleiders van India en Pakistan en de gesprekken op het hoogste niveau sprongen af. Dit alles bleek het gevolg te zijn van slechte communicatie. India had Pakistan niet voldoende ingelicht over haar militaire oefening waardoor Pakistan zich aangevallen voelde door de acties. (Tarapore A. (2006))

Pakistan bracht begrip op voor de houding van China uit vrees voor de hegemonistische ambities van India. De relaties tussen China en Pakistan zijn blijven groeien en Pakistan heeft nooit het gevoel gehad dat de ontwikkeling van de Sino-Indiase relaties een bedreiging vormden voor de Sino-Pakistaanse relaties. (Fazal-ur-Rahman (2005))

3.1.9 De relaties tijdens de jaren ’90

Deze periode wordt gekenmerkt door een sterke verhoging van de defensiegerelateerde coöperatie tussen China en Pakistan. De Chinese steun voor de Pakistaanse nucleaire en raketontwikkelingsprogramma’s zorgde voor een demper op de relaties tussen China en de VS. De VS wilden China straffen maar deden dit niet omdat zulks meer schade zou berokkenen aan hun eigen economie dan aan die van China. Tijdens een bezoek van de Chinese president in 1997 probeerde Amerika druk uit te oefenen op China om de nucleaire leveringen aan Pakistan te stoppen. Maar de Chinese president, Jiang Zemin, bevestigde de gedane beloftes aan Pakistan om nucleaire technologie over te dragen voor vreedzame doeleinden, zeker na te komen. Sinds 1993 bouwde China aan een nucleaire centrale in Chasma, in Pakistan, van 300 megawatt


zoals overeengekomen in een akkoord voor nucleaire coöperaties in 1986. (Fazal-ur-Rahman (2005))

In 1998 werd India een nucleaire wapenstaat, nadat het vijf nucleaire testen uitvoerde. De eerste reactie van China was mild maar dat veranderde wanneer India de testen ging verantwoorden wegens een potentiële Chinese dreiging voor Indiase veiligheid. India was ongerust over de voortdurende wapenleveringen van China aan Pakistan. Ondanks de ontwikkeling van Sino-Indiase relaties begin jaren ’90, bleef China het Pakistaanse leger voorzien van conventionele en niet-conventionele wapens, inclusief nucleaire wapens. Deze leveringen vormden de echte reden van India’s bezorgdheid en niet haar grensconflict met China. De Chinese media verkondigden dat India door China te veroordelen als een dreiging voor haar nationale veiligheid, de opgebouwde verstandhouding met China ernstig saboteerde. China liet weten dat het niet meer zou deelnemen aan de bijeenkomst van de samenwerkingsgroep voor het opbouwen van vertrouwen tussen de deelnemende landen. Pakistan reageerde op haar beurt door haar eigen nucleaire testen door te voeren. China keurde de Pakistaanse testen goed als zijnde een reactie tegen India. Maar tezelfdertijd kondigde president Zemin aan dat de nucleaire testen niet enkel zouden leiden tot een escalatie van de bewapeningswedloop in Zuid-Azië maar dat eveneens de spanningen tussen India en Pakistan er opnieuw door zouden vergroten. (Jain B. M. (2003))

In maart 2006 bracht president Bush een bezoek aan India en Pakistan. Het bezoek aan India heeft een impact gehad op de relaties tussen China en Pakistan. Het belangrijkste agendapunt in India was ongetwijfeld het bereiken van een nucleair akkoord tussen de VS en India. Sinds 1974 probeert de VS India te dwingen om het Nuclear Non-proliferation Treaty te ondertekenen. Maar India onderhield steeds haar geheim nucleair wapenprogramma dat schuil ging onder haar vreedzaam burgerlijk energieprogramma. De VS is bezorgd over de mogelijke voorbeeldfunctie van India tegenover Iran. India kan Iran immers tonen hoe een nucleair wapenprogramma verborgen kan worden achter een burgerlijk programma. Het nucleair akkoord tussen de VS en India moet deze voorbeeldfunctie vermijden. Het akkoord zal India toestaan om hulp te aanvaarden voor haar burgerlijk atoomprogramma maar het verplicht India eveneens om haar burgerlijk en militair programma van elkaar te scheiden en verplichtingen van andere ondertekenaars van het Non-proliferation Treaty te aanvaarden. (Cohen S. 2006)) Tijdens het bezoek van Bush werd een akkoord bereikt tussen India en de VS. De VS zal hulp bieden aan het


atoomenergieprogramma van India en India zal haar productie van atoomwapens mogen verderzetten op voorwaarde dat het haar burgerlijk en militair programma scheidt binnen de acht jaar. De controle op het vervullen van de voorwaarde zal gebeuren door het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA). Maar het pact moet nog wel goed gekeurd worden door het Amerikaanse parlement en India onthoudt zich nog steeds van de ondertekening van het Non-proliferation Treaty. (Van de Hei J. & Linzer D. (2006)) Pakistan produceert eveneens atoomwapens maar ondertekende geen akkoord met de VS. Door het akkoord tussen de VS en India is India voortaan onderworpen aan controles van haar atoomprogramma. Pakistan daarentegen heeft geen enkele verplichting om haar productie van atoomwapens in bedwang te houden. Ook China reageert tegen het akkoord tussen India en de VS. De Verenigde Staten grijpen dit akkoord aan om India sterker te maken als tegengewicht voor China dat opkomt als supermacht in Zuidoost-Azië. China heeft Pakistan drie nieuwe snelle kweekreactoren beloofd. Aangezien de Amerikanen hun akkoord met India gebruiken tegen China, heeft China ervoor gekozen om de militaire capaciteit van Pakistan tegen India te ondersteunen. Pakistan bezit een licentie om wapens te ontwikkelen met materialen en technologie uit China. (Akbar M. J. (2006))

Tot slot was er ook nog een demper op de Sino-Pakistaanse relaties in de jaren ’90. Xinjiang is een grensprovincie van China waarin de Oejoeren leven. De Oejoeren vormen de grootste moslimgemeenschap in China. De Oejoeren zijn sterk gebonden door hun godsdienst als gevolg van de jarenlange religieuze onderdrukking door de Communistische Partij. Zij streven onafhankelijkheid van de Volksrepubliek China na. Bezetting en controle van Xinjiang door de Chinese overheid wordt door hen gezien als een schande voor hun natie en een belediging van hun eer. De Oejoeren proberen hun aspiraties op verschillende manieren kracht bij te zetten. Ze organiseren vreedzame protestacties maar deze worden door de Chinese politie beëindigd omdat de Chinese overheid ze ziet als een bedreiging voor de nationale veiligheid. Een ander middel dat de Oejoeren gebruiken zijn gewelddadige acties zoals bomaanslagen. Het zijn deze aanslagen die ervoor gezorgd hebben dat de Chinese overheid de Oejoeren ziet als illegale terroristen. (Strain J. (2004)) In de jaren ’90 bleek dat de Oejoeren steun ontvangen van sommige Islamitische groeperingen uit het buitenland waaronder de Jama’at-i-Islami, een politieke centrumpartij uit Pakistan die vindt dat Pakistan een islamstaat moet zijn. Deze buitenlandse bewegingen helpen de Oejoeren met het inrichten van islamitische opleidingscentra en een islamitische organisatie in Xinjiang. Bovendien trekken heel wat Oejoeren naar Pakistan


voor militaire training en religieuze scholing. Daarna keren de getrainde Oejoeren terug om te participeren in de separatistische acties tegen de Chinese overheid. (Fuller, Graham E. & Lipman N. J. (2004)) De toenmalige regering met leden van de Pakistan Peoples Party en de Muslim League waren niet in staat om de Chinese vrees als gevolg van inlands politiek eigenbelang te bedaren. Bovendien oriënteerde de nieuwe Pakistaanse regering zich eerder naar het Westen terwijl ze de verstandhouding met China als gegarandeerd beschouwde. (Fazal-ur-Rahman (2005))

3.1.10 De relaties tussen Pakistan en China in de 21ste eeuw

In 2001 vierden Pakistan en China het 50-jarig bestaan van hun vriendschappelijke verstandhouding. Het bezoek van de Chinese premier, Zhu Rongji, was het eerste sinds 12 jaar en moest duiden op de belangrijkheid van de Sino-Pakistaanse relaties. Tijdens het bezoek van de Chinese premier werd gefocust op de uitbreiding van de economische samenwerking tussen beide landen. (Fazal-ur-Rahman (2005))

Het was duidelijk dat gedurende de eerste 50 jaar de focus van de coöperatie op het vlak van veiligheid en defensie lag. Het economische werd grotendeels genegeerd hoewel er een groot groeipotentieel aanwezig was. Het bezoek van Rongji heeft hierin verandering gebracht. China en Pakistan ondertekenden zes akkoorden en één Memorandum of Understanding (MoU) voor economische en technologische coöperatie en samenwerking op het gebied van toerisme. Bovendien gaf China steun voor de bouw van de diepzeehaven in Gwadar en de constructie van de Makran Coastal Highway. (Zie hoofdstuk 5 en punt 3.3.3) (Fazal-ur-Rahman (2005))

In december 2001 bracht president Musharraf een bezoek aan China eveneens in het kader van het 50-jarig bestaan van de verstandhouding tussen China en Pakistan. China en Pakistan hadden hun discussies over bilaterale, regionale en internationale zaken van wederzijdse interesse goed ingedekt tegen mogelijke dreigingen als gevolg van de nieuwe aanwakkering van het conflict tussen India en Pakistan (zie hoofdstuk 4). Beide partijen kwamen overeen om hun coöperatie op het vlak van defensie verder te zetten. Economische coöperatie werd de hoofdcomponent voor de toekomstige samenwerking. (Fazal-ur-Rahman (2005))


3.1.11 De impact van de gebeurtenissen van 11 september 2001 op de Sino-Pakistaanse relaties

Pakistan en China hebben allebei de terroristische aanslagen op het World Trade Center in de VS veroordeeld. Na de aanval kwamen de VS met een programma om het terrorisme tegen te werken, dat noch door Pakistan noch door China goedgekeurd werd. Pakistan en China waren voorstanders van een aanpak als voorgeschreven door het handvest van de VN. Maar gezien het veto van de VS kon de VN niets doen. Uiteindelijk besliste Pakistan toch om de internationale coalitie tegen terrorisme geleid door de VS te steunen. Pakistan besefte dat indien het de VS niet zou steunen, het zelf een doelwit zou kunnen worden van de oorlog tegen het terrorisme omdat het aan Afghanistan grenst en diplomatieke relaties onderhouden had met de Taliban. In ruil voor haar steun, beloofde de VS militaire coöperatie, technologische samenwerking en samenwerking in scholingsprogramma’s. In eerste instantie zorgde dit voor enige bezorgdheid bij China, tot dat via een opeenvolging van bezoeken van China aan Pakistan en andersom, bleek dat Pakistan steeds de strategische interesse van China zou vrijwaren in zijn samenwerking met de VS. (Rahman K. (2003); Fazal-ur-Rahman (2005); Guihong Z. (2003)) (Zie ook hoofdstuk 4)

India heeft geprobeerd om Pakistan als doelwit van de Amerikaanse oorlog tegen terrorisme te verklaren. Hiertoe greep India het argument aan dat Pakistan de Taliban gesteund had en daarom medeplichtig was aan de aanslagen. Door Pakistan als doelwit af te schilderen, wilde het vermijden dat de VS en Pakistan vergaande relaties zouden opbouwen. India vreesde dat de samenwerking tussen de VS en Pakistan de relaties tussen India en de VS zou doen afzwakken. Maar het slaagde er niet in om de VS te overtuigen van het gevaar dat Pakistan volgens hen inhield. Tezelfdertijd probeerde India de vrijheidsbeweging in haar deel van Jammu en Kashmir te linken met het terrorisme maar ook dat mislukte. Ze heeft enkel de diplomatieke druk op Pakistan kunnen opvoeren. Anderzijds probeerde India zijn Kashmir-probleem te vergelijken met de situatie in Xinjiang. Op die manier wilde het China aan zijn kant krijgen maar China heeft zich niet laten overhalen. (Rahman K. (2003); Fazal-ur-Rahman (2005); Guihong Z. (2003))

China was tegen de aanwezigheid van de Verenigde Staten in Azië. Maar de separatistische Oejoerenbeweging in Xinjiang heeft het ertoe aangezet om in deze situatie toch de oorlog tegen het terrorisme te steunen. De Oejoeren wilden nog steeds hun onafhankelijkheid opdringen aan de Chinese overheid via


gewelddadige acties. (Zie punt 3.1.9) Toch wilde China in geen geval actief deelnemen aan de oorlog tegen het terrorisme. De militaire aanwezigheid van de VS in Afghanistan baarde China zorgen en ook voor Pakistan is de lange termijnaanwezigheid van de VS in Azië zorgwekkend. (Rahman K. (2003); Fazal-ur-Rahman (2005); Strain J. (2004))

Tijdens zijn bezoek aan China, bereikte Musharraf het begrip van China voor de ontwikkelingen die zich ontplooiden in Zuid-Azië, en meer specifiek voor de inhoud van de samenwerking tussen Pakistan en de VS. China maakte zich zorgen over de verschuiving van de machtsbalans in Zuid-Azië door de intensifiëring van strategische en militaire samenwerking tussen de VS en India. Beide landen hadden een akkoord ondertekend om het terrorisme te bestrijden in januari 2000. Vervolgens werd een samenwerkingsgroep opgericht. De groep kwam periodiek samen om de stand van zaken te bespreken en na te gaan hoe ze samen moesten omgaan met terrorisme. Zolang het bij het gezamenlijk bestrijden van terrorisme bleef, had China geen bezwaar tegen de Indo-Amerikaanse samenwerking. China was immers zelf voorstander van de oorlog tegen het terrorisme die geleid werd door de VS na de aanslagen van 11 september 2001. Wat China wel zorgen baarde, was de groeiende defensieve samenwerking tussen de VS en India. China verdacht de militaire Indo-Amerikaanse coöperatie ervan de machtsbalans in Zuid-Azië te willen wijzigen. Als gevolg daarvan besloot China om haar militaire en strategische steun aan Pakistan te handhaven. Pakistan zou de opkomst van India als supermacht kunnen beperken. Daarnaast zou Pakistan minder snel geneigd zijn om intensieve relaties met de VS op te bouwen. Het belang van de Pakistaanse coöperatie verklaart het feit dat China niet overging tot het straffen van Pakistan voor haar collaboratie met de VS. Tijdens zijn bezoek behandelden Musharraf en de Chinese president de voortdurende militaire en strategische samenwerking. Musharraf probeerde de Chinese vrees te bedaren door te benadrukken dat Pakistan ervoor zou zorgen dat haar samenwerking met de VS, de Sino-Pakistaanse relaties niet zou belemmeren. (Jain B. M. (2003)) Eveneens tijdens het bezoek van Musharraf aan Beijing sloten China en Pakistan een akkoord voor geheime wapenontwikkelingssamenwerking. (Malik M. (2003)) Bovendien beloofde Musharraf steun aan de Chinese campagne tegen moslimseparatisten in Xinjiang. Hij verklaarde inspanningen te leveren om China te ondersteunen in de strijd tegen terroristen uit Xinjiang. Pakistan en China hebben een antiterrorisme dialoog geïnstitutionaliseerd en kwamen daarbij overeen alle informatie in verband met terrorisme uit te wisselen om het probleem op efficiënte wijze aan te pakken. Hun gezamenlijke inspanningen


hebben geleid tot een driedaags gezamenlijke antiterroristisch militair optreden in Xinjiang met de codenaam Friendship 2004. (Fazal-ur-Rahman (2005))

3.1.12 De invloed van China op het conflict tussen Pakistan en India in 2001-2002

In december 2001 vonden terroristische aanslagen op het Indiase parlement in Delhi plaats die opgeëist werden door Pakistaanse militanten. India sloot haar luchtruim voor Pakistaanse vluchten en alle grenzen werden bewaakt met militaire troepen. Op 13 december 2001 heeft Vajpayee de aanslagen op het Indiase parlement veroordeeld en gesteld dat het Indo-Pakistaanse conflict voorgoed opgelost moest worden in een beslissende oorlog. India beweerde dat Pakistan nog geen stappen ondernomen had om het terrorisme in Kashmir te verminderen. Maar het feit dat Pakistan bondgenoot werd van de VSA in de oorlog tegen het terrorisme, maakte dat Musharraf zijn troepen niet volledig kon bedwingen. Het was duidelijk dat deze situatie zeer gevaarlijk was voor de vrede en stabiliteit over de hele wereld. (Smith P. J. (2002); Bennet Jones O. & Shaikh F. (2006))

De Chinese eerste minister Zhu Rongji zei het volgende over de India-Pakistan impasse: “Het is in het belang van beide landen en de verwachting van de internationale gemeenschap dat beiden, Pakistan en India, hun uiterste zelfbeheersing behouden en de vrede en stabiliteit in Zuid-Azië vrijwaren.” (Fazal-ur-Rahman (2005)) China heeft een neutrale positie ingenomen. Het enige wat voor China belangrijk was, was dat er vrede en stabiliteit heersten in Zuid-Azië. China wilde en wil zich nog steeds profileren tot supermacht en daarvoor zijn haar handelsroutes met het Westen uitermate belangrijk. Aangezien bijna alle Chinese handelsroutes India en Pakistan kruisen, is het voor China belangrijk dat India en Pakistan hun conflict oplossen. (Pardesi M. S. (2004)) China heeft de leiders van zowel de VS als Pakistan en India er dan ook toe aangezet om de situatie op te lossen.

3.1.13 De relaties tussen China en Pakistan nu

De huidige fase in de relaties tussen China en Pakistan wordt gekenmerkt door drie belangrijke uitwisselingen tussen beide landen die de verdere toekomst zullen bepalen. Het gaat hierbij om een bezoek van president Musharraf aan China in 2003, een bezoek van premier Shaukat Aziz in 2004 en


een bezoek van de Chinese premier Wen Jiabao aan Pakistan in 2005. De belangrijkste aspecten van deze bezoeken worden hieronder achtereenvolgens besproken. (Fazal-ur-Rahman (2005))

3.1.13.1 Het bezoek van president Musharraf in november 2003

Tijdens het bezoek van Musharraf aan China hebben president Musharraf en president Hu Jintao de Joint Declaration on Directions of Bilateral Cooperation ondertekend. Deze overeenkomst bepaalt dat beide partijen overeengekomen zijn om de frequente uitwisselingen tussen hun regeringen, en andere instellingen, te blijven onderhouden met het oog op vooruitstrevend wederzijds begrip en op een diepgaande ontwikkeling van bilaterale relaties. Zowel China als Pakistan hechtten belang aan de verdere ontwikkeling van de samenwerking op het vlak van defensie en veiligheid en de strijd tegen het terrorisme. Daarnaast moeten ook de relaties op cultureel vlak verder uitgebouwd worden. Ook het milieuaspect werd niet vergeten. China en Pakistan kwamen overeen om een gezamenlijke inspanning te leveren tegen water- en luchtvervuiling, bodemerosie en onhoudbare deforestatie. Tot slot vermeldden beide partijen dat ze tevreden zijn met de nauwe en efficiënte samenwerking over de jaren heen in internationale en regionale zaken. (Ministry of Foreign Affairs on the People’s Republic of China (2003); Fazal-ur-Rahman (2005))

3.1.13.2 Het bezoek van minister Shaukat Aziz in december 2004

Tijdens het bezoek van minister Shaukat Aziz aan China, overheersten volledig begrip en wederzijds vertrouwen op alle gebieden van gemeenschappelijke interesse. Er werden zeven akkoorden getekend op het gebied van handel, communicatie en energie. Deze akkoorden voorzagen een intensifiëring van de bilaterale handel, het opzetten van een samenwerking in de landbouw en een verhoging van de investeringen door China in Pakistan. (Shweta M. (2005))

China werd betrokken in twee megaprojecten die gerealiseerd zouden worden in Pakistan. China nam voornamelijk de financiering van deze projecten, zijnde de constructie van een diepzeehaven in Gwadar en van een tweede nucleaire centrale in Chasma, voor haar rekening. China zou 150


miljoen dollar vrijmaken voor de kernreactor in Chasma. Dit maakte deel uit van een lening van 500 miljoen dollar die door de Chinese overheid werden verstrekt aan Chinese ondernemingen die in Pakistan investeerden. Wat betreft de coöperatie op het gebied van defensie en antiterrorisme werd overeengekomen om deze samenwerking verder te verstevigen. (Shweta M. (2005))

Het belangrijkste doel van Shaukat Aziz tijdens zijn bezoek aan China was het overtuigen van de Chinese president om in Pakistan te investeren met zowel productiegoederen als financiële middelen. Hij was ervan overtuigd dat Pakistan een nieuwe richting wilde geven aan zijn relaties met China door te focussen op economische interacties en een win-winsituatie na te streven. Op dat ogenblik bedroegen de investeringen van China in Pakistan ongeveer 4 biljoen dollar en waren er 114 Chinese ingenieurs tewerkgesteld. China ging akkoord om een gezamenlijke investeringsonderneming op te richten, evenals een fonds voor gezamenlijke ontwikkeling van infrastructuurwerken in Pakistan. (Fazal-ur-Rahman (2005); Shweta M. (2005))

3.1.13.3 Het bezoek van premier Wen Jiabao in april 2005

Het bezoek van premier Wen Jiaobao aan Pakistan werd gekenmerkt door de ondertekening van 21 akkoorden en MoUs betreffende de samenwerking in economie, defensie, energie, infrastructuur, de sociale sector, gezondheid, opleiding, bewoning en andere gebieden. Bovendien werd een akkoord bereikt over de bestrijding van terrorisme, separatisme en extremisme. (Fazal-ur-Rahman (2005)) Het akkoord Early Harvest Programme hield in dat China alle taksen op 767 items zou herleiden tot nul. Dit moest de eerste stap zijn in de richting van een vrijhandelszone tussen China en Pakistan. (Zie punt 3.2.3) (Niazi T. (2005))

Tijdens het bezoek van Wen Jiabao werd het Treaty on Friendship, Cooperation and Good Neighborly Relations getekend door China en Pakistan. Dit verdrag verbood beide landen om te participeren in een alliantie die een inbreuk pleegt op de soevereiniteit, de veiligheid of de territoriale integriteit van de medecontractant. De dag voor de aankomst van Wen Jiabao beëindigden Pakistan en China onderhandelingen waarbij een deal gesloten werd dat China Dockyard in Shanghai vier F-22P fregatten zou bouwen voor het Pakistaanse leger en dat er technologie zou uitgewisseld worden. China heeft Pakistan


tevens geholpen om lid te worden van de Shanghai Cooperation Organization (SCO). Deze organisatie concentreert zich op niet-traditionele beveiligingsmechanismen, de opbouw van een vertrouwensrelatie en economische samenwerking tussen zijn leden. (Fazal-ur-Rahman (2005))

Het is duidelijk dat al deze bezoeken geleid hebben tot een stevige fundering van Pakistaans-Chinese samenwerking en een sturing gegeven hebben aan de vriendschappelijke relatie tussen beide landen. Wel dient opgemerkt te worden dat Pakistan en China vrijwel steeds uit eigenbelang gehandeld hebben wanneer zij elkaar steunden tijdens de verschillende gebeurtenissen die hiervoor aan bod kwamen. Het feit dat China en Pakistan steeds belangen hadden die elkaar aanvulden, heeft ervoor gezorgd dat China en Pakistan elkaar steeds opzochten ten tijde van crises.

3.2 De handel tussen China en Pakistan

3.2.1 De handelsbalans tussen China en Pakistan

De handel tussen China en Pakistan is samen met de diplomatieke relaties mee geëvolueerd in positieve zin. De volgende grafieken en tabellen maken dit duidelijk.

Grafiek 3.1: Totale import en export van China in biljoen US $

CCPIT (2006); Board of Investment Pakistan (2005: a)

Zoals blijkt uit grafiek 1 op de vorige pagina, is zowel de import als de export van China gestadig gestegen. Bovendien heeft China steeds een positieve


handelsbalans gehad met het buitenland met uitzondering van het jaar 1993. De laatste jaren is het handelsoverschot zelfs groter geworden. Dit betekent dat China een economisch gezond land is. Als we daarentegen grafiek 2 bestuderen, zien we dat de import en export van Pakistan sterk schommelen. In tegenstelling tot China worstelt Pakistan met een negatieve handelsbalans.

Grafiek 3.2: Totale import en export van Pakistan in biljoen US $

FBS Pakistan (2006)

Bij de voorgaande grafiek moeten we opmerken dat het Federaal Bureau voor de Statistiek van Pakistan enkel gegevens ter beschikking stelt voor jaren die lopen van juli tot juli. Om dan tot een benadering van de gegevens per kalenderjaar te komen, zijn telkens de gemiddelden genomen van de twee jaren die van juli tot juli lopen, waartoe een kalenderjaar behoort. Met andere woorden om tot de gegevens van 1991 te komen werd het gemiddelde genomen van de periode 1990-1991 en de periode 1991-1992. In grafiek 3 op volgende pagina werd dezelfde methode toegepast.

De voorgemelde gegevens zullen verder gebruikt worden om een beeld te krijgen van handel tussen China en Pakistan. Hoe zit het met hun onderlinge import en export? De grafiek op volgende pagina geeft een beeld van zowel de import in Pakistan vanuit China als van de export vanuit Pakistan naar China. Het valt meteen op dat de import vanuit China veel groter is dan de export naar China. Als we enkel de laatste jaren beschouwen, zien we dat de import zelfs sterk gestegen is terwijl de export ups en downs kent maar nooit sterk daalt of stijgt.Grafiek 3.3: Export naar China en import vanuit China voor Pakistan in miljoen US $


Board of Investment Pakistan (2005: a)

Om nu alle voorgaande gegevens te vergelijken, werden alle gegevens in vier tabellen samengevat.

Tabel 3.1: De export en import van respectievelijk Pakistan en China in biljoen US $ en de export van Pakistan naar China in % van voornoemde en in US $

JaarTotale export van Pakistan

Export van Pakistan naar China Totale import van China

in biljoen US $ in % in biljoen US $ in % in biljoen US $1996 8.5135 1.454807071 0.123855 0.089213426 138.831997 8.474 1.557068681 0.131946 0.092678233 142.371998 8.2035 1.887621137 0.154851 0.110418568 140.241999 8.174 2.013983362 0.164623 0.09935003 165.72000 8.8855 2.720696641 0.2417475 0.107400373 225.092001 9.1685 2.900147243 0.2659 0.109154351 243.62002 10.1475 2.333027839 0.236744 0.080170674 295.3

Eigen verwerking van de voorgaande gegevens van CCPIT (2006); FBS Pakistan (2006); Board of Investment Pakistan (2005: a)

Tabel 3.2: De groeipercentages van de export en import van respectievelijk Pakistan en China en van de export van Pakistan naar China

JaarTotale export van Pakistan Export van Pakistan naar China

Totale import van China

in biljoen US $ in % in biljoen US $ in % in biljoen US $1996 1.086440275 5.1105390671997 -0.46396899 7.0292214 6.532638973 3.88372739 2.549881151998 -3.192117064 21.229151 17.35937429 19.1418577 -1.4961017071999 -0.359602609 6.6942578 6.310582431 -10.024164 18.154592132000 8.704428676 35.090324 46.84916445 8.10301013 35.841882922001 3.184964268 6.5957593 9.990796182 1.63312115 8.2233773162002 10.67786443 -19.554849 -10.96502445 -26.552929 21.22331691

Eigen verwerking van de gegevens uit tabel 1. In tabel 1 op de vorige pagina is de export van Pakistan naar China

omgezet van miljoen US $ in biljoen US $. Op die manier kan de export van


Pakistan naar China vergeleken worden met de totale export van Pakistan (kolommen twee en vier). Om een duidelijker beeld te verkrijgen, werd de export van Pakistan naar China eveneens berekend als een percentage van de totale export van Pakistan. Dan zien we dat de export over de jaren heen is toegenomen, maar aangezien we met absolute cijfers werken, moeten we ook rekening houden met het feit dat zowel de totale export van Pakistan als de export van Pakistan naar China kunnen groeien. Daarom werd tabel 2 (zie vorige pagina) opgesteld waarin de groeipercentages berekend zijn van de cijfers uit tabel 1.

We merken nu op dat de export van Pakistan einde jaren ’90 een daling heeft gekend terwijl de export begin jaren 2000 opnieuw gestegen is. Maar de snelheid van de groei schommelt sterk. Als we dan naar de export van Pakistan naar China kijken, zien we dat dit gedeelte van de Pakistaanse export steeds gegroeid is, met uitzondering van 2002. Ook hier merken we de sterke schommelingen op in de snelheid van de groei. Als nu alle voorgemelde informatie samengevoegd wordt, kunnen we concluderen dat de export van Pakistan naar China een relatief belangrijk deel uitmaakt van de totale Pakistaanse export. Het aandeel van de export naar China in de totale export, volgt de schommelingen in de snelheid van de groei van zowel de totale als het Chinese aandeel van de export. Enkel in 2002 zien we een enorme daling van het aandeel in de totale export wat te wijten is aan een sterke stijging van de totale export en een redelijke daling van de export naar China.

Anderzijds kan de export van Pakistan naar China vergeleken worden met de totale import van China aangezien de export van Pakistan naar China overeenstemt met de import van China vanuit Pakistan. Ook hier is de import van China afkomstig uit Pakistan berekend als een percentage van de totale import van China en vinden we in tabel 2 de groeicijfers terug. Uit tabellen 1 en 2 blijkt dat vanaf 1999 de totale Chinese import enorm snel gegroeid is met een afname van de groeisnelheid van het Pakistaanse aandeel erin en tot slot zelfs een werkelijke daling van het aandeel. Dit wijst op het feit dat Pakistan slechts één van de vele handelspartners van China is sinds de opkomst van China als economische supermacht. Pakistan behoort niet tot de belangrijkste handelspartners van China.

Nu kunnen dezelfde tabellen opgesteld worden voor de import van Pakistan uit China, wat opnieuw overeenkomt met het gedeelte van de Chinese export naar Pakistan.


Tabel 3.3: De import en export van respectievelijk Pakistan en China in biljoen US $ en de import van Pakistan vanuit China in % van voornoemde en in US $

JaarTotale import van Pakistan

Import vanuit China in Pakistan Totale export van China

in biljoen US $ in % in biljoen US $ in % in biljoen US $1996 11.8495 4.582176463 0.542965 0.359460444 151.051997 11.006 4.782963838 0.526413 0.287987855 182.791998 9.775 4.632726343 0.452849 0.246367989 183.811999 9.8705 4.386601489 0.4329795 0.222120505 194.932000 10.519 4.755570872 0.5002385 0.200737761 249.22001 10.5345 5.245474394 0.5525845 0.207660466 266.12002 11.28 6.273178191 0.7076145 0.217326321 325.6

Eigen verwerking van de voorgaande gegevens van CCPIT (2006); FBS Pakistan (2006); Board of Investment Pakistan (2005: a)

Tabel 3.4: De groeipercentages van de import en export van respectievelijk Pakistan en China en van de import van Pakistan vanuit China

JaarTotale import van Pakistan

Import vanuit China in Pakistan Totale export van China

in biljoen US $ in % in biljoen US $ in % in biljoen US $1996 6.757061129 1.5257427071997 -7.118443816 4.3819215 -3.048446953 -19.883297 21.012909631998 -11.18480829 -3.1410962 -13.9745789 -14.451952 0.5580173971999 0.976982097 -5.3127432 -4.387665646 -9.8419783 6.049725262000 6.570082569 8.4112811 15.53399179 -9.6266412 27.840763352001 0.14735241 10.301676 10.46420857 3.44863125 6.7817014452002 7.076747829 19.592199 28.05543768 4.65464363 22.36001503

Eigen verwerking van de gegevens uit tabel 2.

In tabel 3 valt op dat de import van Pakistan uit China als percentage van de totale Pakistaanse import zeker de laatste jaren sterk toegenomen is. Dit is het gevolg van een versnelde stijging van de import uit China, zeker de laatste jaren. De totale Pakistaanse import schommelt sterk, maar het is duidelijk dat dit geen invloed heeft gehad op het aandeel van de import uit China. Zo is de groei van het Chinese aandeel in de totale import enorm versneld in 2001 terwijl de totale import nauwelijks groeide. Dit is een eerste aanwijzing van de belangrijkheid van China als partner voor Pakistan. Maar Pakistan moet wel opletten dat het niet afhankelijk wordt van de Chinese import.

Als we naar de rol van China kijken, zien we dat op het einde van de jaren ’90 de export naar Pakistan als percentage van haar totale export daalde met ongeveer 1.5% om begin jaren 2000 min of meer constant te blijven. Dit terwijl de totale export gestadig gestegen is. Dit zou eveneens bevestigen dat Pakistan niet tot de top 10 behoort van de Chinese handelspartners terwijl China


voor Pakistan een zeer belangrijkste handelspartner is. Maar ook hier moet rekening gehouden worden met de groeipercentages van al deze cijfers die in tabel 4 gegeven worden. Als we de groei van het Pakistaanse aandeel in de totale Chinese export beschouwen, valt op te merken dat de groei van het aandeel over de jaren heen steeds minder negatief geworden is tot zelfs een positieve groei in de laatste twee jaren. Dit getuigt van de inspanningen om de handel tussen beide landen te intensifiëren en komt overeen met de bevindingen langs Pakistaanse zijde.

Algemeen kunnen we concluderen dat China een belangrijke handelspartner is voor Pakistan. Wat de import van Pakistan betreft, staat China op de derde plaats. Voor de export van Pakistan, komt China op de tiende plaats. (FBS Pakistan (2006: b en c)) Voor China is Pakistan één van de vele handelspartners. Pakistan komt nergens voor in de top 10 van de belangrijkste partners van China. Bovendien weegt de handelsbalans tussen China en Pakistan duidelijk door in het voordeel van China. Dit kan afgeleid worden uit voorgaande tabellen waarbij de Pakistaanse import vanuit China de Pakistaanse export naar China duidelijk overtreft. Deze situatie is mede het gevolg van de enorme economie van China. China is nu eenmaal veel groter dan Pakistan.

3.2.2 De belangrijkste producten die verhandeld worden tussen China en Pakistan

De belangrijkste producten die China exporteert naar Pakistan zijn machineonderdelen, mechanische en elektrische uitrusting en audiovisuele producten. Deze producten vertegenwoordigen 40 % van de totale export van China naar Pakistan. (Ministry of Finance, Government of Pakistan (2004)) Daarnaast vormen schoeisel en voertuigen een niet onbelangrijk aandeel in de export van China naar Pakistan. Tabel 5 op de volgende pagina geeft de belangrijkste importgoederen van Pakistan weer. We zien dan dat de importgoederen uit China tot de meest belangrijke importgoederen behoren zoals chemische producten (90953.7 mio PKR (1 PKR = 0.014 euro) in 2002-03) en machines ( 119259.7 mio PKR in 2002-03).Tabel 3.5: Volume van de voornaamste importgoederen van Pakistan in miljoen PKR

Items 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 2002-03 1. Chemicaliën (Excl. items 2,3 & 4) 57612.5 72796.7 80106.2 82263.1 90953.7 2. Medicijnen 13026.9 13428.7 13964.8 13988.2 12963.5 3. Verfstoffen 6535.2 6949.9 7345.9 7774.6 8418.7 4. Kunstmeststoffen 13310.6 10226.8 9841.7 10904.5 14068.4 5. Elektrische toestellen 7434.6 8025.6 7695.3 7834.6 12660.7


6. Niet-elektrische toestellen 75703 66206.5 88550.6 96832.7 119259.7 7. Transportuitrusting 27207.6 29202.1 24918.4 30586.6 39983.5 8. Papier en kantoorwaren 5879.7 6352.1 7645.7 8607.8 10456.8 9. Thee 11149.8 10894.6 12029.6 9610.8 10095.1 10. Geraffineerde suiker 153.1 769.2 14488.2 1485.3 152.7 11. Art-6l1k yam 2241.3 2459.7 3509.2 5054 5375.4 12. IJzer, staal en producenten 18370.2 18864 18738.7 24633.1 28813.2 13. Niet-ijzerhoudende metalen 4502.4 5016.2 5963.8 6757.2 8430.3 14. Petroleum en aanverwanten 68895.7 145237.9 195610.9 172578.3 179317 15. Plantaardige oliën 41306.6 22577.2 22050.1 25251.7 35663.3 16. Peulvruchten en bloem 22274.1 19639.2 7986.6 11636.4 9289.8 17. Andere importproducten 90361.1 97145.1 106554.3 118831.4 128470.1 Totaal 465964.4 533791.5 627000 634630.3 714371.9

FBS Pakistan (2006: d)

Aan de andere kant is de export van Pakistan naar China veel kleiner. De belangrijkste producten die Pakistan levert aan China zijn katoenproducten, zowel garen als textiel. Zij maken 70% uit van de Pakistaanse export naar China. Daarnaast worden ook mineralen, eetbare zeevis, schaal- en schelpdieren, veren en leer geëxporteerd naar China. (Ministry of Finance, Government of Pakistan (2004))

Tabel 3.6: Volume van de voornaamste exportgoederen van Pakistan in miljoen PKR

Items 1998-99 1999-00 2000-01 2001-02 2002-03 1. Vis en aanverwanten 6174.9 7190.7 7994.5 7745.8 7866.9 2. Rijst 26825 27944.4 30849.3 27509.5 32432.8 3. Stroop 1973.5 2200 2458.6 4218.5 2653 4. Ruwe wol 133.7 60.8 37.3 57.9 77.6 5. Ruwe katoen 116.4 3760.8 8072.5 1502.1 2872.6 6. Afval van katoen 1406 1886.5 2279.5 2186.6 2110.6


7. Leder 8895 9071.1 13722.6 14739.6 13732.9 8. Katoenen draden 47420.8 55485.2 62914.3 57134.6 54314 9. Garen 76.2 66.2 60.5 30.6 27.9 10. Katoenen doeken 55980.3 56757.2 60485.6 69296.9 78665.4 11. Petroleum & petroleumproducten 2374.2 4238.5 10832.9 11763.8 14506.7 12. Synthetische textielen 19971.2 23697.5 31911.3 25231.7 33533.7 13. Schoeisel 1756.1 1928 2489.1 3436.1 5018.3 14. Dierenkooien 576.3 566 590.5 528.2 593.4 15. Groenten & fruit 5353.6 6342.8 6071.9 6491.9 6403.2 16. Guar en aanverwanten 1651.7 1864.8 1204.6 1008.4 1389.4 17. Katoenen handdoeken 8894.2 10131.6 14201.8 16444.7 21876.8 18. Verven en vernissen 27.9 22.4 17.3 54 117.3 19. Ruwe en verwerkte tabak 235.2 280.6 586.7 286.4 362.4 20. Kleding en kousen 69846.2 85869.5 101559.5 105853.5 130935.1 21. Medicijnen en chemicaliën 1762 3039.7 6077.3 6175.6 14746.2 22. Operatie-instrumenten 5596.6 6220.8 7292.8 8896 8767 23. Tapijten en dekens 10212.8 13687.6 17020 15275.6 12910.7 24. Sportartikelen 12851.4 14457.4 15918.9 18623 19579 25. Anderen 100231 106908.2 134420.8 156455.7 186800.9 Totaal 390342.2 443678.3 539070.1 560946.7 652293.8

FBS Pakistan (2006: d)

Tabel 6 geeft de voornaamste exportproducten van Pakistan weer. Dan zien we dat Pakistan weliswaar twee van zijn voornaamste goederen, katoenproducten en leer, uitvoert naar China maar dat er veel meer mogelijkheden zouden moeten zijn voor Pakistan om naar China uit te voeren. Het aantal geëxporteerde goederen blijft beperkt. (Ministry of Finance, Government of Pakistan (2004)) Maar de ondertekening van het Early Harvest Programme (zie punt 3.2.3) is een stap in de goede richting om de export van Pakistan naar China uit te breiden en te vergemakkelijken.

3.2.3 De weg naar een vrijhandelszone

De weg naar een vrijhandelszone is langzamerhand gegroeid. Beide partners zagen in dat hun vriendschappelijke samenwerking ook om een uitdieping van hun economische relatie vroeg. China heeft hiertoe zijn handel met Pakistan verhoogd, zoals hierboven werd aangetoond, en evenals zijn investeringen in Pakistan, zoals zal blijken in 3.2.4. Pakistan van zijn kant heeft taxfree exclusieve industriële zones ingericht om Chinese investeerders aan te trekken. (Niazi T. (2005))

Om de handel tussen China en Pakistan te bevorderen, hebben beide landen in 2005 het Early Harvest Programme ondertekend. Dit akkoord houdt in dat China de taksen op 769 handelsgoederen uit Pakistan opheft. Dit is in het


voordeel van belangrijke Pakistaanse exportgoederen zoals textiel, groenten, fruit, katoen en handgemaakte kleren. Langs Pakistaanse zijde zal een nultarief toegepast worden op 486 producten. Het gaat hierbij voornamelijk om groenten, fruit, stenen materialen, textielmachines en chemische producten. (Embassy of the People’s Republic of China in the Islamic Republic of Pakistan (2005); Niazi T. (2005))

Het Early Harvest Programme wordt toegepast sinds 1 januari 2006. Dit betekent niet dat alle producten in één keer taxfree zijn maar dit is de datum waarop Pakistan en China begonnen zijn met de vermindering van de tarieven. Er wordt gewerkt in drie schijven tot uiteindelijk het nultarief van toepassing zal zijn vanaf 1 januari 2008. Eveneens vanaf 1 januari 2006 heeft China zijn tarieven op 1671 gelijkaardige producten uit Pakistan verminderd met 27 %. Pakistan deed hetzelfde met 575 gelijkaardige producten en paste een vermindering toe van 22 %. (Embassy of the People’s Republic of China in the Islamic Republic of Pakistan (2005))

De ondertekening van het Early Harvest Programme is dus een stap in de richting van een volledige vrijhandelszone. De eerste variant moet bereikt worden op 1 januari 2008, wanneer alle bovengenoemde producten taxfree zullen zijn. Een Sino-Pakistaanse vrijhandelszone zal de Pakistaanse markt aantrekkelijker maken waardoor ook de FDI vanuit China in Pakistan zullen toenemen. (Daily Times (2004)) In 3.2.4 zal blijken dat Chinese ondernemingen nu reeds een belangrijk aandeel hebben in de FDI inkomsten van Pakistan. Door het voorlopige onevenwicht in het aantal vrijgestelde producten, willen Pakistan en China het onevenwicht op de handelsbalans opkrikken. (Niazi T. (2005))

3.2.4 Foreign Direct Investment (FDI)

Eveneens tot de economische coöperatie behorend, is de stroom van FDI. Volgens Niazi (2005) van de Jamestown zijn de investeringen van China in Pakistan nog belangrijker dan de handel tussen beide partners. De investeringen zijn in 2003-04 spectaculair gestegen tot 14.3 miljoen US dollar. Van de 500 buitenlandse ondernemingen actief in Pakistan zijn er 60 afkomstig uit China. Deze 60 ondernemingen stellen ongeveer 3000 Chinezen tewerk. (NIAZI T. (2005))

Grafiek 3.4: FDI van China in Pakistan


State Bank Pakistan (2005)

De meeste van deze ondernemingen werken aan energie- en infrastructuurprojecten, zoals hydro-elektrische projecten, nucleaire elektriciteitsvoorzieningen, gas- en mineraalontginning, steenkoolontginning, de constructie van spoor- en wegverbindingen, waterdammen en een diepzeehaven te Gwadar. In totaal verzorgen de Chinese ondernemingen zo’n 114 projecten in Pakistan. (Niazi (2005)) Maar naast deze projecten, stijgt ook het aantal Chinese fabrieken van consumptiegoederen. (Yasmin B. (2005))

De sterke stijging in de periode 2003-04 is te wijten aan de investering van China in de bouw van de diepzeehaven te Gwadar. De totale kost van dit project bedraagt 1163 miljoen US $. Het grootste gedeelte van de eerste fase wordt gefinancierd door China. Deze financiering zal verder in detail besproken worden in hoofdstuk 5.

Pakistan ontvangt de Chinese investeerders met open armen. Voor Pakistan kunnen deze bijdragen tot een verhoging van de ontwikkeling en het BBP van het land. De Chinese ondernemingen hebben eveneens voordeel bij een vestiging in Pakistan. Voor hen kan Pakistan een uitweg betekenen naar de markten in de Centraal-Aziatische staten. (Yasmin B. (2005))

De investeringen van Pakistan in China blijven zeer beperkt. De meest opmerkelijke investering is wellicht de fabriek voor lederproducten. Deze industrie is hoofdzakelijk gevestigd in de provincie Fujian in het oosten van China en in de provincie Guangdong in Zuid-China. (Yasmin B. (2005)) Dit laatste is niet verwonderlijk aangezien ook de totale uitgaande stroom van FDI in Pakistan zeer klein is, zoals blijkt uit tabel 5.


Tabel 3.7: FDI stromen van Pakistan in miljoen US $Pakistan 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004FDI instroom 918 713 507 530 308 383 823 534 952FDI uitstroom 7 -25 5 1 11 31 28 19 56

UNCTAD (2005)

3.3 De belangrijkste projecten, gemeenschappelijk door China en Pakistan gerealiseerd

Zoals reeds eerder vermeld, gebeuren de investeringen van China in Pakistan meestal onder de vorm van projecten voor energievoorziening en infrastructuurwerken. Hier zullen de belangrijkste projecten kort besproken worden om een idee te krijgen van de omvang van de investeringen van China in Pakistan. Achtereenvolgens komen het Thar Coal project, het Saindak project, de Makran Coastal Highway en de Gwadar diepzeehaven aan bod.

3.3.1 Thar Coal project

De provincie Sindh in Pakistan bezit voorraden bruinkool van goede kwaliteit die gebruikt kan worden voor elektriciteitsvoorziening en andere toepassingen. De koolvoorraad van Thar is één van de grootste ter wereld en bestaat uit zo’n 175 biljoen ton kolen van goede kwaliteit. Deze voorraden kunnen ervoor zorgen dat Pakistan zelfvoorzienend wordt op het gebied van elektriciteit. Pakistan heeft ook voorraden van aardgas, maar die zouden vanaf 2010 beginnen afnemen. De voorraden van Thar werden ontdekt in 1992 tijdens de Geological Survey of Pakistan (GSP). Het steenkoolbekken neemt 9000 km² in beslag of heeft een noord-zuidafstand van 140 km ten opzichte van een oost-westafstand van 65 km. (Board of Investment Pakistan (2005: a); Shamim Ahmed Rizvi (2001); Bhutto A. W. & Karim S. (2005))

In 2002 ondertekenden Pakistan en China een MoU voor de bouw van een 2 x 300MW elektriciteitscentrale die elektriciteit opwekt door verbranding van inlandse bruinkool. Normaal zou de centrale in 2009 in werking moeten treden maar er is reeds drie jaar vertraging opgelopen omdat de Chinese onderneming en de Pakistaanse overheid het niet eens geraken over de vergoeding die de Chinese onderneming moet ontvangen. Dit volledig uitdiepen zou te technisch worden waardoor hier niet verder op ingegaan wordt. (Board of Investment Pakistan (2005: a); Bhutto A. W. & Karim S. (2005))


3.3.2 Saindak project

Het Saindak koper-goud project werd oorspronkelijk beëindigd in 1995 door de onderneming Saindak Metals Limited. Deze onderneming was volledig in het bezit van de Pakistaanse overheid en kostte 13.5 biljoen PKR. Het Saindak project ligt in Saindak in het district Chagai in Balochistan, op zo’n 670 km van Quetta, de provinciehoofdstad. (Ministry of Petroleum en Natural Resources, Government of Pakistan (2005: a); Syed F. (2004))

De proefproductie begon in augustus 1995. Het duurde dan tot januari 1996 vooraleer de vooropgestelde productiecapaciteit en kwaliteit behaald werden. Tijdens de proefperiode werd 1541 ton koper geproduceerd dat 12 kg goud en 198 kg zilver bevatte. Maar in 1996 werd de overheid verplicht de ontginningsonderneming te sluiten door een gebrek aan werkkapitaal. (Ministry of Petroleum en Natural Resources, Government of Pakistan (2005: a); Syed F. (2004))

In 1997 kon de regering van Balochistan de nieuwe premier overtuigen om het Saindak project te bezoeken. Het management van het project beweerde dat 1500 miljoen PKR voldoende was om het project opnieuw op te starten. Het Ministerie van Financiën slaagde erin om een lening voor werkkapitaal te bekomen van 1500 miljoen PKR bij de Bank van Amerika en bij ABN Amro. Maar na de nucleaire testen in Pakistan in 1998 hebben deze geldschieters zich teruggetrokken. (Syed F. (2004))

De Chinese onderneming, Metallurgical Construction Corporation (MCC), en de Pakistaanse overheid bereikten een akkoord dat MCC het Saindak project zou leasen voor 10 jaar beginnend in 2002. China en Pakistan ondertekenden een akkoord voor 350 miljoen US dollar voor de ontwikkeling van het Saindak project. Volgens het contract zal MCC jaarlijks 500 000 US $ leasinghuur bovenop de 50 % van de inkomsten uit de verkoop van mineralen, betalen aan de Pakistaanse overheid. (Syed F. (2004: a)) De commerciële productie startte in 2003. (Ministry of Petroleum and Natural Resources, Government of Pakistan (2005: b))

Op 15 december 2004 hebben SML en MCC een akkoord bereikt over de uitbreiding van het Saindak project. De totale kost van de uitbreiding wordt


geschat op 23 miljoen US dollar. (MCC (2005)) Verwacht wordt dat China 25 miljoen US $ zal investeren om de bestaande productiecapaciteit met 30 % uit te breiden in één jaar tijd. Tussen juli 2004 en oktober 2004 slaagde Pakistan erin om koper ter waarde van 30 miljoen US dollar, afkomstig van het Saindak project, te exporteren naar China. (Syed F. (2004: b))

3.3.3 De Makran Coastal Highway

De Makran Coastal Highway (zie ook kaart 5.3 op pagina 135) is een snelweg van 653 km in het zuiden van Balochistan die loopt langs de Makran kustgordel. Nu zal deze snelweg uitgebreid worden zodat hij Karachi en Gwadar met elkaar verbindt. Het project voorziet dat de snelweg omgevormd zal worden naar een snelweg met twee baanvakken. De totale kost van het project werd geschat op 15 biljoen PKR. (Board of Investment Pakistan (2005: a); UNESCAP (2004))

De uitvoering van het project was opgesplitst in drie fasen volgens prioriteit en er werd een termijn voorzien van zes jaar om het project af te werken. De eerste fase bestond uit de verbinding tussen Liari en Ormara van 248 km en de verbinding tussen Gwadar en Pasni van 132 km. In de tweede fase kwam de verbinding Ormara-Pasni aan bod die 153 km lang is. De laatste fase bestond uit de verbinding Gwadar-Gabd. Voor de eerste twee fases is de totale kost reeds bekend, zijnde 6794 miljoen PKR voor de eerste fase en 2146 miljoen PKR voor de tweede. (Board of Investment Pakistan (2005: a); UNESCAP (2004))

De Makran Coastal Highway zal opportuniteiten meebrengen voor buitenlandse investeerders om zich te vestigen in Gwadar of aan de Makran kust. Wanneer er buitenlandse investeerders komen, zullen ook de werkgelegenheid en het toerisme toenemen. Bovendien zal de Makran Coastal Highway Karachi verbinden met Iran waardoor er een nieuwe en kortere handelsroute ontstaat voor beide landen. Tot slot zal deze verbinding een nieuwe weg bieden aan Pakistan tot de Centraal-Aziatische markten via Iran en Afghanistan. (Board of Investment Pakistan (2005: a))

3.3.4 De diepzeehaven te Gwadar

In Pakistan was er nood aan een nieuwe derde zeehaven. Als locatie is Gwadar gekozen in de provincie Balochistan. De bouw van deze haven gebeurt


gemeenschappelijk door China en Pakistan. Er werd overeengekomen om de bouw op te splitsen in twee fasen. De eerste fase is gestart op 22 maart 2002 en uitgevoerd door de Chinese Harbor Engeneering Company. Momenteel wordt reeds gewerkt aan de tweede fase. Deze tweede fase moet klaar zijn in 2010.

Dit project wordt verder uitgediept in hoofdstuk 5.

3.4 Besluit

Uit het historisch overzicht blijkt dat de relaties tussen China en Pakistan inderdaad duurzame relaties zijn. Door de pers wordt dit extra in de verf gezet door te spreken van “vriendschappelijke relaties die de test der tijden hebben doorstaan”. De relaties tussen China en Pakistan zijn ontstaan in 1950 met de erkenning van de Volksrepubliek China door Pakistan. Toch kwamen de relaties moeilijk op gang. Het duurde meer dan een jaar vooraleer China een ambassadeur naar Pakistan stuurde. Bovendien stond het Pakistaanse lidmaatschap bij de SEATO, de verdere ontwikkeling van de Sino-Pakistaanse verstandhouding in de weg. De SEATO was immers gericht tegen het communisme en dan voornamelijk tegen China. De eerste doorbraak in de relaties vond plaats tijdens de Bandung Conferentie van Afro-Aziatische landen in 1955. Hier hielden de Chinese en Pakistaanse leiders enkele geheime vergaderingen. Pakistan maakte duidelijk dat haar lidmaatschap bij de SEATO niet tegen China gericht was maar wel tegen Rusland. Als gevolg van de gesprekken tijdens de Bandung Conferentie bracht president Suhrawardy het eerste Pakistaanse bezoek aan China. Maar tijdens de regeringsperiode van Suhrawardy zwakten de relaties tussen China en Pakistan af. Suhrawardy was afkomstig uit Oost-Pakistan terwijl de regeringsleiders die de grondvesten van de Sino-Pakistaanse relaties gelegd hebben, uit West-Pakistan kwamen. Ook de opvolger van Surhawardy, Ayub Khan kon de relaties niet verbeteren. Khan hanteerde een pro-Westen houding wat niet samen kon gaan met een positieve houding ten opzichte van China. De ommekeer in de relaties kwam er in 1961 wanneer Pakistan liet weten om voor de vervanging van het lidmaatschap van de Republiek China, of Taiwan, bij de VN door het lidmaatschap van de Volksrepubliek China, te stemmen. In 1963 bereikten China en Pakistan een akkoord over de afbakening van hun grenzen. Deze overeenkomst werd gevolgd door een handelsovereenkomst en een luchtvaartovereenkomst. Het hoogtepunt van de Sino-Pakistaanse relaties werd bereikt in 1965 wanneer China spontaan partij koos voor Pakistan in de eerste Indo-Pakistaanse oorlog. China


veroordeelde de Indiase acties en gebruikte militaire druk om India te dwingen haar troepen terug te trekken. In 1967 bereikten China en Pakistan een akkoord om de Karakoram Highway uit te breiden. Dit moest de handelsrelaties tussen beide landen vergemakkelijken. Een totaal andere gebeurtenis was de bemiddelaarsrol die door Pakistan aangenomen werd in de vestiging van Sino-Amerikaanse relaties. In de jaren ’80 kwam er nauwelijks verandering in de relaties tussen China en Pakistan. Pakistan diende als bufferstaat tegen de Sovjet-Unie in de Koude Oorlog en China zocht toenadering tot India. Een nieuw hoogtepunt vond plaats in de jaren ’90 toen Pakistan nucleaire testen uitvoerde als reactie op de nucleaire testen van India. China veroordeelde de Indiase testen en keurde deze van Pakistan goed. Tijdens het recent bezoek van Bush aan India realiseerde de VS een akkoord met India over het Indiase atoomprogramma. Als gevolg van dit akkoord, besloot China om Pakistan opnieuw actief te steunen in haar atoomprogramma en nieuwe technologie te leveren aan Pakistan. De 21ste eeuw wordt voornamelijk gekenmerkt door wederzijdse bezoeken van de Chinese en Pakistaanse regeringsleiders. Tijdens deze bezoeken werden overeenkomsten gesloten voor de realisatie van infrastructuur- en energievoorzieningprojecten.

Wat de handelsrelaties tussen beide landen betreft valt op te merken dat China een zeer belangrijke handelspartner is voor Pakistan. China behoort zowel voor de import als voor de export, tot de 10 belangrijkste handelspartners van China. Pakistan daarentegen behoort tot de handelspartners van China maar komt niet voor in de top tien van de belangrijkste Chinese handelspartners, noch voor de import, noch voor de export. De Chinese economie is veel groter en beter ontwikkeld waardoor de belangrijkste handelspartners van China, de economische machten zijn zoals de Verenigde Staten, Hong Kong en Japan. Het verschil in economische ontwikkeling tussen China en Pakistan heeft samen met het feit dat China veel groter is dan Pakistan, geleid tot een handelsbalans die duidelijk doorweegt in het voordeel van China. Toch wordt getracht dit onevenwicht enigszins te verminderen via de ondertekening van het Early Harvest Programme. Dit project moet leiden tot een vrijhandelszone tussen China en Pakistan in 2008. Er zal gewerkt worden in drie fasen waarbij telkens het belastingstarief van bepaalde producten verminderd wordt.

Tot slot werd in dit hoofdstuk ingegaan op enkele projecten die China en Pakistan samen gerealiseerd hebben. Het betreffen gemeenschappelijke infrastructuurprojecten of energieprojecten die in Pakistan uitgevoerd worden maar door China gefinancierd zijn. Hier kan de koppeling gemaakt worden met


hoofdstuk één waar de groei van de Chinese economie en de energiehonger waarmee China kampt, bewezen werden. De energieprojecten moeten de export van energiebronnen van Pakistan naar China verzekeren. Op die manier moet gedeeltelijk tegemoet gekomen worden aan de Chinese energiehonger. De infrastructuurprojecten moeten de weg naar Centraal-Azië openen voor China. Centraal-Azië bezit grote reserves natuurlijke rijkdommen, die gebruikt kunnen worden voor de energieproductie in China. Daarnaast zullen de infrastructuurprojecten gebruikt worden door China om zich te profileren tot economische macht in de wereld. De Chinese handelsstromen moeten immers allemaal Zuidoost-Azië kruisen alvorens ze het Westen kunnen bereiken.


4. De algemene context in Zuidoost-Azië

In dit hoofdstuk wordt de globale situatie in Zuidoost-Azië geschetst. Er zal gekeken worden naar de wederopbouw van Afghanistan en vervolgens ook naar de Irancrisis. Telkens wordt nagegaan welke rol China en Pakistan spelen in deze crises en hoe de crises de relaties tussen China en Pakistan beïnvloeden. Verder wordt ook gekeken naar de invloed van de verbetering van de relaties Pakistan-India en het ontstaan van de relaties India-China, op de relaties tussen China en Pakistan. Tot slot wordt een overzicht gegeven van de betrokkenheid van de Verenigde Staten van Amerika.

4.1 De crisis in Afghanistan

Iedereen kent uiteraard de aanleiding voor de crisis in Afghanistan, namelijk de terroristische aanslagen op het World Trade Center en het Pentagon in de Verenigde Staten van Amerika op 11 september 2001. De regering Bush besliste onmiddellijk om met behulp van militaire acties de ultrafundamentalistische groeperingen Taliban en Al Qaeda aan te vallen en te verwijderen. De acties van de VSA kregen de naam “Operation Enduring Freedom” en werden gestart op 7 oktober 2001. Er werden Amerikaanse troepen ingezet in Zuidwest-Azië en de landen die Afghanistan omringen. De eerste aanvallen bestonden uit een mix van luchtaanvallen, aanvallen aan land en maritieme aanvallen. Daarnaast bood het Amerikaanse leger humanitaire hulp aan de Afghaanse bevolking om te vermijden dat de bevolking zich tegen de Verenigde Staten zou keren. Midden maart 2002 was de Taliban uit haar macht ontzet en was het Al Qaeda-netwerk gedeeltelijk ontwricht. Toch gingen de VSA door met het uitbuiten van gevangenen en gevoelige gebieden om nieuwe terroristische aanslagen te voorkomen en voor het beter begrijpen van Al Qaeda. De VSA onderzochten elk gebied om het bestaan van onderzoek naar of de productie van chemische, biologische of radiologische wapens te bevestigen of te ontkennen. Coalitietroepen hielden zich ondertussen bezig met het opsporen en vernietigen van resterende deeltjes van de Taliban of Al Qaeda en met het zoeken naar een overlevende overheid. (Global Security (2006); Miller B. (2006))

Ondanks de humanitaire hulp van de VSA, hebben de aanvallen van het Amerikaanse leger enorme schade aangericht aan de bevolking van Afghanistan


en de Afghaanse economie. Bijna alle transport- en communicatiesystemen, intensieve kleinschalige industrieën, scholings- en landbouwinfrastructuur zijn volledig vernield of beschadigd. Door deze economische achteruitgang zijn de armoede en ellende in Afghanistan sterk verergerd. (UNDP (2001)) Angst en armoede hebben ervoor gezorgd dat miljoenen Afghanen wilden vluchten naar de omringende buurlanden, maar de omringende buurlanden hadden allen hun grenzen gesloten voor vluchtende Afghanen. Enkel personen met fysieke macht en middelen om vrachtwagens en ezels te huren, konden moeilijke bergpassen kruisen en grensbewakers omkopen om Afghanistan uit te geraken. Daar de armen niet konden vluchten waren velen ten dode opgeschreven omdat ze in hongersnood terecht zouden komen. Een groep van internationale organisaties en NGO’s probeerden om de armen van voedsel en medische zorgen te voorzien maar een gebrek aan een coördinerend centrum dat de noden van de bevolking opnam en meldde aan de organisaties, bemoeilijkte de acties van de organisaties. (Cohen R. (2002))

Pakistan had haar grenzen reeds voor de crisis naar aanleiding van de gebeurtenissen van 11 september 2001, gesloten voor Afghaanse vluchtelingen omdat ze niet meer vluchtelingen kon opvangen. In de provincies WNFP en Balochistan worden reeds veel Afghaanse vluchtelingen van vroegere oorlogen en crises geherbergd. Toch konden in eerste week van november 2001 een aantal vluchtelingen de grens met Pakistan oversteken. De vluchtelingen werden naar het kamp Killi Faizo gebracht waar ze medische hulp en voedsel toebediend kregen van de NGO’s. Probleem was dat enkel vrouwen en kinderen de grens over mochten steken. Maar half november 2001 werd dit probleem opgelost en konden de gezinshoofden eveneens de grenzen oversteken. Maar het kamp Killi Faizo had slechts een beperkte capaciteit. Daarom werden drie nieuwe kampen opgezet, elk met een capaciteit om 50000 vluchtelingen op te vangen. Ook deze kampen waren snel volzet, waardoor Pakistan een dagelijkse limiet had vastgelegd voor het aantal vluchtelingen dat Pakistan binnen mocht. (Human Rights Watch (2002))

Bovendien had Pakistan voor de oorlog tegen het terrorisme in Afghanistan, een politiek opgesteld om Afghaanse vluchtelingen terug te sturen naar hun moederland. Tijdens de beginfase van de oorlog tegen het terrorisme werd deze politiek gewoon verder toegepast. Maar Amnesty International heeft hiertegen geprotesteerd en kreeg gelijk. Vluchtelingen mogen niet teruggestuurd worden naar hun moederland indien hun leven en vrijheid er bedreigd zouden worden. Aangezien er een oorlog uitgevochten werd in Afghanistan was die bedreiging


wel reëel en kon terugzending niet. Met andere woorden Pakistan werd verplicht om de vluchtelingen op te vangen. Pakistan heeft eveneens serieuze verliezen geleden tijdens de crisis in Afghanistan. In 2002 alleen werden de kosten door de oorlog voor Pakistan geschat op minstens één biljoen US $. (Human Rights Watch (2002))

De Chinese overheid heeft goederen en materialen ter waarde van 4 miljoen yuan (1 yuan = 0.105 euro) toegekend aan de Afghaanse vluchtelingen in Pakistan. De schenkingen werden aan de vluchtelingen toegekend via de Pakistaanse overheid. Daarnaast heeft China goederen geschonken aan de Pakistaanse overheid ter waarde van 10 miljoen yuan. Al deze schenkingen bestonden uit tenten, dekens en lakens. (People’s Daily (2001))

Op dit ogenblik is de heropbouw van Afghanistan volop aan de gang. Volgens de minister van binnenlandse zaken van Pakistan, Aftab Ahmad Khan Sherpao speelt Pakistan een proactieve rol in de heropbouw en het behouden van duurzame vrede in Afghanistan. Pakistan heeft de Afghaanse vluchtelingen steeds gesteund ten gevolge van de oorlog in Afghanistan. Op dit ogenblik verblijven er nog steeds Afghanen in Pakistan. Maar nu de oorlog voorbij is, moeten zij teruggestuurd worden. Aangezien de situatie in Afghanistan stabiel wordt, kan Pakistan de vluchtelingenlast niet langer dragen. Bovendien moeten een aantal vluchtelingen opgesloten worden in hun respectievelijke kampen omdat ze verdacht worden van betrokkenheid bij terroristische aanslagen. (Noor Ul Haq (2005))

De invloed van de crisis op de relaties tussen China en Pakistan is moeilijk in te schatten. De crisis is immers ontstaan door de oorlog tegen het terrorisme van de VSA. China had het moeilijk met de belofte van Pakistan om de VSA volledig te steunen in die oorlog. Ze vreesden dat de VSA op die manier hun invloed zouden vergroten in de Aziatische regio waardoor de Chinese invloed niet verder zou kunnen uitbreiden. China en de VSA zijn elkaars rivalen. Beiden willen Azië zo veel mogelijk controleren. De aanwezigheid van de VSA bemoeilijkt de Chinese doelen op het gebied van economie, veiligheid en energie. De huidige Chinese leiders zullen zich ongetwijfeld bezig houden met het onderzoeken van de driehoeksverhoudingen VSA-India-Pakistan, VSA-India-China, VSA-Pakistan-China en China-India-Pakistan. (Guihong Z. (2003))


De eerste driehoeksverhouding, VSA-India-Pakistan, ziet China als een bedreiging. Voor de eerste keer in de geschiedenis heeft de VSA een goede relatie met Pakistan en met India op hetzelfde tijdstip. De VSA heeft geleerd dat ze manieren moeten nastreven om de bilaterale verbintenissen met India en Pakistan uit te breiden op basis van gelijke politieke en economische waarden en interesses. Aan de andere kant kan de ontwikkeling van betere relaties met de VSA mogelijkheden bieden aan China. China zal hierdoor meer speelruimte krijgen om om te gaan met de separatistische moslimbeweging in Xinjiang en de problematiek rond Taiwan. Xinjiang wordt momenteel geteisterd door terrorisme en Taiwan blijft een discussiepunt met de Republiek China. De Volksrepubliek China ziet Taiwan als haar 23ste provincie maar momenteel is Taiwan nog steeds een aparte staat die zichzelf de Republiek China noemt. In de driehoeksverhouding VSA-India-China neemt China een zwakke positie in. De VSA en India hebben reeds lang een goede relatie ontwikkeld. China daarentegen beschouwt de VS als haar concurrent en ook de VS zien China als haar concurrent voor de invloed in Azië. China is bezorgd over een mogelijke strategische alliantie tussen India en de VSA die de Chinese opkomst zou tegenwerken. De VSA zal steeds geneigd blijven om met India samen te werken in plaats van met China omdat de VSA zich zorgen maakt over de opkomst van China en niet over de opkomst van India. De derde driehoeksverhouding, zijnde China-Pakistan-VSA, vormt een dilemma. China wil zijn diplomatieke relaties met Pakistan steeds verder uitbreiden en zal Pakistan financieel en politiek blijven steunen. Aan de andere zijde staan de VSA die militaire basissen hebben in Pakistan als gevolg van de oorlog tegen het terrorisme. Het feit dat China en de VSA elkaars rivalen zijn, maakt van deze kwestie een dilemma. De beste manier om dit dilemma op te lossen, is dat China en de VSA zich samen zouden concentreren op de nationale opbouw van Pakistan in plaats van zich te focussen op of te beperken tot militaire steun en defensieve coöperatie. Pakistan is een van de armste landen ter wereld en heeft niet enkel nood aan een sterke munt maar ook aan een goede regering die een markteconomie en een democratische politiek inhoudt. Het werken van deze driehoeksverhouding hangt ervan af of China en de VSA elkaars bedoelingen en relaties met Pakistan beter zullen verstaan in de toekomst. De laatste driehoek is China-Pakistan-India. Voor China is het belangrijk dat er stabiliteit komt in Azië. Een ander doel van China is de gezonde ontwikkeling van Pakistan. De regionale stabiliteit in Azië behoort tot de streefdoelen van China omdat China een constructieve en verantwoordelijke speler wordt in de internationale maatschappij. Daarnaast wil China dat Pakistan zich ontwikkelt tot een constructieve en stabiele factor in Zuid-Azië. China heeft veel handelsroutes die door Pakistan gaan wat maakt dat


een gezond Pakistan belangrijk is. Als gevolg van deze streefdoelen zal China er dan ook alles aan doen opdat Pakistan en India hun conflict over Kashmir kunnen oplossen. Dit geschil kan enkel opgelost worden met de steun en de hulp van internationale machten zoals China en de VSA. Belangrijk voor die supermachten is te voorkomen dat het Kashmirgeschil uitloopt op een nucleaire wapenwedloop. (Guihong Z. (2003))

Toch wilde de Chinese president Hu Jintao de Chinese vrees voor het Amerikaanse imperialisme ontkrachten tijdens zijn bezoek aan Washington op 18 en 19 april 2006. Met dit bezoek wilde Hu Jintao enkel en alleen respect afdwingen van de Verenigde Staten voor de snelst groeiende economie ter wereld, namelijk de Chinese economie. Het doel van Hu Jintao was de verhoging van het Chinese prestige. Japan blijft nog steeds de locomotief van de Aziatische economie maar de laatste jaren kent de Chinese economie veel grotere groeiratio’s dan de Japanse. China is een sterk land dat trots is op haar culturele prestaties waar ze andere landen graag aan herinnert. (Coonan C. (2006)) De Verenigde Staten hoopten China te beïnvloeden op verschillende vlakken. De handel tussen de VS en China is voor beide landen enorm belangrijk maar op dit ogenblik weegt de handelsbalans nog steeds door in het voordeel van China. Daar hoopte Bush tijdens het bezoek van Hu verandering in te brengen. (Wolfson C. M. (2006)) De goedkope Chinese export overspoelt immers de Amerikaanse markt met als gevolg een verhoogde werkloosheid in de VS. Het bezoek van Hu startte met een bezoek aan Bill Gates, gevolgd door een bezoek aan Howard Schultz van de Starbucks koffieshopketen en aan de Boeingfabriek in Seattle. (Coonan C. (2006)) Naast de economische aspecten, namen ook de veiligheidsaspecten een belangrijke plaats in tijdens het bezoek van Hu. De Irancrisis (zie punt 4.2) moet voor de Veiligheidsraad van de VN verschijnen. In deze kwestie nemen China en de VS tegengestelde posities in. Tijdens het Chinese bezoek wilde Bush China beïnvloeden over de Irankwestie. De VS is er zich van bewust dat China niet van mening zal veranderen en aan de kant van Iran zal blijven staan, maar de VS wilde proberen om China te overtuigen om geen veto te stellen op de VN Veiligheidsraad met betrekking tot verhoogde druk op Iran om haar uraniumverrijking te stoppen. (Wolfson C. M. (2006))

Er kan geconcludeerd worden dat Hu Jintao zijn respect behaald heeft maar er verder geen concrete zaken geregeld werden. Het wantrouwen van beide landen ten opzichte van elkaar blijft bestaan. China en de VS blijven elkaars concurrent als supermachten die hun invloed in Azië willen uitbreiden.


Ook tijdens het bezoek zelf vonden gebeurtenissen plaats die erop wijzen dat China en de VS elkaar nog steeds wantrouwen. Het nationale volkslied van China werd aangekondigd als “het nationale volkslied van de Republiek China”. Republiek China is een andere naam voor het nog steeds betwiste gebied Taiwan en Taiwan vroeg veiligheidsondersteuning van de VS. Verder werd een lid van de religieuze groep Falung Gong die onderdrukt wordt door de overheid van de Volksrepubliek China, toegelaten als neutraal journalist. Tijdens de ontmoeting van Bush en Hu Jintao begon deze Falung Gong-aanhanger Hu Jintao uit te schelden. Bush verontschuldigde zich maar China vond dat de VS voorzichtiger hadden moeten zijn. (Beale J. (2006))

4.2 De Irancrisis

De Irancrisis handelt over het nucleaire programma van Iran. Alvorens over te gaan tot de rol van China en Pakistan, wordt een overzicht gegeven van de crisis. Ondanks de vermoedens over de nucleaire ambities van Iran, werd de internationale maatschappij overrompeld wanneer in augustus 2002 de omvang van de capaciteiten van Iran voor het eerst openbaar gemaakt werden. In februari 2003 concludeerden inspecteurs van het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) dat nucleaire faciliteiten in Iran veel groter, gesofisticeerder en veel dichter bij hun voltooiing waren dan voordien beweerd werd. Omdat gesprekken tussen de VSA en Iran uitbleven, hebben Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk, samen de EU3, het initiatief genomen om met Iran te gaan spreken. Op die manier wilden ze Iran overtuigen om van de verrijkingscomponent in haar nucleair programma af te zien. In oktober 2003 werd een akkoord bereikt met Teheran. Teheran ging akkoord om in volle samenwerking met de IAEA alle vereisten en openstaande zaken van de IAEA op te lossen en elke mogelijke faling of tekort te verduidelijken en recht te zetten. Bovendien ging Iran akkoord om de IAEA uitgebreide toegang te geven tot informatie over en gebieden waarin nucleaire activiteiten plaatsvinden. De belangrijkste Iranese belofte was evenwel het onderbreken van uraniumverrijking. In ruil voor de beloften van Teheran, beloofde de EU3 gemakkelijkere toegang tot moderne technologie en bevoorradingen op verschillende gebieden van zodra de internationale zorgen volledig opgelost zijn. Een volgend akkoord werd bereikt in november 2004 in Parijs. Iran zou niet streven naar nucleaire wapens en de onderbreking van de uraniumverrijking verlengen. Aan de andere zijde zou de EU3 Iran voorzien van garanties voor nucleaire, technologische en economische coöperatie en voor het verzekeren van de veiligheid. De volgende overeenkomst werd door de EU3 gepland in juni


2005 na de verkiezingen in Iran, omdat ze dachten dat Rafsanjani, met wie het volgens hen gemakkelijker onderhandelen is, de verkiezingen zou winnen. Maar Ahmadi-Nejad, die een heel andere houding vertoonde tegenover de nucleaire kwestie, werd verkozen. Ahmadi-Nejad liet weten dat Iran haar nucleaire politiek niet zou wijzigen. Door het voorstel van Iran, om haar uraniumconversie verder te zetten onder het toezicht van de IAEA, wilde de EU3 de onderhandelingen bevorderen maar in augustus 2005 werden de onderhandelingen verbroken. Toch deed de EU3 nogmaals een poging om de onderhandelingen te hervatten. Ze accepteerde het Iranese recht om een burgerlijk nucleair programma te ontwikkelen en drukte haar steun voor een dergelijk programma uit. Maar ze wees elke bezigheid van Iran voor een inlandse verrijkingscapaciteit af. De EU3 herhaalde haar belofte voor economische, politieke en veiligheidscoöperatie en beweerde Iran te steunen in haar toetreding tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Maar Iran wees elk voorstel af. President Ahmadi-Nejad kondigde aan dat hij een nieuw voorstel zou doen tijdens zijn bezoek aan de Verenigde Naties. Hij drong aan op het onvervreemdbare recht van Iran op een volledige brandstofcyclus en veroordeelde de opinie van het Westen als een poging om Iran en andere zich ontwikkelende naties te beroven van de rechten die ze genieten. Op 24 december kwam een raad van de IAEA bijeen. De meerderheid van de leden drukten hun bezorgdheid uit over het feit dat de Iranese verzwijging voor 2003 geleid had tot verschillende gaten in het gehoorzamen van het Iranese akkoord met de IAEA dat in oktober 2003 gesloten werd en over het gedrag en de bedoelingen van Iran. De enige uitweg die de leden zagen, was het voorleggen van de situatie in Iran aan de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. 11 landen onthielden zich, inclusief China en Rusland en slechts één land was tegen, namelijk Venezuela. Maar het voorleggen aan de Veiligheidsraad ging niet door. In november 2005 werd een nieuw voorstel gedaan om de kwestie aan de Veiligheidsraad voor te leggen maar opnieuw werd dit voorstel door de raad van de IAEA afgewezen. Het geduld van de IAEA raakte uiteindelijk op in februari 2006 nadat Iran liet weten dat het haar onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten, inclusief verrijking van uranium, zou verder zetten. Iran beweerde dat er een onderscheid gemaakt moest worden tussen onderzoek naar nucleaire energietechnologie en de productie van nucleaire energie. Dit laatste zouden ze nog steeds niet doen. De raad van de IAEA besliste om de kwestie voor te leggen aan de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. De raad drukte ernstige bezorgdheid uit over de nucleaire ambities van Iran. Dit betekende voor Iran de druppel om niet meer mee te werken en gewoon hun zin te doen wat betreft uraniumverrijking. (International Crisis Group (2006)) Iran


beschouwt haar nucleair programma als het symbool van haar onafhankelijkheid ten opzichte van het Angelsaksische kolonialisme waardoor het veel geleden heeft. Bovendien wil het haar vraag naar nucleaire energie met andere landen delen en het recht op een vredelievend nucleair programma opnieuw bevestigen, niet enkel voor zichzelf maar voor iedereen. (Meyssan T. (2006))

Iran heeft inderdaad geleden onder een vorm van Angelsaksisch kolonialisme. In 1949 groeide de wens van Iran om haar olie-industrie te nationaliseren. Tot dan toe was Groot-Brittannië eigenaar van de grootste olieproducent, de Anglo-Iranian Oil Company. Maar de Iranesen merkten op dat de Britten meer inkomsten ontvingen door de concessionaris, Iran, te belasten dan dat de Iranesen royalty’s ontvingen. In november 1950 verwierp de Majlis, het Iranese parlement, met Mossadegh aan het hoofd, een voorstel van het oliebedrijf om de voorwaarden voor Iran te verbeteren omdat het niet voorzag in een fiftyfifty verdeling van de winsten. Verdere onderhandelingen met de Britse onderneming mislukten en op 15 maart 1951 keurde de Majlis de nationalisatie van de Iranese oliesector goed. In april benoemde het Iranese parlement Mossadegh tot eerste minister en de shah, de monarch van Iran, kon niet anders dan het resultaat van de stemming in het parlement te bekrachtigen. Maar Iran leed ernstige verliezen door de nationalisatie van de oliesector. Britse technici verlieten Iran en Groot-Brittannië blokkeerde wereldwijd de aankoop van Iranese olie. Groot-Brittannië bevroor de Britse middelen die het vroeger ter beschikking van Iran stelde en hield op te exporteren naar Iran. Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag velde een vonnis in het voordeel van Iran maar daarmee was het conflict tussen de Britse onderneming en Iran niet opgelost. Ondertussen namen de populariteit en de macht van Mossadegh toe, wat leidde tot een politieke chaos in Iran. Er ontstond onenigheid tussen de shah en Mossadegh. In de zomer van 1952 wees de shah het verzoek van Mossadegh, voor de macht over het leger en de Minister van Oorlog, af. Mossadegh gaf zijn ontslag en Ahmed Qavam werd aangesteld als nieuwe eerste minister. Omdat de werkwijze van Qavam tegengesteld was aan de plannen van Mossadegh en gezien de populariteit van Mossadegh, moest de shah Qavam ontslagen. Mossadegh werd opnieuw benoemd en kreeg de volledige macht over het leger en de Minister van Oorlog. In oktober verklaarde Mossadegh dat Groot-Brittannië een Iranese vijand werd en verbrak alle diplomatieke relaties met Groot-Brittannië. Groot-Brittannië kreeg de steun en hulp van de Verenigde Staten. In juni 1953 ontwikkelden de VS en Groot-Brittannië een gezamenlijke actie onder de naam “Operation Ajax”. Volgens dit plan moest de shah Mossadegh ontslaan. De shah deed dit en benoemde Zahedi als nieuwe eerste


minister. Maar Mossadegh weigerde om af te treden en wanneer bleek dat Mossadegh zijn toevlucht zou nemen tot geweld, vluchtte de shah naar Italië zoals voorzien was in het plan van de Amerikanen en de Britten. Uiteindelijk versloeg het pro-shah leger met de steun van Groot-Brittannië het leger van Mossadegh. Mossadegh werd gearresteerd, kreeg drie jaar gevangenisstraf gevolgd door levenslang huisarrest. Eind augustus 1953 keerde de shah terug naar Iran. Vervolgens moest het olieprobleem in Iran opgelost worden. Dit bleek niet gemakkelijk aangezien Iran als olieleverancier volledig vervangen was door andere leveranciers sinds de Britse boycot in 1951. Bovendien liet Groot-Brittannië weten iedere oplossing die de Anglo-Iranian Oil Company uitsloot, af te zullen wijzen. De Anglo-Iranian Oil Company kreeg een nieuwe naam namelijk “British Petroleum”. In ruil voor de steun van Amerika en Groot-Brittannië om Mossadegh uit zijn macht te ontzetten, keurde de shah een internationaal consortium van de Verenigde Staten goed waarbij 40 % van de Iranese oliesector in Britse handen kwam, 40 % in Amerikaanse handen, 6 % in Franse handen en 14 % in Nederlandse handen. Het consortium was geldig voor 25 jaar en steunde op een fiftyfifty verdeling van de winsten tussen Iran en de leden van het consortium. Maar er mochten geen Iranese leden toetreden tot de Raad van Bestuur van het consortium. In 1973 uiteindelijk kwam de Iranese oliesector opnieuw onder nationale Iranese controle. (Painter D. (z.d.))

De meningen van de supermachten over het atoomprogramma van Iran zijn op dit ogenblik verdeeld. Het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland (EU3) zijn ervan overtuigd dat Iran een nucleair wapenprogramma heeft. Hiervoor baseren ze zich op een briefing van de VSA die hen geheime documenten getoond hebben die bevestigen dat Teheran aan een Green Salt Project werkt. Dit project zou erop gericht zijn om een raketprogramma te ontwikkelen met nucleaire torpedo’s. Aan de andere kant staan Rusland, China en India die geloven dat het Iranese programma een puur burgerlijk programma is. Zij baseren zich op de Fatwa of Ayatollah Khomeiny, die beveelt dat de productie, het bezit en het gebruik van nucleaire wapens in strijd is met de Islamitische leer. (International Crisis Group (2006))

Hoe denken China en Pakistan nu over deze kwestie? De benadering van China weerspiegelt het balanceren tussen hun belangrijkste politieke relatie met de VSA en groeiende economische bindingen met Iran. China voelt zich meer solidair met een derde wereldland en zou zich niet comfortabel voelen wanneer het de kant van de VSA zou kiezen. Volgens China is Washington tegen de vraag voor gelijke behandeling. Vroeger was China de belangrijkste


leverancier van nucleaire energie voor Iran maar de Chinese toevoer verminderde onder Amerikaanse druk. Samen met Rusland, probeert China Iran te overtuigen om terug te keren naar de tijdelijke opschorting van uraniumverrijkingactiviteiten maar ze zijn wel van mening dat er geen sancties opgelegd mogen worden aan Iran omdat de diplomatiek moet nagestreefd blijven. (International Crisis Group (2006)) Uiteraard is er nog een belangrijke reden voor China om Iran te steunen. Uit hoofdstuk één bleek dat China kampt met een enorme energiehonger de laatste jaren. Iran is het rijkste land aan aardolie en –gasreserves. China wil haar relaties met Iran behouden en zelfs nog verbeteren zodat China een beroep kan doen op Iran voor energie-import. China verleent Iran steun in het Iranese conflict met het Westen over het Iranese nucleaire programma. In ruil hoopt China Iran te kunnen overtuigen om mee te werken aan de constructie van pijpleidingen tussen Iran en China. Op die manier zou China in de toekomst grondstoffen voor de energieproductie kunnen aanvoeren uit Iran. Om dit doel te bereiken is China nu reeds aan het participeren in Iranese energieprojecten en intensifiëren de handelsrelaties tussen deze twee landen.

Pakistan is van mening dat het conflict rond het nucleaire programma van Iran moet opgelost worden door te onderhandelen zonder dat een partij gedwongen wordt om bepaalde voorstellen te aanvaarden. Straffen opleggen aan Iran, keurt Pakistan af, evenals het gebruik van geweld tegen Iran. Pakistan staat met andere woorden aan dezelfde zijde als China. Net zoals China en Rusland heeft Pakistan in de jaren ’80 en ’90 nucleaire steun verleend aan Iran. Pakistan is zelf een nucleaire macht en heeft technologieën doorgegeven aan Iran die kunnen gebruikt worden voor de productie van kernwapens. Het lijkt met andere woorden niet meer dan logisch dat Pakistan de zijde van Iran kiest. Toch zit er meer achter. De nieuwe haven in Gwadar in Pakistan (zie hoofdstuk 5) moet de Pakistaanse economie optrekken door vrachten van zowel het binnenland als het buitenland te behandelen. Iran is één van de meest energierijke landen en Pakistan hoopt deze energiebronnen via haar Gwadarhaven te verschepen. Opdat de Gwadarhaven succes zou hebben, is het belangrijk dat Pakistan goede relaties onderhoudt met haar buurlanden en de staten uit Centraal-Azië. Aan de andere zijde worden de relaties tussen Pakistan en de VSA door deze positionering van Pakistan bemoeilijkt. Pakistan was één van de belangrijkste bondgenoten van de VSA in de oorlog tegen het terrorisme. (Pak Tribune (2006))


We kunnen besluiten dat de relaties tussen China en Pakistan niet onmiddellijk beïnvloed zullen worden door de Irancrisis. Beide landen hebben hun eigen belangen om de kant van Iran te kiezen in het conflict. Voor China is de hoofdreden de mogelijkheid om de energiehonger waarmee ze te kampen heeft, te stillen met bronnen uit Iran. Voor Pakistan hangt het succes van de Gwadarhaven af van de relaties met haar buurlanden. Uiteraard is ook voor China het slagen van het havenproject in Gwadar van belang omdat deze haven eveneens een verbindingsweg betekent tussen China en Centraal-Azië, dat rijk is aan energiebronnen.

4.3 Verbetering van de relaties tussen Pakistan en India

Sinds het aan de macht komen van Musharraf lijkt het erop dat de relaties tussen India en Pakistan verbeterd zijn. De ontmoeting tussen president Musharraf en de Indiase eerste minister Atal Behari Vajpayee in 2001 werd een keerpunt in de relaties tussen Pakistan en India. Zodra Musharraf legeraanvoerder werd onder president Nawaz Sharif, weigerde Musharraf om de beslissing van de regering, om gesprekken met India te houden in februari 1999 in Lahore, te aanvaarden. In mei 1999 saboteerde hij het vredesproces door zijn troepen te bevelen om het Indiase territorium in Kashmir, Kargil, binnen te vallen. In december 2001 volgden nog een reeks aanvallen op het Indiase parlement in Delhi door Pakistaanse militanten. De reactie van India was het bewaken van zijn grenzen met duizenden troepen. Op 13 december 2001 heeft Vajpayee de aanslagen op India veroordeeld en gesteld dat de oorlog in de laatste fase kwam, die moest bestaan uit een beslissend gevecht. Het duurde tot oktober 2002 voordat beide landen overeenkwamen om hun troepen terug te trekken. Hoewel Musharraf sindsdien de Pakistaanse militaire troepen in Kashmir in bedwang kon houden, beweerde India dat Pakistan nog geen stappen ondernomen had om het terrorisme in Kashmir te verminderen. Maar het feit dat Pakistan bondgenoot werd van de VSA in de oorlog tegen het terrorisme maakte dat Musharraf zijn troepen niet volledig kon bedwingen. In 2003 werd een overeenkomst bereikt tussen India en Pakistan om de “Controlelijn” open te stellen zodat families zich konden herenigen. De moordpogingen op Musharraf in 2003 kunnen als het keerpunt gezien worden. Sinds 2003 hebben heel wat ontwikkelingen plaatsgevonden rond de Kashmirkwestie. Er vonden meer contacten tussen India en Pakistan plaats en de busdiensten tussen Lahore in Pakistan en Delhi in India en tussen Amritsar in India en Lahore werden opnieuw ingelegd. Verder werd ook een spoorweg hersteld en opnieuw in


gebruik genomen. In januari 2004 gingen Musharraf en Vajpayee opnieuw met elkaar in gesprek. Ondanks de val van Vajpayee, werden de gesprekken voortgezet in september 2004 tussen Musharraf en de nieuwe Indiase eerste minister Manmohan Singh. In april 2005 werden de onderhandelingen hernomen tijdens het bezoek van Musharraf aan Delhi. Er werd door Musharraf en Singh in een gezamenlijke verklaring vastgelegd dat het bilaterale vredesproces nu onomkeerbaar werd. Daarna zouden de ontwikkelingen in drie stappen plaatsvinden. De eerste stap hield een overeenkomst in over het verdere terugtrekken van de militaire troepen in Kashmir. De volgende stap hield een verbanning van testen met nucleaire wapens in evenals een wederzijdse vooruitgang in het waarschuwen voor rakettesten. Over de derde fase is nog niet veel bekend. Het enige wat hierover geweten is, is dat de kernzaak van het Kashmirconflict behandeld werd achter gesloten deuren. Door de humanitaire noden na de aardbeving in Pakistan, is Pakistan in een zwakkere positie terecht gekomen, ondanks het feit dat door het openstellen van de Controlelijn, India kan toezien op gebieden waarvan ze denkt dat ze gebruikt worden door militanten voor grensoverschrijdende rooftochten. Daarom heeft Musharraf recentelijk voorgesteld om Kashmir volledig te demilitariseren en onderhandelingen te starten over zelfbestuur voor de Kashmiri’s aan beide zijden van de Controlelijn. India daarentegen blijkt weinig in ruil te bieden aan Pakistan. (Bennett Jones O. & Shaikh F. (2006))

Opnieuw dient gewezen te worden op de opkomst van China als een supermacht in Azië. China beschikt over een indrukwekkende en groeiende economie gekoppeld aan een militair moderniseringsprogramma. De Chinese militaire concentratie is legaal maar de Chinese nucleaire en raketassistentie aan Pakistan en Noord-Korea verraden China’s doelstellingen. Het strategische doel van China is om op te komen als superieure Aziatische macht door de beleidsmogelijkheden in Azië via nucleaire proliferatie van de enige globale supermacht, zijnde de VSA, te beperken. Daarnaast wil ze Japan stoppen als opkomende macht. Opdat China zou kunnen opkomen, is het noodzakelijk dat er vrede en stabiliteit heerst in Zuidoost-Azië. (Pardesi M.S. (2004)) De Chinese handelsroutes met het Westen kruisen allemaal Azië. Stabiliteit en vrede zijn belangrijk voor het goede functioneren van deze routes. Vandaar dat China voorstander is van het vredesproces tussen India en Pakistan. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken van China liet in 2004 weten dat China voorstander is van de verbetering van de bilaterale relaties tussen India en Pakistan. Beide landen zijn belangrijke spelers in Zuid-Azië. Door hun geschil rond Kashmir op te


lossen, kunnen ze bijdragen tot vrede en stabiliteit in de Zuidoost-Aziatische regio. (Embassy of the People’s Republic of China in India (2004))

Er kan geconcludeerd worden dat de relaties tussen China en Pakistan niet gewijzigd zullen worden door de verbetering van de relaties tussen Pakistan en India. China is voorstander van de vredesonderhandelingen van Pakistan en India omdat stabiliteit en vrede belangrijk zijn opdat China zou kunnen opkomen als supermacht. Bovendien lopen bijna alle handelsroutes van China door Pakistan. Met andere woorden, China wil de vriendschappelijke relatie die het opgebouwd heeft met Pakistan, absoluut verder zetten.

4.4 De relaties tussen China en India

Heel wat kranten brengen artikels over de verbetering van de relaties tussen China en India. Er zouden drie gebeurtenissen of ontwikkelingen zijn die dit beamen. Ten eerste hebben China en India een overeenkomst gesloten om hun grensconflict definitief op te lossen. In april 2005 reisde Wen Jiabao af naar New Delhi waar hij samen met Sindh, de eerste minister van India, een akkoord ondertekende dat richtlijnen bevat om het grensconflict op te lossen. De oplossing dient definitief te zijn en moet alle sectoren van het conflict omvatten. Er werd eveneens afgesproken dat het conflict opgelost zou worden door vredelievende onderhandelingen. Geen enkele partij zou geweld gebruiken tegen de andere om haar eisen af te dwingen. (Xinhua (2005)) Een tweede ontwikkeling zou de steun zijn van China aan India om lid te worden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Wel dient opgemerkt te worden dat China een voorwaarde stelt aan het permanente lidmaatschap van India. India mag geen vetorecht krijgen. (Dawn (2005)) De toestemming van China om het aantal permanente leden van de VN Veiligheidsraad uit te breiden is opmerkelijk. Tot dus ver had China zich steeds verzet tegen de uitbreiding van de Veiligheidsraad. (Malik M. (2006); Martin L. (2004)) Een laatste element is de intensifiëring van de handelsrelaties tussen China en India. Op dit ogenblik is China de belangrijkste handelspartner van India. (Malik M. (2006)) Aan de verbetering van de economische relaties, worden de gemeenschappelijke interesses voor energie gekoppeld. China en India zijn beide opkomende machten die nood hebben aan voldoende energiebronnen. Op 12 januari 2006 ondertekenden China en India vijf memoranda voor energiecoöperatie. Er werd overeengekomen om de informatieverstrekking, in geval van de vraag aan een derde land voor oliebronnen met het oog op wederzijdse voordelen, uit te breiden. Vier memoranda hebben een commercieel karakter. Het vijfde handelt


over de evaluatie van het potentieel om samen te werken op het gebied van biobrandstoffen. (Xinhua (2006))

Maar wanneer dieper ingegaan wordt op de redenen van China om de relaties met India te verbeteren, blijkt dat er nog steeds een aanzienlijke graad van wantrouwen en rivaliteit blijft bestaan tussen China en India. China ziet India immers als een potentiële rivaal voor haar expansiedrang. Daarom wil ze de capaciteiten van India beperken op alle mogelijke manieren. De grootste rivaal van China is echter de VSA. China wil de invloed van de VSA in Azië inperken door de toevlucht van India tot de VSA te verminderen of te matigen. Door haar grensconflict met India op te lossen, wil China voorkomen dat er nieuwe conflicten zouden ontstaan tussen India en Pakistan. Dergelijke conflicten zouden de opkomst van China als supermacht in gevaar kunnen brengen omdat bijna alle Chinese handelsroutes door deze gebieden lopen. Een andere reden om het grensconflict op te lossen, is de zoektocht naar een middel om het terrorisme in Xinjiang te stoppen. Uiteraard hangt de uitbreiding van de handelsrelaties ook hiermee samen. China gelooft dat armoede aan de basis ligt van oproer en vreest dat indien buitenlandse religieuze partijen aan de macht komen, deze zouden trachten hun hulp te centraliseren naar de moslimseparatisten in Xinjiang. Door de energiecoöperatie wil China haar toevloed van energiebronnen veilig stellen. China kampt immers met een enorme energiehonger waardoor ze er alles aan zal doen om haar toegangswegen tot energie veilig te stellen. (Martin L. (2004)) Tot slot steunt China India’s vraag om toe te treden tot de VN Veiligheidsraad. Door India te steunen, wil China voorkomen dat Japan zal toetreden. In de VN Veiligheidsraad zitten vijf permanente leden met een vetorecht, namelijk China, Rusland, de VSA, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. China is het enige lid dat tegen de uitbreiding van de Veiligheidsraad was. Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Rusland steunden de aanvraag van India. De VSA daarentegen steunden de toetreding van Japan. Aangezien China absoluut tegen de toetreding van Japan is, wil ze India toelaten tot de VN Veiligheidsraad als permanent lid maar zonder vetorecht. (Malik M. (2006)) Het blijkt duidelijk dat China steeds haar eigenbelang nagestreefd heeft in haar recentelijke ontwikkelingen met India.

Vraag blijft hoe Pakistan reageert op deze engagementen van China met India. Voor het eerst sinds de vestiging van de relaties tussen China en Pakistan, staat Pakistan angstig tegenover de schijnbaar verbeterde relaties tussen China en India. (Ghanta B. (2005)) Pakistan vreest dat de opkomende relaties tussen


China en India de machtsbalans in Azië zullen wijzigen. Pakistan ziet haar relaties met China immers nog steeds gebaseerd op het principe “Mijn vijands vijand, is mijn vriend”. Pakistan wil de voordelen die ze ontvangt door de relaties met China, zowel strategisch als materieel, niet verliezen. (Bennet Jones O. & Shaikh F. (2006)) Door de media wordt meegedeeld dat China wil dat Pakistan zijn relaties met India verbetert en haar voordeel haalt uit de Chinees-Indiase economische dominantie. Maar Pakistan heeft uiteraard schrik voor de opkomst van India als dominante supermacht in Azië. (Ghanta B. (2005))

Door de ontwikkeling van Chinese relaties met India, staan de vriendschappelijke relaties tussen China en Pakistan onder druk. China streeft een enorme expansiedrang na en daarvoor is stabiliteit in Zuidoost-Azië noodzakelijk. Om die stabiliteit te bereiken, voelt China zich genoodzaakt India de indruk te geven dat China bereid is om nieuwe relaties met India op te bouwen. Daarnaast staat de gehele Chinese buitenlandse politiek in het teken van energiebevoorrading als oplossing voor de Chinese energiehonger. China probeert om zowel met Pakistan als met India goede relaties te ontwikkelen. Op die manier wil ze zich profileren tot meest invloedrijke macht in Azië en tezelfdertijd de invloed van de VSA in Azië beperken. Toch zal China moeten opletten dat het Pakistan op de hoogte houdt van haar plannen met India indien het wil voorkomen dat Pakistan wantrouwig wordt ten opzichte van China.

4.5 De invloed van de VSA in Zuidoost-Azië

De laatste belangrijke factor in de globale context van Zuidoost-Azië, is de rol die de VSA spelen. In bijna alle voorgaande conflicten en ontwikkelingen uit de Zuidoost-Aziatische regio, zijn de Verenigde Staten van Amerika reeds aan bod gekomen. De VSA hebben relaties ontwikkeld met India en met Pakistan. China staat recht tegenover de VSA en wil zich eveneens ontwikkelen tot meest invloedrijke staat in Azië. Al deze relaties komen achtereenvolgens aan bod. Tot slot wordt ook gekeken naar de positie van de VSA in de Irancrisis.

Pakistan werd de voornaamste partner van de VSA in de oorlog tegen terrorisme. De VSA hadden twee redenen om Pakistan te vragen als partner in de oorlog tegen het terrorisme. Ten eerste grenst Pakistan aan Afghanistan en is het een van de weinige landen die een formele diplomatieke relatie had met de Taliban. Daarnaast verenigde Pakistan de twee belangrijkste dreigingen voor de


Amerikaanse veiligheid, namelijk massavernietigingswapens en waargenomen links met het terrorisme. President Musharraf stelde vast dat als Pakistan niet zou coöpereren met de VSA, Pakistan gemarginaliseerd en geïsoleerd zou worden door de VSA en de internationale gemeenschap. In het slechtste geval zou Pakistan zelf een doelwit van de VSA kunnen worden omdat Pakistan relaties onderhield met het Talibanregime. De VSA waren Pakistan dankbaar voor haar steun en kondigden bilaterale programma’s aan voor Pakistan die onder andere schuldaflossing, democratische assistentie, versteviging van scholingsprojecten, toenemende defensieve coöperatie en samenwerking in het afdwingen van naleving van de wet, in wetenschap en in technologie inhielden. Maar Pakistan en de VSA hadden ook heel wat tegenstrijdige streefdoelen. Recentelijk hebben Pakistan en de VSA samengewerkt in Afghanistan. De VSA hebben Pakistan gesteund in het heropbouwen van de natie en het herstellen van de Pakistaanse buitenlandse zaken. In ruil steunde Pakistan de VSA in het verwijderen van het Talibanregime in Afghanistan. Om goede relaties met Pakistan te behouden, zullen de VSA twee fundamentele basissen moeten vestigen voor haar engagement in Pakistan. Enerzijds is een langetermijnprogramma nodig voor het uitbreiden en legitimiseren van de Pakistaanse instellingen. Anderzijds is een voortdurende en realistische benadering om samen te werken met zowel Pakistan als India om het conflict tussen deze twee landen op te lossen, noodzakelijk. (Guihong Z. (2003))

De tweede belangrijke Zuid-Aziatische partner van de VSA is India. De samenwerking tussen de VSA en Pakistan heeft de relaties tussen de VSA en India op korte termijn bemoeilijkt, maar de VSA hebben India verzekerd dat ondanks de nieuwe relatie met Pakistan, de relatie met India niet over het hoofd gezien zou worden. Maar India rekent Pakistan bij de veroorzakers van terrorisme, eerder dan bij de oplossers. Volgens India hadden de VSA dubbele standaarden voor terrorisme ontwikkeld door samen te werken met Pakistan. India oordeelde dat de VSA terroristen vervolgden die haar eigen veiligheid bedreigden en niet de terroristen die India plaagden. Het ging zo ver dat India in 2002 dreigde om de oorlog te verklaren aan Pakistan. De VSA riep India op tot zelfbeheersing. Ze vreesde dat een dergelijke oorlog de Amerikaanse antiterrorismestrategie zou verzwakken en wijzigen. Wat het Kashmirconflict betreft, bleef India kalm bij het idee van de VSA om een speciale eenheid te sturen naar de Kashmirregio maar verzette het zich tegen de Amerikaanse aandrang om met Pakistan te onderhandelen. Bovendien vreesde India dat de VSA zich te veel gingen concentreren op de wereldwijde bestrijding van terrorisme en minder op de relaties met India. Enkel de defensieve coöperatie


was toegenomen sinds de aanslagen van 11 september 2001. India is zich bewust van het feit dat het zich enkel kan ontwikkelen tot supermacht door de steun van de VSA in het voltooien van haar economische, politieke, veiligheids- en diplomatieke streefdoelen. Toch slaagden de VSA erin om de relaties met India in stand te houden. (Guihong Z. (2003))

Uiteraard is ook China een belangrijke speler in Zuidoost-Azië. De VSA moeten komen tot een meer verfijnd begrip van de Chinese rol in Zuid-Azië. China is immers niet enkel de belangrijkste militaire partner van Pakistan maar eveneens de belangrijkste handelspartner van India. Heel wat journalisten speculeren over de rivaliteit tussen China en India die twee opkomende machten zijn. De laatste jaren werd duidelijk dat India China meer ziet als een economische en politieke opportuniteit dan als een strategisch of economisch probleem. India blijft wel naar Amerikaanse militaire technologie verlangen als veiligheid tegen een mogelijke Chinese dreiging en nog directer tegen een onvoorspelbaar Pakistan. De rivaliteit tussen China en de VSA om over Zuidoost-Azië te heersen is duidelijk. Beiden zullen hun strategische partners gebruiken om elkaar te stoppen. (Cohen S. (z.d.))

Het laatste conflict waarin de rol van de VSA belangrijk is, is de Irancrisis. Deze werd reeds besproken in 5.2. De VSA blijven zich verzetten tegen bilaterale of multilaterale nucleaire onderhandelingen. De VSA vinden dat Iran ongeïnteresseerd is en een gebrek aan geloofwaardigheid vertoont. Bovendien zou Iran het terrorisme steunen en zich bezig houden met verdachte zaken in Irak. Staatssecretaris Condoleeza Rice beweert dat de onderhandelingen in handen zijn van Europa en dat het het beste is dat dat zo blijft. Maar Europa is van mening dat een oplossing onmogelijk is zonder de medewerking van de VSA, zelfs als Iran geïnteresseerd zou zijn. De VSA is resoluut tegen uraniumverrijking door Iran en is niet van plan om ook maar iets toe te geven op dat vlak. Volgens de VSA zou elke toegeving leiden tot de mogelijkheid voor Iran om kernwapens te ontwikkelen en dat is onaanvaardbaar. Desnoods moet Iran gedwongen worden tot het wijzigen van haar nucleair programma via militaire acties. In deze crisis hebben de VSA zowel China als Pakistan als India tegen zich. Deze drie staten zijn alle drie nucleaire wapenstaten en hebben de kant van Iran gekozen. Toch hebben deze landen Iran niet resoluut gesteund. Wanneer in 2005 voor de eerste maal gestemd werd om de Irankwestie voor te leggen aan de VN Veiligheidsraad, stemde India verrassend voor. Elf landen onthielden zich waaronder China. Toch bemoeilijkt de houding die wordt ingenomen door China, India en


Pakistan de drang van de VSA om hun invloed in Zuidoost-Azië uit te breiden. (International Crisis Group (2006))

We kunnen concluderen dat de VSA zich willen profileren als meest invloedrijke staat in Zuidoost-Azië op alle mogelijke manieren. Ze proberen zowel India als Pakistan aan hun kant te krijgen. Op die manier wil het China als opkomende macht limiteren. Maar op dit ogenblik hebben de VSA heel wat tegengestelde doelstellingen aan deze van de Zuidoost-Aziatische staten waardoor ze zichzelf minder populair maken. Indien ze hun invloed willen behouden, zullen ze een strategie moeten ontwikkelen waarin begrip getoond wordt voor de opkomst van China. China werd steeds beschouwd als een rivaal. Het bezoek van Hu Jintao aan Washington moest zorgen voor een verbetering van de relaties tussen China en de VSA maar uiteindelijk bleek het bezoek niet veel opgebracht te hebben. Wat wel belangrijk was in verband met het bezoek van Hu, was het afdwingen van respect van de VSA voor China als opkomende supermacht. Dit is de eerste stap die noodzakelijk is voor de opbouw van een goede verstandhouding en voor het overleven van de Amerikaanse invloed in Azië. Maar ook na het bezoek blijven beide landen elkaar als concurrent zien voor de invloed in Azië. Een andere domper op de streefdoelen van de VSA, is de spanning die boven de relaties tussen de VSA en India hangt. India heeft het moeilijk met de ontwikkeling van de Amerikaans-Pakistaanse relaties.

4.6 Besluit

De situatie in Zuidoost-Azië is zeer complex. Er heersen verschillende crises waarin China en Pakistan telkens hun eigen positie innemen. De complexiteit zit niet in de hoeveelheid crises maar wel in het feit dat bijna alle crises met elkaar verweven zijn.

Pakistan heeft een belangrijke rol gespeeld in de crisis in Afghanistan. De crisis in Afghanistan ontstond door de oorlog tegen het terrorisme waarin Pakistan de belangrijkste partner van de Verenigde Staten was. Door de oorlog werden grote vernielingen aangebracht in Afghanistan en verarmde de Afghaanse bevolking. Maar ook in de heropbouw van Afghanistan speelt Pakistan een belangrijke rol. Pakistan heeft heel wat Afghaanse vluchtelingen opgevangen. Ook de Chinese overheid helpt bij de wederopbouw in Afghanistan. Maar ze doet dit op een indirecte manier. China stuurde tenten en dekens naar de Pakistaanse overheid die deze moest gebruiken bij de


wederopbouw in Afghanistan. Ondanks deze samenwerking hingen er spanningen boven de Sino-Pakistaanse relaties als gevolg van de samenwerking tussen Pakistan en de VSA in de oorlog tegen het terrorisme. China ziet de VSA nog steeds als een rivaal en vreesde dat de aanwezigheid van de VSA in Afghanistan haar opkomst als supermacht zou belemmeren.

Ook in de Irancrisis neemt China een positie in die tegengesteld is aan de Amerikaanse. Maar deze positie werd niet zomaar gekozen omdat de VSA een belangrijke rivaal is van China. Iran is rijk aan aardolie en -gas Aangezien China met een enorme energiehonger kampt, is het voor haar belangrijk om een goede verstandhouding op te bouwen met alle mogelijke leveranciers van energiegrondstoffen. China hoopt Iran te overtuigen om mee te werken aan pijpleidingen tussen Iran en China in ruil voor de Chinese steun in de crisis rond haar nucleair programma. Op die manier zou China in de toekomst grondstoffen voor haar energieproductie kunnen aanvoeren vanuit Iran. Ook Pakistan keurt het gebruik van geweld tegen Iran om het te dwingen haar uraniumverrijking te stoppen, af. Pakistan is zelf een nucleaire staat en heeft technologieën doorgegeven aan Pakistan. Bovendien mag het belang van het havenproject te Gwadar niet vergeten worden. Pakistan ziet Iran als een belangrijke potentiële gebruiker van de havendiensten te Gwadar. De relaties tussen China en Pakistan worden niet beïnvloed door de Irancrisis. Beide landen hebben hun eigen reden om Iran te steun.

Vervolgens werd de verbetering van de relaties tussen India en Pakistan bekeken. De relaties tussen China en Pakistan werden hier niet door beïnvloed. China is voorstander van een definitieve schikking voor het conflict tussen India en Pakistan omdat dit zal leiden tot vrede en stabiliteit in de Zuidoost-Aziatische regio. Vrede en stabiliteit zijn belangrijk voor China indien het zich wil profileren tot supermacht. Ook voor de verdere uitbouw van de Chinese economie is stabiliteit in Zuidoost-Azië belangrijk. Bijna alle Chinese handelsroutes moeten immers Zuidoost-Azië kruisen. Hier tegenover staat de intensifiëring van de relaties tussen China en India. Deze verbetering zorgt wel voor druk op de Sino-Pakistaanse relaties. Pakistan heeft haar relaties met China immers steeds ontwikkeld vanuit het standpunt van een gemeenschappelijke vijand. Toch ligt het niet in de bedoeling van China om eenzelfde verstandhouding op te bouwen met India als diegene die het heeft met Pakistan. China wil door relaties op te bouwen met India, India overtuigen om met Pakistan te onderhandelen over hun grensconflict. Bovendien wil China door de relaties met India de invloed van de VSA in Zuidoost-Azië beperken. Maar


indien China de goede verstandhouding met Pakistan wil behouden, zal het Pakistan in de toekomst toch beter moeten inlichten over haar doelstellingen.

Tot slot werd gekeken naar de rol van de VSA in Zuidoost-Azië. Het belangrijkste dat hiervan onthouden moet worden is de rivaliteit die bestaat tussen China en de VSA. Beiden willen een zo groot mogelijke invloed bekomen in Zuidoost-Azië. De VSA proberen hiertoe zowel India als Pakistan aan hun kant te krijgen. Pakistan probeert het te overtuigen door gebruik te maken van de oorlog tegen het terrorisme en India moet overtuigd worden door de Indo-Amerikaanse relaties nieuw leven in te blazen. Dit gebeurde recentelijk nog tijdens het bezoek van Bush aan India waar een overeenkomst bereikt werd over het atoomprogramma van India. Toch hebben de VSA doelstellingen die tegengesteld zijn aan deze van de Zuidoost-Aziatische staten waardoor ze zichzelf minder populair maken. Indien ze toch hun invloed willen vergroten, zullen ze in de toekomst meer begrip moeten tonen voor de opkomst van China. Het recente bezoek van president Hu Jintao aan Washington was een eerste stap in de goede richting maar ook tijdens dit bezoek bleek impliciet dat de rivaliteit tussen China en de VSA nog steeds bestaat.


5. Case studie: diepzeehaven te Gwadar

Zoals in hoofdstuk 3 reeds vermeld, realiseren China en Pakistan samen heel wat infrastructuurprojecten. Het recentste project is de diepzeehaven te Gwadar. Op dit ogenblik is deze haven reeds operationeel. Ze werd officieel geopend na de beëindiging van de eerste fase in 2005. Nu wordt aan de tweede fase gewerkt, die in 2010 voltooid zou moeten zijn.

In dit hoofdstuk tracht ik een beeld te schetsen van de belangrijkheid van de haven te Gwadar voor Pakistan. Eerst zal Gwadar gesitueerd worden en wordt haar huidige situatie besproken. Vervolgens zal geschetst worden waarom Gwadar gekozen werd voor de bouw van een nieuwe haven. Ook de bouw van de haven, evenals een vergelijking met de concurrerende havens komen aan bod in dit hoofdstuk. Daarna worden de economische perspectieven en de invloed op de human development index besproken. Tot slot zal een overzicht gegeven worden van het geostrategische belang van de haven in de Aziatische regio.

5.1 Situering Gwadar

Gwadar is gelegen in de zuidelijke provincie van Pakistan, Balochistan. De volgende twee kaarten maken dit duidelijk. De eerste kaart toont de ligging van Balochistan in Pakistan. De tweede geeft de ligging van Gwadar in Balochistan weer.

Kaart 5.1: de provincies van Pakistan Kaart 5.2: de districten van Pakistan

Human Rights Worldwide (2006) Balochistan Development Gateway (2006)


Gwadar

De ligging aan de Indische Oceaan is ideaal voor de uitbouw van een haven. Maar er zijn ook andere plaatsen die aan de Indische Oceaan grenzen en die niet gekozen zijn voor de nieuwe haven. Waarom geopteerd werd voor Pakistan, komt aan bod in 5.3.

5.2 Huidige situatie in Balochistan en Gwadar

Om een beeld te krijgen van de huidige situatie in Balochistan wordt eerst een overzicht gegeven van een aantal data. Telkens wordt Balochistan vergeleken met de andere provincies van Pakistan en indien mogelijk wordt Gwadar tegenover de andere districten van Balochistan geplaatst.

Tabel 5.1: HDI van 1998 in de provincies van Pakistan en de districten van Balochistan

Geletterd-heid % 1998

Inschrij-vings-ratio

scholen % 1998

Immuni-

teits Ratio

% 1998

Over-levings-

ratio kinderen

%

BBP per

capita (PPP$) 1998

Scho-lings-graad

Gezond-heids-index

Inko-mens-index HDI

Provincie van Pakistan Punjab 46 75 55 95.4 1770 0.557 0.83 0.281 0.557 Sindh 51 64 38 94.9 1804 0.553 0.78 0.287 0.540 NWFP 37 70 54 96.3 1364 0.480 0.84 0.213 0.510 Balochistan 36 64 34 96.4 1677 0.453 0.78 0.265 0.499District van Balochistan Ziarat 34.3 41.6 71.6 96.4 5,046 0.367 0.890 0.833 0.697 Loralai 20.5 18.1 58.2 96.4 3,798 0.197 0.849 0.623 0.556 Mastung 27.6 22.5 54.3 96.4 2,992 0.259 0.838 0.487 0.528 Lasbela 22.3 19.7 43.6 96.4 3,206 0.214 0.806 0.523 0.514 Kech 27.5 34.2 63.2 96.4 2,321 0.297 0.864 0.374 0.512 Panjgur 31.4 36.8 65.9 96.4 1,783 0.332 0.873 0.283 0.496 Nasirabad 12.7 8.2 52.6 96.4 3,253 0.112 0.833 0.531 0.492 Chagai 26.9 27.7 63.1 96.4 1,688 0.272 0.864 0.267 0.468 K. Saifullah 17.5 21.2 46.3 96.4 2,254 0.187 0.814 0.363 0.455 Jaffarabad 18.5 17.5 49.4 96.4 2,230 0.182 0.823 0.359 0.454 Zhob 16.8 14.8 53.3 96.4 1,889 0.161 0.835 0.301 0.432 Barkhan 15.7 18.0 52.6 96.4 1,652 0.165 0.833 0.261 0.420 Kalat 19.8 15.3 50.8 96.4 1,437 0.183 0.827 0.225 0.412 Sibi 25.5 19.1 32.2 96.4 1,452 0.234 0.771 0.228 0.411 Gwadar 25.5 28.8 65.5 96.4 337 0.266 0.871 0.040 0.392 K. Abdullah 16.1 14.9 49.9 96.4 1,159 0.157 0.825 0.178 0.387 Awaran 14.8 12.2 31.3 96.4 1,490 0.139 0.769 0.234 0.381 Bolan 15.7 17.7 48.9 96.4 664 0.164 0.822 0.095 0.360 Kohlu 12.2 5.2 22.7 96.4 1,303 0.099 0.743 0.202 0.348 Kharan 15.1 14.1 49.2 96.4 503 0.148 0.822 0.068 0.346 Jhalmagsi 12.3 4.1 32.1 96.4 1,093 0.096 0.771 0.167 0.345


Dera Bugti

11.7 7.5 27.3 96.4 78 0.103 0.757 (0.004) 0.285Tabel 1 op de vorige pagina geeft de HDI van de verschillende

provincies in Pakistan weer evenals de HDI van de verschillende districten in Balochistan. Bovendien worden de verschillende bepalende factoren van de human development index in beeld gebracht.

Als we Balochistan vergelijken met de andere Pakistaanse provincies, valt meteen op dat de HDI van Baochistan de laagste is van alle provincies. Balochistan kent een lage scholingsgraad in combinatie met een lage gezondheidsratio. De lage scholingsratio wordt bewezen door het zeer lage percentage geletterden in Balochistan. Daarenboven blijft de inschrijvingsgraad in de scholen lager dan in de andere provincies. Als aanduiding voor de levensverwachting werd de immuniteitsratio gebruikt. Op basis van deze ratio werd de gezondheidsindex afgeleid. Het BBP per capita op basis van koopkracht daarentegen ligt niet lager dan in de andere provincies. Het BBP per capita van NWFP ligt nog lager dan in Balochistan. Toch heeft NWFP een hogere HDI wat wijst op de slechte levensomstandigheden in Balochistan.

Nu geweten is dat Balochistan de minst ontwikkelde provincie is van Pakistan, kunnen de verschillende districten van Balochistan nog met elkaar vergeleken worden om te zien waar Gwadar zich ergens situeert. In tabel 1 zijn de districten gerangschikt volgens de hoogte van hun HDI. Gwadar neemt de 15de plaats in op 22 districten. Maar deze 15de plaats geeft een vertekend beeld. Indien de districten gerangschikt zouden worden volgens scholingsgraad, komt Gwadar op de vijfde plaats. Deze ranking dankt Gwadar aan de hoge graad schoolgaande kinderen in vergelijking met de andere districten. Ook qua levensomstandigheden scoort Gwadar zeer goed. In de rangschikking volgens gezondheidsindex staat Gwadar op de derde plaats. Verantwoording hiervoor wordt gevonden in de hoge immuniteitsindex van 65.5 % tegenover een gemiddelde in Balochistan van 34 %. Het enige wat sterk achterblijft, is het BBP per capita volgens koopkracht. Voor deze laatste factor komt Gwadar slechts op de 21ste plaats. Met andere woorden, indien Gwadar er in slaagt om investeringen aan te trekken waardoor ze haar BBP per capita kan optrekken, dan kan Gwadar zich ontwikkelen tot één van de best ontwikkelde districten in Balochistan. De twee districten met de beste human development index hebben hun ranking volgens HDI beiden te danken aan hun hoge BBP per capita.


Hussain A. (2003)

Nu een globaal beeld van de HDI verkregen is, wordt nog dieper ingegaan op de voorgaande elementen. We kunnen de samenstellende delen van de HDI ook uitsplitsen naar het landelijke en stedelijke gedeelte van de provincies. Een overzicht wordt gegeven in tabel 2.

Tabel 5.2: HDI van 1998 in het rurale/stedelijke gedeelte van de provincies van Pakistan

Naam

Gelet-terd-heid

% 1998

Inschrij-vings- Ratio

scholen %

1998

Overle-vings-kans

kinderen %

(per 1000)

Immuni-teits-

ratio % 1998

BBP per

capita (PPP$) 1998

Scholings-graad

Gezond-heids-index

Seizoens-gezuiverd

BBP per

capita (PPP$) Index HDI

Stad 65 94 93.5 64 2319 0.747 0.85 0.374 0.656

Punjab 64 94 93.6 64 2380 0.740 0.85 0.384 0.657 Sindh 69 94 93.1 60 2308 0.773 0.83 0.372 0.659 NWFP 53 90 94.7 77 2074 0.653 0.89 0.332 0.627

Balochistan 56 88 94.4 51 1837 0.667 0.81 0.292 0.591 Platteland 36 63 96.4 45 1464 0.450 0.81 0.230 0.496

Punjab 38 69 96.2 52 1523 0.483 0.83 0.239 0.517 Sindh 35 47 96.5 27 1418 0.390 0.76 0.222 0.456 NWFP 34 66 96.6 51 1241 0.447 0.83 0.192 0.489

Balochistan 33 61 96.7 32 1653 0.423 0.77 0.261 0.486 HUSSAIN A. (2003)

De voornaamste conclusie die uit tabel 2 getrokken kan worden, is dat de bevolking op het platteland in veel slechtere omstandigheden leeft dan de bevolking in de stad. Voor alle provincies geldt dat het analfabetisme op het platteland bijna het dubbele is van het analfabetisme in de stad. Ook de inschrijvingen in scholen liggen veel lager op het platteland dan in de stad. Maar ook binnen de stad valt hier het verschil op tussen Balochistan en de andere provincies. In Balochistan zijn er minder inschrijvingen dan in de andere provincies. Ook de immuniteitsratio ligt veel hoger in de stad dan op het platteland. Tot slot is het BBP per capita in de stad over het algemeen bijna het dubbele van het BBP per capita op het platteland, behalve in Balochistan. Opmerkelijk is dat in Balochistan het BBP per capita in de stad slechts 184 US $ hoger is dan op het platteland. Aangezien de voormelde elementen gebruikt worden om respectievelijk de scholingsgraad, de gezondheidsindex en de BBP per capita index te bepalen, liggen al deze elementen hoger in de stad. Het logische gevolg is dan ook dat de HDI in alle provincies hoger is in de stad dan op het platteland. Als Balochistan dan vergeleken wordt met de andere provincies, valt meteen op dat de HDI op het platteland normaal is maar dat de HDI in de stad beduidend lager ligt dan in de andere provincies. Er kan met


andere woorden geconcludeerd worden dat het stedelijke leven in Balochistan minder ontwikkeld is dan dat van de andere provincies.

Om duidelijk te maken dat Pakistan werkelijk een achtergesteld land is, wordt in volgende tabel de totale bevolking uitgesplitst in de plattelandsbevolking en de stedelijke bevolking.

Tabel 5.3: De bevolking van Pakistan in de stad en op het platteland (in 1000 personen en in % van de totale provinciale bevolking) (1998 census) Totaal Stad Platteland Stad Platteland Pakistan 132352 43036 89316 32.52% 67.48% Islamabad 805 529 276 65.71% 34.29% Punjab 73621 23019 50602 31.27% 68.73% Sindh 30440 14840 15600 48.75% 51.25%Balochistan 6566 1569 4997 23.90% 76.10% NWFP 17744 2994 14750 16.87% 83.13% FATA 3176 86 3090 2.71% 97.29%

FBS Pakistan (2003)

Tabel 3 toont aan dat met uitzondering van de hoofdstad Islamabad en de provincie Sindh, in alle provincies de grote meerderheid van de bevolking op het platteland woont. Hiervoor werd reeds bewezen dat het platteland veel meer achtergesteld is dan de stad. Als deze twee conclusies samengevoegd worden, komen we tot het besluit dat Pakistan sterk achtergesteld is doordat het merendeel van de bevolking op het platteland woont waar de levensomstandigheden veel slechter zijn dan in de stad.

Balochistan was de minst ontwikkelde provincie omdat de stedelijke ontwikkeling er sterk achterop loopt. In tabel 3 zien we dat in Balochistan bijna 24 % van de bevolking in de stad woont. Dit leunt sterk aan bij de gemiddelde stedelijke bevolking van Pakistan indien we Islamabad buiten beschouwing laten. Zoals gezien schommelt de ontwikkeling van het platteland volgens de human development index rond het gemiddelde. Een betere ontwikkeling van de stad in Balochistan zou reeds enorme verbetering kunnen brengen voor deze provincie. In het vervolg van dit hoofdstuk zal onderzocht worden of de bouw van de haven te Gwadar de situatie in Balochistan kan verbeteren.

Vooraleer over te gaan tot het werkelijke havenproject, is het nuttig eens te kijken waarom Balochistan zo achtergesteld is ten opzichte van de rest van het land. De bevolking in Balochistan had begin jaren ’90 nog steeds een primitief economisch systeem en een simpele technologie. De simpele technologie houdt in dat het aantal taken in een productieproces zeer beperkt is. Gevolg van het gebruik van dergelijke eenvoudige technologie is een beperkte


output. Het streefdoel van de generaties begin jaren ’90 was het voorzien in zijn eigen levensonderhoud. Wanneer er een overschot was, moest dat overschot onmiddellijk opgebruikt worden in de onmiddellijke omgeving omdat er geen mogelijkheden waren om de goederen op te slagen en te bewaren. Het transporteren van de overschotten van de productie naar regio’s waar schaarste en hongersnood heerste, was onmogelijk door de slechte transportinfrastructuur. Bovendien bleef de industrie zeer beperkt in Balochistan. Dit is waarschijnlijk de hoofdreden voor het achterblijven van het stedelijke leven in Balochistan op de andere provincies. Eén van de motieven voor de bouw van de Gwadarhaven is dan ook het aantrekken van investeerders en industrie. (Husain Siddiqi A. (1991))

5.3 Het belang van Gwadar als site voor de nieuwe haven

5.3.1 De nood aan een bijkomende haven in Pakistan

Het merendeel de wereldeconomie gebeurt via de handel en transport over zee. 10 % van het BBP in bijna alle landen die economisch aan de wereldtop staan, wordt gerealiseerd door de handel over zee. (Hill J. R. (1986)) Meer dan 80 % van de internationale handel gebeurt over zee. Daarnaast wordt verwacht dat de containervrachten zullen stijgen tot 70 percent van het totale handelsvolume over zee tegen 2010. (Tangredi S. J. (2002)) In Pakistan groeide het BBP van 28.7 biljoen US $ in 1983 tot 70 biljoen US $ in 2003. De Pakistaanse afhankelijkheid van de zeehandel is gestegen tot 95 %. (Ministry of Finance Pakistan (2004)) Hierdoor heeft Pakistan nood aan een goede haveninfrastructuur. Voor de inwerktreding van de diepzeehaven te Gwadar, beschikte Pakistan over twee commerciële havens in Karachi en in Bin Qasim. Deze havens verzorgen voornamelijk de binnenlandse noden. Karachi behandelt bijna 50 miljoen ton aan ladingen per jaar. Men verwacht dat de economie van Pakistan zal blijven groeien met zo’n 6 % per jaar. Gezien de Pakistaanse afhankelijkheid van de zeehandel, betekent dit dat het zeehandelsvolume zou groeien met 75 miljoen ton per jaar tot 2015 in absolute termen. Aangezien Karachi en Bin Qasim reeds hun volledige capaciteit gebruiken, is er nood aan een nieuwe haven. (Talat M. (2005))

5.3.2 Geostrategisch belang van Gwadar


Gwadar situeert zich aan de ingang van de Perzische Golf en ligt op 460 km van Karachi. Gwadar heeft een enorm geostrategisch belang. De instabiliteit in de Perzische Golf als gevolg van de Iran-Irak-oorlog, de Golfoorlog en het opkomen van de Centraal-Aziatische staten, hebben het geostrategische belang van Gwadar nog versterkt. De ports master plan studies waarvoor technische ondersteuning verkregen werd van de Asian Development Bank (ADB) wilde een alternatief voor de Perzische Golfhavens, zowel voor het op zich nemen van de doorvoerhandel van de Centraal-Aziatische Staten, als voor de regionale overslag. (Government of Pakistan, Ministry of Ports and Shipping (z.d.))

Gwadar werd gekozen dankzij haar mogelijkheid om moederschepen en grote olietankers te ontvangen. Eerst werd gedacht aan een uitbreiding van de haven van Karachi of Bin Qasim. Maar deze sites waren onaantrekkelijk omdat ze ver van de belangrijkste scheepvaartroutes gelegen zijn, omdat ze limieten hebben voor de grootte van schepen die ze kunnen ontvangen en omdat ze langere terugkeertijden hebben. (Government of Pakistan, Ministry of Ports and Shipping (z.d.))

Gwadar ligt dicht bij de Iranese grens waardoor het havenfaciliteiten kan aanbieden aan de Centraal-Aziatische Staten. Deze landen proberen reeds sinds hun onafhankelijkheid van de USSR om hun economieën te ontwikkelen. Aangezien deze landen volledig door andere landen omgeven worden, zijn ze voor hun zeehandel afhankelijk van buitenlandse havens. Normaal moest Karachi deze landen bedienen via een snelweg van Peshawar naar Karachi maar door de crisis in Afghanistan kon deze weg niet afgewerkt worden. Gwadar wordt nu gezien als alternatief voor Karachi tegenover deze landen. (Website Gwadar Deep Seaport (2005))

5.4 Constructie van de haven van Gwadar

5.4.1 Omvang van de havenconstructie

In juni 2001 heeft een Chinese delegatie onder leiding van de Chinese minister voor Communicatie Huang Zhendong, Balochistan bezocht om een uitvoerbaarheidstudie te maken van het Gwadarproject en de met dit project samenhangende infrastructuurwerken. (Sakhuja V. (2002)) De voorbereidende werken zijn dan gestart in oktober/november van 2001 gevolgd door het


officiële contract zes maanden later. De echte bouwwerken tenslotte zijn van start gegaan op 22 maart 2002. (Government of Pakistan, Ministry of Ports and Shipping (z.d.)) De bouwwerken worden verzorgd door de Chinese Harbor Engeneering Company en gebeuren in twee fasen waarvan de eerste reeds klaar is. Momenteel wordt gewerkt aan de tweede fase die klaar moet zijn tegen 2010. (Malik M. (2005))

Figuur 5.1: Fasen I en II van het Gwadarproject

Board of Investment Pakistan, Government of Pakistan ( 2005: b)

5.4.1.1 Fase I

Deze fase omvat de bouw van drie grote, veelzijdige ankerplaatsen voor de bezoekende schepen, elk met een diepte van 12.5m en een lengte van 602m. Er werd een toegangskanaal voorzien van 4.5km, dat uitgebaggerd is tot op 11.5m diepte in het midden en 12.5m aan de buitenzijde. De breedte van het kanaal bedraagt 165m . De drie ankerplaatsen worden gebruikt voor het laden en ontladen van schepen met algemene ladingen bestemd voor of afkomstig uit West-China, Europa en Amerika. Het gemiddeld behandeld volume aan deze drie ankerplaatsen wordt geschat op 100 000 TEUs aan containers, 270 000 ton stukgoederen en 450 000 ton bulkgoederen. Verder werd een havendok voorzien van 450m diameter waardoor de schepen gemakkelijk kunnen omkeren. Tot slot is er nog een 100m lange aanligplaats aangelegd en werden de relevante infrastructuur en havenuitrusting voor goederenbehandeling aangebracht. (Board of Investment, Government of Pakistan (2005: b))


5.4.1.2 Fase II

In de tweede fase zullen er 9 nieuwe terminals bijgebouwd worden: vier voor containerschepen, één terminal voor bulkgoederen, één graanterminal die capabel is om 100 000 DWT schepen te behandelen, één Roll-on/roll-off terminal en twee olieterminals die moederschepen van 200 000 DWT kunnen behandelen. (Board of Investment, Government of Pakistan (2005: b))

5.4.2 Geassocieerde infrastructuur

Uiteraard vraagt de goede werking van de nieuwe haven ook om een uitbreiding van de omringende infrastructuur. De diepzeehaven te Gwadar moet haar diensten kunnen aanbieden aan de Centraal-Aziatische Staten, maar dan moeten er wel goede verbindingswegen zijn met deze landen. Indien een haven als centraal punt wil opereren, moet ze goed verbonden zijn met haar handelspartners. De haven van Antwerpen biedt hier een uitstekend voorbeeld. De belangrijkste verbindingswegen zijn wegverbindingen, spoorwegen en pijpleidingen. In Gwadar beschikt men bovendien over een vlieghaven. Al deze verbindingswegen dienen gemoderniseerd te worden.

5.4.2.1 Uitbreiding van het wegennet

Samen met het havenproject werden vier nieuwe wegverbindingen vanuit Gwadar gepland. De eerste is de Makran Coastal Highway die in Karachi vertrekt en door Gwadar gaat tot Jiwani en Gabd, twee dorpen aan de grens van Pakistan met Iran. De uitbouw van de Makran Coastal Highway is reeds uitgebreid aan bod gekomen in hoofdstuk 3. Een andere belangrijke verbinding is de Gwadar-Ratodero Express Highway. Deze snelweg verbindt Gwadar met Rotadero en passeert door Turban, Awaran, Khuzdar en Shahdadkot. Door deze verbinding zal Gwadar verbonden zijn met het noorden van Pakistan. Daarnaast kan Gwadar gelinkt worden met Afghanistan door de N-25 en Quetta. Vervolgens is er nog de Gwadar-Quetta Bypass. Het gaat hierbij om een snelweg tussen Gwadar en Quetta die reeds bestaat maar dringend hersteld moet worden. Een betere uitbouw van deze snelweg zou de afstand tussen Gwadar en Quetta verminderen van 1090km tot 795km. Tot slot is er nog de verbinding


Gwadartown-Gwadar Port Bypass. Deze snelweg zal de haven van Gwadar verbinden met het interne wegennetwerk van Pakistan. Op dit moment is enkel de Makran Coastal Highway afgewerkt. Van de andere projecten wordt verwacht dat ze klaar zullen zijn in 2007. (Government of Pakistan, Ministry of Ports and Shipping (z.d.))

Kaart 3 geeft het wegennetwerk van Pakistan weer. De rode lijnen geven de bestaande snelwegen weer. De volle groene lijnen zijn nieuwe snelwegen die reeds klaar zijn. De groene stippellijnen zijn snelwegen die gepland zijn maar waar men nog niet mee begonnen is en de blauwe lijnen tenslotte zijn snelwegen onder constructie. De Makran Coastal Highway en de Gwadar-Ratodero Express Highway zijn zichtbaar op de volgende wegenkaart.

Kaart 5.3: Het wegennet van Pakistan

National Highway Authority Pakistan (2005)

5.4.2.2 De Trans-Afghan Pipeline

In 2002 hebben de regeringshoofden van Pakistan, Afghanistan en Turkmenistan een akkoord getekend voor de constructie van de Trans-Afghan Pipeline. De Trans-Afghan Pipeline is een project voor de bouw van een gaspijpleiding. De pijpleiding zal van het gasveld van Daulatabad in


Makran Coastal Highway

Gwadar-Ratodero Express Highway

Turkmenistan door Kandahar in Zuid-Afghanistan gaan tot Gwadar in Pakistan. De leiding zal 1500km lang zijn waarvan 170km in Turkmenistan, 830km in Afghanistan en 500km in Pakistan. Uit deze lengte blijkt duidelijk waarom de pijpleiding de naam Trans-Afghan Pipeline gekregen heeft. (Narbaev B. (2004)) Kaart 4 geeft een beeld van de ligging van de pijpleiding. In Gwadar worden een aantal gascompressoren voorzien. Op die manier kan het aardgas dat van Turkmenistan komt, omgezet worden in gecondenseerd gas wat dan getransporteerd kan worden door schepen. (Narbaev B. (2004))

Kaart 5.4: De Trans-Afghan Pipeline

Hammond R. (2002)

Volgens provisionele berekeningen zou de Trans-Afghan Pipeline een capaciteit hebben van 15 biljoen km3 gas per jaar bij de eerste ingebruikname van de leiding. Verwacht wordt dat dit volume kan stijgen tot 30 biljoen km3 per jaar wanneer de leiding enkele jaren in gebruik is. Op die manier kunnen de snelgroeiende behoeften van de naburige gebieden bevredigd worden. (Narbaev B. (2004))

Normaal had het project klaar moeten zijn in 2005 maar door de oorlog tegen het terrorisme in Afghanistan heeft het project sterke vertraging opgelopen. Ook na de oorlog tegen het terrorisme in Afghanistan blijft de globale uitvoerbaarheid twijfelachtig gezien een gedeelte van de pijpleiding door het Afghaanse gebied moet dat nog steeds beheerst wordt door de Taliban. (Narbaev B. (2004))


De kost van het project is geschat op twee biljoen US dollars maar specialisten beweren dat de kosten kunnen oplopen tot drie of vier biljoen US dollars. De Asian Development Bank heeft de financiering van het project op zich genomen. Ook de Wereldbank heeft zijn interesse uitgedrukt om te participeren in het project. (Narbaev B. (2004))

5.4.2.3 Modernisering van de luchthaven te Gwadar

Gwadar heeft een kleine luchthaven die normaal bedoeld is voor Fokkervliegtuigen. Maar de komst van de zeehaven vergrootte de nood aan de uitbreiding van de luchthaven en de vergroting van de landingsbaan om de aankomst van grote vliegtuigen te vergemakkelijken. De goede werking van een zeehaven valt en staat immers met goede toegangswegen van en naar de zeehaven. De Civil Aviation Authority zou de luchthaven van Gwadar moderniseren zodat tegen eind 2004 de landing van Airbussen mogelijk werd. Dit project werd gefinancierd via een beurs van 2.3 miljoen US $, die ontvangen werd van Oman en een bijdrage van 563.35 miljoen Pakistaanse PKR door de Pakistaanse overheid en de Civil Aviation Authority. (Website Gwadar Deep Seaport (2005))

5.4.2.4 Aanleg van spoorwegen

Om de toegang tot Gwadar nog te vergemakkelijken zal ook een spoorweg aangelegd worden die Gwadar verbindt met Quetta en Zahidan. (Board of Investment, Government of Pakistan (2005: b)) De spoorweg zal van Gwadar naar Quetta/Chamman gaan en passeren door Panjgur en Dalbandin. (Government of Pakistan, Ministry of Ports and Shipping (z.d.)) Naast goederenvervoer zal deze verbinding ook gebruikt worden voor het transport van personen van en naar Iran, Afghanistan en de Centraal-Aziatische Staten. Om dit project te realiseren zijn ongeveer 70.63 biljoen PKR nodig. (PakTribune (2006)) Verwacht wordt dat het project klaar zal zijn voor ingebruikname in 2007. (Government of Pakistan, Ministry of Ports and Shipping (z.d.)) Kaart 5 op de volgende pagina geeft een beeld van de ligging van deze spoorwegverbinding.


Kaart 5.5: De toekomstige spoorverbinding tussen Gwadar en Dalbandin

GDA (2006)

5.5 Kostprijs van de diepzeehaven te Gwadar

Uiteraard is aan de constructie van een nieuwe haven ook een stevig prijskaartje verbonden. De haven van Gwadar werd gezamenlijk gefinancierd door China en Pakistan. In wat volgt, wordt eerst de kost van de eerste fase van het project besproken en vervolgens die van de tweede fase.

De totale kost van de eerste fase bedroeg 14 900 miljoen Pakistaanse PKR. Dit komt overeen met 248 miljoen US $. Dit bedrag kan dan verder uitgesplitst worden over de verschillende componenten van het project:

Baggerwerken/inpolderen: 5 552 miljoen PKR Marine/civiele werken: 4 368 miljoen PKR Havenuitrusting en vaartuigen: 1 642 miljoen PKR Andere (consultancy, verscherping, belasting): 3 307 miljoen PKR

14 869 miljoen PKR


Spoorweg Gwadar - Dalbandin

Daarnaast zijn er nog de kosten verbonden aan de infrastructuurwerken uit de eerste fase. Deze kunnen als volgt opgedeeld worden:

Wegenwerken: 243 miljoen US $ Spoorwegen: 142 miljoen US $ Energievoorzienning: 6 miljoen US $

391 miljoen US $

Na de kosten van de eerste fase die reeds klaar is, kan gekeken worden naar de kosten van de tweede fase die klaar moet zijn tegen 2010. De kostprijs van de tweede fase wordt geschat op 31 442 miljoen Pakistaanse PKR wat overeenkomt met 524 miljoen US $. Ook deze kosten kunnen uitgesplitst worden over de verschillende onderdelen van de tweede fase:

Containerterminal: 5 863 miljoen PKR Terminal voor droge massagoederen: 1 779 miljoen PKR Graanterminal: 2 149 miljoen PKR Roll-on/roll-off & stukgoederen terminal: 1 087 miljoen PKR Toekomstige containerterminals: 5 863 miljoen PKR Olieterminal: 5 970 miljoen PKR Baggerwerken etc.: 2 883 miljoen PKR Andere (consultancy, prijsverscherping, etc.): 5 848 miljoen PKR

31 442 miljoen PKR

Als we nu alle fasen samenvoegen tot één prijskaartje, dan krijgen we volgende totale kostprijs:

Fase I: 248 miljoen US $ Infrastructuurwerken fase I: 391 miljoen US $ Fase II: 524 miljoen US $

1 163 miljoen US $

Board of Investment, Government of Pakistan (2005: a)

De volgende vraag die gesteld moet worden, is waar al dat geld vandaan gehaald zal worden. Voor de eerste fase van het project werd 198 miljoen US $ ter beschikking gesteld door de Chinese overheid in de vorm van beurzen (18 miljoen US $), een nieuwe beurssteun (31 miljoen US $), een nieuwe


intrestvrije lening (31 miljoen US $), een overheidsconcessie (58 miljoen US $) en een koperskrediet (60 miljoen US $). (Board of Investment, Government of Pakistan (2005: a)) De overige 50 miljoen US $ van de eerste fase werd verstrekt door de Pakistaanse overheid. De financiering van de tweede fase wordt overgelaten aan privé-investeerders op basis van built operate and transfer (BOT) en built operate and own (BOO) overeenkomsten.

5.6 De Gwadarhaven als een hub

Door de Aziatische pers wordt de haven van Gwadar als een hub port omschreven. In dit onderdeel wordt nagegaan wat een hub port is. Verder worden de kenmerken van een hub port behandeld evenals de voordelen. In het verdere verloop van dit hoofdstuk zal dan duidelijk worden waarom de diepzeehaven van Gwadar een hub port genoemd mag worden.

5.6.1 Definitie van een hub port

Een hub port wordt gedefinieerd als een haven die enorme handelsvolumes verzamelt op één enkel geconcentreerd punt en dan van daaruit deze volumes efficiënt distribueert. (Tangredi S. J. (2002)) Eigenlijk is het concept hub gebaseerd op een hub and spoke system. Een hub and spoke distributiesysteem wordt door het glossarium van het Department of Defense van de VS (2005) als volgt omschreven:

“Een fysiek distributiesysteem ontwikkeld en gemodelleerd volgens industriestandaarden om vrachtmanagement te verschaffen voor een toneel. Het is gebaseerd op een hub die vrachten transporteert naar en tussen verschillende spokes. Het is ontwikkeld om de efficiëntie en de doorzichtigheid van transport te verhogen en de besteltijd voor schepen te verminderen.”

5.6.2 Kenmerken van een hub port

Het belangrijkste element om van een hub te kunnen spreken, is de centrale ligging. De haven van Antwerpen is hier opnieuw een uitstekend voorbeeld van. Ook Gwadar bezit een dergelijke centrale ligging aan de Indische Oceaan en het trefpunt van natuurlijke rijkdommen uit het Midden-Oosten en Centraal-Azië. De container hub moet zowel goede verbindingen


kennen met de eindbestemmingen van het containertransport als met de afkomstgebieden. Maar gezien de vele infrastructuurwerken die het Gwadarproject omringen, vormt de bereikbaarheid geen enkel probleem voor de diepzeehaven te Gwadar. Andere kenmerken van een hub zijn het vermogen om grote schepen veilig te ontvangen, de grote omvang van terminalfaciliteiten, efficiënte containerbehandelingstechnieken, het beschikken over regelmatige feederdiensten en aantrekkelijke goederenbehandelingstechnieken. Bovendien heeft een transhipment hub nood aan snelle terugkeermogelijkheden voor de schepen wat een groot aantal kranen, voldoende containerbehandelings- en opslagmogelijkheden en een goed werkend computersysteem inhoudt. (Tangredi S. J. (2002))

5.6.3 Voordelen van een hub status

Het grootste voordeel van een transhipment hub is het gegenereerde inkomen. Door het transhipment worden de containers immers twee maal behandeld. Maar belangrijker is het feit dat transhipment hubs aan locale importeurs en exporteurs directe toegang bieden tot lijndiensten waardoor de transporttijd van en naar overzeese markten vermindert. Een daling van de transporttijd zorgt voor een daling van de transportkosten waardoor de export en import competitiever worden. Het gevolg daarvan is dan weer de creatie van bijkomende jobs en bijkomend inkomen door de goede werking van de economie. (Tangredi S. J. (2002)) Veel ontwikkelingslanden hebben een vrijhandelszone ontwikkeld die in combinatie met een havenhub een locomotief vormt voor de economische groei. (Dubai Port Authority (2005)) Ook Pakistan en China zijn bezig met het ontwikkelen van een vrijhandelszone in Balochistan wat samen met de diepzeehaven van Gwadar zou moeten leiden tot een sterke economische groei in Balochistan.

5.7 Baten van de Gwadarhaven

In dit onderdeel wordt getracht te ontdekken wat de opbrengsten van de diepzeehaven te Gwadar zullen zijn. Eerst wordt gekeken naar de bijdragen tot de economie van Balochistan. Daarna zal de bijdrage tot de ontwikkeling van de regio aan de hand van de HDI aan bod komen.


5.7.1 Economische verwachtingen van de haven te Gwadar

Alvorens een uitspraak gedaan kan worden over de economische verwachtingen van de haven, is het belangrijk te kijken wat het belang van de maritieme sector in Pakistan is. Meer dan 95 % van de totale handel in Pakistan gebeurt over zee. Dit kwam in 2003-04 overeen met ongeveer 36.3 % van het BBP. (Ministry of Finance, Government of Pakistan (2004)) De beste meting voor de zeehandel van een land is de omvang van haar economie. De zeehandel start wanneer het BBP van het land 17.5 biljoen US $ bereikt en groeit met 116 000 ton voor elke groei van het BBP met 1 biljoen. (Stopford M. (1997)) In Pakistan bedraagt het BBP 60 biljoen US $ en de handelsvoorspelling bedraagt 78 miljoen ton voor 2015. In 2000 bedroeg de zeehandel van Pakistan 42 miljoen ton en voor 2005 werd een zeehandel van 51 miljoen ton verwacht. (Environment division, Government of Pakistan (2005)) Dit betekent dat Pakistan zich met het Gwadarproject aan een avontuur waagt. Toch is de komst van de nieuwe haven noodzakelijk aangezien de havens Karachi en Qasim hun limieten bereikt hebben voor wat betreft de goederenbehandeling en ontvangst van schepen.

De economische verwachtingen van de diepzeehaven te Gwadar liggen zeer hoog. De plaatselijke pers verwacht dat Gwadar zal zorgen voor de economische ontwikkeling van Balochistan. Er wordt verwacht dat de Gwadarhaven zal zorgen voor de ontwikkeling van de economie in Balochistan en daarbij de ontwikkeling van deze regio. Vraag is of deze haven ook werkelijk voor een verbetering van de economie zal zorgen. Aangezien de haven pas in maart 2005 in gebruik genomen is, zijn er nog geen cijfers gekend over haar activiteiten maar aan de hand van een aantal voorspellingen wordt getracht toch een beeld te geven van de verwachte activiteit in Gwadar.

Tabel 4 geeft een voorspelling van de cargo die de Gwadarhaven verwacht wordt te behandelen. De voorspelling voor verschillende jaren laat toe een uitspraak te doen over het groeipotentieel in Gwadar.

Tabel 5.4: Cargo voorspelling voor de haven te GwadarBeschrijving 2005 2010 2015Droge cargo in miljoen ton 3.96 4.74 5.77Vloeibare cargo in miljoen ton 16.62 17.54 18.77Containers 1000 TEUs 200 241 295Transhipment TEUs 200,000 250,000 300,000

Board of Investment, Government of Pakistan (2005: c)


Het is duidelijk dat de Gwadarhaven voornamelijk containers zal behandelen. Transhipment zal een belangrijke activiteit worden van de haven wat goed is voor haar inkomsten. Door transhipment worden de containers immers tweemaal behandeld, één maal bij hun aankomst en één maal bij hun vertrek. Tussen 2005 en 2010 wordt een groei van transhipment verwacht met 25 %. De belangrijke groei die verwacht wordt, zal het gevolg zijn van het beëindigen van de tweede fase van de bouw van de Gwadarhaven. Maar ook daarna zal het transhipment blijven groeien. Als we 2005, 2010 en 2015 vergelijken, valt eveneens de groei van het aantal behandelde containers op. Dit wijst eveneens op het belang van de haven te Gwadar als containerhaven. Tot slot wordt ook een verhoging van de droge en vloeibare cargo verwacht op termijn. Maar dit zal niet de belangrijkste activiteit zijn.

Tabel 5 op de volgende pagina geeft een voorspelling van het transport in de Gwadarhaven. In het begin zal de haven voornamelijk goederen behandelen voor lokale consumptie, zowel stukgoederen als droge en vloeibare bulkgoederen. Bij de algemene cargo valt op dat hoewel de doorvoerhandel minder snel groeit, deze activiteit toch de belangrijkste zal worden. Dit bevestigt nogmaals het hoofddoel van de diepzeehaven te Gwadar, zijnde transhipment. Bovendien zal de haven mineralen behandelen vanaf 2007-08. Vooral China zal van het vervoer van mineralen gebruik maken om tegemoet te komen aan haar energiehonger. Verder zien we dat opslag slechts mogelijk zal zijn wanneer de tweede fase van de bouw voltooid is.

Tabel 5.5: Voorspelling van het transport in de Gwadarhaven

Vracht Eenheid 2005-06 2007-08 2009-10

Jaarlijks samengestelde

groeivoet in % Algemene cargo Lokale consumptie Miljoen ton 0.36 0.42 0.48 7.46 Doorvoerhandel Miljoen ton - 0.68 0.71 2.03 Droge cargo Lokale consumptie Miljoen ton 0.33 0.38 0.45 8.63 Mineralen Miljoen ton - 0.44 0.52 8.71 Vloeibare bulkLokale consumptie Miljoen ton 0.06 0.07 0.09 12.28 Opslag/distributie Miljoen ton 5.0 Containers (TEUs) Nos - 264 307 7.91

Planning and development division, Government of Pakistan (2006)

Met transhipment als hoofddoel zal de diepzeehaven van Gwadar tegemoet kunnen komen aan de groeiende wereldhandel die steeds meer over


zee gebeurt in de vorm van containertransport. Het rapport van de Verenigde Naties “Review of Maritime Transport” toont aan dat in 2003 de wereldhandel over zee groeide met 3.7 % ten opzichte van een 2.6 % groei van de totale wereldhandel. De groei van het maritieme transport was het gevolg van een exponentiële groei van het containertransport met 9.2 % in 2002. In termen van volume steeg de zeehandel van 243 miljoen TEUs tot 266 miljoen TEUs. Bovendien wordt verwacht dat de wereldhandel nog zal groeien de komende jaren waardoor ook de zeehandel nog zal stijgen. (UNCTAD (2004))

Naast de inkomsten van de normale havenactiviteiten, zoals goederenbehandeling, zal de verzameling van tolgelden een tweede soort inkomsten genereren. Volgens een schatting zullen de kosten van het overschrijden van grenzen variëren tussen de 10 en de 15 % van de waarde van de goederen in geval van wegvervoer en tussen de 2 en de 10 % in geval van het transport per spoor. In termen van TEUs per kilometer bedraagt de kost voor transport rond de 1 US $ per TEU. (UNCTAD (2004))

Een studie van de Wereldbank toont aan dat de dienstensector van havens de capaciteit heeft om 60 biljoen US $ per jaar te genereren. Aziatische landen zullen bovendien 600 biljoen US $ moeten investeren in het komende decennium indien ze hun energievraag willen bevredigen. De haven van Gwadar biedt een oplossing voor de toegang tot energiebronnen uit Centraal-Azië. (Worldbank (2001)) Hier vinden we meteen de reden terug waarom China de grootste investeerder is voor het Gwadarproject. Via de haven zal China immers trachten haar energiehonger, zoals bleek in hoofdstuk 1, te stillen.

5.7.2 Impact van de diepzeehaven te Gwadar op de HDI van Balochistan

De eerste component die de human development index bepaalt, is de scholingsgraad. Zoals in 5.2 gebleken, scoort Gwadar niet slecht qua scholingsgraad in vergelijking met de andere districten van Balochistan. Toch brengt het havenproject nog extra mogelijkheden mee voor de opleiding van de mensen van Gwadar. Er werden twee belangrijke projecten opgezet.

Het eerste project is een trainingsprogramma van drie maanden voor de jongeren van het district Gwadar aan het Nationaal Instituut voor Wetenschap en Technologische Opleiding in Islamabad. Dit project wordt gesponsord door het Ministerie voor Speciale Opleidingen. Met dit trainingsprogramma wil de


overheid jongeren een technische scholing geven zodat deze jongeren een job kunnen uitoefenen in de haven van Gwadar. Een eerste groep van 75 studenten heeft opleiding gekregen gedurende drie maanden en is daarna onmiddellijk ingezet in de Gwadarhaven. Op die manier ontvangen de jongeren van Gwadar een inkomen en zullen hun levensomstandigheden verbeteren. Verbeterde levensomstandigheden zullen op hun beurt leiden tot een hogere HDI. (Balochistan Development Gateway (2004))

Een ander project bestaat in het updaten van het beroeps- en trainingsinstituut te Gwadar. Het beroeps- en trainingsinstituut van Gwadar is gesticht in 1996 met de financiële steun van de Wereldbank. Dit centrum verzorgt opleiding in verschillende bedrijfstakken zoals elektriciteit, electromechanica, loodgieterij, metaal- en houtbewerking. De meest gevraagde opleidingen zijn echter het programmeren met computers en een internetcursus. De capaciteit van het instituut bedraagt 8 studenten per bedrijfstak en de duur van een opleiding varieert tussen de zes maanden en één jaar. (Government of Balochistan (2005)) In 2005 heeft Asian Development Bank een lening toegekend aan Pakistan voor het updaten van dit instituut. De lening moet besteed worden aan machines en uitrusting voor zes bedrijfstakken, namelijk de industriële elektronica, de metaalproductie, de telecommunicatie, de computertechnologie, de visserij en de gecomputeriseerde numerieke controle. Dit project zal zorgen voor betere en modernere opleidingen van de plaatselijke bevolking waardoor ze ingezet kunnen worden in de haven te Gwadar en hun levensomstandigheden zullen verbeteren. (Asian Development Bank (2005))

De tweede factor die de HDI bepaalt, is de levensverwachting. Indien de bevolking een job vindt in de onmiddellijke omgeving, meer bepaald binnen het havenproject, zullen ze een hoger inkomen verkrijgen waardoor de levensomstandigheden verbeteren. Een andere factor die een invloed uitoefent op de levensverwachting zijn de gezondheidsomstandigheden. De eerste minister, Aziz, heeft aan de pers laten weten dat er een ziekenhuis zal gebouwd worden in Gwadar met 350 bedden. (Shahid S. (2005)) Hierdoor zal de plaatselijke bevolking sneller verzorging kunnen krijgen.

De laatste bepalende factor voor HDI is het BBP. Het BBP van Balochistan en ook van Pakistan zal toenemen wanneer de haven te Gwadar haar volledige capaciteit gaat benutten. In het deel over de economische verwachtingen is gebleken dat de handel van Pakistan zal stijgen door de activiteit van de Gwadarhaven. Cijfers voor het BBP zijn nog niet bekend


aangezien de haven pas in maart 2005 in gebruik genomen is. Maar niet enkel de haven zal een impact hebben op het BBP. Een havenproject met alle verwante communicatie-infrastructuur, geeft mogelijkheden om te investeren. Hieronder volgen een aantal investeringsmogelijkheden (Board of Investment, Government of Pakistan (2005: b)):

Tabel 5.6: Potentiële investeringen voor Gwadarhavengebied1 Visbewerking 13 Garnaalvisserijen2 Krabbewerking 14 Trainigsdiensten voor landbouw en

visserij3 Gekoelde opslag & Ijsfabrieken 15 Havenmanagementprojecten

4 Zeewateromkeringsosmose Ontzoutingsbedrijf voor winstdoeleinden

16 Hotels, Restaurants en Vakantieoorden

5 Zakenontwikkeling 17 Huwelijksbureaus

6 Dienstverlening 18 Conserven & brikken industrie

7 Ontginning palmolie (De overheid van Balochistan kan grond toekennen aan goede voorwaarden)

19 Watersportcentrum & Recreatiefaciliteiten

8 Marine & Ateliers voor reparatiewerken aan voertuigen

20 Internetproviders

9 Hernieuwbare energie 21 Warenhuizen

10 Expeditiekantoren 22 Scheepsbouw & Instituut voor schepenbouwkundige ingenieurs

11 Ziekenhuizen en klinieken 23 Opslagtanks voor olie

12 Walserijen 24 Ferrydienst voor Karachi Ormara-Pasni- Gwadar en tot Oman en Dubai

Board of Investment, Government of Pakistan (2005: b)

Al deze activiteiten zullen een bijdrage leveren aan het BBP en bovendien ook heel wat arbeidsplaatsen creëren. Dit kan enkel de ontwikkeling van Balochistan bevorderen. Uiteraard moeten deze activiteiten in de toekomst gekaderd worden. In maart 2005 werd de haven in gebruik genomen na beëindiging van de eerste constructiefase. De tweede fase zal pas beëindigd worden in 2010. Verwacht wordt dat ook deze investeringen zullen plaatsvinden na ingebruikname van de tweede fase.

Er kan geconcludeerd worden dat de haven van Gwadar een positieve impact zal hebben op zowel het BBP als de HDI van Pakistan en meer bepaald van de provincie Balochistan. De haven van Gwadar bezit alle kenmerken om zich te ontwikkelen tot een hub. Zodra Gwadar een hub wordt, zal de bijdrage aan de Pakistaanse economie en ontwikkeling enorm zijn. De ligging van


Gwadar is zeer centraal tussen China en Oost-Azië enerzijds en Centraal-Azië en Zuid-Azië anderzijds. De diepzeehaven van Gwadar vormt een ideale doorvoerhaven voor zowel goederen als mineralen. China zal de diensten van de haven voornamelijk gebruiken om haar energiehonger te stillen met natuurlijke rijkdommen uit Centraal-Azië. Daarnaast hangt met het havenproject de ontwikkeling van een goede communicatie-infrastructuur samen waardoor Gwadar zowel per spoor, als over de weg als te water en door de lucht bereikbaar is. Dit betekent dat Gwadar een ideale plaats wordt voor investeerders. Eenmaal het investeringsklimaat ontwikkeld is, zal de economische activiteit in Pakistan toenemen, wat resulteert in een toename van het aantal arbeidsplaatsen. Dit zal bijdragen tot betere levensomstandigheden voor de plaatselijke bevolking.

5.8 Vergelijking met concurrerende havens

5.8.1 De concurrerende havens

De eerste concurrenten van de Gwadarhaven zijn de havens te Dubai. De havenautoriteit van Dubai staat momenteel in voor twee belangrijke havens, Rashid en Jebel Ali. De Rashidhaven heeft zich ontwikkeld tot een doervoorhub die dient als laadcentrum voor de markten in de Golfregio. Deze haven behandelt zo’n 2.8 miljoen TEUs waarvan een kwart transhipment is. In maart 2002 is de havenautoriteit van Dubai begonnen met de bouw van een tweede haven, namelijk Jebel Ali. Hierdoor werd de havencapaciteit opgedreven tot 5.7 miljoen TEUs. (Dubai Ports Authority (2005)) De transhipmentstromen voor 2002 werden geschat op 4 miljoen TEUs. (Maiden A. (2003))

Een tweede concurrent wordt gevonden in Oman, namelijk de Salalahhaven. Deze haven werd in 1998 gebouwd als een containerterminal. Haar grootste voordeel is de nabijheid van de hoofdlijnroute Europa/Azië. Deze haven verzorgt transhipment dat oorspronkelijk toebehoorde aan de havens van Dubai en Colombo. (Salalah Port (2005)) De huidige verwerkingscapaciteit van Salalah wordt geschat op 1.2 miljoen TEUs. (Maiden A. (2003)) De huidige verwarrende politieke situatie in het Midden-Oosten dreigt de plannen van de Salalahhaven om meer regionale transhipment te verzorgen, te ondermijnen. (Salalah Port (2005))


Vervolgens zijn er de havens van Iran, Bandar Abbas en Chahbahar. De haven Bandar Abbas bezit 24 terminals, inclusief twee olieterminals. Het toegangskanaal van Bandar Abbas is 6.4km lang en 13m diep. Slechts vier terminals zijn in staat om schepen tot 100 000 DWT te ontvangen. Maar Iran heeft wel plannen om de capaciteiten van deze haven op te drijven tot 2.6 miljoen TEUs. Op dit ogenblik is de haven reeds verbonden met Uzbekistan via een wekelijkse containertrein. De haven van Chahbahar heeft slechts twee havendammen die enkel schepen van maximum 25 000 bruto tonnage en met een diepte van maximum 11m kunnen ontvangen. (Ports and Shipping Organization, I. R. Iran (2005))

Tot slot zijn er nog de concurrerende havens in eigen land, namelijk Karachi en Qasim. Karachi is de hoofdhaven van Pakistan en behandelt meer dan 14 miljoen ton vloeibare cargo en 12 miljoen ton droge cargo. Karachi heeft een kanaal van 12km met een diepte van 13m. De Qasimhaven ligt op 56km ten oosten van Karachi en kan gezien worden als een uitbreiding van de haven van Karachi. Het heeft een kanaal van 45km lengte en 12m diepte. Karachi beschikt over 30 terminals, waarvan 3 oliehavendammen, terwijl Qasim slechts over 7 veelzijdige terminals beschikt. Ondanks de strategische ligging en beschikbare uitrusting heeft Karachi zich niet kunnen ontwikkelen tot een regionale hub als gevolg van een gebrek aan lokale handel en de verstoorde geopolitieke situatie in de regio rond Pakistan. Qasim behandelde in 2004 zo’n 16 miljoen ton goederen. (Karachi Port Trust (2005); Port Qasim Authority (2005))

5.8.2 Vergelijking van de havens

Dubai, Jebel Ali en Salalah zijn gevestigde havenhubs. De handel van Dubai bedraagt 16.5 % van de 20 biljoen US $ economie van de Verenigde Arabische Emiraten. (Swibel M. (2004)) Deze havens dragen aanzienlijk bij tot het nationale inkomen. Salalah genereert, vier jaar na haar constructie, meer dan 58 miljoen US $ via doorvoeractiviteiten. (Salalah Port (2004)) De huidige behandelingscapaciteiten van Qasim en Karachi bedragen respectievelijk 17 miljoen en 25 miljoen ton per jaar. Beide havens hebben hun maximale capaciteit bereikt. (Board of Investment, Government of Pakistan (2005: c)) De havens van Iran daarentegen zullen veel minder concurreren met Gwadar aangezien ze onvoldoende capaciteit bezitten om de stromen van natuurlijke energiebronnen te behandelen. Bovendien belemmert de internationale isolatie


van Iran een goede werking van de inlandse havens omdat de Iranese havens niet open zijn voor internationale gebruikers.

De geopolitieke onrust in het Midden-Oosten en het gebrek aan capaciteit in de bestaande Pakistaanse havens, Karachi en Qasim, zullen Gwadar in staat stellen om een redelijk marktaandeel naar zich toe te trekken en zich te ontwikkelen als een hub. Een statistische vergelijking wordt weergegeven in tabel 7.

Tabel 5.7: Statistische vergelijking van havens

Haven

Dubai havenauthoriteit

Salalah

Bandar Abbas

Chahbahar

Karachi

Qasim

Gwadar (na

fase II)Rashid Jebel AliAantal terminals 35 71 33 24 4 30 10 12Kanaallengte(km) 0 15 0 6.4 1 12 45 4.5Kanaaldiepte (m) 3 17 16 13 0 3 12 20Verwerkings-capaciteit (miljoen TEUs)

5.1 2 1 - 0.8 0.42 n.b.

Aantal schepen die de haven aangedaan hebben

13232 1184 - - 393 806 n.b.

Dubai Ports Authority (2005); Salalah Port (2005); Karachi Port Trust (2005); Government of Pakistan (2005)

De belangrijkste conclusie die getrokken kan worden uit tabel 7 is dat na voltooiing van beide fases in Gwadar, de haven van Gwadar over de vereiste infrastructuur zal beschikken om haar marktaandeel op te eisen. Enkel een gepaste set van politieken, prioriteiten en stimulansen zal ervoor zorgen dat de Gwadarhaven een toekomst heeft op het gebied van transhipment.

Er zijn zes belangrijke factoren om aan de concurrentie te kunnen deelnemen. De eerste is de toegang tot de markten van het hinterland. In sommige situaties kan slechts één haven toegang bieden tot het hinterland. Gwadar beschikt hiertoe over een voordelige ligging om zowel Zuid- en West-Azië als Centraal-Azië en de westelijke provincies van China te bedienen, in vergelijking met de andere havens. Een tweede factor is de bekwaamheid om transhipmentdiensten aan te bieden. De concurrentie voor transhipment is zeer intensief, zelfs voor de havens die reeds een gevestigde waarde zijn op het gebied van transhipment. Opnieuw kan Gwadar gebruik maken van haar strategische ligging. Gwadar ligt langs de handelsroute naar Azië en Europa en dicht bij de regionale oorsprongs- en bestemmingscentra voor en van de markt


aan de Arabische zee en het Indiase Subcontinent. De volgende factor is de regionale havencapaciteit en –vraag. Een onevenwichtige verdeling van de havencapaciteit binnen de regio zal het niveau van de concurrentie tussen havens beïnvloeden. Een overschot aan regionale capaciteit zal leiden tot agressieve competitie voor een marktaandeel. Soms kan dat leiden tot destructieve prijzen. In het begin zal Gwadar opereren in de schaduw van haar concurrenten omdat ze een kleinere capaciteit en een vraagdeficit zal hebben. De vierde factor is de bekwaamheid om competitie te creëren binnen de haven. Het gaat hier over de mogelijkheid om de havenactiviteiten te segmenteren waardoor concurrentie ontstaat tussen de dienstverleners binnen dezelfde haven. In Karachi en Qasim worden de havens ernstig beïnvloed door bureaucratische belemmeringen en vakbonden. De beleidsvormers zullen stoutmoedige stappen moeten ondernemen in de beginfase van Gwadars havenactiviteiten om de havenactiviteiten van Gwadar in overeenstemming te brengen met moderne managementtechnieken. Ook het beschikken over risicokapitaal is een belangrijke factor. Risicokapitaal draagt bij tot het behouden van het marktaandeel. Het investeren in een containerterminal kan miljoenen dollars kosten. Degene die deze investering doet, zal een aanzienlijk financieel aandeel bezitten in de haven en er alles voor doen dat de nieuwe terminal het marktaandeel van de haven vrijwaart. In Gwadar wordt de tweede fase gefinancierd door de private sector voor wie deze factor zeer belangrijk is. De laatste factor hangt af van de overheid, namelijk het stopzetten van de overheid van het subsidiëren van andere havens. Momenteel ontvangen zowel Karachi als Qasim één of andere vorm van subsidies. Dit kan serieuze gevolgen hebben voor het succes van de Gwadarhaven indien de subsidiëring van Karachi en Qasim niet gewijzigd wordt. (Worldbank (2001); Board of Investment, Government of Pakistan (2005: c))

5.9 Voordelen van de haven te Gwadar voor Pakistan en China

In dit onderdeel worden de voordelen van de diepzeehaven te Gwadar nogmaals op een rijtje gezet. Een aantal van de voordelen werden reeds afgeleid uit de voorgaande onderdelen, maar hier worden ze allemaal samengebracht. Eerst komen de voordelen voor Pakistan, waar de haven gebouwd wordt, aan bod. Vervolgens worden de voordelen voor China besproken. Deze zullen verklaren waarom China bereid was om te participeren in het havenproject van Gwadar.


5.9.1 Voordelen diepzeehaven Gwadar voor Pakistan

De voordelen voor Pakistan zijn overduidelijk. De strategische ligging van Gwadar en de nieuwe infrastructuur zullen ervoor zorgen dat Gwadar zich kan ontwikkelen tot een havenhub in Zuid-Azië.

Een eerste punt is de bevrediging van de nood aan bijkomende havenfaciliteiten aangezien de andere twee havens in Gwadar, Karachi en Qasim, beiden hun maximale capaciteit bereikt hebben. Waarom er dan niet geopteerd is voor een uitbreiding van de bestaande havens, heeft te maken met de ligging van Gwadar. Gwadar heeft een strategische ligging aan de Golf waardoor ze zowel bereikbaar is voor de landen uit Centraal-Azië als Europa en China. Met andere woorden Gwadar ligt dicht bij de voornaamste handelsroutes ter wereld. Dit in tegenstelling tot de andere plaatselijke havens. Bovendien zal de haven van Gwadar na de voltooiing van de tweede fase, in staat zijn om moederschepen tot 200 000 DWT te ontvangen. In de havens van Karachi en Qasim is dit onmogelijk. (Government of Pakistan, Ministry of Ports and Shipping (z.d.))

Vervolgens is er de financiële en materiële steun van China. Ongeveer vier vijfde van de eerste fase werd gefinancierd door de Chinese overheid. Bovendien werd de eerste fase gerealiseerd door de Chinese Harbour Engeneering Company. (Board of Investment, Government of Pakistan (2005: a)) In 5.9.2 zal duidelijk worden waarom China wil investeren in het havenproject van Pakistan. Zonder deze steun zou het havenproject wellicht uitgebleven zijn aangezien Pakistan een arm land is met een onstabiele overheid zoals gebleken is in hoofdstuk 2.

Een havenhub genereert een hoog inkomen wat zorgt voor een belangrijke bijdrage tot het nationale inkomen van het land waarin de haven gelegen is. De diepzeehaven van Gwadar bezit alle kenmerken om uit te groeien tot een hub. Het belangrijkste kenmerk van een hub is het verzorgen van transhipmentdiensten. Het is nu reeds duidelijk dat transhipment de hoofdactiviteit zal worden van de Gwadarhaven. Sinds haar ingebruikname in maart 2005, is doorvoerhandel, of transhipment, de voornaamste activiteit en bij voltooiing van de tweede fase zal deze activiteit nog aan belang winnen. Transhipment zorgt voor een hoger inkomen aangezien alle containers tweemaal behandeld worden. Bovendien maakt transhipment de export en import goedkoper omdat transhipment de transporttijd vermindert. Een kortere


transporttijd leidt tot lagere transportkosten. (Tangredi S. J. (2002)) Dit is opnieuw een gunstige bijdrage aan de economie van Pakistan.

Naast de activiteiten in de haven zelf, zal de Gwadarhaven nog op een tweede manier bijdragen tot de economische ontwikkeling van Pakistan. Dankzij de strategische ligging, zal de Gwadarhaven tevens gebruikt worden door de landen van Centraal-Azië om goederen, en dan voornamelijk duurzame productiegoederen, in te voeren uit Oost-Azië en door China voor de import van energiebronnen uit Centraal-Azië. Deze grensoverschrijdende activiteiten zorgen voor tolinkomsten aan de grenzen. (UNCTAD (2004))

Tot slot zal de Gwadarhaven een hele reeks investeringen met zich meebrengen langs de toegangswegen naar de haven. (Board of Investment, Government of Pakistan (2005 b)) Al deze investeringen zullen arbeidsplaatsen creëren voor de plaatselijke bevolking. Op die manier ontvangen deze mensen een inkomen waardoor ze hun levensomstandigheden kunnen verbeteren. Betere levensomstandigheden zullen een betere hygiëne met zich meebrengen. Bovendien zullen er nieuwe hospitalen komen in de Gwadarregio waardoor de bevolking sneller een arts kan raadplegen. De bouw van nieuwe scholen moet ertoe leiden dat de plaatselijke bevolking opgeleid wordt voor een job in het havengebied. Op dit ogenblik lopen er reeds twee speciale projecten om de vorming van de plaatselijke bevolking te verbeteren. (Balochistan Development Gateway (2004)) Dit alles zal leiden tot een hogere human development index in Balochistan. Tot nu toe blijft Balochistan de minst ontwikkelde provincie van Pakistan.

5.9.2 Voordelen voor China

Het grootste voordeel voor China is de toegangsweg tot Centraal-Azië dat rijk is aan natuurlijke rijkdommen en mineralen. Met andere woorden, de Gwadarhaven vormt voor China een toegangsweg tot energiebronnen. China heeft te kampen met een enorme energiehonger. Uit hoofdstuk 1 is gebleken dat niet aan de vraag naar energie voldaan kan worden. De vraag overtreft het aanbod jaar op jaar. Bovendien zal de vraag de komende jaren enkel maar toenemen als gevolg van urbanisatie, industrialisatie en verbeterde levensomstandigheden voor de bevolking.


Het tweede voordeel is de gemakkelijkere bereikbaarheid van Europa en Azië voor haar externe handel. Zeker voor de industriële ontwikkeling van de westelijke provincies van China is de komst van de haven bevorderlijk. (Chaturverdy R.R. (2006)) De provincie Xinjiang ligt op 4500km van de Chinese oostkust terwijl Gwadar slechts 2500km verwijderd is van Xinjiang. Door de verminderde transportafstand zullen ook de transportkosten afnemen wat de export van de westelijke regio’s in China competitiever maakt. (Osman Ghani M. (2004))

Tot slot speelt de wil van China om haar invloed in de Zuidoost-Aziatische regio te vergroten, een rol. China als opkomende supermacht wil zich ontwikkelen tot één van de grootste economieën ter wereld. China wil een belangrijke rol spelen in de Indische Oceaan gezien de aanwezigheid van al haar vitale zeehandelsroutes in dat gebied. De haven van Gwadar is zeer centraal gelegen in dat gebied waardoor ze de ideale mogelijkheid biedt aan China om de Zuidoost-Aziatische regio te controleren. (Chaturverdy R.R. (2006))

5.10 Gwadar Masterplan

In dit onderdeel wordt de diepzeehaven van Gwadar gekaderd binnen een groter geheel. Er werd een masterplan ontwikkeld voor het district Gwadar. Het project handelt niet enkel over een nieuwe diepzeehaven maar het hele district wordt opnieuw aangekleed. De figuur op de volgende pagina toont de plannen voor het vernieuwen van het district Gwadar in de provincie Balochistan.


Figuur 5.2: Masterplan Gwadar

Gwadar Port City (2006)


Vis

sers

have

ndam

Sur

band

ar

Spor

tcom

plex

Vis

sers

have

ndam

Pi

shuk

an

Mar

ine

Dri

ve

Jinn

ah A

venu

e

Bal

ochi

stan

Bro

ad W

ay

Sang

har

Won

ingb

ouw

proj

ect

Nie

uwe

luch

thav

en

Mak

ran

Coa

stal

Hig

hway

Om het masterplan te realiseren werd in 2003 de Gwadar Development Authority (GDA) in het leven geroepen. Oorspronkelijk beoogde deze realisatie enkel het landgebruik voor de verschillende projecten maar op dit ogenblik is de GDA ook met andere projecten bezig. Het gebied dat voorzien is voor het Gwadar masterplan is opgedeeld in 19500 acres (1 acre = 4047m²) residentieel gebied, 200 acres commercieel gebied, 210 acres recreatiegebied en 10000 acres industriegebied. (GDA (2006))

Tabel 8 geeft een overzicht van de projecten waarvoor de GDA verantwoordelijk is.

Tabel 5.8: Projecten van de GDA

NAAM VAN HET PROJECT GESCHATTE KOSTPRIJS OPMERKINGEN

A. INFRASTRUCTUURBouw/asfaltbekleding (Jinnah Avenue)Sectie-I PKR.50.000 Miljoen Aardewerk 60% voltooidSectie-II PKR.50.000 Miljoen Aardewerk 80% voltooidUitbreiding 3 Km PKR.40.000 Miljoen Offerte gevraagd Bouw/asfaltbekleding (Padizir Blvd)Sectie-I PKR.50.000 Miljoen Werken gestartSectie-II PKR.50.000 Miljoen Werken gestart Bouw/asfaltbekleding (Marine Drive)Sectie-I PKR.41.800 Miljoen Werken gestartSectie-II PKR.45.650 Miljoen Werken gestartBouw/asfaltbekleding – Balochistan Broad WaySectie-I PKR.100.000 Miljoen Offerte gevraagdB. BOUWSECTORBouw van een ziekenhuis met 50 beddenAdministratiegebouw & Polikliniek Fase-I PKR.46.700 Miljoen Bestelling geplaatstC. PIJPLEIDINGPROJECT Bouw van Balochistan Broadway (22 KM lang) PKR.955.578 Miljoen UitbesteedVissershavendam Pishukan PKR.219.494 Miljoen Werk toegewezen aan de

(mogelijkheids- en ontwerp-) consultant

Vissershavendam Surbandar PKR.219.494 Miljoen Werk toegewezen aan de (mogelijkheids- en ontwerp-) consultant

Bouw van een kantorencomplex (voor de districts- en provinciale overheid)

PKR.147.586 Miljoen Uitbesteed

Gurab Woningbouwproject (Vissersdorp) PKR.875.874 Miljoen UitbesteedOntzoutingscentrale PKR.700.000 Miljoen Expert/Consultant geïdentificeerdSportcomplex PKR. 57.000 Miljoen Offerte


GDA (2006). De projecten die in een kleurtje staan, zijn tevens herkenbaar op het masterplan (figuur 7 op pagina 154) waar ze met een pijl in dezelfde kleur zijn aangeduid.

De GDA is belast met het omvormen van het dorp Gwadar tot één van de modernste steden van Pakistan. Aangezien de overheid geen enkele acre land bezit, is de GDA enkel en alleen een regulerend orgaan. De GDA regelt het landgebruik en verzorgt de implementatie van plannen. Ze houdt zich zowel met projecten van de publieke als van de private sector bezig. Elk project moet aan haar voorgesteld worden en na onderzoek van de gevraagde documenten, zal de GDA een vergunning afleveren voor het project. Vervolgens stelt ze een plan op voor de uitvoering van het project en schat ze de kostprijs ervan. De GDA zal persoonlijk toezicht houden of het project uitgevoerd wordt volgens het plan door haar opgesteld. Daarnaast zal de GDA de provinciale en federale overheden contacteren voor het verkrijgen van subsidies voor de projecten die haar goedkeuring gekregen hebben. In tabel 8 staan de projecten die de goedkeuring van de GDA ontvangen hebben. De kostprijs die vermeld wordt, is de kost zoals die geschat werd door de GDA en de laatste kolom geeft weer hoever het project gevorderd is. Hierna wordt op twee belangrijke projecten dieper ingegaan. Alle projecten bespreken, zou ons echter te ver leiden. Er werd geopteerd voor het Sanghar Woningbouwproject, dat voorzien werd om de inwoners die hun woonplaats kwijtgeraakten door het herstructureringsplan een nieuwe woonplaats te bieden, en de vestiging van een Speciale Economische Zone in Gwadar, die de regio competitiever moet maken. (GDA (2006))

Het eerste project is het Sanghar Woningbouwproject. De Gwadardiepzeehaven situeert zich rond de Koh-e-Batil. Ook dit woningbouwproject wordt in die buurt gesitueerd. Met andere woorden het Sanghar project is gerealiseerd in het uiterste zuiden van Pakistan. Voor de aankondiging van dit megaproject waren de uitgestrekte gronden van Sanghar dor en kaal, maar sinds de goedkeuring van het havenproject, werd het gebied snel volgebouwd. Het woningbouwproject van Sanghar werd ontworpen door een gereputeerde firma uit Karachi op vraag van de provinciale overheid. Het project bestaat uit vier fasen waarvan drie fasen residentieel zijn en de vierde commercieel. De eerste steen van het hotel Pearl Continental werd neergelegd in de vierde fase. (Website Gwadar Deep Seaport (2005)) Oorspronkelijk was het project bedoeld om een perceel grond aan te bieden aan de inwoners van Gwadar en Balochistan tegen redelijke prijzen zodat de inwoners zouden


kunnen anticiperen op de economische groei van Gwadar. In het begin hadden meer dan 3500 individuen een perceel grond van het project aangekocht maar velen onder hen hebben hun perceel opnieuw verkocht aan veel hogere prijzen. De huidige eigenaars zijn voornamelijk zakenmensen, investeerders, overheidsambtenaren, politici en personeel van het leger. Op dit ogenblik vormt Sanghar de rijkste woonwijk van het district Gwadar. (Baloch L. (2004)) Het Sanghar Woningbouwproject is eveneens zichtbaar op het masterplan op pagina 154.

Een tweede belangrijk project is de Speciale Economische Zone (SEZ). De overheid heeft een speciale vermindering van de omzetbelasting aangekondigd voor de SEZ van Gwadar. Hierdoor wordt het nultarief toegestaan voor alle leveringen aan en import binnen de speciale zone met uitzondering van voertuigen. Hiermee wil de overheid zowel verzekeren dat de Gwadarregio zich tot een regionale hub voor handelsdoeleinden ontwikkelt als dat er exportgerichte industrieën opgezet worden. Het fonds dat de overheid uittrekt om deze zone te financieren, werd opgenomen in het federale budget van 2004-05 en moet ervoor zorgen dat de SEZ in staat is om te concurreren in het aantrekken van investeerders en een stimulans te geven voor de Pakistaanse export. (Central Board of Revenue, Revenue Division, Government of Pakistan (2005))

Uiteraard is de GDA ook betrokken bij de realisatie van de infrastructuuruitbreiding. De bijkomende infrastructuur die in het masterplan voorzien werd, werd reeds besproken in 5.4.2. Op het masterplan van Gwadar (figuur 7 pagina 154) kan aan de hand van de kleuren afgelezen worden welke zones voorzien zijn in het vernieuwde Gwadar. Het volledige plan zou gerealiseerd moeten zijn tegen 2050.

Er is duidelijk een heel plan vooropgesteld om Gwadar om te vormen tot een belangrijke stad en handelscentrum. Een aantal projecten zijn al gerealiseerd maar heel wat projecten moeten nog gestart worden. Belangrijk hierbij is dat de inwoners van Gwadar opgeleid worden om in het nieuwe Gwadar te werken. Zoniet zullen ze naar andere gebieden in Pakistan moeten verhuizen, buiten de stad Gwadar, waardoor het probleem verschuift. Indien het volledige plan gerealiseerd kan worden, zal Gwadar inderdaad een hub centrum worden. De vraag blijft of het volledige plan gerealiseerd zal worden maar dat zal pas blijken in de toekomst. Het plan is immers opgemaakt op een lange termijn.


5.11 Tegenstanders van het haven project te Gwadar

Eerst en vooral is er de weerstand van de Balochs zelf. Eigenlijk zijn de inwoners van Balochistan niet tegen het havenproject op zich maar ze zijn tegen de manier waarop de projecten worden gerealiseerd. De Balochs zijn uitgesloten van de voordelen van dit project en buitenstaanders worden rijk van de exploitatie in Balochistan. Als voorbeeld verwijzen ze naar de Sui gasreserves. Deze reserves bevredigen 38 % van de Chinese energiebehoeften maar slechts 6 % van de bevolking in Balochistan heeft toegang tot de reserves. Bovendien zijn de royalty’s die Balochistan ontvangt voor haar gas zeer laag in vergelijking met wat andere gasrijke provincies ontvangen. De Balochs maken zich zorgen over de economische opbrengsten van de havenactiviteiten. Net zoals bij de ontginning van de gasreserves vrezen ze dat het grootste gedeelte van de winsten, behaald in de haven, naar andere provincies zullen vloeien. De Balochs menen dat hun levensomstandigheden niet zullen verbeteren met de komst van de Gwadarhaven, maar dat ze daarentegen enkel nog een minoriteit zullen vertegenwoordigen in hun eigen provincie. Hun levensomstandigheden zouden niet verbeteren omdat het project gerealiseerd wordt door buitenstaanders zonder de goedkeuring van de provincie Balochistan. Gronden werden verkocht aan de burgerlijke en militaire elite uit andere provincies aan enorm lage prijzen. De vrees om een minoriteit te worden, verantwoorden ze door het feit dat er minstens een miljoen mensen nodig zijn voor de realisatie van het havenproject terwijl er slechts 60 000 mensen in het dorp van Gwadar wonen. Gevolg van de weerstand van de inwoners van Balochistan, is het feit dat het Gwadarproject verschillende malen het doelwit werd van aanslagen door Baloch rebellen. (Haider Z. (2005); Ramachandran S. (2006))

Een tweede groep tegenstanders moet internationaal gezocht worden. India, Iran en de VS hebben elk hun reden om zich tegen het havenproject te keren. De Chinese aanwezigheid in de Arabische Zee versterkt het Indiase gevoel dat India omcirkeld wordt door China. India vergelijkt de bouw van de Gwadarhaven met de faciliteiten die China gevestigd heeft in Myanmar om de Indiase maritieme activiteit en de nucleaire testen van India in Orissa te controleren. India vreest dat de samenwerking van de Chinese marine met de buurlanden van India, de Indiase schepen in de Golf in gevaar zal brengen. De nieuwe Indiase doctrine voorziet de opbouw van een landelijke, luchtmacht- en marinebasis voor nucleaire wapens met het oog op het veroveren van macht in


de Arabische Zee en de gebieden daarrond. Iran vreest dat de Gwadarhaven de waarde van de Iranese havens zal ondermijnen als uitweg voor de Centraal-Aziatische export. Toch bezit Iran twee voordelen ten opzichte van Pakistan. Iran onderhoudt betere relaties met de Centraal-Aziatische Staten en heeft een betere verstandhouding met Afghanistan. Afghanistan veroordeelt Pakistan voor steun aan de Taliban. Bovendien kende Iran kortingen toe aan Afghanistan op de haventarieven. De Verenigde Staten op hun beurt vrezen dat China haar invloed in Azië zal kunnen vergroten via de aanwezigheid in de Arabische Zee. (Haider Z. (2005); Ramachandran S. (2006))

5.12 Besluit

Ooit was Gwadar een klein vissersdorp langs de Makran kust maar nu is Gwadar voorbestemd om een belangrijke havenstad te worden die aan de behoeften van vier belangrijke regio’s zal voldoen, namelijk Zuid-Azië, West-China, Centraal-Azië en Afghanistan. De beslissing om een haven te bouwen in Gwadar is er gekomen naar aanleiding van een verhoogde binnenlandse handel en de toename van de wereldbehoefte aan de diversificatie van energiebronnen. Gwadar is strategisch gelegen aan het kruispunt van de natuurlijke rijkdommen uit Centraal-Azië en het Midden-Oosten, een enorme consumentenmarkt in Azië en de kortste route naar de westelijke provincies van China. Gwadar bezit het potentieel om significante economische, demografische en politieke wijzigingen mee te brengen zowel voor Pakistan als voor de hele Aziatische regio.

Maar aan de haven van Gwadar is een stevig prijskaartje verbonden. Het volledige project kost maar liefst 1 163 miljoen US $. Aangezien Pakistan een arm land is, blijft de vraag hoe dit havenproject dan gefinancierd zal worden. De eerste fase werd voor vier vijfde gefinancierd door China. Uiteraard gebeurde dit niet zomaar uit liefdadigheid. Voor China betekent de Gwadarhaven een toegang tot energie uit Centraal-Azië. China heeft immers nood aan bijkomende energiebronnen gezien haar energiehonger. Daarnaast opent de Gwadarhaven een nieuwe handelsroute voor haar westelijke provincies. De tweede fase zal gefinancierd worden door de private sector. Op die manier hoopt de overheid ook investeerders aan te trekken voor de industrialisatie van het havengebied.

De haven van Gwadar zal Pakistan binnenleiden in een nieuw tijdperk van socio-economische ontwikkeling. De handelsvolumes die verwacht worden door de Gwadarhaven te stromen, zullen inkomsten genereren voor Pakistan.


Bovendien zal Gwadar niet enkel instaan voor binnenlandse handel. Ze zal eveneens transhipmentdiensten aanbieden die zorgen voor extra inkomen aangezien de containers tweemaal behandeld worden. Daarnaast groeit de vraag naar energiebronnen. De energiehonger van China speelt hier mee. Hierdoor ontstaat de nood aan haventerminals die deze vraag kunnen bevredigen. Gwadar zal een haven zijn die een niet onbelangrijk marktaandeel van de verhandelde ladingen en natuurlijke rijkdommen naar zich toe zal trekken.

Ondanks het grote handelsvolume dat door de Gwadarhaven zou kunnen stromen, wordt de haven tevens geconfronteerd met de concurrentie van andere ontwikkelde havens in de regio. Inspanningen voor de industrialisatie van het havengebied gebaseerd op strategieën, programma’s en wetenschappelijke benaderingen zijn noodzakelijk om het project competitief te maken. Gwadar beschikt over alle kenmerken om zich tot een regionale hub te ontwikkelen maar een nieuwe haven zal steeds minder sterk staan dan een haven die een gevestigde waarde is in de regio. In de beginfase zal Gwadar moeten opereren in de schaduw van haar concurrenten omdat ze over een kleinere capaciteit zal beschikken en te kampen zal hebben met een vraagdeficit.

Toch blijft het misschien onduidelijk waarom een diepzeehaven gebouwd wordt in een klein vissersdorp. Deze onduidelijk wordt opgelost wanneer Gwadar binnen de herstructurering van het district Gwadar gezien wordt. Het havenproject maakt deel uit van een masterplan om het visserdorp Gwadar om te bouwen tot één van de grootste en belangrijkste steden van Pakistan. Dit plan omvat naast het havenproject ook de bouw van een nieuwe luchthaven, bijkomende verkeersinfrastructuur, woningbouwprojecten, de ontwikkeling van industriezones en recreatiegebieden voor toerisme. Het volledige plan zou voltooid moeten zijn tegen 2050 en is bedoeld om Gwadar zo goed mogelijk bereikbaar te maken voor handelsvolumes uit de hele wereld en dan voornamelijk Azië. De Gwadar Development Authority moet de realisatie van het plan in goede banen leiden. Ze voert zelf geen projecten uit maar is belast met de goedkeuring van en het toezicht over de uitvoering van de projecten van het masterplan.

Naast alle positieve effecten van het havenproject, mag niet vergeten worden dat er ook tegenstanders zijn van de haven, zowel in Pakistan zelf, als in het buitenland. In Pakistan zelf verzetten de inwoners van Balochistan zich tegen de komst van de haven. Ze vrezen dat de economische opbrengsten van de haven aan Balochistan zullen voorbijgaan en naar de burgerlijke en militaire


elite in andere provincies zullen stromen. Bovendien geloven ze dat er mensen andere provincies, die in de haven tewerkgesteld worden, zullen emigreren naar Balochistan waardoor de Balochs zelf nog slechts een minoriteit zouden vormen in hun eigen provincie. Uit het buitenland komt er reactie van Iran, de Verenigde Staten en India. Iran vreest dat de activiteit in de Iranese havens zal aangetast worden wegens verhoogde concurrentie. In India versterkt de Gwadarhaven het gevoel dat India omcirkeld wordt door China en de Verenigde Staten willen de invloed van China in Azië zoveel mogelijk beperken terwijl de Gwadarhaven China de mogelijkheid geeft om haar invloed uit te breiden.


6. Algemeen Besluit

In hoofdstuk 1 wordt de stelling dat China een opkomende supermacht is, bevestigd. De dood van Mao en het einde van de Culturele Revolutie in 1976 hebben voor een keerpunt gezorgd in de Chinese economie. De regering van Xiaoping kondigde in 1978 een project van vier moderniseringen aan, namelijk één in de landbouw, één op het gebied van defensie, één voor de wetenschap en één voor de technologie. Dit was het begin van het openstellen van de Chinese economie. Het gevolg was een enorme groei van de Chinese economie. Sinds de tweede helft van de jaren ’80 groeide het BBP per capita met ongeveer 8 %. Bovendien evolueerde de handelsbalans van een tekort in de jaren ’80 naar een overschot van 25468 miljoen US $ in 2003. Door het openstellen van de economie werden er veel grotere hoeveelheden geëxporteerd en bovendien was de export veel meer gediversifieerd. Bovendien heeft het openstellen van de economie ervoor gezorgd dat buitenlandse investeringen hun weg vinden naar China. De komst van nieuwe technologie en knowhow hangt hiermee samen. Een andere niet puur economische factor die wijst op de enorme ontwikkeling van China, is de Human Development Index. De HDI van China is sterk toegenomen wat wijst op het feit dat de ontwikkeling van China niet beperkt bleef tot de economie. Ook de levensomstandigheden van de bevolking zijn verbeterd. De vergelijking met de economische groei van bestaande economische machten ten tijde van hun opkomst, bevestigt de status van China als opkomende economische macht. Naast het openstellen van de economie, heeft de Chinese overheid heel wat bedrijven geprivatiseerd. De township-village enterprises nemen een vooraanstaande plaats in binnen de hervormingen. Deze ondernemingen zijn een gemengde vorm waarbij de lokale overheid als een van de eigenaars optreedt en de managers private personen zijn. De township-village enterprises vormen het bewijs van het nieuwe kapitalisme in China. De overheid zorgt voor belastingsvrijstellingen en de private sector zorgt voor een goed dagelijks beheer van de onderneming. China streeft op dit ogenblik nog steeds een expansiedrang van haar economie na. Dat heeft absoluut gevolgen voor haar buitenlandse politiek.

Met de economische groei hangt een toenemende energievraag samen. Het tweede deel van hoofdstuk 1 toont aan dat de Chinese energiesector de tweede grootste ter wereld is. Dit betekent dat het belang van deze sector in de Chinese economie niet onderschat mag worden. Om aan de stijgende energievraag tegemoet te komen, heeft China sinds de jaren ’80 belangrijke


hervormingen doorgevoerd in de energiesector. Het toelaten van private investeerders tot de energiesector via built, operate and transfer-akkoorden, joint-ventures en initial public offerings (IPO’s) heeft geleid tot een belangrijke toename van het energieaanbod. Op dit ogenblik houdt China zich bezig met het omvormen van de energiemarkt van een sterke gereguleerde markt naar een competitieve markt. Ze hoopt deze omvorming te realiseren in drie fasen. Aangezien een proefproject rond de eerste fase faalde, heeft China haar houding ten opzichte van de hervormingen gewijzigd. Het overheidsbedrijf State Power Corporation werd afgeschaft en de vrijgekomen middelen werden gebruikt voor de oprichting van vijf onafhankelijke energieproducenten. Daarnaast werden twee distributiebedrijven opgericht, één voor het noorden en één voor het zuiden van China. Door de aanwezigheid van meerdere bedrijven met dezelfde functie wil de Chinese overheid alsnog competitie in de hand werken om de energiemarkt efficiënter te maken. Toch bleef de vraag bestaan of de hervormingen voldoende zijn om de vraag te dekken. Daarom werd op het einde van hoofdstuk 1 ingezoomd op de energieconsumptie. Door de industrialisatie, urbanisatie en verbeterde levensomstandigheden van de bevolking neemt het energieverbruik elk jaar enorm toe. De vraag naar energie overtreft jaar op jaar het aanbod. Dit betekent dat China met een enorme energiehonger kampt. Ze wordt afhankelijk van de import uit het buitenland waardoor haar energiehonger belangrijke implicaties heeft voor de Chinese buitenlandse politiek.

In het tweede hoofdstuk werden China en Pakistan met elkaar vergeleken. De belangrijkste conclusie die daaruit afgeleid kon worden, was de enorme achterstand van Pakistan ten opzichte van China. China staat op het punt om aan te sluiten bij de ontwikkelde landen terwijl Pakistan tot de lage inkomenslanden, andere dan de minst ontwikkelde landen, behoort. China kent een enorme economische groei. Het enige waarmee China rekening moet houden, is het onder controle houden van de inflatie. De Pakistaanse economie daarentegen moet dringend gestimuleerd worden. De vergelijking van de human development index in beide landen leidt tot het besluit dat de Pakistaanse bevolking enorm achtergesteld is. De toegang tot medische hulp en scholingsprogramma’s blijft beperkt in Pakistan. Dit is een gevolg van de alsmaar groeiende bevolking in Pakistan. In China zorgt de geboortepolitiek ervoor dat de grootte van de bevolking controleerbaar blijft. Investeringen in onderwijsinstellingen en een vergemakkelijkte toegang tot medische verzorging zouden de levensomstandigheden van de bevolking verbeteren wat eveneens de economische ontwikkeling van Pakistan ten goede zou komen. Een andere oorzaak voor de erbarmelijke omstandigheden in Pakistan, ligt in de politieke


instabiliteit. De grote verschillen in de ontwikkeling tussen de verschillende provincies en de aanwezigheid van etnische minderheden, leiden tot geschillen op lokaal niveau. Op federaal niveau zorgt de dominantie van het leger voor problemen. Het leger wil niet dat de burgerij regeert maar de wetten die het leger oplegt, zijn volgens de burgers ongeldig. Een laatste moeilijkheid in de Pakistaanse politiek is de rol van de Islam. De gewelddadige waakzaamheid van sommige Islamieten vormt een dreiging voor de Pakistaanse burgermaatschappij en heeft het terrorisme aangemoedigd. Hierin zit een tegenstrijdigheid. De militaire overheersing van Musharraf wilde bij de religieuze partijen de illusie opwekken dat ze meer macht verkregen maar aan de andere zijde steunt Musharraf de oorlog tegen het terrorisme. Op die manier wilde het militaire regime de macht van het leger onsterfelijk maken.

In het derde hoofdstuk werd een historisch overzicht gegeven van de relaties tussen China en Pakistan. De plaatselijke media spreken over de “vriendschappelijke” relaties tussen China en Pakistan omdat de Sino-Pakistaanse relaties reeds heel wat testen doorstaan hebben. Uit het historische overzicht blijkt inderdaad dat China en Pakistan elkaar steeds gesteund hebben. De relaties tussen beide landen zijn ontstaan in 1950 met de erkenning van de Volksrepubliek China door Pakistan. In het begin waren deze relaties uitsluitend gebaseerd op het feit dat beide landen een gemeenschappelijke vijand hadden, namelijk India. Pakistan had een grensconflict met India en China wilde voorkomen dat India de grote leider van Zuidoost-Azië zou worden. Bovendien kampte ook China met een conflict met India over Tibet. Tijdens de Bandung conferentie van Afro-Aziatische landen beloofde Pakistan aan China om nooit deel te nemen aan acties van de Verenigde Staten van Amerika tegen China. Deze bevestiging van de duurzame relaties leidde tot de allereerste bezoeken van China aan Pakistan en omgekeerd. Tijdens de regering onder Ayub Khan in Pakistan, verslechterden de relaties tijdelijk omdat Khan een anticommunistische ingesteldheid had. Bovendien steunde hij de idee van twee China’s, de Republiek en de Volksrepubliek, terwijl de Volksrepubliek China één verenigd China wilde. Een ommekeer kwam er begin jaren ’60 wanneer de Verenigde Staten steun boden aan India in het grensconflict met China zonder Pakistan te raadplegen. Khan was ontgoocheld in de houding van de VSA en trok partij voor China. Na de beëindiging van het grensconflict tussen China en India, ondertekenden China en Pakistan achtereenvolgens drie akkoorden, namelijk een grensovereenkomst, een handelsovereenkomst en een luchtvaartovereenkomst. Dit vormt opnieuw een teken van de intensiteit van de relaties tussen China en Pakistan. Een volgend hoogtepunt vond plaats in 1965.


China bood Pakistan steun in de eerste Indo-Pakistaanse oorlog. China veroordeelde de acties van India en trachtte de Indiase aanvallen te onderdrukken met militaire acties. De tweede helft van de jaren ’60 stond in het teken van de verbetering van de handelsrelaties. De Karakoram Highway werd opgericht en langs deze snelweg werden handelsorganisaties gesticht. Begin jaren ’70 vond de tweede Indo-Pakistaanse oorlog plaats die voor Pakistan eindigde in het afscheiden van Oost-Pakistan. Oost-Pakistan werd onafhankelijk en kreeg de naam Bangladesh. China verleende steun aan Pakistan voor de heropbouw na de oorlog. In de jaren ’90 werd de coöperatie tussen China en Pakistan geïntensifieerd op het gebied van defensie. China verleende steun aan het Pakistaanse nucleaire programma terwijl het de Indiase pogingen om kernwapens te introduceren, veroordeelde. In 2001 hebben China en Pakistan het 50-jarig bestaan van hun relaties gevierd met wederzijdse bezoeken. Er werden akkoorden ondertekend om ook op andere gebieden dan defensie en handel te gaan samenwerken. Sindsdien bezoeken de regeringsleiders van beide landen elkaar regelmatig om de vriendschappelijke relaties te onderhouden. Tijdens elk bezoek wordt er onderhandeld over nieuwe projecten of overeenkomsten.

Wat de handelsrelaties tussen beide landen betreft, merken we dat China een zeer belangrijke handelspartner is voor Pakistan. Zowel voor de import als voor de export maakt China deel uit van de tien belangrijkste Pakistaanse handelspartners. Voor China is de handel met Pakistan minder belangrijk. Pakistan behoort noch voor de import, noch voor de export tot de tien belangrijkste handelspartners van China. Bovendien weegt de handelsbalans door in het voordeel van China. Met andere woorden Pakistan importeert meer uit China dan het exporteert naar China. Toch werken beide landen aan de verbetering van hun handelsrelaties. In 2005 werd het Early Harvest Programme ondertekend dat de weg moet vormen naar een vrijhandelszone tussen China en Pakistan. Dit programma wordt gerealiseerd in drie fasen. In elke fase wordt het belastingstarief op bepaalde producten verminderd tot uiteindelijk alle producten van de lijst die in de overeenkomst vermeld werden, belastingsvrij zijn tegen 2008.

Een laatste bewijs van de vriendschappelijke relaties tussen China en Pakistan, zijn de vele projecten die ze samen gerealiseerd hebben. Meestal gaat het om gemeenschappelijke infrastructuurprojecten of energieprojecten die in Pakistan uitgevoerd worden maar door China gefinancierd zijn. Hier kan de koppeling gemaakt worden met hoofdstuk één waar de groei van de Chinese


economie en de energiehonger waarmee China kampt, bewezen werden. Infrastructuurprojecten openen de weg voor de verdere uitbouw van de Chinese economie. De energieprojecten laten China toe om gedeeltelijk tegemoet te komen aan haar energiehonger. Met andere woorden de Chinese financiering gebeurt uit eigenbelang opdat China zich zou kunnen profileren als supermacht.

In het vierde hoofdstuk wordt de globale context waartegen de huidige relaties tussen China en Pakistan zich afspelen, geschetst. Een belangrijke vaststelling is de complexiteit van de situatie in Zuidoost-Azië. Er heersten verschillende crises en er bestaan verschillende samenzweringen tussen de verschillende landen van Zuidoost-Azië. Daarnaast hebben ook de Verenigde Staten een belangrijke invloed in Zuidoost-Azië. Bijna alle conflicten zijn met elkaar verweven. Toch vallen een aantal zaken op die steeds terugkomen. Eerst en vooral is er de rivaliteit tussen China en de Verenigde Staten van Amerika. In de Irancrisis heeft China de zijde van Iran gekozen en niet die van Amerika. Door India de indruk te geven van de opbouw van duurzame relaties tussen China en India, wil China de steun van India aan de VSA beperken, om op die manier een beperking te stellen aan de Amerikaanse invloed in Zuidoost-Azië. De steun van Pakistan aan Amerika in de oorlog tegen het terrorisme wekte enige ongerustheid op bij China. Maar China heeft geen blijk gegeven van haar ongerustheid tegenover Pakistan en blijft de relaties met Pakistan onderhouden. Daarnaast blijft China in infrastructuurprojecten in Pakistan participeren. Op die manier moet vermeden worden dat de VSA Pakistan zouden gebruiken om hun invloed in Zuidoost-Azië te vergroten. Tegenover de waakzaamheid van China ten opzichte van de houding van Pakistan tegenover de VSA, staat de ongerustheid van Pakistan ten opzichte van de relaties die China vestigt met India. Pakistan is bang dat de onderhandelingen tussen China en India zullen leiden tot de opkomst van India als een van de machtigste spelers in Zuidoost-Azië en Pakistan op die manier gedomineerd zal worden door Azië in de onderhandelingen voor het grensconflict. Daarnaast is Pakistan bang om de voordelen die het ontvangt als gevolg van de relaties met China, zal verliezen. Ondanks de druk die op de Sino-Pakistaanse relaties weegt door de wederzijdse waakzaamheid over de handelingen van de bondgenoot, blijven China en Pakistan vooruitgang maken in hun relaties. Het havenproject in Gwadar vormt het bewijs hiervan.

Toch kan besloten worden dat ondanks de intense relaties tussen China en Pakistan, elk land in elk conflict een bepaald standpunt inneemt uit eigenbelang. In elke crisis neemt China een standpunt in dat gericht is op het


bekomen van vrede en stabiliteit in de Zuidoost-Aziatische regio en op het limiteren van de invloed van de Verenigde Staten van Amerika. Dit heeft uiteraard te maken met de expansiedrang en de energiehonger van China. De opkomst van China als machtigste staat in Zuidoost-Azië is enkel mogelijk indien er stabiliteit heerst in deze regio. China ligt in het uiterste oosten van Azië waardoor al haar handelsroutes, zowel met andere Aziatische Staten als met het Westen, Zuidoost-Azië moeten kruisen. Daarnaast kan China aan haar energiehonger tegemoet komen door energiebronnen te importeren uit Centraal-Azië. De Centraal-Aziatische staten zijn rijk aan energiegrondstoffen maar alvorens die grondstoffen China bereiken moeten ze verschillende andere landen kruisen. Voor China is het dan belangrijk om stabiliteit en vrede te creëren in Zuidoost-Azië zodat verschillende landen bereid zullen zijn om mee te werken aan infrastructuurwerken zoals pijpleidingen om de grondstoffen te transporteren. Om vrede en stabiliteit in Zuidoost-Azië te bereiken, is het belangrijk om een goede verstandhouding op te bouwen met de landen uit Centraal- en Zuidoost-Azië. Daarom kiest China steeds partij voor deze landen wanneer zij in een conflict belanden met het Westen. Voor de ontwikkeling van Pakistan zijn de vele infrastructuurprojecten die China financiert zeer belangrijk. Daarom zal Pakistan hier steeds rekening mee houden wanneer het een positie inneemt in eender welk conflict. Op dit ogenblik stelt Pakistan alles in dienst van het slagen van het havenproject in Gwadar. De haven van Gwadar kan enkel een economisch centrum worden door handel van de Centraal-Aziatische staten te behandelen. Deze laatsten zijn volledig door land omringd waardoor ze wel naar een haven in een ander land moeten gaan voor hun zeetransport. De Gwadarhaven is echter niet de enige diepzeehaven in Zuidoost-Azië. Indien de Centraal-Aziatische landen in conflict komen met Pakistan, zullen ze niet voor Gwadar kiezen. Met andere woorden, Pakistan moet deze landen te vriend houden.

In het vijfde hoofdstuk blijkt dat Balochistan, de provincie waarvan het district Gwadar deel uit maakt, veel minder ontwikkeld is dan de andere provincies van Pakistan De hoofdreden hiervoor wordt gevonden in de onderontwikkeling van het stadsleven in Balochistan. Wanneer de verschillende districten dan tegenover elkaar gezet worden volgens de human development index, blijkt Gwadar goed te scoren voor de levensverwachting en de scholingsgraad van haar bevolking maar blijft ze ver achterop wat betreft het BBP per capita. Het havenproject te Gwadar moet Gwadar omvormen van een visserdorp tot een echte havenstad om zo de economische ontwikkeling van Balochistan te bewerkstelligen. Uit de vergelijking van kosten en opbrengsten


blijkt dat deze omvorming mogelijk is. Het havenproject heeft een stevig prijskaartje maar de baten overtreffen duidelijk de kosten. Gwadar is zeer strategisch gelegen aan de Perzische Golf. Dit betekent een centrale ligging tussen China en Centraal-Azië. Met andere woorden de diepzeehaven van Gwadar zal zich niet enkel bezighouden met de binnenlandse handel maar ook met de handel van de westelijke provincies van China en deze van de Centraal-Aziatische staten. De landen in Centraal-Azië zijn volledig omgeven door land en dus afhankelijk van havens in andere landen. Dit betekent dat naast de inkomsten van de normale havenactiviteiten ook tol ontvangen zal worden van de buitenlandse vrachten. De voornaamste activiteit van Gwadar moet transhipment worden. Hierdoor worden de containers tweemaal behandeld in dezelfde haven wat zorgt voor dubbel zoveel inkomsten. De nieuwe verbindingswegen tussen Gwadar en binnen- en buitenland, moeten ervoor zorgen dat er industrie aangetrokken wordt. Industrie brengt de creatie van arbeidsplaatsen met zich mee. De tewerkstelling van de plaatselijke bevolking zorgt voor betere levensomstandigheden. Naast industrialisatie werden ook scholingsprojecten en hospitalen voorzien om de levensomstandigheden van de plaatselijke bevolking te vergemakkelijken. Gwadar beschikt over alle kenmerken om zich te ontwikkelen tot een economisch centrum, maar de concurrentie met andere Zuidoost-Aziatische havens mag niet vergeten worden. In de beginfase zal Gwadar in de schaduw staan van haar concurrenten aangezien ze over een beperktere capaciteit zal beschikken en te kampen zal hebben met een vraagdeficit.

Dit brengt ons tot het beantwoorden van de centrale vraagstelling. In dit werkstuk werd vertrokken van twee vragen. Ten eerste vroeg ik mij af welke rol de diepzeehaven van Gwadar zou spelen in de economische en humane ontwikkeling van Pakistan. De Gwadarhaven zal inderdaad een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van Pakistan. Pakistan kende een zeer lage human development index. Op basis van deze factor behoort Pakistan zelfs tot de minst ontwikkelde landen. Wanneer de verschillende provincies ten opzichte van elkaar geplaatst worden, valt onmiddellijk op dat vooral Balochistan en in mindere mate de Noordwestelijke Grensprovincie (NWFP) de human development index naar beneden trekken. In Balochistan is de onderontwikkeling van het stedelijke leven de oorzaak van de achterstand op de andere provincies. De haven van Gwadar zal de economische ontwikkeling van Balochistan op gang brengen waardoor ook de human development index van Pakistan als land zal stijgen. Naast de havenactiviteiten zal Gwadar als economisch centrum zorgen voor een toename van de handelsactiviteiten in


Pakistan. Via een moderne verkeersinfrastructuur zal Pakistan verbonden worden met het buitenland zodat Gwadar gemakkelijk bereikbaar is. Tolinkomsten aan de grens en een verhoging van het handelsvolume stimuleren de economie. Maar er mag niet vergeten worden dat kleinschalig begonnen moet worden en dat de uitbouw tot economisch centrum een project van lange duur is. Naast de economische ontwikkeling, zal ook de humane ontwikkeling op gang gebracht worden. Het havenproject van Gwadar kadert in een masterplan voor het district Gwadar. Naast de haven, werden toegangswegen tot de haven, industriegebieden, nieuwe woonwijken, scholen en hospitalen voorzien. Op termijn moet de toegang tot medische verzorging vergemakkelijkt worden doordat de capaciteit van de ziekenhuizen opgevoerd wordt. Ook de scholingsgraad zal toenemen aangezien nu reeds havenprojecten voorzien zijn om de plaatselijke bevolking klaar te stomen om ingezet te worden bij de havenactiviteiten. Maar opnieuw zal het volledige plan slechts gerealiseerd worden op lange termijn. De deadline voor de totale realisatie van het masterplan is 2050. De tweede vraag peilde naar de redenen die China heeft om het havenproject te Gwadar te financieren. Dit moet bekeken worden in de buitenlandse politiek die China voert. De Chinese buitenlandse politiek is volledig afgestemd op het tegemoetkomen aan haar energiehonger en expansiedrang. Gwadar ligt tussen China en Centraal-Azië waardoor deze haven voor China een uitstekende toegangsweg is tot energiegrondstoffen uit Centraal-Azië. Bovendien kan de diepzeehaven van Gwadar als middel gebruikt worden om de Chinese economie nog verder uit te breiden. De afstand van de westelijke provincies van China tot Gwadar bedraagt slechts de helft van de afstand van diezelfde provincies tot de zeehavens in het oosten van China. Een verminderde transportafstand betekent lagere transportkosten en dus efficiëntere handel. Tot slot biedt de Gwadarhaven met haar centrale ligging de ideale mogelijkheid aan China om haar droom als machtigste staat in Azië te realiseren. Vanuit Gwadar kan China de hele Zuidoost-Aziatische regio controleren. Dat China en Pakistan elkaar gevonden hebben voor de uitbouw van een havenproject is met andere woorden niet toevallig, noch louter een gevolg van de vriendschappelijke relaties die ze in de loop der jaren opgebouwd hebben.

Pakistan en China hebben allebei hun eigen redenen om aan het havenproject deel te nemen. Waarom het project dan precies door China en Pakistan wordt gerealiseerd en niet door een van deze landen met een ander land, ligt in het feit dat de redenen van China en Pakistan mooi bij elkaar aansluiten. Voor de pers wordt het project aangegrepen om de


vriendschappelijke relaties tussen China en Pakistan nogmaals in de verf te zetten.


Bibliografie

Akau A. (2005) Growth of Energy Sources in China vs Pollution, Pure Energy Stems News, 14/05/2005, http://pesn.com/2005/05/14/6900095_China_Coal_Plant_CO2_Pollution/ , 06/03/2006.

Akbar M. J. (2006) Is Pakistan smiling? The Brookings Institution, 15/03/2006, http://www.brookings.edu/views/op-ed/fellows/akbar20060315.htm , 20/04/2006.

Asian Development Bank (2005) Loan No. 2133: Restructuring of Technical Education and Vocational Training Project, http://www.adb.org/Business/Opportunities/not/pak/pak2133.asp , 03/04/2006.

Baeck L. (1998) De Aziatische crisis: perspectivering en nabeschouwing, Leuven, Katholieke Universiteit Leuven, december 1998, http://www.econ.kuleuven.ac.be/ces/les/Les93.PDF, 27/03/2006.

Baeck L. (2004) Het globaliseringsdebat in China en in de Islamwereld, Leuven, Katholieke Universiteit Leuven, 09/2004, http://www.econ.kuleuven.ac.be/ces/les/Les104.pdf, 28/03/2006.

Baloch L. (2004) KARACHI: Gwadar's housing project restored, Dawn, 09/04/2004, http://www.dawn.com/2004/04/09/local3.htm , 06/04/2006.

Balochistan Development Gadeway (2004) Rs 32 million allocated for uplift of Gwadar Port Phase-1, 24/09/2004, http://www.balochistan.org.pk/a_Detail.cfm?ID=698, 03/04/2006.

Balochistan Development Gateway (2006) About Balochistan, Districts of Balochistan, http://www.balochistan.org.pk/map.htm , 12/03/2006.

Barnds W. J. (1975) China’s Relations with Pakistan: Durability amidst Discontinuity, The China Quarterly, nr. 63, September 1975, p. 463-489.

BBC (2006) Inside China's ruling party; How China is ruled, http://news.bbc.co.uk/1/shared/spl/hi/asia_pac/02/china_party_congress/china_ruling_party/how_china_is_ruled/html/provinces.stm , 30/03/2006.


http://news.bbc.co.uk/1/shared/spl/hi/asia_pac/02/china_party_congress/china_ruling_party/how_china_is_ruled/html/provinces.stm%20

http://news.bbc.co.uk/1/shared/spl/hi/asia_pac/02/china_party_congress/china_ruling_party/how_china_is_ruled/html/provinces.stm%20

http://www.balochistan.org.pk/map.htm

http://www.balochistan.org.pk/a_Detail.cfm?ID=698

http://www.dawn.com/2004/04/09/local3.htm%20

http://www.econ.kuleuven.ac.be/ces/les/Les104.pdf

http://www.econ.kuleuven.ac.be/ces/les/Les93.PDF

http://www.adb.org/Business/Opportunities/not/pak/pak2133.asp%20

http://www.brookings.edu/views/op-ed/fellows/akbar20060315.htm

http://pesn.com/2005/05/14/6900095_China_Coal_Plant_CO2_Pollution/%20

Beale J. (2006) US protocol crumbles on Hu visit, BBC News,, 21/04/2006, http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4929066.stm , 01/05/2006.

Bennett Jones O. & Shaikh F. (2006) Pakistan's foreign policy under Musharraf: between a rock and a hard place, Briefing Paper Asian Programme, Chatham House, mart 2006.

Beyondbooks (2006) South Asian Strife, http://www.beyondbooks.com/wcu91/3.asp , 06/03/2006.

Bhutto A. W. & Karim S. (2005) Coal gasification for sustainable developmentof the energy sector in Pakistan, Energy for Sustainable Development, vol. 9, nr. 4, December 2005, p. 60-67.

Blanchard O. & Schleifer A. (2000) Federalism with and without political centralization. China versus Russia, 15/10/2000, 14p.

Blanchard R. D. (2001) Analysis of the IEO2001 Non-OPEC Supply Projections, Northern Kentucky University, 04/09/2001, http://dieoff.org/page231.pdf , 19/04/2006.

Board of Investment, Government of Pakistan(2005: a) China Brief, http://www.pakboi.gov.pk/Country_Brief/China.pdf , 20/09/2005.

Board of Investment, Government of Pakistan (2005: b) Gawadar, http://www.pakboi.gov.pk/News_Event/Gawadar.html#SOW , 21/09/2005.

Board of Investment, Government of Pakistan (2005: c) Ports in Pakistan, http://www.pakboi.gov.pk/bfacts/ports.html , 02/11/2005.

CCPIT (2006: a) Exchange of Commodities in Foreign Trade, http://www.ccpit.org/vhosts/english/II.htm , 20/02/2006.

CCPIT (2006: b) Foreign Commodity Trade, http://www.ccpit.org/stat_ccpit/en/commodity.jsp , 20/02/2006.


http://www.ccpit.org/stat_ccpit/en/commodity.jsp%20

http://www.ccpit.org/vhosts/english/II.htm%20

http://www.pakboi.gov.pk/bfacts/ports.html%20

http://www.pakboi.gov.pk/News_Event/Gawadar.html#SOW%20

http://www.pakboi.gov.pk/Country_Brief/China.pdf%20

http://dieoff.org/page231.pdf

http://www.beyondbooks.com/wcu91/3.asp%20

http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4929066.stm

Central Board of Revenue, Revenue Division, Government of Pakistan (2006) Budget 2004-05, Salient Features and Rationale of Proposals, z.d. , http://www.cbr.gov.pk/budg2005/Rationale%20of%20Proposals.pdf , 06/04/2006.

Centrum voor Gelijke Kansen en Racismebestrijding (2006) De Islam, http://www.antiracisme.be/nl/educatie/teksten/resp-txt-islam_1.htm#10 , 24/04/2006.

Chatterjee S. (2005) Ethnic Conflicts in South Asia, South Asian Survey, vol. 12, nr. 1, 2005, p. 75-89.

Chaturverdy R.R. (2006) Interpreting China's Grand Strategy at Gwadar, IPCS, 14/02/2006, http://www.ipcs.org/China_east_asia_articles2.jsp?action=showView&kValue=1952&keyArticle=1009&issue=1009&status=article&mod=a , 06/04/2006.

Cohen R. (2002) Afghanistan and the challenges of humanitarian action in time of war, FMR 3, 12/06/2002, p.23-27, http://www.brookings.edu/views/Articles/CohenR/20020601.pdf , 30/03/2006.

Cohen S. P. (2001) India, Pakistan and Kashmir, Speech at the University of Texas, december 2001, http://www.brookings.edu/views/speeches/cohens20011201.pdf , 26/04/2006.

Cohen S. P. (2002) The Nation and the State of Pakistan, The Washington Quarterly, vol. 25, nr. 3, zomer 2002, p. 109-122.

Cohen S. P. (2006) Q and A: President George W. Bush's visit to India and Pakistan, The Brookings Institution, 23/02/2006, http://www.brookings.edu/views/interviews/cohens/20060223.htm , 20/04/2006.

Cohen S. P. (z.d.) The US and South Asia, Seminar 545, 01/2005, http://www.india-seminar.com/2005/545/545%20stephen%20p.%20cohen1.htm , 08/03/2006.

Coonan C. (2006) America meets the new power; The visit of President Hu to Washington underlines the inevitable loss of America’s economic supremacy to China, The Independent, 19/04/2006.


http://www.india-seminar.com/2005/545/545%20stephen%20p.%20cohen1.htm

http://www.brookings.edu/views/interviews/cohens/20060223.htm

http://www.brookings.edu/views/speeches/cohens20011201.pdf

http://www.brookings.edu/views/Articles/CohenR/20020601.pdf%20

http://www.ipcs.org/China_east_asia_articles2.jsp?action=showView&kValue=1952&keyArticle=1009&issue=1009&status=article&mod=a%20



http://www.antiracisme.be/nl/educatie/teksten/resp-txt-islam_1.htm#10

http://www.cbr.gov.pk/budg2005/Rationale%20of%20Proposals.pdf

Crossette B. (2005) Who killed Zia?, World Policy Journal, herfst 2005, p. 94-102.

CSLF (2005) An Energy Summary of China, 07/12/2005, http://www.cslforum.org/china.htm , 06/03/2006.

Daily Times (2004) Pakistan, China free trade negotiations to start next month, 28/12/2004, http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=story_28-12-2004_pg_11 , 10/09/2005.

Dawn (2005) India's UNSC entry without veto: China, 16/12/2004, http://www.dawn.com/2004/12/16/top13.htm , 10/04/2006.

De Mas P. (2001) Afghanistan: het etnische mozaïek van een narcostaat, Tijdschrift Geografie, december 2001, http://www.geografie.nl/geografie/geografie.php?nummer=200112 , 25/04/2006.

den Outer M. (2003) Is Taiwan een deel van China? geschreven naar aanleiding van de conferentie “Exploring Federalism: the EU, Taiwan, China and Korea”, http://www.geledraak.nl/html/page445.asp , 25/04/2006.

Department of Defense of the US (2005) Department of Defense Dictionary of Military and Associated Terms, 12/04/2001 As Amended Through 07/05/2002, http://www.projectodyssey.com/training/glossary/glossary-h.html , 15/11/2005.

Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken, Afdeling Asiel- en Migratiezaken (2004) Ambtsbericht Ahmadi’s en christenen in Pakistan, Den Haag, 38p., http://www.minbuza.nl/default.asp?CMS_TCP=tcpAsset&id=34BA3ED0454F47248962D265A12FE0CCX1X51416X31 , 25/04/2006.

Dobell W. M. (1964) Ramifications of the China-Pakistan Border Treaty, Pacific Affairs, vol. 37, nr. 3, herfst 1964, p. 283-295.

Dubai Ports Authority (2005) http://www.dpa.co.ae , 02/11/2005


http://www.minbuza.nl/default.asp?CMS_TCP=tcpAsset&id=34BA3ED0454F47248962D265A12FE0CCX1X51416X31



http://www.projectodyssey.com/training/glossary/glossary-h.html

http://www.geledraak.nl/html/page445.asp

http://www.geografie.nl/geografie/geografie.php?nummer=200112

http://www.dawn.com/2004/12/16/top13.htm%20

http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=story_28-12-2004_pg_11%20

http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=story_28-12-2004_pg_11%20

http://www.cslforum.org/china.htm%20

EIA (2006) Total Electric Power, http://www.eia.doe.gov/emeu/international/electricitygeneration.html , 06/03/2006.

Embassy of the People's Republic of China in India (2004) China favors better India-Pakistan ties, 18/05/2004, http://www.chinaembassy.org.in/eng/zgbd/t112552.htm , 08/04/2006.

Embassy of the People’s Republic of China in the Islamic Republic of Pakistan (2005) China, Pakistan sign agreement on "early harvest" tariff program, 09/12/2005, http://pk.china-embassy.org/eng/zbgx/t225660.htm , 22/02/2006.

Embassy of the People’s Republic of China in the Islamic Republic of Pakistan (2006) Pakistan-China Joint Statement, 21/02/2006, http://pk.china-embassy.org/eng/zbgx/t236947.htm , 28/04/2006.

Environment division, Government of Pakistan (2005) Pakistan's Response to Objectives of Agenda 21, http://www.pakistan.gov.pk/divisions/environment-division/media/wssd-chp1.pdf , 25/10/2005.

Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Katholieke Universiteit Leuven (2006) Chinees Recht, http://www.law.kuleuven.ac.be/chineesrecht/Default.htm , 19/04/2006.

Fazal-ur-Rahman (2005) China-Pakistan Relations, Draft for Presentation at Conference on China and Emerging Asian Century, Islamabad, z.u., 27-28/09/2005, 10p.

FBS China (1998) China Statistical Yearbook 1998, http://www.stats.gov.cn/english/statisticaldata/yearlydata/YB1998e/index1.htm , 25/02/2006.

FBS China (2004) China Statistical Yearbook 2004, http://www.stats.gov.cn/english/statisticaldata/yearlydata/yb2004-e/indexeh.htm , 25/02/2006.

FBS Pakistan (2006: a) Exports and Imports of Pakistan, http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/statistics/yearly_externalTrade/yearly_externalTrade.html , 20/02/2006.


http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/statistics/yearly_externalTrade/yearly_externalTrade.html%20

http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/statistics/yearly_externalTrade/yearly_externalTrade.html%20

http://www.stats.gov.cn/english/statisticaldata/yearlydata/yb2004-e/indexeh.htm%20

http://www.stats.gov.cn/english/statisticaldata/yearlydata/YB1998e/index1.htm%20

http://www.law.kuleuven.ac.be/chineesrecht/Default.htm

http://www.pakistan.gov.pk/divisions/environment-division/media/wssd-chp1.pdf%20

http://www.pakistan.gov.pk/divisions/environment-division/media/wssd-chp1.pdf%20

http://pk.china-embassy.org/eng/zbgx/t236947.htm

http://pk.china-embassy.org/eng/zbgx/t236947.htm

http://pk.china-embassy.org/eng/zbgx/t225660.htm%20

http://www.chinaembassy.org.in/eng/zgbd/t112552.htm%20

http://www.eia.doe.gov/emeu/international/electricitygeneration.html%20

FBS Pakistan (2006: b) Cumulative Exports by Major Countries, http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/statistics/external_trade/cumulative_exports.html , 20/02/2006.

FBS Pakistan (2006: c) Cumulative Imports by Major Countries, http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/statistics/external_trade/cumulative_imports.html , 20/02/2006.

FBS Pakistan (2006: d) Yearbook 2004, Foreign Trade, http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/publications/yearbook_2004/foreign_trade.pdf , 22/02/2006.

Fuller, Graham E. & Lipman N. J. (2004) “Islam in Xinjiang.” Xinjiang: China’s Muslim Borderland, Ed. S. Frederick Starr. Armonk, NY: M.E. Sharpe: reprint,http://www.worldaffairs.org/globalclassroom/curriculum/BeyondIslam/Unit3_China/I_Islam_in_Xinjiang.pdf , 30/04/2006.

GDA (2006) http://www.gda.gov.pk/ , 04/04/2006.

Ghafoor Dogar A. (z.d.) Individual Research Paper on Role of Ombudsman in the Redressal of Public Grievances and Complaints, http://www.nipalahore.gov.pk/rep1.pdf , 19/04/2006.

Ghanta B. (2005) Pakistan scared of India's improving relationship with China, India Daily, 20/04/2005, http://www.indiadaily.com/editorial/2382.asp , 12/04/2006.

Global Security (2006) Operation Enduring Freedom - Afghanistan, http://www.globalsecurity.org/militairy/ops/enduring-freedom.htm , 08/04/2006.

Goodhart C. & Xu C. (0996) The rise of China as an Economic Power, Discussion paper nr. 299, Centre for Economic Performance, London School of Economics and Political Science, Londen, 64p.

Government of Balochistan (2005) Education Gwadar, http://www.bdd.sdnpk.org/districts/gwadar/education%20gwadar.html , 25/10/2005.


http://www.bdd.sdnpk.org/districts/gwadar/education%20gwadar.html

http://www.globalsecurity.org/militairy/ops/enduring-freedom.htm%20

http://www.indiadaily.com/editorial/2382.asp%20

http://www.nipalahore.gov.pk/rep1.pdf

http://www.gda.gov.pk/

http://www.world-affairs.org/globalclassroom/curriculum/BeyondIslam/Unit3_China/I_Islam_in_Xinjiang.pdf

http://www.world-affairs.org/globalclassroom/curriculum/BeyondIslam/Unit3_China/I_Islam_in_Xinjiang.pdf

http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/publications/yearbook_2004/foreign_trade.pdf%20

http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/publications/yearbook_2004/foreign_trade.pdf%20

http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/statistics/external_trade/cumulative_imports.html%20

http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/statistics/external_trade/cumulative_imports.html%20

http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/statistics/external_trade/cumulative_exports.html%20

http://www.statpak.gov.pk/depts/fbs/statistics/external_trade/cumulative_exports.html%20

Guihong Z. (2003) U.S. Security Policy Toward South Asia After September 11th

and Its Implications for China: A Chinese Perspective, The Henri L. Stimson Center, Washington, 01/2003.

Gwadar Deep Seaport (2005) http://www.gwadar.com.pk/new/gwadar.asp?var=home , 15/11/2005.

Haider Z. (2005) Baluchis, Beijing, and Pakistan’s Gwadar Port, Georgetown Journal of International Affairs, winter/lente 2005, p. 95-103.

Hammond R. (2002) War in Afghanistan, The Yirmeyahu Review, 02/11/2002, http://www.yirmeyahureview.com/articles/war_in_afghanistan.htm , 25/03/2006.

Heller C. T. & Zhang C. (2004) Reform of the Chinese Electric Power Market: Economics and Institutions, Center for Environmental Science and Policy Stanford Institute for International Studies, Stanford, 01/2004, 45p.

Hill J. R. (1986) Maritime Strategy for Medium Powers, Maryland, Naval University Press

Human Rights Watch (2002) Afghanistan, Iran and Pakistan; Closed Door Policy: Afghan Refugees in Pakistan and Iran, 02/2002, vol. 14, nr. 2.

Human Rights Watch (2004) Map 1: Pakistan-Provinces, 07/2004, http://hrw.org/reports/2004/pakistan0704/1.htm , 12/03/2006.

Husain H. (2004) The Role of Islam in Pakistan's Future, The Washington Quarterly, winter 2004-05, p. 85-96.

Hussain Syed A. (1974) China and Pakistan: Diplomacy of an Entente Cordiale, Great Britain, Oxford University Press, 259p.

International Crisis Group (2006) Iran: Is there a way out of the nuclear impasse? , Middle East Report N°51, 23/02/2006, http://www.crisisgroup.org/library/documents/middle_east___north_africa/iraq_iran_gulf/51_iran_is_there_a_way_out_of_the_nuclear_impasse.pdf , 10/04/2006.


http://www.crisisgroup.org/library/documents/middle_east___north_africa/iraq_iran_gulf/51_iran_is_there_a_way_out_of_the_nuclear_impasse.pdf%20

http://www.crisisgroup.org/library/documents/middle_east___north_africa/iraq_iran_gulf/51_iran_is_there_a_way_out_of_the_nuclear_impasse.pdf%20

http://hrw.org/reports/2004/pakistan0704/1.htm

http://www.yirmeyahureview.com/articles/war_in_afghanistan.htm%20

http://www.gwadar.com.pk/new/gwadar.asp?var=home

http://www.gwadar.com.pk/new/gwadar.asp?var=home

Jain B. M. (2003) India-China Relations: Issues, Trends and Emerging Scenarios, China-India Project Occasional Paper No. 1, Hong Kong, Centre of Asian Studies, The University of Hong Kong, 19p.

Jianhai B. & Zweig D. (2005) China’s Global Hunt for Energy, Foreign Affairs, vol. 84, nr. 5, 09-10/2005.

Johnson R. R. (2006) Pakistan Photo Gallery, Map of the Karakoram Highway, http://www.ease.com/~randyj/pakfoto5.htm , 20/02/2006.

Karachi Port Trust (2005) http://www.kpt.gov.pk , 02/11/2005.

Kesharwani T. (1999) Draft Definitions of Different Terms Used in the Context of Privatization in the Provision of Airports and Air Navigation Services, International Civil Aviation Organization, Airport Privatization Seminar for the nam/car/sam Regions, Guatemala, 13-16/12/1999, http://www.icao.int/icao/en/ro/nacc/aps/01a_pp_kesharwani_e.pdf, 26/04/2006.

Khan H. (2001) Constitutional and Political History of Pakistan, Oxford, New York, Oxford University Press, 959p.

Kreutzmann H. (1991) The Karakoram Highway: The Impact of Road Construction on Mountain Societies, Modern Asian Studies, vol. 25, nr. 4, 10/1991, p. 711-736.

Law Research (2006) Pakistan Judicial Law & Government, http://www.lawresearch.com/v2/global/zpkj.htm , 31/03/2006.

Lennag P. (2006) The Chinese Century, The Productivity Challenge, ABB, http://www.abb.com/global/abbzh/abbzh251.nsf!OpenDatabase&db=/global/gad/gad02077.nsf&v=BD66&e=us&c=88FAFE9ECA2143D1C125702300325D5B , 29/03/2006.

Linzer D. & Van de Hei J. (2006) U.S., India Reach Deal On Nuclear Cooperation, Washingtonpost, 03/03/2006, http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/03/02/AR2006030200183_pf.html , 02/05/2006.


http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/03/02/AR2006030200183_pf.html

http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/03/02/AR2006030200183_pf.html

http://www.abb.com/global/abbzh/abbzh251.nsf!OpenDatabase&db=/global/gad/gad02077.nsf&v=BD66&e=us&c=88FAFE9ECA2143D1C125702300325D5B%20



http://www.lawresearch.com/v2/global/zpkj.htm%20

http://www.icao.int/icao/en/ro/nacc/aps/01a_pp_kesharwani_e.pdf

http://www.ease.com/~randyj/pakfoto5.htm

Maiden A. (2003) Oman benefits from calm waters; Oman's port development at Salalah is quietly rising to prominence in the region, The Middle East, maart 2003, p. 42.

Malik M. (2005) In too deep, Dredging and port construction, 08/2005, p. 29-30.

Malik M. (2006) China's Strategy of Containing India, PINR, 06/02/2006, http://www.pinr.com/report.php?ac=view_printable&report_id=434&language_id=1 , 12/04/2006.

Martin L. (2004) Mistrust and Cooperation: Analyzing Sino-Indian Relations, The Jamestown Foundation, China Brief, vol. 4, nr. 21, 28/10/2004, http://www.jamestown.org/publications_details.php?volume_id=395&issue_id=3123&article_id=2368762 , 12/04/2006.

MCC (2005) Agreement of Expansion of Saindak Copper-Gold Complex Signed, 05/04/2005, http://www.mcc.com.cn/english/ShowArticle.asp?ArticleID=458 , 04/10/2005.

Mc Turnan Kahin G. (1956) The Asian –African Conference. Bandung, Indonesia, April 1955, Ithaca, New York, Cornell University Press, 88p.

Meyssan T. (2006) The hidden stakes in the Iran crisis, 04/02/2006, http://www.globalresearch.ca/index.php?context=viewArticle&code=MEY20060204&articleId=1885 , 07/03/2006.

Miller B. (2006) Afghan War 2001-2: US role on the ground, http://journals.aol.com/bmiller224/OldHickorysWeblog/entries/3683 , 08/04/2006.

Ministry of Finance, Government of Pakistan (2004) Economic Survey 2003-04, http://www.finance.gov.pk/survey/chapters/09-trade.pdf , 25/09/2005.

Ministry of Foreign Affairs on the People's Republic of China (2003) China-Pakistan Joint Declaration, http://www/fmprc.gov.cn/eng/wjdt/2649/t40148.htm , 01/09/2005.


http://www/fmprc.gov.cn/eng/wjdt/2649/t40148.htm%20

http://www.finance.gov.pk/survey/chapters/09-trade.pdf%20

http://journals.aol.com/bmiller224/OldHickorysWeblog/entries/3683%20

http://www.globalresearch.ca/index.php?context=viewArticle&code=MEY20060204&articleId=1885

http://www.globalresearch.ca/index.php?context=viewArticle&code=MEY20060204&articleId=1885

http://www.mcc.com.cn/english/ShowArticle.asp?ArticleID=458%20

http://www.mcc.com.cn/english/ShowArticle.asp?ArticleID=458%20

http://www.jamestown.org/publications_details.php?volume_id=395&issue_id=3123&article_id=2368762

http://www.jamestown.org/publications_details.php?volume_id=395&issue_id=3123&article_id=2368762

http://www.pinr.com/report.php?ac=view_printable&report_id=434&language_id=1%20

http://www.pinr.com/report.php?ac=view_printable&report_id=434&language_id=1%20

Ministry of Petroleum and Natural Resources, Government of Pakistan (2005: a) Saindak Coppr-Gold Project, http://www.mpnr.gov.pk/saindakproject.php , 04/10/2005.

Ministry of Petroleum and Natural Resources, Government of Pakistan (2005: b) Saindak Metals Limited, http://www.mpnr.gov.pk/yrbook/5.7%20sml.pdf , 23/02/2006.

Ministry of Ports & Shipping, Government of Pakistan (2005) Gwadar Port Authority, Gwadar Port, Symbol of Prosperity, Information Booklet, Gwadar, Gwadar Port Authority, z.d., 10p.

Montagno G. L. (1965) Peaceful Coexistence: Pakistan and Red China, The Western Political Quarterly, vol. 18, nr. 2, 06/1965, p. 309-317.

Mughal R. A. (2003) Unemployment: a difficult scenario, Investor’s Business and Financial Journal, 07/2003, http://www.jang.com.pk/thenews/investors/jul2003/spot.htm , 23/02/2006.

Nairn R. C. (1968) SEATO: A critique, Pacific Affairs, vol. 41, nr. 1, lente 1968, p. 5-18.

Narbaev B. (2004) The Trans-Afghan Gas Pipeline, Central Asia's Affairs, nr. 1, 2004, p. 34-40.

National Assemblee of Pakistan (2006) http://www.na.gov.pk/ , 01/04/2006.

National Highway Authority Pakistan (2006) Highways/Motorways Map, http://www.nha.gov.pk/Info/HMap.htm , 23/03/2006.

Niazi T. (2005) New Challenges in Sino-Pakistani Relations, The Jamestown Foundation, China Brief, volume 5, nr. 14, 21/06/2005, http://www.jamestown.org/publications_details.php?volume_id=408&issue_id=3376&article_id=2369919 , 01/09/2005.

Noor Ul Haq (2005) Post-Taliban Reconstruction in Afghanistan, 31/12/2005, z.u.


http://www.jamestown.org/publications_details.php?volume_id=408&issue_id=3376&article_id=2369919%20

http://www.jamestown.org/publications_details.php?volume_id=408&issue_id=3376&article_id=2369919%20

http://www.nha.gov.pk/Info/HMap.htm%20

http://www.na.gov.pk/%20

http://www.jang.com.pk/thenews/investors/jul2003/spot.htm

http://www.mpnr.gov.pk/yrbook/5.7%20sml.pdf%20

http://www.mpnr.gov.pk/saindakproject.php%20

Osman Ghani M. (2004) Transit trade potential of Gwadar Port, Dawn, 22/03/2004, http://www.dawn.com/2004/03/22/ebr10.htm , 06/04/2006.

Otto J. M., Dekker A. J. & van Soest-Zuurdeeg L. J. (2006) Sharia en nationaal recht in twaalf moslimlanden, Amsterdam, Amsterdam University Press, 04/2006, 390p.

Painter D. (z. d.) The United States, Great Britain and Mossadegh, Georgetown University, http://eckserver.eckerd.edu/~bordelsr/332.pdf , 28/04/2006.

Pak Tribune (2006) Use of force against Iran on nuclear program issue to be opposed: Pakistan, Oman, 04/04/2006, http://www.paktribune.com/news/index.php?id=139600 , 10/04/2006.

Pardesi M.S. (2004) Peace and Conflict in India-Pakistan Relations: Implications for East Asia, IDSS Commentaries, 17/03/2004, http://www.pvtr.org/pdf/Implications_4_East_Asia.pdf , 08/04/25006.

Parvezi Amineh M. (2002) Geopolitiek van Energiebronnen in de Kaspische Regio, Internationale Spectator, nr. 2, 02/2002, p. 81-89.

People's Daily (2001) China Provides Aid for Afghan Refugees and Pakistan, 23/10/2001, http://english.people.com.cn/200110/23/eng20011023_82953.html , 08/04/2006.

Pi-Chao Chen (1984) Birth Planning and Fertility Transition, Annals of the American Academy of Political and Social Science, vol. 476, 11/1984, p. 128-141.

Planning and Development division, Government of Pakistan (2006) Transport Development, http://www.pakistan.gov.pk/divisions/planninganddevelopment-division/MTDF/29-Transport%20Development/29-Transport%20Dev.pdf , 02/04/2006.

Ports and Shipping Organization, I .R. Iran (2005) http://www.ir-pso.com , 02/11/2005.(website werkt niet meer, enkel nog via google, in cache leesbaar)

Pringsheim K. H. (1965) China’s Role in the Indo-Pakistani Conflict, The China Quarterly, nr. 24, 10-12/1965, p. 170-175.


http://www.pakistan.gov.pk/divisions/planninganddevelopment-division/MTDF/29-Transport%20Development/29-Transport%20Dev.pdf

http://www.pakistan.gov.pk/divisions/planninganddevelopment-division/MTDF/29-Transport%20Development/29-Transport%20Dev.pdf

http://english.people.com.cn/200110/23/eng20011023_82953.html%20

http://www.pvtr.org/pdf/Implications_4_East_Asia.pdf

http://www.paktribune.com/news/index.php?id=139600%20

http://eckserver.eckerd.edu/~bordelsr/332.pdf

http://www.dawn.com/2004/03/22/ebr10.htm%20

Quanxin J. (2004) Energy is China's Bottleneck, 29/12/2004, http://www.chinanews.cn/news/2004/2004-12-29/646.shtml , 29/03/2006.

Radio Free Europe Radio Liberty (2004) Pakistan: Islamists Protest Musharraf's Bid To Remain As Army Chief, 20/12/2006, http://www.rferl.org/featuresarticle/2004/12/c1f998bd-c7b6-4c0e-9af1-7a2f9e4377c8.html , 31/03/2005.

Rahman K. (2003) Pakistan-China relations in 21st Century: Regional situation, security, economic & trade cooperation, Policy Perspectives, vol. 1, nr. 1, 04/2005, p. 69-82.

Ramachandran S. (2006) China’s pearl loses its luster, Asia Times, 21/01/2006, http://www.atimes.com/atimes/South_Asia/HA21Df03.html , 02/05/2006.

Rindler A. (2000) Deflation and Unemployment in Recent Years in China, Jiangxi, Jiangxi University of Finance and Economics, eerste semester 2000, 20p.

Sakhuja V. (2002) Sino Pakistan Maritime Initiatives, Peace and Conflict, IPCS, 10/04/2002, http://www.ipcs.org/newPrintCountry.jsp?action=showView&kValue=730&country=1016&status=article&mod=a , 28/09/2005.

Salalah Port (2004) Annual Report 2004, http://www.salalahport.com/downloads/AnnualReport2004English.pdf , 02/11/2005.

Salalah Port (2005) http://www.salalahport.com , 02/11/2005.

Satya J. G. (1999) Ambiguous Capital:The Success of China's New Capitalists in the Township and Village Enterprises and Their Impact on the State Sector, China Essay Series, 16/03/1999, http://www.mtholyoke.edu/courses/sgabriel/economics/china-essays/13.html , 29/03/2006.

Senate of Pakistan (2006) http://www.senate.gov.pk/ , 01/04/2006.


http://www.senate.gov.pk/%20

http://www.mtholyoke.edu/courses/sgabriel/economics/china-essays/13.html%20

http://www.salalahport.com/downloads/AnnualReport2004English.pdf%20

http://www.ipcs.org/newPrintCountry.jsp?action=showView&kValue=730&country=1016&status=article&mod=a%20

http://www.ipcs.org/newPrintCountry.jsp?action=showView&kValue=730&country=1016&status=article&mod=a%20

http://www.atimes.com/atimes/South_Asia/HA21Df03.html

http://www.rferl.org/featuresarticle/2004/12/c1f998bd-c7b6-4c0e-9af1-7a2f9e4377c8.html

http://www.rferl.org/featuresarticle/2004/12/c1f998bd-c7b6-4c0e-9af1-7a2f9e4377c8.html

http://www.chinanews.cn/news/2004/2004-12-29/646.shtml%20

Shahid M.A. (2002) Pakistan's Foreign Policy, A Reappraisal, Oxford, Oxford University Press, 327p.

Shahid S. (2005) Gwadar port to open in January: Aziz, Dawn, 04/10/2004, http://www.dawn.com/2004/10/04/top2.htm , 03/04/2006.

Shamim Ahmed Rizvi (2001) Thar Coal Project, The Pakistan Economist, 20-26/08/2001, http://www.pakistaneconomist.com/issue2001/issue34/i&e1.htm , 23/02/2006.

SHWETA M. (2005) Shaukat Aziz's Visit to China, Peace & Conflict, vol. 8, nr. 1, januari 2005, p. 16.

Sidky M. H. (1976) Chinese World Strategy and South Asia: The China Factor in Indo-Pakistani Relations, Asian Survey, vol. 16, nr. 10, 10/1976, p. 965-980.

Simmons M. R. (z.d.) The World’s Giant Oilfields, http://www.simmonsco-intl.com/files/giantoilfields.pdf , 20/04/2006.

Singh K. G. (2004) With Turkey On His Mind, President Musharraf Keeps On the Uniform, South Asia Analysis Group, paper nr. 1147, 19/10/2004.

Sison J. M. (2002) Analyse van de Zuidoost-Aziatische crisis van 1997, 2-4 mei 2002, http://www.ptb.be/scripts/print.phtml?section=A2AAAE&object_id=13701&action=Print&PHPSESSID=621465b4aa530b353f9359b1bb8c90e1 , 27/03/2006.

Smith J. P. (2002) Terrorism in Asia, Confronting an Emerging Challenge, Harvard Asia Pacific Review, lente 2002, p. 44-50.

Snellinger A. (2006) Pakistan: A political history, http://www.arches.uga.edu/~sga/readings/pakistan_%20pol_hist.htm , 31/03/2006.

Spencer R.(2004) Musharraf, You're No Churchill, Frontpage Magazine, 07/07/2004, http://www.frontpagemag.com/Articles/Printable.asp?ID=14124 , 30/03/2006.


http://www.frontpagemag.com/Articles/Printable.asp?ID=14124%20

http://www.arches.uga.edu/~sga/readings/pakistan_%20pol_hist.htm

http://www.ptb.be/scripts/print.phtml?section=A2AAAE&object_id=13701&action=Print&PHPSESSID=621465b4aa530b353f9359b1bb8c90e1%20



http://www.simmonsco-intl.com/files/giantoilfields.pdf

http://www.simmonsco-intl.com/files/giantoilfields.pdf

http://www.pakistaneconomist.com/issue2001/issue34/i&e1.htm%20

http://www.dawn.com/2004/10/04/top2.htm%20

State Bank Pakistan (2006) Net inflow of foreign private investment, http://www.sbp.org.pk/Ecodata/Netinflow.htm en http://www.sbp.org.pk/Ecodata/Netinflow.pdf , 22/02/2006.

Stopford M. (1997) Maritime Economics, TJ International Ltd, Padstow, Cornwall, Great Britain, 562p.

Strain J. (2004) The Chinese and Uyghurs in the Xinjiang Situation, Essay Contest 2004, http://kennedy.byu.edu/publications/essay/strain_third-place04.pdf , 28/04/2006.

Swibel M. (2004) Trading with the enemy, Forbes, vol. 173, 04/12/2004, p. 86.

Syed F. (2004: a) Political economy of copper & gold resources in Balochistan, Jang, 30/08/2004, p. 10, http://www.jang.com.pk/thenews/aug2004-weekly/busrev-30-08-2004/p10.htm , 04/10/2005.

Syed F. (2004: b) Expansion of Saindak copper project, Dawn, 31/10/2005, http://www.dawn.com/2005/10/31/ebr10.htm , 23/02/2006.

Talat M. (2005) Gwadar's strategic importance, Dawn, 14/02/2005, http://www.dawn.com/2005/02/14/op.htm#4 , 16/08/2005.

Tangredi S. J. (2002) Globalization and Maritime Power, Institute for National Strategic Studies, National Defense University, 613p.

Tarapore A. (2005) Holocaust or Hollow Victory, Limited War in Nuclear South Asia, IPCS Research Papers, New Dehli India, IPCS, 02/2005, 34p.

UN (2003) The CDP Report 2003, Review of the list of Least Developed Countries, Local Development and Global Issues, p. 23-36.UNCTAD (2004) Review of Maritime Transport 2004, United Nations, New York & Geneva, 140p. , http://www.unctad.org/en/docs/rmt2004_en.pdf , 25/10/2005.

UNCTAD (2006) Foreign direct investment: inward and outward flows and stocks (1970-2004), http://stats.unctad.org/Handbook/TableViewer/tableView.aspx , 22/02/2006.


http://stats.unctad.org/Handbook/TableViewer/tableView.aspx%20

http://www.unctad.org/en/docs/rmt2004_en.pdf%20

http://www.dawn.com/2005/02/14/op.htm#4%20

http://www.dawn.com/2005/10/31/ebr10.htm%20

http://www.jang.com.pk/thenews/aug2004-weekly/busrev-30-08-2004/p10.htm

http://kennedy.byu.edu/publications/essay/strain_third-place04.pdf

http://kennedy.byu.edu/publications/essay/strain_third-place04.pdf

http://www.sbp.org.pk/Ecodata/Netinflow.pdf%20

http://www.sbp.org.pk/Ecodata/Netinflow.htm%20

UNDP (1999) Human Development Report 1999, New York, Oxford, Oxford University Press, 167p, http://hdr.undp.org/reports/global/1999/en/pdf/hdr_1999_full.pdf , 19/04/2006.

UNDP (2001) Afghanistan crisis: UNDP Strategy, 30 oktober 2001, http://www.pcpafg.org/reconstruction/related_docs/UNDPStrategy_Afghanistan_Crisis.pdf , 30/03/2006.

UNDP (2005) Human Development Report 2005, http://hdr.undp.org/reports/global/2005/ , 25/02/2006.

UNESCAP (z.d.: a) Asian Highway Project, Roads and Road Transport, http://www.geografie.nl/geografie/geografie.php?nummer=200112 , 25/04/2006.

UNESCAP (z.d.: b)) Country Reports on Local Government Systems: China: The People’s Republic of China, http://www.unescap.org/huset/lgstudy/new-countrypaper/China/China.pdf , 25/04/2006.

Vandepitte M. (2005) 15 jaar na de val van de muur, de harde feiten (deel 1) Hoe Oost-Europa teruggeslagen werd , 04/01/2005, http://www.ptb.be/scripts/article.phtml?section=A2AAABBU&obid=25670 , 20/04/2006.

Vandepitte M. (2005) 15 jaar na de val van de Muur (deel 2); China en India, welk ontwikkelingsmodel heeft het meest succes?, 11/01/2005, http://www.ptb.be/scripts/article.phtml?section=A2AAABBU&obid=25699 , 29/03/2006.

Watkins T. (2006) The Great Proletarian Cutural Revolution in China, 1966-1976, Silicon Valley & Tornedo Alley USA, http://www2.sjsu.edu/faculty/watkins/cultrev.htm , 27/03/2006.

Wolfson C. M. (2006) Hu’s Visit Bigger For China Than U.S., CBS News, 19/04/2006, http://www.cbsnews.com/stories/2006/04/19/opinion/diplomatic/printable1512939.shtml , 01/05/2006.


http://www.cbsnews.com/stories/2006/04/19/opinion/diplomatic/printable1512939.shtml

http://www.cbsnews.com/stories/2006/04/19/opinion/diplomatic/printable1512939.shtml

http://www2.sjsu.edu/faculty/watkins/cultrev.htm%20

http://www.ptb.be/scripts/article.phtml?section=A2AAABBU&obid=25699%20

http://www.ptb.be/scripts/article.phtml?section=A2AAABBU&obid=25670

http://www.unescap.org/huset/lgstudy/new-countrypaper/China/China.pdf

http://www.unescap.org/huset/lgstudy/new-countrypaper/China/China.pdf

http://www.geografie.nl/geografie/geografie.php?nummer=200112

http://hdr.undp.org/reports/global/2005/%20

http://www.pcpafg.org/reconstruction/related_docs/UNDPStrategy_Afghanistan_Crisis.pdf%20

http://www.pcpafg.org/reconstruction/related_docs/UNDPStrategy_Afghanistan_Crisis.pdf%20

http://hdr.undp.org/reports/global/1999/en/pdf/hdr_1999_full.pdf

Worldbank (2001) Port Reform Toolkit, http://www.worldbank.org/html/fpd/transport/ports/toolkit.htm , 25/10/2005.

Worldbank (2006) China and Energy, http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/EASTASIAPACIFICEXT/EXTEAPREGTOPENERGY/0,,contentMDK:20502907~pagePK:34004173~piPK:34003707~theSitePK:574015,00.html, 29/03/2006.

Xinhua (2005) China, India sign accord on border dispute, China Daily, 11/04/2005, http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-04/11/content_433170.htm , 10/04/2006.

Xinhua (2006) China, India sign five memoranda on energy cooperation, People's Daily, 13/01/2006, http://english.people.com.cn/200601/13/eng20060113_235097.html , 12/04/2006.

Yasmin B. (2005) Foreign Capital Inflows and Growth in Pakistan: A Simultaneous Equation Model, South Asia Economic Journal, vol. 6, nr. 2, 2005, p. 207-219.


http://english.people.com.cn/200601/13/eng20060113_235097.html%20

http://www.chinadaily.com.cn/english/doc/2005-04/11/content_433170.htm%20

http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/COUNTRIES/EASTASIAPACIFICEXT/EXTEAPREGTOPENERGY/0,,contentMDK:20502907~pagePK:34004173~piPK:34003707~theSitePK:574015,00.html



http://www.worldbank.org/html/fpd/transport/ports/toolkit.htm%20

users.telenet.beusers.telenet.be/koenvdp/thesis Kim Van de Pol.doc · Web viewTabel 3.6: Volume van...

Documents

Transcript of users.telenet.beusers.telenet.be/koenvdp/thesis Kim Van de Pol.doc · Web viewTabel 3.6: Volume van...