NU

MM

ER

11

Losse verkoopprijs € 2,95

OKTOBER 2014

Art quilt: eigentijdse textielkunst

Turkse topstukken naar Twente

De expositie van je dromen

VOO

RW

OO

RD

Onze vestigingen zijn een levende etalage van passie en betrokkenheid. Die inzet ziet u terug in uw drukwerk.

ENSCHEDE | GORINCHEM | GRONINGEN | ZWOLLE NETZODRUK.NL

Benut digitaal drukwerk optimaal.

Ontdek de kosten besparende en rendements-verhogende voordelen!

ONLINE BESTELLEN

pERSONaLISEREN

CROSS MEDIa

Netzo snel & flexibel

Rabobank. Een bank met ideeën.

Het Stimuleringsfonds geeft terug aan de gemeenschap.

Kijk voor meer informatie op rabobank.nl/enschede-haaksbergen.

Het idee is dat een nieuw speeltoestel ook winst is.Door een deel van onze winst terug te geven aan de lokale gemeenschap hopen we bij te dragen aan een gezonde samenleving voor onze klanten.

Een originele locatie voor uw vergaderingen, cursus ofbrainstormsessie nodig?Boek een ruimte in Prismare!Een inspirerende omgeving,voorzien van alle denkbarefaciliteiten én u draagt bijaan de toekomst van mensenmet een achterstand op dearbeidsmarkt of met een sociale of fysieke uitdaging.

Huur ‘n vergaderruimte met het hart!

prismare.nl/zakelijk

Museum TwentseWelleHet Rozendaal 117523 XG EnschedeTel. 053 480 76 80www.twentsewelle.nl

Redactie Wilma Tempelman

Eindredactie Loes Schippers

TekstenMarco Krijnsen, Kees van der Meiden, Wilma Tempelman

Fotografie Annina Romita, Annaleen Louwers (foto Geert Mak), Ringel Goslinga (foto Anon Grunberg), Fotostudio TwentseWelle

VormgevingburoBAM!, www.burobam.nl

Uitgever Museum TwentseWelle

Directie Kees van der Meiden

Raad van Toezicht Herman Spenkelink, Ton Wennink, Marc Altink, Wim Boomkamp, Han ten Broeke

oktober 2014

CO

LOFO

NIN

HO

UDIn ‘t kort 4

Het handwerken voorbij 6

Kunstenaars met naald en draad 8

Taxatiedagen altijd goed voor verrassingen 11

Familiegeschiedenis schept orde in de chaos 12

Turkse topstukken naar Twente 14

Objecten met een verhaal 17

Maak zelf je gedroomde tentoonstelling 20

Groeten uit Enschede 22

Arnon Grunberg in het museum 25

VOO

RW

OO

RD

Museum TwentseWelle heeft een avontuurlijk programma voor de boeg. Daarmee wordt invulling gegeven aan de missie van het museum, waarin de vindingrijkheid van de mens als een belofte voor de toekomst wordt gezien. ‘Ons’ én ‘uw’ museum gaat over de mens die onderzoekt, ontdekt en ontwerpt. Dat doet hij al sinds mensenheugenis en hij zal het tot het einde der tijden blijven doen, als dat er al komt. Het is goed om dat te beseffen in een tijd waarin de wereld in brand lijkt te staan en het gevoel van onveilig-heid toeneemt. Wanneer we het vertrouwen in deze kwaliteiten van mensen verliezen, wordt de toekomst wel heel erg ongewis.

Wij willen dat mensen door Museum TwentseWelle zin in de toekomst krij-gen. Dat doen we door te verbeelden hoe de mens, in zijn zoektocht naar de grenzen van het bestaan, de wereld er steeds wat beter op heeft gemaakt. Deze benadering is een heel bewuste keuze van ons. We vinden dat een mu-seum er is om te inspireren, te verrassen en aan het denken te zetten.

We zijn trots op het feit dat de Euopean Art Quilt Foundation ons museum heeft gekozen voor haar jaarlijkse tentoonstelling. Initiatiefnemers Olga en Simon Prins komen in dit magazine aan het woord. Wanneer je de werken van de diverse quilters uit verschillende Europese landen bekijkt is de, helaas vaak gebruikelijke, associatie met goedbedoelde nijverheid van dames van zekere leeftijd snel verdwenen. Wat ooit als nijverheid begon, is vindingrijke kunst geworden. Hier is sprake van werk van grote kunstzinnige kwaliteit met textiel als materiaal. In het kader van deze bijzondere tentoonstelling ko-men op 24, 25 en 26 oktober ‘The tentmakers of Cairo’ naar het museum om hun verbazingwekkende kwaliteiten te tonen. Mis het niet!

In maart 2015 gaat de langverwachte tentoonstelling Kad nlar: godinnen - harem - macht van start. In het volgende magazine zullen we daar uitge-breid aandacht aan besteden. In deze uitgave vindt u een voorproefje. Het is verheugend dat de Turkse overheid toestemming heeft gegeven voor het in bruikleen nemen van 130 objecten uit topmusea, waaronder het Topkapi in Istanbul en het museum voor Anatolische beschaving in Ankara. Daarnaast tonen we tientallen objecten uit diverse Europese musea. De context waarin deze unieke verzameling wordt gepresenteerd, is niet eerder vertoond. De objecten verbeelden namelijk het verhaal van tien spraakmakende vrouwen en vrouwfiguren uit de Turks-Anatolische geschiedenis. Mensen die door hun creatieve geest, hun intellect en hun moed het verschil hebben durven maken en een voorbeeld voor velen waren en zijn.

Het creatieve talent van de mens staat ook voorop in andere projecten die in Museum TwentseWelle gaan plaatsvinden in de komende jaren. Wat denkt u van het scannen van de hersenen van schrijver Arnon Grunberg op zoek naar de werking van het creatieve brein in een erfgoedlaboratorium? Of het talent van ons publiek, dat wordt uitgedaagd om in het Mix Match Museum een eigen tentoonstelling samen te stellen? Museum TwentseWelle toont het menselijk vernuft in allerlei opzichten. En daar gaan we de komende jaren voortvarend mee door.

Ik wens u zin in de toekomst.

Kees van der MeidenDirecteur Museum TwentseWelle

Zin in de toekomst

pagina twee | drie

INTK

OR

T Agenda Roombeek Cultuurpark

27 november 2014 t/m 25 januari 2015Multi Solo met curator Edwin JacobsEdwin Jacobs, de directeur van het Centraal Museum, Utrecht, is de

curator van de Multi Solo tentoonstelling met het thema ‘Onrust’.

12 februari t/m 1 maart 2015AKI ElectriqueJaarlijkse tentoonstelling met het werk van de nieuwe lichting

kunstenaars Fine Art Media aan de AKI kunstacademie.

29 januari t/m 22 februari 2015ArTechLabArTechLab presenteert experimentele onderzoeksprojecten van

studenten van ArtEZ en Universiteit Twente met een focus op de

allernieuwste materialen en technieken.

26 februari t/m 27 april 2015Expositie in aansluiting op Kadinlar (rondom tien Turkse

vrouwen) van Museum TwentseWelle.

5 maart t/m 3 mei 2015Beeldbuis Festival presenteert een mediakunst-tentoonstelling

met een mix van korte films en interactief beeldwerk, gemaakt

door en in samenwerking met jonge kunstenaars, filmmakers en

beelddenkers.

Concordia, expositieruimte 21Rozendaal

t/m 16 novemberMarie Aly - We know that nothing else for us is possibleDe Duitse kunstenaar Marie Aly maakte speciaal voor Concordia een

serie poëtische portretten met een vleugje hedendaagse hartstocht.

Schilderkunst zonder cynisme over de kracht van liefde en kunst.

Rijksmuseum Twenthe

t/m 4 januari 2015Jan van Eyck en de ontdekking van de wereld Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Antwerpen leent

voor deze tentoonstelling maar liefst 23 van de mooiste 15e- en

vroeg 16e-eeuwse panelen uit, waaronder werk van Jan van Eyck,

Rogier van der Weyden, Gerard David en vele andere grote namen.

t/m 4 januari 2015Leven tussen kunst. De verzameling van Marina Eshuis De verzameling van Marina Eshuis is de eerste tentoonstelling

in de serie Twentse Biografieën: tentoonstellingen over de

bijzondere privécollecties uit de regio.

19 oktober t/m 12 april 2015Alexander Roslin, portrettist van de aristocratie Rijkdom, macht, aanzien en decadentie: de Zweedse schilder

Alexander Roslin wist feilloos de heersende klasse van zijn tijd

weer te geven. Als reizende portretschilder trok hij in de tweede

helft van de 18e eeuw langs de Europese vorstenhuizen om

koningen, adellijke lieden en andere leden van de aristocratie

in hun meest prachtige uitdossingen weer te geven. Net op tijd

want met de Franse Revolutie van 1789 verloren velen van hen

hun status, macht en zelfs hun hoofd.

Museum TwentseWelle

t/m 30 november 2014Coenraad ter Kuile, Astronoom in TwenteCoenraad ter Kuile was niet alleen de eerste sterrenkundige

van Enschede, hij was ook bierbrouwer, azijnfabrikant,

baanbrekend technicus en uitvinder. Tevens is hij naamgever van

de sterrenwacht, die in 1968 werd geopend op het dak van het

Natuurmuseum in Enschede en die bij de opening van Museum

TwentseWelle mee verhuisde.

t/m 4 januari 2015European Art Quilts VIIITijdens European Art Quilt VIII is nog meer textielkunst te zien in

het museum en museumrestaurant bijRozendaal Eten&Drinken.

Hiervoor selecteerden wij werken van studenten van de DIY Textile

School uit Amsterdam. Van vrijdag 24 t/m zondag 26 oktober zijn

de Tentmakers of Egypt te gast in museum TwentseWelle en zullen

zij hun prachtige werk en bijzondere ambachtskunst tonen. In de

herfst- en kerstvakantie organiseren wij in samenwerking met

TETEM Kunstruimte textielworkshops voor kinderen.

t/m 22 maart 2015Horizon City, Portret van een familieAuteur Jaap Scholten (bekend van o.a. De Wet van Spengler

en het bekroonde Kameraad Baron) en kunstenaar/fotograaf

Rommert Boonstra hebben de krachten gebundeld in de expositie

Horizon City. Uitgangspunt zijn verhalen van de twee Twentse

fabrikantenfamilies Scholten en Stork.

9 en 10 november 20149 nov. Jaap Scholten in gesprek met Bastiaan Willink10 nov. Jaap Scholten in gesprek met Peter Buwalda

TETEM kunstruimte

t/m 16 november 2014In Praise of ShadowsInteractieve tentoonstelling van kunstenaarscollectief iii,

geïnspireerd op het gelijknamige boek van Jun’ichiro Tanizaki over

de schoonheid van het donker en de schaduw in de Japanse traditie.

t/m 19 oktober 2014Oer-sprongKunstenaarscollectief ZT uit Enschede laat zich inspireren

door de gezamenlijke achtergrond van de leden: de opleiding

aan de AKI en hun band met de stad in een tentoonstelling over

oorsprong, inspiratie en begin.

23 oktober t/m 23 november 2014ImpulsiefTentoonstelling die voortbouwt op The Artery Show van 2012 met

werken uit privécollecties rondom het thema ’Impulsief’. Tevens

de eerste editie van de Kunstverzamelaars Biënnale die vanaf nu

om de twee jaar plaatsvindt in TETEM Kunstruimte.

20 november 2014 t/m 8 februari 2015HorizonNONOTAK studio uit Parijs presenteert zijn nieuwste

audiovisuele installatie, een dialoog tussen ruimte en licht.

Nieuws

Nieuwe held: Nikola TeslaZijn naam is zo goed als vergeten. Toch was Nikola Tesla (1856-1943) in zijn tijd minstens zo beroemd als Edison en Marconi. Volgens sommigen was hij nog genialer dan zijn collega-uitvinders. Museum TwentseWelle wijdt vanaf medio december een expositie aan de Servisch-Amerikaanse elektrotechnicus en natuurkundige. Deze is te zien in het Ei, de ovaalvormige tentoonstellingsruimte die bestemd is voor ‘Helden van de vindingrijkheid’.

Miskenning is altijd het lot geweest van Nikola Tesla. Marconi gold lang als de uitvinder van de radio, maar eigenlijk was Tesla hem voor. Dat feit werd pas jaren later en na slepende processen door een Amerikaanse rechtbank erkend. Ook ontwierp de geboren Serviër als eerste een methode om ge-bruik te maken van wisselstroom. Vrijwel de gehele huidige elektriciteitsvoorziening van de wereld komt tot stand met behulp van apparaten die Tesla ooit heeft bedacht.

Onderwijsprogramma vernieuwdMuseum TwentseWelle heeft zijn educatieve programma’s vernieuwd. De groepen 7 en 8 van het basisonderwijs kunnen voortaan ook kiezen voor het programma Thuis. In de inter-actieve woonkamer van het museum gaan ze op bezoek bij Twentenaren met verschillende achtergronden. Aansluitend volgt een groepsgesprek en gaan de leerlingen zelf aan de slag. Ze maken een mindmap van hun identiteit en vullen hun paspoort in voor 2040.

Voor het speciaal onderwijs is het programma Erfgoedsporen ontwikkeld. Het bestaat uit zes lessen van 45-50 minuten, die onafhankelijk van elkaar gevolgd kunnen worden: Op stap met Anno, Dino’s & Doggies, De Boerderij, De Fabriek, Wie ben jij? en De Vondst. Leerkrachten gaan aan de hand van een instructiekaart met kleine groepjes leerlingen (maximaal 5) zelfstandig op pad in het museum. Meer informatie over de educatieve programma’s is verkrijg-baar via: educatie@twentsewelle.nl.

Extra vriendenvoordeelVriend worden van Museum TwentseWelle is aantrekkelij-ker dan ooit. Wie nu lid wordt voor het komende jaar, heeft in 2014 al recht op gratis toegang tot het museum, lezingen en het magazine van TwentseWelle. Dat voordeel geldt ook voor de gezinsleden. Lidmaatschap betekent verder korting op speciale museumactiviteiten. De vereniging Vrienden van TwentseWelle houdt elke maand een lezing over een actueel onderwerp. Lid worden? Kijk op www.twentsewelle.nl/vrienden.

pagina vier | vijf

Het handwerken voorbij

Quilten, ooit begonnen als een

praktische vorm van handwerken,

ontwikkelt zich tot textielkunst.

Twee Nederlandse deelnemers

aan European Art Quilt VIII, de

internationale expositie in Museum

TwentseWelle, zijn er (semi)

professioneel mee bezig.

Art quilt is textielkunst die ookdoor mannen wordt beoefend

eigenlijk naar de afdeling mode. Het werd de afdeling toe-gepaste kunsten, waar we ook te maken kregen met onder andere stof ontwerpen en borduren. Werken met olieverf lag me niet. Ik vond het te nat, net als pottendraaien. Het drogen duurde me te lang. Dus koos ik voor stof: de kleur was er en ook de verschillende patronen.’

Gabriëlse bleef altijd een voorliefde voor het werken met stof houden, hoewel hij inmiddels ook tekeningen en schilderijen maakt. Art quilts zijn z’n specialiteit. Kleurrijke, levendige doeken waarop veel menselijke beweging te zien is. Hij heeft geen last van het handwerkimago dat aan quilten zou kleven. ‘Ik voel me niet genoodzaakt iets uit te leggen. Men vindt mijn werk mooi of niet. Het maakt mij niet uit of het kunstnijver-heid of kunst genoemd wordt. Ik laat me niet ringeloren door vermeende galeries of musea. Of ik de enige man ben in dit wereldje? Nee, in Amerika en ook elders zijn meer mansper-sonen professioneel bezig met traditionele en art quilts. Bij mijn laatste workshop was ook een meneer ingeschreven.’

In het hoofdOok werk van Rita Dijkstra is te zien bij European Art Quilt VIII. Quilten is voor de Hengelose een serieuze zaak en vooral een passie. Meer dan zomaar een hobby in ieder geval. ‘Ook als ik geen quilt in mijn handen heb, heb ik ‘m wel in mijn hoofd. Ik ben er een beetje professioneel mee bezig. Ik geef lezingen, waarbij ik mijn quilts show en erover vertel, en

Leslie Gabriëlse uit Rotterdam rekent meteen met alle vooroordelen rondom quilten af. Hij is een man, heeft een kunstopleiding gevolgd en timmert internationaal aan de weg als professioneel textielkunstenaar. Quilten is voor hem niets anders dan een interessante kunstvorm.

‘Voordat ik naar de kunstacademie in Rotterdam ging, ver-maakte ik al zelf mijn broeken. Ik wilde tijdens de opleiding

ik geef daarnaast lessen. Ik besteed ook veel tijd aan het bezoeken van beurzen en tentoonstellingen. Ik neem deel aan verschillende groepen, waarvoor ook huiswerk gemaakt moet worden. Met zo’n groep komen we om de twee maan-den een hele dag bij elkaar om elkaars werk te bespreken, workshops te doen en tentoonstellingen te bezoeken.’

Dijkstra werkt gemiddeld een tot twee maanden aan een quilt, los van de voorbereiding en het nadenken over een in-valshoek. En dan doet ze ook nog het meeste op de machine, anders zou het werk nog meer tijd in beslag nemen. ‘Bij al mijn quilts staat voorop dat ik het zelf mooi moet vinden en prettig om naar te kijken. Alle nieuwe quilts hangen eerst thuis in mijn kamer. In het begin vind ik het moeilijk om los te laten en kijk ik nog heel kritisch naar details. Na een poosje kan ik er meer onbevangen naar kijken. Dan ga ik het meer waarderen of ik ga juist dingen veranderen.’

Stof tot kunst: expositie en symposium Simon en Olga Prins-Lukowski zijn de geestelijk ouders van European Art Quilt, de expositie die dit jaar voor de achtste keer wordt gehouden. Ze zijn tevens de oprichters van de European Art Quilt Foundation, de organisatie die het quilten geaccepteerd wil zien als moderne kunstvorm. Het echtpaar reist de hele wereld over om die missie te doen slagen.

‘Art quilt heeft zich losgemaakt van het traditionele quilten’, zegt Olga Prins-Lukowski, die zelf met haar eigen werk ook regelmatig exposeert in binnen- en buitenland. ‘Wat je ziet tijdens European Art Quilt, zijn geen gestikte beddendoeken van drie lagen zoals quilten ooit begon-nen is. Het is een vrije vorm van textielkunst. Het gaat alle kanten op, is zeer gevarieerd en van een hoog niveau.’

European Art Quilt geldt als de belangrijkste expositie op het gebied van textielkunst in Europa, samen met de Quilt Triënnale in het Duitse Heidelberg. Voor de achtste editie van het evenement heeft een jury 43 werken van kunste-naars geselecteerd uit 159 inzendingen uit 21 Europese landen. Olga Prins-Lukowski verwacht veel quiltliefheb-bers in Enschede. ‘Het Festival of Quilts, waar de werken voor het eerst werden getoond, trok in vier dagen tijd 30.000 bezoekers.’

De expositie in Museum TwentseWelle gaat vergezeld van het symposium ‘Stof tot kunst’ op 31 oktober bij Prismare (op loopafstand van het museum). Centraal staat de aan-sluiting van art quilt met de kunstwereld. Sprekers zijn Mienke Simon Thomas (senior curator van het museum Boijmans van Beuningen), kunsthistoricus Henk Lijding en beeldend kunstenaar Monika Auch. Dagvoorzitter is Victor Deconinck. Voor meer informatie en aanmelding: www.europeanartquilt.com.

European Art Quilt VIII is tot en met 4 januari 2015 te zien in Museum TwentseWelle.

Dit zijn geen gestikte bedden-

doeken meer

rita dijkstra

olga en simon prins-lukowski

pagina zes | zeven

De wonderbaarlijke vingervlugheid van de tentenmakers van Cairo

Midden in het middeleeuwse hart van Cairo ligt een wijk waar de tijd lijkt stil te hebben gestaan. Grote doeken overdekken de door hoge huizen geflankeerde straten van Khan Al-Kheminiya. De zon, die de rest van de stad geselt, dringt nauwelijks tot beneden door. Daar zitten - in de schaduw en met gekruiste benen - mannen te werken met naald en draad, precies zoals ze dat al eeuwenlang doen.

Kunstenaars met

ennaalddraad

Het appliquéwerk van de mannen uit Cairo is eigenlijk een vorm van kunst. Omdat het werk zeer tijdrovend is, zijn de tentdoeken kostbaar. Alleen de rijke oliesjeiks kunnen zich nog een handgemaakte tent veroorloven. Vanuit Koeweit, Qatar of Abu Dhabi komen regelmatig orders van families die ’s winters hun chique onderkomen inruilen voor een tijdelijk verblijf in een tent midden in de woestijn. Hoe fraaier de tent is versierd met handgemaakt stikwerk, hoe groter het pres-tige van de eigenaar.

Van duizend naar zeventigSteeds meer ‘gewone’ Egyptenaren en inwoners van andere Arabische landen kiezen voor een goedkoper tentdoek, dat machinaal is bedrukt. De gevolgen kunnen natuurlijk niet uitblijven. Eind negentiende eeuw werkten in de wijk Khan Al-Kheminiya in Cairo zo’n duizend tentenmakers. Nu zijn er nog amper zeventig textielkunstenaars over, met zo’n twintig winkeltjes. Ze maken kleinere werken voor muurdecoratie. De vaklieden raken op leeftijd; hun zoons voelen er weinig voor om de traditie voort te zetten. Het eeuwenoude ambacht dreigt daarmee te verdwijnen. Maar er is hoop, dankzij de in-zet van de Britse Joan Fisher. Ze kwam voor het eerst met de kleurrijke doeken in aanraking toen ze met haar man John in Koeweit woonde. De quiltliefhebster was er zo door geraakt, dat ze naar Cairo ging om met eigen ogen te zien hoe de doe-ken worden gemaakt. Fisher besloot in 2011 om de tenten-makers naar het befaamde quiltfestival van Birmingham te halen. ‘Het was meteen een groot succes en heeft heel veel interesse gewekt van andere quiltevenementen.’ Fisher geldt sindsdien als een soort ambassadeur voor de Egyptische tentenmakers. ‘We willen hen een internationaal podium geven. Meestal tonen we het werk van alle tentenmakers-winkels in Cairo, zodat iedereen ervan profiteert. Daarnaast laten we graag zien hoe deze mannen werken. Bezoekers van exposities zijn altijd gefascineerd door de snelheid van werken en door de eeuwenoude techniek.’

Deze tentenmakers naaien met de hand de fraaiste motieven op doeken van canvas of katoen. De gestikte doeken zijn van oudsher bestemd voor de kleurige tenten (suradeqs) die in Egypte bij bijzondere gebeurtenissen worden gebruikt. Bij bruiloften bijvoorbeeld, tijdens de Ramadan, bij geboortes of bij begrafenissen. Om grote groepen gasten te ontvangen en bescherming te bieden tegen de verzengende zon. En om een bijeenkomst iets extra’s mee te geven. Het zijn onderkomens voor een dag. ’s Ochtends vroeg bij het krieken van de dag worden ze opgezet en 24 uur later zijn ze alweer verdwenen.

LotusbloemVan buiten lijken de tenten niet zo spectaculair. Je ziet slechts een wit effen doek. Maar wie naar binnen gaat, wordt getrakteerd op een schouwspel van heldere, complexe wanddecoraties. Het appliquéwerk aan de binnenkant van het doek staat bekend om de heldere kleuren (rood, blauw, groen en geel) en de perfect geometrische motieven, vaak gebaseerd op de lotusbloem. Ook zijn er figuratieve des-sins, waarbij vogels populair zijn. Sommige motieven zijn uit moskeeën afkomstig, andere doen denken aan de tijd van de farao’s.

Het maakproces van deze doeken is volledig handmatig en volgens een eeuwenoude traditie. De tentenmakers tekenen alle ontwerpen eerst op een groot bruin papier. Met een fijne naald markeren ze de patronen; tienduizenden kleine gaatjes die samen de contouren van de tekeningen vormen. Vervolgens leggen de ambachtslieden het papier op een stuk stof naar keuze en strooien zwart carbonpoeder over de gaatjes, zodat ze weten welk patroon ze uit de stof moeten snijden. Na het snijden begint het stikwerk van de soms hon-derden stukken stof die samen het tentdoek zo uniek maken. Miljoenen steken en enkele weken later is het werk gedaan.

Workshops: creatief met quiltIn Nederland is een groot aantal mensen actief met quil-ten. Sommigen puur hobbymatig, anderen maken werk van hoog niveau en exposeren regelmatig. Om de creativiteit van quiltmakers te stimuleren komt textielartiest Ginni Fleck drie workshops geven in Museum TwentseWelle: op zaterdag 1 november, donderdag 6 november en don-derdag 20 november. Er wordt daarbij gebruik gemaakt

van materialen uit het depot van het museum. Fleck is oprichtster van de DIY (Did It Yourself) Textiel School in Amsterdam, die onder meer de tweejarige opleiding Textile Art & Art Quilt Program verzorgt. Werk van studen-ten van deze opleiding is gedurende European Art Quilt VIII te zien in zowel Museum TwentseWelle als in museumres-taurant bijRozendaal Eten & Drinken.

‘The tentmakers of Cairo’ komen naar Enschede. Van vrijdag 24 tot en met zondag 26 oktober tonen de textielkunstenaars hun kunsten aan de bezoekers van Museum TwentseWelle. Ze nemen hun werk mee en laten zien hoe vliegensvlug ze te werk gaan. Op 24 oktober (aanvang 13.00 uur) geven ze een exclusieve workshop ‘Tentmaking’. Deelname aan deze drie uur durende work-shop kost 35 euro, inclusief toegang tot de expositie en koffie/thee. Opgeven kan via: info@twentsewelle.nl.

pagina acht | negen

Alexander Roslin

Portrettist van de aristocratie

t/m 12.4.2015

Jan van Eyck, Rogier van der Weyden en de ontdekking van de wereldt/m 4.1.2015

c

Taxatiedagenverrassingenaltijd goed voor

Taxatiedagen zijn nooit voorspelbaar, weet taxateur Koos van der Meer. ‘De waarde van een object heeft vooral te maken met wat er op dit moment in of uit de mode is.’

Van der Meer heeft, met 47 jaar ervaring in het juweliers-vak, al heel wat modegrillen meegemaakt. Hij verkocht in zijn winkel in Enschede ooit talloze dasspelden, van zilver of goud. De verkoopwaarde liep soms op tot 5.000 gulden. Maar de dasspeld is uit tegenwoordig. Het gevolg? ‘Je krijgt alleen nog de sloopprijs, de waarde van het edelmetaal. Bij goud is dat 30 euro per gram.’

Ook postzegelverzamelingen of grote klokken hebben hun beste tijd gehad. ‘De jeugd koopt geen klokken meer. Klokken van 12.000 euro zijn amper nog 1.200 euro waard. Voor post-zegels beur je geen dubbeltje meer.’

12 lepeltjesHet omgekeerde ziet de gediplomeerde taxateur ook vaak genoeg. Dan kan hij de argeloze bezitter van een object een grote meevaller bezorgen. ‘Op een fair kwam iemand naar

me toe met een set van 12 lepeltjes, waarvoor ze 10 euro had betaald. Ze bleken van zilver te zijn. De waarde was zo’n 60 tot 70 euro, per stuk!’

Mensen vergissen zich vaak in de waarde van een object, heeft Van der Meer gemerkt. ‘Voor hen heeft een ring uit de erfenis van oma grote emotionele waarde, maar dat is wat anders dan een objectieve waarde. En soms hebben ze geen enkele ver-wachting, maar blijkt een sieraad juist heel waardevol te zijn. Dat maakt een taxatiedag altijd verrassend, ook voor mij.’

Koos van der Meer is op zaterdag 1 en zondag 2 november een van de taxateurs in Museum TwentseWelle (beide dagen van 11 tot 16 uur). Er zijn die dagen verschillende gespecialiseerde taxateurs op het gebied van sieraden, kunst & antiek, munten, horloges, klokken, ansichten, aardewerk, steengoed, grondvondsten, goud/zilver en schilderijen aanwezig. De toegang is gratis. koos van der meer

pagina tien | elf

‘Familie-geschiedenis schept orde in de chaos’

Geert Mak over de overeenkomsten tussen hem en Jaap Scholten

Twente was in de negentiende eeuw een soort Wilde Westen, besefte Geert Mak na het lezen van Horizon City van Jaap Scholten. Beide schrijvers hebben een naam op het gebied van familiegeschiedenis. ‘Het is een poging om orde te scheppen in de chaos.’

Ik vond Horizon City

een onthullend boek

Hoe verklaart u die toegenomen populariteit van geschiedenis?‘Het is een inhaalslag. Geschiedenis is in Nederland een hele poos een verwaarloosd thema geweest. Vrij academisch be-schreven, saai. Je ziet bij het publiek een groeiende behoefte aan historische verhalen. Er zijn de laatste jaren ook goede auteurs bijgekomen. Veel gepensioneerde hoogleraren, die in hun werkzame leven altijd moesten vergaderen en nu eindelijk de tijd hebben om een mooi boek te schrijven.’

Vijftien jaar geleden verscheen De eeuw van mijn vader van Geert Mak. Een biografie over zijn vader in de context van honderd jaar vaderlandse geschiedenis. Niet alleen was het boek een bestseller (onlangs verscheen de 42e druk), ook effende het de weg voor talloze historische verhalen en familiegeschiedenissen van andere auteurs. Geschiedenis leeft als nooit tevoren.

geert mak in gesprek met jaap scholten

in museum twentsewelle.

Waarom leest het publiek eigenlijk zo graag een familiegeschiedenis? ‘Als je een familiegeschiedenis schrijft, construeer je orde. Mensen beleven de wereld om hen heen als een chaos, ze snappen er niets van. Pas later is men in staat terug te kijken en dingen te ontdekken die men toen niet zag. Het ontslag van vader in de textiel is eerst een persoonlijk drama. Een familiedrama misschien, als ook ooms en andere familiele-den zijn ontslagen. Maar eigenlijk maakt het deel uit van een grotere ontwikkeling: de textielindustrie in Nederland die onderuitgaat en zich verplaatst naar de lagelonenlanden. Als geschiedschrijver probeer je duidelijk te maken dat mensen deel uitmaken van een groter geheel. Je zet het persoonlijke verhaal in een groter verband. Geschiedschrijving is een poging om orde te scheppen in de chaos.’

Een veelgeprezen familiegeschiedenis is Horizon City over twee Twentse industriefamilies. Wat vindt u van het boek?‘Onthullend. Ik wist dat Amsterdam na 1870 een opleving heeft gekend dankzij een nieuwe generatie ondernemers. Er ontstond toen een stedelijke elite. Ik heb nooit beseft dat die ontwikkeling in Twente zich in veel sterkere mate heeft vol-trokken. Twente was in de 19e eeuw een soort Wilde Westen. Hier werd in twee, drie decennia een hele industrie uit de grond gestampt door een stel extreem dynamische onderne-mers met veel durf. Heel Amerikaans eigenlijk. De nationale geschiedschrijving, die doorgaans sterk op het westen is gericht, heeft dat laten liggen.’

Hoe kwam u in contact met Jaap Scholten?‘Ik kende natuurlijk zijn boeken Tachtig en Kameraad Baron. In mei dit jaar kwam ik Jaap tegen tijdens het PEN festival in New York. Normaal gesproken zijn ontmoetingen tussen schrijvers vooral een uitwisseling van trivialiteiten. Maar dit keer spraken we uitgebreid over Horizon City, dat ik net had gelezen, en over de verschillen en raakvlakken met De eeuw van mijn vader.’

Wat zijn de verschillen tussen Scholten en Mak?‘Ik heb in De eeuw van mijn vader een vrij strak gecompo-neerd verhaal verteld. Jaap laat de mensen in zijn boek wat meer fladderen. Hij laat de chaos een beetje de chaos. Dat werkt ontzettend goed. Geschiedschrijving is namelijk niet een afgesproken plan van A naar B. In Horizon City val je als lezer van de ene verbazing in de andere door die bijzondere familie van hem. Jaap is een goede reisleider door de gene-raties heen.’

Beide familiegeschiedenissen zijn gebaseerd op de inhoud van een koffer die opeens boven water kwam. Een opval-lende parallel. ‘Klopt. Na het overlijden van mijn vader stuitte ik eerst op een vuilniszak met het familiearchief, die mijn moeder aan-vankelijk wilde weggooien. Mijn zus en ik hebben ons toen over de inhoud ontfermd: foto’s, aantekeningen, correspon-dentie. Op basis daarvan ben ik verder gaan zoeken. Op een gegeven moment ontdekte ik op zolder een hutkoffer van mijn vader. Die had hij nagelaten en ik had er helemaal niet meer aan gedacht. Documenten, portretten, krantenknip-sels, heel veel brieven en twee bruine fotoalbums. Het lijkt

InfoSchrijver Geert Mak was eind september te gast in Museum TwentseWelle in het kader van de serie literaire ontmoetingen ‘Fabrieken en familie’. Aanleiding voor deze serie is het boek en de gelijknamige expositie Horizon City van Jaap Scholten. Op zondag 9 november ontvangt Scholten in het museum Bastiaan Willink, au-teur van onder andere De Textielbaronnen. Peter Buwalda (Bonita Avenue) is te gast op maandagavond 10 november. Meer info op www.twentsewelle.nl

geert mak

op een sprookje, maar soms gebeuren dat soort dingen. Net als bij Jaap.’

Bij Horizon City hoort een expositie, die nu in Museum TwentseWelle te zien is. Is er met een van uw boeken ooit iets vergelijkbaars gedaan?‘Het Rijksmuseum was bezig met een grote expositie naar aanleiding van De eeuw van mijn vader. Die zou in de Nieuwe Kerk in Amsterdam plaatsvinden. Het zou letterlijk een wan-deling door de twintigste eeuw worden. De wildste ideeën kwamen op tafel. Er zou zelfs een Fokker vliegtuig in de kerk worden opgehangen. Helaas is dat plan niet doorgegaan in verband met de verbouwing van het museum. Dus in dat opzicht ben ik heel jaloers op Jaap, haha!’

U bent nu met een nieuwe familiegeschiedenis bezig. Over de Amsterdamse familie Six. Hoe ver staat het ermee?‘De research is rond, veel meer kan ik er nog niet over zeggen. Elk boek is een reis, een trektocht door onbekend bergachtig terrein. Soms gaat het in drie passen van A naar B, soms verdwaal je. Het is een proces waarin altijd onver-moede dingen gebeuren.’

Wanneer weet je als schrijver dat je klaar bent met research? ‘Dat is een kwestie van ervaring. Je heb van tevoren al bepaald wat voor soort boek het gaat worden. Ik schrijf geen wetenschappelijke uitgave, geen dissertatie waar een tien of vijftien jaar durend onderzoek aan ten grondslag ligt. Op een gegeven moment bereik je in je onderzoek een moment van verzadiging, je boort geen nieuwe dingen meer aan. Dan weet je dat je kunt beginnen met schrijven.’

pagina twaalf | dertien

In het voorjaar van 2015 verwelkomt Museum TwentseWelle een bijzondere expositie over Turkse vrouwen: Kadinlar. De voorbereiding heeft dan vier jaar in beslag genomen en daarbij moesten vele hindernissen worden genomen. Gastcurator Lotje de Lussanet kijkt terug én vooruit.

Kadinlar: unieke objecten rond tien bijzondere vrouwen

TurksetopstukkennaarTwente

Als Kadinlar straks te zien is, heeft beeldend kunstenares Lotje de Lussanet (afgestudeerd aan de AKI in Enschede) er negen intensieve reizen naar Turkije opzitten. Negen keer selecteren uit voorwerpen van 3.000 jaar Turkse geschie-denis. Plus de nodige onderhandelingen met autoriteiten en museumdirecteuren. De Lussanet, auteur Henk Boom,

projectleider Edwin Plokker en di-recteur Kees van der Meiden van Museum TwentseWelle trokken daarin samen op. ‘Je komt in een bureaucratische molen terecht. Van de Turkse

ambassade in Den Haag via het Turkse ministerie van

Buitenlandse Zaken naar het ministe-

rie van Cultuur.

Maar uiteindelijk is het gelukt om een aantal unieke objec-ten in bruikleen te krijgen, objecten die nog niet eerder in Nederland te zien zijn geweest. Daar ben ik best trots op’, zegt De Lussanet.

Baas over leeuwen en roofvogelsTurkije maakte enkele jaren geleden iets bij de kunstenares los, toen ze haar man Henk Boom vergezelde tijdens diens onderzoek voor het boek De Grote Turk (over de Osmaanse sultan Süleyman). Op een dag kwam ze terecht in de vallei van de Phrygiërs in Midden-Anatolië. Hier werd het idee voor de tentoonstelling geboren. ‘Ik bezocht er een cultus voor de godin Cybele, met in de rotsen uitgehakte afbeeldingen van leeuwen. Zij was een moedergodin, die aanbeden werd midden in de natuur, ze heerste over leven en dood en was de baas over gevaarlijke dieren als leeuwen en roofvogels.’Een sterke vrouw, vereerd door een heel volk. De Lussanet

vruchtbaarheidsgodin artemis van efeze.

Tien vrouwen van nu, opera, films en moderne kunstHet project Kadinlar, dat op zaterdag 14 maart van start gaat in Museum TwentseWelle, is meer dan een expositie over tien vrouwen uit de Turkse geschiedenis. Er wordt ook een verbinding gelegd met het heden door de samenwerking met o.a. TETEM Kunstruimte, Concordia en de Volksuniversiteit. TETEM Kunstruimte presenteert een eigentijdse en interactieve interpretatie van Kadinlar. In Concordia is een tentoonstelling met hedendaagse kunst te zien, er worden Turkse films vertoond en er zijn lezingen over het thema. De Reisopera produceert een voorstelling die aansluit bij de thematiek van de tentoonstelling. Het Symphonieorkest neemt Turkse componisten op in het programma ten tijde van de expositie. Verder staan rondom Kadinlar ook tien Turkse vrouwen van nu centraal, tien hedendaagse inspiratiebronnen die opval-lende posities in de samenleving bekleden.

bracht dat in verband met de veel oudere vrouwenbeeld-jes, die her en der in Europa zijn gevonden. Deze zogeheten Venusbeeldjes waren uitingen van moederschap en vrucht-baarheid. Nóg een machtige vrouw dus. Wat te denken van de vruchtbaarheidsgodin Artemis van Efeze, die vaak met veel borsten werd afgebeeld? En van Maria, moeder van God, ook al zo aanbeden? ‘Dat vond en vind ik een intrigerend gegeven: vrouwen in de verre oudheid die gewaardeerd, soms zelfs vereerd, werden vanwege hun vruchtbaarheid. Later zie je dat veranderen. Met het ontstaan van grotere samenlevings-verbanden kwamen koningen, mannen met veel macht. De rol van de vrouw werd steeds meer beperkt tot het verzorgen van de kinderen.’Toch zijn er door de eeuwen heen altijd vrouwen geweest die zich sterk toonden in een door mannen gedomineerde wereld. De Lussanet ging er in Turkije naar op zoek en stelde een lijst van tien vrouwelijke persoonlijkheden samen. Ze wil daarmee ook een hedendaags statement maken. ‘In vele delen van de wereld is het voor vrouwen lastig om zich te ontplooien. Deze tien vrouwen zou je kunnen zien als een inspiratiebron voor vrouwen uit Turkije maar ook uit andere landen.’

Topkapi Het idee van De Lussanet viel samen met de plannen van directeur Kees van der Meiden van Museum TwentseWelle

voor een expositie over de Turkse cultuur. Dat voornemen ontstond na de mini-expositie ‘Onze man in Constantinopel’ (over de Nederlandse diplomaat Van Dedem in Istanbul) in TwentseWelle. Vervolgens was het zaak om aansprekende voorwerpen bij de tien Turkse vrouwen te vinden voor de expo-sitie in Enschede. Niet iedereen zag dat zitten, bleek tijdens de talloze gesprekken in Turkije. ‘Ik was bij het beroemde Topkapi Museum op bezoek bij de toenmalige directeur, een klassiek voorbeeld van een traditionele man op een voetstuk. Toen ik ‘m vertelde over het thema, zei hij: Bull shit! Hij vond het niet nodig, een expositie over vrouwen’, weet De Lussanet nog.De nieuwe (vrouwelijke) directeur van Topkapi dacht er anders over, zodat er straks in Enschede toch 25 stukken van het befaamde museum te zien zijn; sieraden, muziekinstrumenten en allerhande gebruiksvoorwerpen. Ook komen er bijzondere objecten van musea uit Ankara, Athene, Venetië en Berlijn. Bijkomend probleem vormden de verzekering en het vervoer van de voorwerpen. Subsidies van diverse culturele fondsen dekken een groot deel van de kosten, maar van het bedrijfsle-ven is een bijdrage meer dan welkom om de begroting sluitend te krijgen. De Lussanet ‘Ik hoop dat bedrijven deze expositie willen ondersteunen. Daarmee kunnen we van het project een totaalevene-ment maken met een eigentijdse invulling.’

gastcurator lotje de lussanet in midden-anatolië.

pagina veertien | vijftien

Elke bezoeker van Museum TwentseWelle zal het hebben: een object dat meer dan gemiddeld fascineert of speciale herinneringen oproept. Dat geldt zeker voor de leden van BTW, Businessclub TwentseWelle. Als regelmatig museumbezoeker vertellen enkele leden van deze club graag het verhaal achter ‘hun’ object.

De symboliek van de zomp, het nieuwjaarsdoek, het emmertje en andere voorwerpen

Naam: Albert van Winden (Albers De Vries communicatie)Favoriete object: Lös Hoes

‘Ik woon in een oude boerderij in Enschede en kom oor-spronkelijk ook van de boerderij. In Berkel Rodenrijs hadden mijn ouders een tuinderij. Vóór schooltijd, ’s ochtends heel vroeg, ging ik altijd tomaten plukken. Je leefde van wat je zag groeien. Een boer ziet wat hij betekent. Zo ben ik opgegroeid. We hadden het thuis niet breed, we moesten hard werken en toch waren we tevreden. En nu? Nu willen we allemaal veel,

Objectenmet een verhaal

hebben we last van stress en zijn we gauw ontevreden. Als ik in het museum het Lös Hoes binnenloop, krijg ik dat gevoel van vroeger terug. Ik zie hier de boerenfamilie zitten met hun bedoening. Met de dieren waarvan ze alles gebruikten: vlees, huid, wol. Ze moesten rondkomen van weinig. Dat vroeg om een bepaalde vindingrijkheid. Om gemeenschapszin, noaber-schap, duurzaamheid. Ik zie dat allemaal terug op deze plek.’

pagina zestien | zeventien

dat discussies op. Kun je dat wel doen bij plastic? Het was een vernieuwing die later heel gewoon is geworden. Het em-mertje van de Zuivelhoeve spreekt mij heel erg aan, vooral door het verhaal erachter. Het bedrijf verzette zich tegen de prijsverlaging die Albert Heijn wilde doorvoeren en werd daarvoor gestraft. Albert Heijn weerde Zuivelhoeve uit het assortiment en bracht z’n eigen emmertjes op de markt. Het bedrijf vocht dat met succes aan. Dat maakt het bijzonder: een kleine zuivelproducent uit Twente die standhoudt tegen een multinational. Durf, lef, ondernemerschap. Het zijn ei-genschappen die ik ook terugzie in het paviljoen met de expo-sitie over het boek van Jaap Scholten (Horizon City, red.). Ze hebben de textielindustrie uiteindelijk groot gemaakt.’

Naam: Frans Schuitemaker (OAD Bus)Favoriete object: de Enterse zomp

‘In dit deel van het museum kom ik graag: hier gaat het over transport en logistiek door de eeuwen heen. Je kunt wel een mooi product ontwikkelen, maar je verkoopt het niet alleen aan de buurman. Het moet de wereld over. Mijn voorouders waren botenbouwers, vandaar onze familienaam. Ze kwa-men uit Enter en maakten er zompen. Daarmee werden goe-deren vervoerd over de Regge, de hele regio door. Die zomp is mijn favoriete object. Over land vond het vervoer plaats met Hessenwagens. Ook daarvan is hier in het museum een exemplaar te zien. Ik kijk in Museum TwentseWelle altijd met veel plezier naar de oude landkaarten in de laden. Daarop zie je de oude infrastructuur die nog altijd goed te herkennen is. Denk aan de Twickelervaart en Carelshaven in Delden, waar de zompen vroeger aanlegden. En aan de snelwegen, die over het tracé van de oude Hessenwegen lopen. Voor mij, met veel belangstelling voor het vervoer van personen en goederen, is dat extra interessant. Je wordt je bewust van veranderingen door de tijd heen.’

Naam: Anton Koopman (Tweetal Party Catering/ Business Catering)Favoriete object: knipmuts

‘We runnen sinds 2012 het museumrestaurant Bij Rozendaal Eten & Drinken. Ik leid bijna wekelijks vanuit het restaurant gasten rond in Museum TwentseWelle. Ik zie hier steeds

Naam: Huub Schulte Fischedick (Buro Winners)Favoriete object: de magische huiskamer Thuis

‘We werken met ons bureau aan cultuur- en gedragsveran-dering in organisaties. Overal waar we komen, verandert er iets. We weten niet altijd hoe het gaat worden. De magische huiskamer Thuis spreekt me zo aan, omdat het daar ook om verandering gaat. Als je als bezoeker de afstandsbediening indrukt, verandert de kamer voortdurend. Met projecties, geluidseffecten en telkens iemand anders die iets over zijn of haar leven vertelt. Het gaat om mensen die vanuit hun geboorteland een lange weg hebben afgelegd, voordat ze in Twente kwamen. Ze moesten leren omgaan met grote veran-deringen. Het ging niet altijd makkelijk, maar ik hoor in hun verhalen wel een bepaald optimisme. Ik voel me daarmee een beetje verbonden. Het was voor mij ook een overgang, toen ik vanuit Noord-Holland naar Enschede kwam om hier te studeren. Ik kon mijn buurman niet eens verstaan! Maar als je nieuwsgierig bent, komt het altijd goed. Inmiddels ben ik heel blij dat ik in Twente woon.’

Naam: Karin van Beurden (Saxion)Favoriete object: het Zuivelhoeve-emmertje

‘Als lector Product Design zie ik in Museum TwentseWelle objecten terug waarmee ik als ontwerper zelf ooit te maken heb gehad. De tuinstoel van Hartman bijvoorbeeld. Toen in de jaren tachtig de rugleuning werd voorzien van ribbels, waardoor enigszins de suggestie van hout wordt gewekt, riep

weer nieuwe dingen, want ik vind het een heel gevarieerd en verrassend museum. Veel gevarieerder dan mensen denken. Het is jammer dat TwentseWelle nog altijd wordt gezien als een streekmuseum: het is veel meer dan dat. De expositie van O’Hanlon, de magische huiskamer, het pavil-joen van Jaap Scholten (Horizon City, red.). Prachtig! Toch kies ik voor een traditioneel object: de Twentse knipmuts. Waarom? Omdat het me aan vroeger doet denken. Ik ben opgegroeid op de boerderij in Harbrinkshoek. Ik kan me de dag nog heugen dat ik mijn oma met de zondagse knipmuts naar de kerk zag gaan. In het zwart, met een lange jurk tot over de enkels. Het dagelijkse leven speelde zich toen bijna helemaal af op de deel en in de keuken. Alleen op zon- en feestdagen werd de mooikamer gebruikt.’

Naam: Maarten jan Leppink (restaurant De Blanckenborgh)Favoriete object: De Man van Mander

‘Als kleine jongen zag ik voor het eerst de Man van Mander. Dat was toen in het Rijksmuseum Twenthe. Het maakte een enorme indruk op me, meer nog dan een skelet. Het is mysterieus. Je ziet een silhouet van een man (van ca. 2.000 voor Christus, red.) die liggend op z’n zij begraven is. Ik ben gefascineerd door mensen uit een ver verleden. Mummies bijvoorbeeld die een mens van een paar duizend jaar geleden laten zien. Documentaires over de opgravingen

en ontdekkingen in Egypte heb ik altijd met grote interesse bekeken. De Man van Mander is heel dichtbij, dat maakt het bijzonder. Als je in Noord-Twente loopt over de hei, dan zie je de grafheuvels liggen. Je voelt die mysterieuze sfeer. Ik had zelf graag archeoloog willen worden, maar daar is niets van terechtgekomen. De bètavakken waren niks voor mij. Jammer. Nu maak ik dat een beetje goed door vaak naar het museum te gaan. Dat is veel mooier dan televisiekijken. In het museum blijf je nieuwe dingen ontdekken. Je maakt daarbij steeds je eigen verhaal. Het museum prikkelt je fantasie. En de Man van Mander doet dat zeker.’

Naam: Monique van der Geest (M13 Personeels management)Favoriete object: nieuwjaarsdoek van Lucebert (geproduceerd door Texoprint)

‘Een goede culturele infrastructuur is essentieel, als je hoogopgeleide mensen naar je stad of regio wilt halen. Werknemers willen een goede woonomgeving en daar hoort een museum als TwentseWelle bij. Wat dit museum bijzon-der maakt, is het gebouw in combinatie met de verrassende crossovers. Bijvoorbeeld de tentoonstelling Bravissimo!, waarbij ook operaoptredens te zien waren. Je voelt dat hier vroeger textiel is geproduceerd. En het is mooi dat de textiel op andere manieren terugkomt, zoals in de tentoonstel-ling Horizon City. Dan zie je bij de boekpresentatie de oude textielfamilies langskomen. Museum TwentseWelle zit vol met verborgen schatten. Vooral het open depot is net een snoepwinkel, een schatkamer. Daar zou misschien meer mee gedaan kunnen worden, want veel mensen weten niet dat het er is. Wat mij daar erg aanspreekt, zijn de doeken van Texoprint uit Boekelo. Dat bedrijf kreeg om niet afbeeldingen van bekende schilders, die werden gedrukt op kunstzijden doeken. Rondom de jaarwisseling werden deze doeken rondgestuurd als relatiegeschenk. Het doek met werk van Lucebert straalt dynamiek uit. Het verbeeldt voor mij het benutten van talenten van mensen, ook vaak verborgen schatten in bedrijven. Dat sluit aan bij wat ik doe: het ontwik-kelen van medewerkers en hen laten schitteren in hun eigen creativiteit en denkkracht.’

Voor meer informatie over de Businessclub TwentseWelle kijk op www.twenstewelle.nl

pagina achtien | negentien

Maak zelfje gedroomde

tentoonstelling

Het idee is ontstaan bij het Kröller-Müller Museum in Otterlo, dat in 2010 het project Expose introduceerde. Het museum zette zijn objecten online en bezoekers van de website mochten daaruit hun eigen top drie kiezen, voorzien van een goede motivatie. Het experiment was een groot succes. Het museum ontving honderden inzendingen van amateur-curatoren, waaruit in drie achtereenvolgende jaren een Top 50 en ook nog een Top 20 (de kindereditie) werden samengesteld.Het project krijgt een landelijk vervolg dankzij de samen-werking van zes Nederlandse musea, waaronder Museum TwentseWelle. De zes zijn niet toevallig gekozen. ‘We hebben gekeken naar een goede geografische spreiding van de mu-sea, maar ook naar de aard van hun collectie’, zegt project-leider Bart Grob van Mix Match Museum en tevens curator van Museum Boerhaave in Leiden. ‘Deze drie kunstmusea en drie erfgoedmusea vormen samen een prachtige dwarsdoor-snede van de collectie Nederland.’

Van bijl tot ballonnenjurk Elk museum heeft uit de eigen collectie een selectie gemaakt van 50 objecten aan de hand van het thema Vooruitgang. Grob: ‘De objecten staan, ieder op hun eigen manier, voor: modern, baanbrekend, innovatief. Dat levert een heel inte-ressante verzameling op. Van de duizenden jaren oude bijl

Publiek mag kiezen uit 300 objecten van 6 musea

Altijd gedroomd van een eigen expositie? Met Mix Match Museum kan dat werkelijkheid worden. Museum TwentseWelle en vijf andere musea in Nederland stellen 300 objecten beschikbaar waaruit het publiek zelf een expositie mag samenstellen.

enkele objecten waaruit het publiek kan kiezen:andy warhol: mao zedong (van abbemuseum)de ballonnenjurk van viktor & rolf (groninger museum)fotoalbum met cartes des visites uit 1865 (amsterdam museum)olieverfdoek havenarbeid van bart van der leck (kröller-müller museum)bijl uit de periode 5.300-2.100 voor christus (museum twentsewelle)

van TwentseWelle tot de ballonnenjurk van Viktor & Rolf van het Groninger Museum. De informatie bij deze objecten, te zien op de website, houden we bewust summier. We willen het publiek zoveel mogelijk de vrije hand geven. Het is heel spannend wat er gekozen gaat worden. Daar hebben we als musea geen enkele invloed op.’De bedoeling is dat elke samensteller van een eigen exposi-tie minimaal drie en maximaal twaalf objecten kiest en voor-ziet van een goede motivatie. ‘We zijn vooral geïnteresseerd in het verhaal achter de keuze. Wat verbindt de objecten met elkaar? Waarom horen ze bij elkaar? Dat mogen kunsthisto-rische argumenten zijn, maar kan ook een persoonlijk ver-haal zijn.’ Een voorwaarde is wel dat de expositie uitvoerbaar is in een van de musea. Dat kan nog best lastig zijn, omdat het merendeel van de objecten niet mag reizen.

Europese schaalWaar hopen de musea op? Op duizenden originele en verras-sende inzendingen in ieder geval. Maar Mix Match Museum heeft nóg een achterliggend doel, zegt Grob. ‘We willen meer in contact komen met ons publiek. Wat willen mensen zien? Wat is hun belevingswereld? Dat willen we graag weten. Het zal ongetwijfeld nieuwe inzichten opleveren. De groep bezoekers die zich betrokken voelt bij deze musea, zal er groter door worden. Dit project zal hoe dan ook de band met ons publiek versterken.’Mix Match Museum verstevigt ook de band tussen de zes musea, is gebleken. ‘Je leert van elkaar, omdat de musea zo divers zijn. Je vult elkaar aan, maakt gebruik van elkaars netwerk. Nu we enkele maanden bezig zijn, vragen we ons af waarom we dit eigenlijk niet eerder hebben gedaan. Het smaakt zeker naar meer. De samenwerking zal intensiever worden. En stiekem kijken we zelfs al verder en dromen we van een Mix Match Museum op Europese schaal.’

Hoe werkt Mix Match Museum? Zes musea hebben elk 50 objecten online gezet: het Kröller-Müller Museum (Otterlo), Museum Boerhaave (Leiden), het Amsterdam Museum, het Groninger Museum, het Van Abbe Museum (Eindhoven) en Museum TwentseWelle. De objecten variëren van de zeefdruk met Mao Zedong van Andy Warhol tot de eerste telefoon in Nederland, van een portret van David Bowie door Anton Corbijn tot de vulpen van Albert Einstein en van een kunstneus op sterk water tot een 18e-eeuwse verlostang.Iedereen mag op basis hiervan zelf een expositie samen-stellen met minimaal drie en maximaal twaalf objecten. Dat kan nog dit hele kalenderjaar. In januari inventarise-ren de deelnemende musea de inzendingen en bepalen ze welke exposities tijdens de Museumweek (4-11 april) daadwerkelijk te zien zullen zijn in de zes musea.

pagina twintig | eenentwintig

Prentbriefkaarten zijn meer dan leuke plaatjes van vroeger. Ze vertellen een verhaal. Verzamelaar Joop Sybrandi deelt dat verhaal graag met anderen in de net geopende expositie Enschede op de kaart.

had het kiekje nog nooit gezien. ‘Hun huis aan de Tweede Veldkampstraat is in de oorlog platgebombardeerd. Alles verbrand. En dan komt zoveel jaren later die foto opeens boven water, omdat iemand ooit een prentbriefkaart van Enschede naar Heerlen heeft gestuurd. Prachtig toch?’Het zijn die kleine persoonlijke geschiedenissen die de verzamelwoede van Sybrandi aanwakkeren. Zijn collectie beslaat inmiddels enkele duizenden kaarten. Vooral stads- en dorpsgezichten met treinen, trams en diverse beroe-pen. Voor de nieuwe expositie putte hij uit de 4.500 kaarten tellende collectie van de Oudheidkamer Twente in Museum TwentseWelle. ‘Het verzamelen van prentbriefkaarten was in het begin van de vorige eeuw echt een hype onder vrouwen. Ze werden bewaard in prachtige albums’, zegt Sybrandi. ‘Er waren verenigingen waar men kaarten uitwisselde. Een ansichtkaart gold als een kostbaar kleinood, vooral als die afkomstig was uit een ver buitenland.’

De oudsteEen bijzondere kaart uit de expositie is die uit 1898. Een zogeheten luikjeskaart met drie fotootjes van het oude Enschede: het toenmalige station, de Parkweg en de (inmid-dels verdwenen) villa Kleyboer aan de Molenstraat. Wat deze kaart zo bijzonder maakt?

Groeten uitEnschede

Een tijd geleden stuitte oud-schooldirecteur Syrbrandi uit Enschede op een vooroorlogse ansichtkaart. Daarop is een trotse bakker Beening te zien met z’n medewerkers en een bescheiden ‘wagenpark’, een bakkerskar en een fiets met mand. Kaartenverzamelaar Sybrandi ging op zoek naar nog levende familieleden van Beening en vond de zoon van de bakker. Die bleek als kleine jongen op de foto te staan, maar

rené smudde (links) en joop sybrandi.

Sybrandi: ‘Hij is de oudste uit de collectie. Pas vanaf 1892 was het in Nederland toegestaan om kaarten met foto’s uit te geven. Daarna zie je ze in steeds meer steden opduiken. In Enschede had je in de loop der tijd meer dan honderd uitgevers van kaarten. Aanvankelijk mocht je alleen op de voorkant een boodschap schrijven, de achterkant was louter bedoeld voor adressering. Om die reden was een deel van de voorkant blanco. Mensen gebruikten elke vierkante centi-meter om een groet over te brengen. Pas vanaf 1905 was het toegestaan om op de achterkant te schrijven, al moest je dan wel extra port betalen voor een paar regels tekst.’

De nieuwsbrengerEen andere opvallende prentbriefkaart toont een onder-gelopen Haverstraat in de Enschedese binnenstad. We zien het water zelfs tegen de etalageruiten van de winkels aan klotsen. ‘Er stond niet op waar en wanneer de foto is gemaakt. Dat blijkt dus de Haverstraat in 1910 te zijn. Prentbriefkaarten waren in die tijd mede bedoeld om nieuws te illustreren. De kranten drukten nog geen foto’s af, die wél op prentbriefkaarten stonden. Ook criminelen werden op kaarten afgebeeld. Mensen konden zich daaraan verlustigen. In die zin was de prentbriefkaart een echte nieuwsbrenger. ‘

De zwevende biljartballenPhotoshoppen bestond vroeger ook al. Toen heette dat nog retoucheren. De kaart uit 1910 van hotel-café-restaurant Industrie aan de (Korte) Haaksbergerstraat is er een mooi voorbeeld van. Eigenaar W. Cornel, strak in het pak, poseert

in de biljartkamer. Hij wordt omringd door prachtige pla-fonds, houten lambrisering en statige lampen. De voorkant van de kaart lijkt op een reclamefolder: het hotel deelt mee dat de gasten kunnen rekenen op centrale verwarming, koude en warme baden en ‘electrische verlichting’. Het drie-cijferige telefoonnummer ontbreekt niet.‘Als je goed kijkt, zie je dat de biljartballen boven het biljart-laken zweven. Ze zijn er later ingetekend. Dat retoucheren zie je op veel kaarten. Daarom hebben we voor de expositie een aantal kaarten uitvergroot. Zo kunnen de bezoekers mooie details ontdekken. Dat laatste geldt bijvoorbeeld ook voor de kaart van de Duitse en Nederlandse grensbewakers,

die tijdens de Eerste Wereldoorlog is gemaakt. Je ziet ze gebroederlijk naast elkaar staan. De oorlog lijkt ver weg. Deze mannen verveelden zich soms stierlijk in die vier jaren, want er gebeurde hier bijna nooit iets. Persoonlijk vind ik de kaarten met mensen het meest interessant. Daar zit bijna altijd een bijzonder verhaal achter.’

Kaarten klein, groot en digitaal De expositie Enschede op de kaart toont een selectie van prentbriefkaarten uit de collectie van de Oudheidkamer Twente, die bij elkaar 4.500 Twentse kaarten omvat over de periode 1898-2000. Museumvrijwilliger en kaarten-verzamelaar Joop Sybrandi en René Smudde, hoofd van het kennis- en informatiecentrum De Verdieping in Museum TwentseWelle, trokken in dit project samen op. In verschillende vitrines zijn zo’n 70 originele ansicht-kaarten te zien. De samenstellers hebben gekozen voor negen thema’s, zoals nijverheid, vervoer, kerk en school en de Eerste Wereldoorlog. Negen kaarten zijn op panelen uitvergroot afgebeeld. Daarbij wordt veel informatie gegeven over het verhaal achter de kaart, de gebruikte technieken en de periode waaruit de kaarten stammen. Enkele (gedigitaliseerde) prentbriefkaarten zijn eveneens te zien op beeldschermen. De expositie loopt tot en met 4 januari 2015.

pagina tweeentwintig | drieentwintig

ULTIMATE HIGH PERFORMANCE

ULTRAC VORTI R .

W W W . V R E D E S T E I N . C O M

id7_VSTEIN_2541306_001.indd 1 9-4-2013 16:05:17

Samenwerking Bijzondere Collecties en Museum TwentseWelle wordt structureel

Vorig jaar haalde schrijver Arnon Grunberg met een badmuts vol elektroden de New York Times. De muts registreerde zijn hersenactiviteit voor wetenschappelijk onderzoek. In 2015 wordt dat onderzoek voortgezet in Museum TwentseWelle. Grunberg staat dan centraal in een expositie over zijn leven en werk.

De komst van Grunberg naar Enschede is te danken aan de samenwerking tussen Museum TwentseWelle en Bijzondere Collecties (van de Universiteit van Amsterdam). Een sa-menwerking die in 2013 begon met het succesvolle project rondom Redmond O’Hanlon. Voorafgaand aan de tv-serie O’Hanlons Helden was Museum TwentseWelle nauw betrok-ken bij het organiseren van bijeenkomsten en het inrichten van een reeks minitentoonstellingen in de Artis Bibliotheek in Amsterdam. De expositie was na afloop van de tv-uitzen-dingen in uitgebreidere vorm te zien in Enschede en trok veel publiek.‘Die samenwerking smaakte naar meer. Daarom zijn we snel weer met elkaar om de tafel gaan zitten’, zegt hoofdcon-servator Garrelt Verhoeven van Bijzondere Collecties. ‘We hebben bij het project met O’Hanlon veel aan elkaar gehad. TwentseWelle is een fris en dynamisch museum en de natuurhistorische collectie was van grote meerwaarde. De afstand tussen Amsterdam en Enschede bleek groot genoeg om met de expositie in Museum TwentseWelle een nieuw publiek aan te spreken.’

Het hoofd van de schrijverBijzondere Collecties en Museum TwentseWelle gaan in de toekomst dus vaker samen optrekken. De bedoeling is dat er minstens één keer per jaar een gezamenlijk initiatief van de grond komt. Het eerstkomende project is dat rondom Arnon Grunberg. Op 31 oktober opent in het gebouw van Bijzondere

Grunbergkomt naarEnschede

Collecties de expositie rondom het leven en werk van de in New York wonende auteur: Ich will doch nur, dass ihr mich liebt. Dan verschijnt ook het gelijknamige boek over zijn 25-jarige schrijverschap. De expositie wordt een soort beeldroman waar de bezoeker letterlijk doorheen loopt, aldus Verhoeven. ‘Zijn publicaties, dagboeken, agenda’s en aantekeningen, zijn bureau, maar ook bewegend beeld en geluid van Arnon. Er zijn bijvoor-beeld telefoongesprekken met zijn moeder te horen, met wie hij een heel hechte band heeft. We laten alles zien wat van belang is voor zijn schrijverschap. Als bezoeker wandel je als

arnon grunberg

pagina vierentwintig | vijfentwintig

Bijna alles van Grunberg (en andere schrijvers)Bijzondere Collecties omvatten het erfgoed van de Universiteit van Amsterdam. De ruim duizend deel-collecties bestaan uit zeldzame en kostbare boeken, manuscripten, prenten, foto’s en nog veel meer. De verzamelingen op het gebied van boekgeschiedenis, letterkunde, judaïca & hebraïca, cartografie, grafische vormgeving en zoölogie zijn internationaal vermaard.In 2011 kregen Bijzondere Collecties het archief van Arnon Grunberg in bruikleen van de Stichting Archief Arnon Grunberg. Dit levend archief omvat onder meer typoscripten, handgeschreven aanzetten voor literair werk, drukproeven, correspondentie, foto’s, agenda’s, reisbescheiden en recensies over eigen werk. Daarnaast werd in 2012 de literaire nalatenschap van Grunbergs alter ego Marek van der Jagt verworven en kochten Bijzondere Collecties van Grunbergs biograaf Jos Wuijts een collectie bestaande uit vrijwel alle publicaties van Grunberg en documentatiemateriaal.Het archief past bij de vele literaire verzamelingen die Bijzondere Collecties heeft, zoals die van P.C. Hooft, Joost van den Vondel, Multatuli, Frederik van Eeden, Menno ter Braak en Boudewijn Büch.

het ware door het hoofd van de schrijver.’De drie maanden durende expositie in Amsterdam krijgt een extra dimensie dankzij het zogeheten GrunbergLab. Grunberg geeft hier gastcolleges aan letterenstudenten van de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast vindt er weten-schappelijk onderzoek plaats, waarvan het publiek getuige kan zijn. Het Nederlands Herseninstituut en TNO, die eerder in New York de hersenactiviteit van Grunberg tijdens het schrijven hebben gemeten, gaan in het lab een geselec-teerde groep lezers met behulp van elektroden onderzoeken. Hun hersenactiviteit wordt geregistreerd tijdens het lezen van de nieuwe novelle Het Bestand van Grunberg.

Amsterdam-Enschede-FrankfurtHet derde deel van het onderzoek gebeurt in 2015, als de expositie in Museum TwentseWelle te zien is. Ook hier zal de hersenactiviteit van lezers in het lab worden onderzocht. In 2016 verhuist de expositie naar verwachting naar de Frankfurter Buchmesse. Nederland is dat jaar (samen met Vlaanderen) gastland van deze internationale boekenbeurs. Verhoeven is erg blij met Enschede als tussenstation tussen Amsterdam en Frankfurt. ‘Grunberg is een rijzende ster in Duitsland. Zijn laatste roman “Der Mann der nie krank war” is daar erg goed ontvangen. Deze expositie in Museum TwentseWelle is een mooie manier om het Duitse publiek te bereiken, ook voor het museum zelf.’Maar de samenwerking gaat verder dan de Grunberg-expositie. Er zijn al plannen om voor 2016 samen iets te ontwikkelen rondom het thema mammoet. ‘We hebben een grote collectie prenten en boeken van olifanten en mam-moeten. We zullen zien wat we hierin voor elkaar kunnen

betekenen’, zegt Verhoeven. ‘We horen wel eens het verwijt dat we heel erg grachtengordelgericht zijn. Hiermee laten we zien dat we verder kijken. Op dezelfde manier zoeken we ook samenwerking met buitenlandse musea. Het is zonde als je zoveel tijd, geld en energie stopt in een mooie expositie die alleen in Amsterdam is te zien.’Directeur Kees van der Meiden van Museum TwentseWelle: ‘Voor ons als museum in het oosten is het heel goed om zo’n waardevolle connectie in de Randstad te hebben. We krijgen zo toegang tot een bijzondere collectie en bovendien wordt Museum TwentseWelle ook daar een steeds bekender fenomeen.’

Sleutel tot 400 schatkamersGeef ‘m cadeau

De Museumkaart biedt toegang tot 400 musea.

Met de Museumkaart steunt u de deelnemende musea.Verkrijgbaar à € 44,95/€ 22,50* (excl. adm. kosten) online, via 0800-0203388 en bij 150 grotere musea.

www.museumkaart.nl

CULTUUR MAAKT JE RIJKERPARTNER VAN DE MUSEUMKAART

MuseumKaartAdv210x297.indd 1 14-11-2012 12:19:56

Zwollestraat 8, Oldenzaal, 0541 - 760 760

VERFRIS

SEND!

buro voor strategie creatie realisatie

Op zoek naar rake branding en onderscheidende communicatie?Kijk op www.burobam.nl