Transitie Jeugdzorg De werkzame factoren van sociale wijkteams … · 2015-06-11 · transitie van...

RUNNING HEAD: WERKZAME FACTOREN SOCIALE WIJKTEAMS

Transitie Jeugdzorg

De werkzame factoren van sociale wijkteams voor

jeugd en gezin.

23-06-2014

Master Opvoedingsondersteuning

Universiteit van Amsterdam

Student: Maud van Putten

Studentnummer: 10645128

Begeleider UvA: Dr. P. Hoffenaar

Tweede beoordelaar: Dr. R. Fukkink

Begeleiders de JeugdZaak: Zefanja van der Kolk & Annemiek van Woudenberg

WERKZAME FACTOREN SOCIALE WIJKTEAMS

2

Abstract

In 2015 zal de transitie en transformatie van de jeugdzorg plaatsvinden in Nederland. Sociale

wijkteams worden op dit moment veelvuldig in gemeenten ingezet, om vorm te geven aan

deze transformatie. Het is echter nog niet bekend of deze wijkteams zo effectief zijn als wordt

verwacht (Boer en Van der Lans, 2013). In dit kwalitatieve onderzoek werden daarom de

werkzame factoren van deze wijkteams onderzocht. Om het onderzoek in te kaderen werden

er drie mogelijk werkzame concepten als startpunt genomen, die aan de hand van literatuur

verder zijn uitgewerkt. Het gaat om de volgende concepten: eigen kracht, lokaal werken en

teamverband.

Voor dit onderzoek werden drie jeugd- en gezinsteams geselecteerd in drie gemeenten.

Het onderzoek heeft een etnografische insteek, waarbij twee kwalitatieve vormen van

dataverzameling werden toegepast: diepte-interviews en participerende observaties.

Uit deze kwalitatieve studie komen negen werkzame factoren naar voren. De meeste

factoren werden zowel door professionals als ouders genoemd en waren daarnaast in de

observaties terug te zien. De drie concepten: lokaal werken, eigen kracht en teamverband,

komen uit deze studie naar voren als werkzame factoren. Naast deze drie concepten zijn er

ook zes andere factoren gevonden, die bijdragen aan de werkzaamheid van de jeugd- en

gezinsteams. Het gaat om: laagdrempeligheid, flexibiliteit, snelheid, transparantie, integraal

werken en maatwerk. Daarnaast komen er ook diverse randvoorwaarden naar voren die van

belang zijn om als team goed te kunnen functioneren. In dit onderzoek worden diverse

aanbevelingen gedaan voor de teams zelf en voor verder onderzoek. Onder andere het belang

van monitoring wordt aangehaald.


3

Abstract

In 2015 a transformation and transition of the youth care will take place in Holland. In many

cities „sociale wijkteams‟ are an instrument to shape this transformation. Right now there is

no evidence that these teams are as effective as anticipated (Boer en Van der Lans, 2013). In

this qualitative research the effective factors of these teams are examined. Three possible

effective factors were identified and will be used as sensitizing concepts: empowerment,

community-based working and working in a team.

For this research three youth- and family teams were selected. This research has an

ethnographic approach. Two different qualitative methods were used for data collection:

indebt-interviews and participant-observations.

In this research nine effective factors are identified. Most of these factors were

mentioned by professionals as well as parents and were obtained through observations. The

three concepts: empowerment, community-based working and working in a team, are

identified as effective factors. Besides these three concepts six other factors were found, that

contribute to the effectiveness of the teams. These factors are: fastness, transparency,

approachability, flexibility, integral working and a measured approach. In addition a few

preconditions were found to be important for the functioning of the teams. In this research

several recommendations for the team itself and for future research are made. Among other

things the importance of monitoring is cited.


4

Inhoudsopgave

1. Theoretisch kader p.6

1.1 Transitie jeugdzorg p.6

1.2 Sociale wijkteams p.10

1.2.1 Eigen kracht p.11

1.2.2 Lokaal werken p.14

1.2.3 Teamverband p.15

1.3 Onderzoek naar sociale wijkteams p.17

1.4 Praktische en maatschappelijk relevantie p.19

1.5 Onderzoekvragen p.20

2. Methode p.21

2.1 Procedure p.21

2.2 Jeugd- en gezinsteams p.22

2.2.1 Jeugd- en gezinsteam Goes p.24

2.2.2 Jeugd- en gezinsteam Amersfoort p.24

2.2.3 Basisteam Land van Cuijk p.24

2.3 Methode p.25

2.4 Analyse p.27

3. Resultaten p.28

3.1 Werkzame factoren p.28

3.2 Randvoorwaarden p.48

4. Discussie p.49

4.1 Beperkingen p.56

4.2 Aanbevelingen p.57

5. Literatuurlijst p.62


5

6. Bijlagen p.70

6.1 interviewlijst professionals p.70

6.2 interviewlijst ouders p.72

6.3 algemene vragen projectleiders p.73

6.4 Observatieschema p.74

6.5 Informed consent formulier p.75

6.6 Informatiebrochures p.76

6.7 Codes p.80


6

1. Theoretisch kader

In 2015 zal de transitie en transformatie van de jeugdzorg plaatsvinden in Nederland

(Nederlands Jeugdinstituut [NJI], 2013). Sociale wijkteams worden op dit moment veelvuldig

in gemeenten ingezet, om vorm te geven aan deze transformatie (Boer & Van der Lans,

2013). In dit onderzoek worden deze sociale teams en de mogelijke werkzame factoren van

deze teams onderzocht aan de hand van een kwalitatief onderzoek. In dit hoofdstuk wordt

door middel van eerder onderzoek getracht een beeld te vormen over de sociale wijkteams.

Om zicht te krijgen op het kader waarbinnen deze ontwikkeling zich voordoet, wordt eerst een

beeld geschetst van de transitie en transformatie van de jeugdzorg. Vervolgens worden deze

teams vanuit de literatuur nader omschreven. Verschillende kenmerken worden aan de hand

van de literatuur verder belicht. Op basis van eerder studies naar deze teams zal vervolgens de

onderzoeksvraag van dit onderzoek worden geformuleerd. Uiteindelijk worden de praktische

en de maatschappelijk relevantie van dit onderzoek beschreven.

1.1Transitie jeugdzorg

In 2015 wordt de transitie van de jeugdzorg een feit. Alle ondersteuning en zorg voor jeugd

en gezinnen wordt dan de verantwoordelijkheid van de gemeenten (NJI, 2013). Het

uitgangspunt van de overheveling van de verantwoordelijkheden is dat de jeugdhulp

efficiënter en effectiever geregeld kan worden op lokaal niveau (Ministerie van VWS &

Ministerie van V&J, 2013). Deze transitie is geen nieuw verschijnsel binnen Europa. In

diverse landen wordt de jeugdzorg al op lokaal niveau georganiseerd (Berg-Le Clerq,

Bosscher, & Vink, 2012). Naast deze transitie zal er ook een transformatie van de jeugdzorg

plaatsvinden. Deze transformatie is gericht op een nieuwe opbouw van de ondersteuning en

zorg voor de jeugd in hun eigen sociale omgeving, met een integrale aanpak van de

problematiek indien nodig (JSO, 2013). Het uiteindelijke doel van deze transformatie is de

„eigen kracht‟ te versterken van de jeugdige zelf en daarnaast van de gezinnen en sociale


7

omgeving die om de jeugdigen heen staan (Ministerie van VWS & Ministerie van Ven, 2013).

Deze transitie en transformatie vinden plaats met het idee dat de zorg anders

georganiseerd moet worden. In figuur 1.1 is een overzicht te zien van het huidige stelsel van

de jeugdzorg in Nederland. Zoals in dit figuur is terug te zien, bestaat het stelsel op dit

moment uit een nulde lijn, eerste lijn en tweede lijn zorg. In de nulde lijn bevinden zich alle

basisvoorzieningen voor jeugdigen zoals scholen en kinderopvang. In de eerste lijn gaat het

om de lichtere hulpverlening zoals opvoedingsondersteuning. In de tweede lijn gaat het om

meer intensieve zorg. Bureau jeugdzorg, (huis)artsen, CIZ en rechters bewaken de toegang tot

onderdelen van deze zorg. Het gaat onder andere om de jeugd- & opvoedhulp, jeugd-

ggz,jeugd-(L)VB, de jeugdbescherming- en reclassering, en het Advies- en meldpunt

kindermishandeling (Van Yperen & Van Woudenberg, 2011).

Figuur 1.1 Huidige stelsel jeugdzorg(NJI, 2014)


8

Het NJI (2014) noemt verschillende knelpunten binnen dit stelsel: de versnippering van de

zorg, het zwaartepunt bij de zwaardere problematiek, het zogenaamde

„doorschuifmechanisme‟, de toename van zorggebruik en het „waterbedeffect‟. Deze

knelpunten zullen kort worden toegelicht. In de eerste plaats is sprake van versnippering: er

zijn te veel verschillende voorzieningen, wettelijke kaders en financieringsstromen en dit

bemoeilijkt transparantie en integraliteit van de zorg (NJI, 2014). Het ontbreken van

samenhang in de voorzieningen van de zorg is een groot probleem in Nederland (Weerd &

Kroonenman, 2004).Ten tweede ligt in het huidige stelsel de nadruk op de zwaardere

gespecialiseerde zorg, dit terwijl er weinig geld en aandacht beschikbaar is voor preventie en

algemene jeugdvoorzieningen (NJI, 2014). Dit kan mogelijk verklaard worden door drie

ontwikkelingen in de samenleving: criminalisering van problematisch gedrag van kinderen,

opvoedingstaken vertalen in orthopedagogische en psychopathologische termen en de daling

van het jeugd tolerantieniveau (Hermanns, 2009). Ten derde is er sprake van

een„doorschuifmechanisme‟. Hiermee wordt bedoeld dat er te veel wordt doorverwezen

binnen de zorg (NJI, 2014; Van Yperen & Stam, 2010). Hierdoor duurt het te lang voordat

jeugdigen passende hulp krijgen aangeboden (NJI, 2014). Als vierde punt wordt de toename

van het zorggebruik genoemd; de vraag naar gespecialiseerde hulp blijft toenemen (NJI,

2014). Dit valt echter niet te verklaren vanuit een daadwerkelijke toename van de

problematiek. Uit verschillende onderzoeken blijkt namelijk dat het goed gaat met de

jeugdigen in Nederland en dat problemen eerder afnemen dan toenemen (Hermanns, 2009).

De toename van zorggebruik kan ondermeer verklaard worden door voorgaande knelpunten

(NJI, 2014). Als laatste knelpunt wordt het waterbed effect genoemd. Door de instroom in een

bepaald deel van de zorg te willen beperken, zorgt dit voor een toename van de zorg in een

ander deel van het stelsel (NJI, 2014). Dit kan deels verklaard worden door een eerder

genoemd knelpunt: het ontbreken van samenhang in de zorg (Van Yperen & Stam, 2010).


9

Uit bovenstaande informatie kan afgeleid worden dat er veel problemen zijn binnen

het huidige stelsel. Er is behoefte aan verbetering en een meer samenhangend beleid, door

middel van een nieuwe opbouw van de zorg. Binnen deze heropbouw gaan alle

verantwoordelijkheden naar de gemeente; het gaat om zowel preventie, vroege hulp als alle

vormen van gespecialiseerde hulp. Hierbij is er ook sprake van één financieringsstroom (JSO,

2012). De nieuwe visie van dit stelsel is gestoeld op twee pijlers. De eerste pijler is gericht op

„het verbeteren van de kwaliteit van de omgeving‟, door middel van meer informele steun en

het verbeteren van de algemene sociale voorzieningen. De tweede pijler betreft „het

versterken van een samenhangende zorgstructuur‟. De zorg wordt hierbij onderverdeeld in

drie compartimenten. In de eerste plaats het compartiment „de opvoeding versterken‟.

Hieronder valt onder ander de opvoedingsondersteuning, preventie en het activeren van

sociale netwerken. Deze zorg is voor iedereen inzetbaar. In het tweede compartiment gaat het

om de „versterking ondersteunen‟. Dit vindt plaats naast de ondersteuning in het eerste

compartiment, voor de mensen die het nodig hebben. Deze extra versterking vindt zoveel

mogelijk lokaal bij de gezinnen thuisplaats. In het laatste compartiment gaat het om de

„opvoeding overnemen‟. Hierbij gaat het onder andere om: speciaal onderwijs, gesloten

opname en jeugdreclassering. Het is dan echter de bedoeling dat hulp die in de voorgaande

compartimenten geboden kan worden, ook wordt ingezet waar mogelijk (Van Yperen & Van

Woudenberg, 2011).

Zoals eerder al genoemd, is Nederland niet het eerste land waarbij de zorg op lokaal

niveau georganiseerd wordt. In onder andere Denemarken heeft al enige jaren geleden een

transitie van de jeugdzorg plaatsgevonden, waarbij alle verantwoordelijkheden van de

jeugdzorg naar de gemeenten zijn gegaan. Deze transitie wordt vaak aangehaald als een

succesverhaal. Alle verantwoordelijkheden voor de jeugd liggen in Denemarken inmiddels op

lokaal niveau, waarbij er een daling te zien is in het gebruik van de zwaardere zorg


10

(Vereniging van Nederlandse gemeenten [VNG], 2014). In Denemarken heeft net als in

Nederland niet alleen een transitie maar ook een inhoudelijke transformatie plaatsgevonden.

Na eerst een toename in kosten en zorgaanvragen, is er na vijf jaar de eerste afname te zien in

het gebruik van zwaardere zorg en een daling van de kosten (NJI, 2012). Er is onder andere

een lichte afname te zien in het aantal uithuisplaatsingen (Berg-Le Clerq et al., 2012). Deze

transitie en transformatie laten zien dat de zorg beter en goedkoper georganiseerd kan worden.

Nederland zit momenteel midden in het transitie- en transformatieproces van de zorg. Om

deze transformatie praktisch vorm te geven, zijn er verschillende projecten en initiatieven

gestart. Één van deze innovaties binnen het nieuwe stelsel om de transformatie vorm te geven,

zijn de sociale wijkteams. In het volgende hoofdstuk worden deze sociale teams nader

gedefinieerd en beschreven.

1.2 Sociale wijkteams

De sociale wijkteams worden in veel gemeenten als belangrijk onderdeel gezien van de

transformatie van de zorg. Bijna alle grote steden in Nederland beschikken op dit moment

over een vorm van sociale wijkteams (Boer & Van der Lans, 2013). De algemene richtlijnen

voor sociale teams zijn als volgt: het zijn teams die lokaal aanwezig zijn, die integraal te werk

gaan en uitgaan van de eigen kracht van gezinnen en individuen. Deze teams hebben drie

taken. Ten eerste ondersteunen zij het jeugdbeleid en de algemene voorzieningen, waardoor

jeugdigen veilig kunnen opgroeien. Daarnaast zijn deze teams gericht op preventie. De derde

taak is het aanpakken van problemen met gerichte interventies of kortdurende ondersteuning

(NJI, 2013). Sociale teams opereren in een context waarbinnen zij de toegangspoort zijn tot

de meer intensievere zorg en daarnaast gaan zij voor een deel preventief te werk. Onder

andere door aanwezigheid in de wijk moet dit verwezenlijkt worden (VNG, 2013).

De doelgroep en de samenstelling van de professionals van deze teams kunnen erg


11

verschillen (Boer & Van der Lans, 2013). Er zijn teams voor alle leeftijden maar er zijn ook

gemeenten die een apart team opzetten voor jeugd en gezin naast het bestaande wijkteam

(VNG, 2013). De samenstelling van professionals binnen een team is aan de ene kant

afhankelijk van de wijk waar het sociale wijkteam zich in bevindt en aan de andere kant van

de heersende problematiek binnen deze wijk. Daarnaast vormen de opdracht en de gestelde

doelen van een gemeente een uitgangspunt, voor de samenstelling van een team (Sok,Van den

Bosch, Goeptar, Sprinkhuizen, & Scholte, 2013). Het idee is dat in sociale teams veelal

generalisten moeten plaatsnemen. Echter, de eisen waaraan deze generalisten moeten voldoen

zijn nog onduidelijk (De Koster, 2014). Ook de precieze taken van deze teams zijn nog niet

vastomlijnd en worden door gemeenten zelf ingevuld (VNG, 2013). Dit betekent dat de

functie van een team verschillend kan worden ingevuld, afhankelijk van de gemeente waar het

team zich in bevindt. Het idee is dan ook dat er op maat gewerkt gaat worden met sociale

wijkteams (De Koster, 2014).

Hoewel steeds meer gemeenten deze sociale teams inzetten is volgens Boer en van der

Lans (2013) nog nergens daadwerkelijk bewezen dat deze teams zo effectief zijn als wordt

verondersteld. Een probleem daarbij is, dat onder het mom van sociale wijkteams, veel

verschillende werkwijzen en organisatievormen schuilgaan (Boer & Van der Lans, 2013 ). Dit

wordt onder meer veroorzaakt doordat deze werkwijze vrij nieuw is en dat er nog geen

duidelijk beeld bestaat over wat de ideale invulling van deze teams is (VNG, 2013). Ook komt

uit een uitgebreid onderzoek van Movisie naar voren dat argumenten waarom een wijkteam

wordt ingezet vaak ontbreken; duidelijke doelstellingen zijn niet aanwezig (De Koster, 2014).

Gezien de grote hoeveelheid ideeën en organisatievormen die ondergebracht worden

onder de term „Wijkgericht Werken‟ is het van belang om deze sociale teams conceptueel in

te kaderen (Oldenhof, 2012). In dit onderzoek zal het onderwerp sociale wijkteam opgesplitst

worden in drie concepten: werken gericht op de eigen kracht, lokaal werken en werken in


12

teamverband. Er is gekozen voor deze drie concepten omdat deze elementen in bijna alle

teams terug te vinden zijn. Deze drie concepten zullen nader worden uitgewerkt in

onderstaande paragrafen. De concepten worden inhoudelijk verder uitgediept en er zal

gekeken worden naar de mogelijke werkzame elementen.

3.2.1 Werken gericht op eigen kracht

Het concept „werken gericht op eigen kracht‟ is een manier van werken die het eigen kracht

principe (empowerment) in de praktijk brengt. Empowerment is een concept dat moeilijk te

definiëren valt omdat het voor veel verschillende zaken gebruikt wordt. Het wordt toegepast

in verschillende werkvelden, bij verschillende doelgroepen en met verschillende

werkstrategieën (Van Regenmortel, 2009).Wat echter centraal staat in alle situaties waarin

gewerkt wordt met empowerment is, dat het gericht is op het verbeteren van het welzijn van

mensen, met veel aandacht voor het stimuleren van positieve veranderingen (Zimmerman,

2000). Een definitie van empowerment is: “Een proces van versterking waarbij individuen,

organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via

het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van

participatie.” (Van Regenmortel, zoals geciteerd in Van Regenmortel, 2009). Een belangrijk

uitgangspunt is dat de context een grote rol speelt en daarom moet worden meegenomen

(Cattaneo & Chapman, 2010). Empowerment vindt niet plaats op één niveau, maar op

meerdere niveaus. Hoeveel niveaus en welke niveaus dit zijn, kan variëren. Vaak worden er in

ieder geval twee niveaus onderscheiden: een persoonlijk en individueel niveau en een meer

gemeenschappelijk en sociaal-politiek niveau (Van Regenmortel, 2009).

Bij empowerment is er aandacht voor de kwetsbare groepen en mensen in de

samenleving (Van Regenmortel, 2009). De omgeving en de hulpverlening hebben de taak de

eigen kracht bij deze kwetsbare doelgroep te activeren. Het lijkt op het eerste gezicht een

tegenstrijdig principe, omdat het enerzijds gericht is op kracht en controle krijgen en


13

anderzijds aandacht heeft voor de kwetsbaarheid van mensen en ondersteuning van de

omgeving. De nadruk ligt echter op de positieve zaken, maar wel onder de volle erkenning

van de problemen die aanwezig zijn (Van Regenmortel, 2009). Ook Duyvendak (1997) noemt

deze schijnbare paradox, maar benadrukt dat, hoewel eigen kracht iets is wat in de individu

zelf ligt, dit juist met hulp van buitenaf bereikt kan worden. De omgeving heeft de taak deze

kracht naar boven te halen. De vraag is hierbij:„hoe moet de omgeving deze eigen kracht

activeren en wat betekent dit voor de praktijk van de hulpverlening?‟ Werken gericht op eigen

kracht betekent voor voorzieningen en professionals, dat zij de vraag van jeugdigen en

gezinnen serieus nemen en dat ze wanneer nodig ondersteuning bieden. Het is hierbij de

bedoeling dat jeugdigen en gezinnen op den duur weer zoveel mogelijk zelfstandig verder

kunnen (Van Yperen & Van Woudenberg, 2011). Het gaat om een werkwijze waarbij eerst

wordt gekeken naar wat mensen zelf zouden kunnen oplossen, eventueel ondersteund door

hulpbronnen uit het eigen sociale netwerk (Groot, De Jong, & Schout, 2013).Voor de

hulpverleningspraktijk betekent deze werkwijze praktisch gezien twee zaken. In de eerste

plaats dienen hulpverleners meer aanwezig zijn in de eigen omgeving van gezinnen en ten

tweede horen hulpverleners zich binnen deze eigen omgeving dienstbaar opstellen ten aanzien

van de eigen kracht van gezinnen (Kesselring, Winter, Horjus, & Van Yperen, 2013). Doordat

empowerment geen methodiek is maar een raamwerk, biedt het concept volgens Van

Regenmortel (2009) geen concrete handvatten „hoe te handelen‟. Het is een bruikbaar kader,

waarbij in ieder situatie op maat gewerkt moet worden, rekening houdend met de context en

personen in die specifieke situatie.

In de literatuur wordt empowerment als een werkzaam principe gezien. Empowerment

is gericht op het weer controle krijgen over je eigen leven. Interventies zijn effectiever als er

aandacht is voor het controle terugkrijgen over het eigen leven (Hermanns, Öry, & Schrijvers,

2005). Uit verschillende onderzoeken wordt duidelijk dat het gevoel van controle hebben over


14

je eigen leven een positieve invloed heeft op het welzijn en de gezondheid van mensen.

Mensen die minder controle hebben in de thuissituatie, hebben een significant grotere kans op

depressie en angstklachten (Griffin, Fuhrer, Stansfeld, & Marmot, 2002). Ook blijkt uit

verschillende onderzoeken dat het gevoel van „controle hebben‟ invloed kan hebben op de

gezondheid (Lachman & Weaver 1998; Chandola, Kuper, Singh-Manoux, Bartley, &

Marmot, 2004). Empowerment wordt gezien als een manier om het sociale functioneren, de

levenskwaliteit en sociale veranderingen te versterken en te verbeteren, onder andere door het

inzetten van bronnen en sociale participatie (Song, 2011).Geconcludeerd kan worden dat

empowerment een breed begrip is waar geen eenduidige handelswijze voor bestaat. Het kan

echter als raamwerk dienen waarbinnen situaties aangepakt worden, waarbij er aandacht is

voor de context en maatwerk geleverd kan worden. Werken gericht op empowerment kan een

positieve invloed hebben op het welzijn en de gezondheid van mensen en is daarmee mogelijk

een werkzame factor.

3.2.2 Lokaal werken

Onder het concept lokaal werken wordt verstaan dat hulpverleners meer aanwezig zijn

in de naaste omgeving en aansluiten bij het dagelijks leven van mensen (Boer, Van Diepen, &

Meijs, 2013). Het begrip sluit op deze manier aan bij het community-based werken, waarbij

men ernaar streeft om concrete doelen te stellen en deze te behalen, door samenwerking met

de naaste omgeving van de jeugdige (Hermanns, 2009). Bij deze aanpak wordt niet alleen

geprobeerd het gedrag van kinderen of mensen zelf te veranderen, maar ook van hun

omgeving. Deze visie komt van oorsprong uit 1976 met Lalonde als grondlegger. Binnen deze

visie gaat het om het veranderen van omgevingsfactoren, het is volgens deze visie niet genoeg

om door middel van voorlichting en individuele activiteiten mensen te vertellen hoe zij hun

leefstijl kunnen verbeteren (Van Koperen & Seidell, 2010).


15

Wat betekent dit voor de hulpverleningspraktijk? Volgens Kesselring en collega‟s

(2013) moeten hulpverleners meer aanwezig zijn in de leefomgeving van mensen zodat zij de

sociale veerkracht kunnen mobiliseren. Sociale netwerken worden op deze manier geactiveerd

en mensen kunnen zelf hun problemen oplossen. Lokaal werken is in dit geval dus belangrijk

om de eigen kracht te ondersteunen. Het ondersteunen van empowerment is een belangrijke

doel van het lokaal werken (Bibeau, Howell, Rife, & Taylor,1996). Praktisch gezien betekent

deze aanpak voor de omgeving en de hulpverlening: naar de mensen toegaan, aansluiten bij de

levensomstandigheden van de buurt en het aangaan van duurzame relaties met mensen (Paes

& De Maeseneer, 2010). Het doel van dit lokale werken is uiteindelijk „herstel van het

gewone leven‟ door middel van samenwerken met de opvoeders in het gewone leven

(Hermanns, 2009).

Vanuit de literatuur wordt community-based werken als een sterke werkzame factor

gezien. Strategieën waarbij de kracht van de omgeving en het betrekken van de omgeving

worden ingezet, zijn erg succesvol gebleken (Lando, Loken, Howard-Pitney, & Pechacek,

1990; Puska, Vartianinen, Laatikainen, Jousilahti, & Paavola, 2008). Interventies waarbij de

netwerken rondom mensen worden gemobiliseerd en ingezet zijn effectiever dan interventies

die dit niet doen (Hermanns, 2005).

Uit bovenstaande overzicht komt naar voren dat het concept lokaal werken een

werkwijze is die aansluit bij het community-based principe, waarbij het gaat om aansluiting

vinden bij het dagelijks leven. Onder meer het inzetten van sociale netwerken en het

betrekken van de omgeving worden gezien als werkzame elementen van deze werkwijze.

1.2.3Werken in teamverband

Het derde concept is werken in teamverband. Over het algemeen bestaat een team uit twee of

meer individuen met specifieke rollen, die gedeelde doelen hebben, een aanpassend vermogen


16

hebben en taken uitvoeren die afhankelijk zijn van anderen (Salas, Dickinson, Converse, &

Tannenbaum, zoals geciteerd in Cooke, Salas, Cannon-Bowers, & Stout, 2000) Het doel van

werken in teamverband houdt vaak in dat diensten meer en beter geïntegreerd worden, door

een betere samenwerking. Het doel van dit meer geïntegreerd werken is: een verbetering van

de efficiëntie en effectiviteit van de hulpverlening, om op die manier de uitkomsten te

verbeteren voor de doelgroep waar de hulpverlening op gericht is (Burt, Resnick & Novick,

1998). Binnen de transitie leeft het idee dat door het werken in teamverband, professionals

elkaar kunnen versterken en samen problemen kunnen oplossen. Werken in teamverband

maakt dit integraal werken mogelijk (Boer & Van der Lans, 2013).

Uit de literatuur komt naar voren dat werken in teamverband een werkzame factor is.

Werken in teamverband kan volgens onderzoek van Cooney en Sohal (2004) worden gezien

als één van de meest krachtige instrumenten voor het bereiken van gestelde doelen. Daarnaast

kan het werken in teamverband het delen van informatie, probleem oplossen en het

ontwikkelen van werknemersverantwoordelijkheid faciliteren (Cooney & Sohal, 2004).Vier

constructen hebben een grote invloed op hoe een team functioneert: de duidelijkheid van de

rolverdeling, gedeelde doelen en waarden tussen teamleden, relaties- en taakconflicten onder

teamleden en werktevredenheid (Khipnis, Rhodes, Burchill, & Datner, 2013). Binnen de

gezondheidszorg is veel onderzoek gedaan naar werken in teamverband. In een review van

Lemieux-Charles en McGuire (2006) zijn onderzoeken naar de effectiviteit van teams binnen

de gezondheidszorg tussen 1986 en 2006 verzameld. Uit deze review komt naar voren dat de

diversiteit van expertise binnen een team voor een groot deel de verbetering bij patiënten

bepaalt. Door de verschillende expertises worden er minder fouten gemaakt en is er minder

vertraging, hierdoor ontstaat een toename van de effectiviteit

(Kydona, Malamis, Giasnetsova, Tsiora, & Gritsi-gerogianni, 2010). Ook uit onderzoek van

Smith-Jentsch, Salas en Baker (1996) komt naar voren dat er minder fouten worden gemaakt

http://lib.uva.nl/primo_library/libweb/action/search.do?vl(freeText0)=Kydona%2c+Ch+K+&vl(6193757UI0)=creator&vl(6193929UI1)=all_items&fn=search&tab=all&mode=Basic&vid=UVA&scp.scps=scope%3a(%22UVA%22)%2cprimo_central_multiple_fe


http://lib.uva.nl/primo_library/libweb/action/search.do?vl(freeText0)=+Giasnetsova%2c+T+&vl(6193757UI0)=creator&vl(6193929UI1)=all_items&fn=search&tab=all&mode=Basic&vid=UVA&scp.scps=scope%3a(%22UVA%22)%2cprimo_central_multiple_fe

http://lib.uva.nl/primo_library/libweb/action/search.do?vl(freeText0)=+Giasnetsova%2c+T+&vl(6193757UI0)=creator&vl(6193929UI1)=all_items&fn=search&tab=all&mode=Basic&vid=UVA&scp.scps=scope%3a(%22UVA%22)%2cprimo_central_multiple_fe

http://lib.uva.nl/primo_library/libweb/action/search.do?vl(freeText0)=+Gritsi-gerogianni%2c+N&vl(6193757UI0)=creator&vl(6193929UI1)=all_items&fn=search&tab=all&mode=Basic&vid=UVA&scp.scps=scope%3a(%22UVA%22)%2cprimo_central_multiple_fe

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1955345/#b61


17

door een team dan door individuen. Uit een literatuuronderzoek wordt duidelijk dat

samenwerking tussen organisaties een positieve invloed kan hebben op het gezond en veilig

opgroeien van jeugdigen (Rutte, Pijpers, & Timmermans, 2014) .

Geconcludeerd kan worden dat werken in teamverband gericht is op een beter

samenwerking en meer geïntegreerd werken. Onder andere de diversiteit van disciplines

binnen een team en de snelheid waarmee een team kan werken, zijn werkzame aspecten en

maken van het concept werken in teamverband een mogelijke werkzame factor.

1.3 Onderzoek naar sociale wijkteams

Als eerder onderzoek naar de sociale wijkteams wordt bekeken, dan komen er verschillende

punten naar voren. In de eerste plaats zijn er veel kleinschalige studies gedaan die inzoomen

op bepaalde werkzame aspecten van de sociale teams in Nederland. Er zijn onderzoeken die

gericht zijn op „de waarde voor de maatschappij. Een voorbeeld hiervan is de kosten-

batenanalyse van de sociale wijkteams in Leeuwarden (Luben & Larssen, 2012). Daarnaast

zijn er veel onderzoeken gedaan naar de sociale teams binnen één bepaalde gemeente of wijk.

Voorbeelden hiervan zijn: het onderzoek naar de sociale wijkcoaches in Enschede aan de

hand van effecten procesevaluaties (Klok, Denters, & Oude Vrielink, 2012) en de

tussenevaluatie van de buurtteams in Utrecht, aan de hand van de analyse van twintig

casussen (Meere, Hamdi, & Deuten, 2013). Resultaten die uit deze onderzoeken naar voren

komen zijn veelbelovend. In het onderzoek naar de buurteams in Utrecht wordt bijvoorbeeld

geconcludeerd dat escalaties vaker voorkomen worden en dat er sneller resultaten worden

geboekt door deze teams (Meere et al., 2013).

Ook zijn er enkele bredere onderzoeken naar de sociale wijkteams gedaan waarin

verschillende gemeenten zijn meegenomen in het onderzoek. Een voorbeeld is het onderzoek

van het VNG (2013) waarin vijf gemeenten hebben samengewerkt, om een beeld te schetsen


18

van de sociale wijkteams. Ook een onderzoek van Sociaal werk in de wijk volgde gedurende

twee jaar tien verschillende gemeenten. Vanuit dit onderzoek werd een handleiding gemaakt

voor de sociale wijkteams, met onder andere aandacht voor randvoorwaarden en dilemma‟s

van deze teams (Sok et al., 2013).

Echter wat ook naar voren komt uit de literatuur is dat er op dit moment nog geen

duidelijk beeld bestaat of deze teams zo doeltreffend zijn als wordt verondersteld (Boer &

Van der Lans, 2013). Er zijn veel hoge verwachtingen van deze teams, waarvan nog niet

duidelijk is of deze ook worden waargemaakt (Koster, 2014). Het is dan ook van belang dat

duidelijk in kaart wordt gebracht wat de werkzame factoren van deze teams zijn. Daarom zal

dit onderzoek zich richten op de werkzame factoren van deze wijkteams. Deze informatie kan

gebruikt worden voor de toekomstige ontwikkeling van sociale wijkteams. Na het raadplegen

van de literatuur blijkt er geen tot weinig onderzoek te zijn gedaan, dat specifiek gericht is op

sociale wijkteams voor jeugdigen en gezinnen. De focus zal in dit onderzoek daarom liggen

op de jeugd- en gezinteams en daarmee op de jeugdigen en gezinnen die hulpverlening

ontvangen van deze teams. Wat zijn hun ervaringen met deze manier van werken en wat

levert het de jeugdige en gezinnen op? In dit onderzoek zal er geprobeerd worden om een

meer overkoepelend beeld te vormen van de werkzame factoren van de teams, door

verschillende gemeenten mee te nemen in dit onderzoek.

Uit onderzoek van Movisie naar de sociale wijkteams binnen verschillende gemeenten

blijkt, dat in veel onderzoeken voornamelijk aandacht is voor de financiële en procesmatige

aspecten (Koster, 2014). Er wordt echter weinig aandacht geschonken aan wat het mensen

oplevert. Dit terwijl het belangrijk is om juist de ervaringen van mensen in kaart te brengen,

omdat dit vaak het succes van een interventie bepaalt (Hermans, 2006). Dit onderzoek zal

zich daarom richten op de ervaringen van mensen. Wat ervaren de betrokken mensen als

werkzaam? De drie concepten: Eigen kracht, lokaal werken en werken in teamverband die in


19

het voorgaande hoofdstuk zijn uitgewerkt, worden gebruikt als „sensitizing concepts‟. Dit

houdt in dat deze concepten gebruikt zullen worden als startpunt bij de dataverzameling en als

ondersteuning dienen, om de informatie te benaderen en te organiseren (Charmaz, 2013).

Uiteindelijk zal geprobeerd worden een antwoord te geven op de vraag: „Wat zijn de

werkzame factoren van de sociale wijkteams voor jeugd en gezin?‟

1.4 Praktische en maatschappelijke relevantie

In 2015 vindt de transitie van jeugdzorg plaats. De sociale wijkteams zijn een belangrijk

instrument binnen deze transitie. Het aantal sociale wijkteams zal daardoor de komende tijd

waarschijnlijk toenemen. Er leven op het moment veel vragen over de inrichting van deze

teams en hun werkwijze. Zijn ze daadwerkelijk vernieuwend of werken ze alleen onder een

nieuwe naam op de ouder manier verder (Boer & Van der Lans, 2013)? Daarnaast is er op dit

moment nog weinig empirische bewijslast voor deze teams. Dit terwijl steeds meer het belang

wordt benadrukt van het evidence-based werken. Evidence-based werken is werken met

kennis over wat werkt. Deze manier van werken wordt steeds belangrijker binnen de

jeugdhulp omdat er gestreefd wordt naar meer transparantie en het willen verbeteren van de

effectiviteit (Van Yperen, 2010). Door het doen van onderzoek kan de effectiviteit worden

vastgesteld van een werkwijze. Het huidige onderzoek kan bijdragen aan het evidence-based

werken, door in kaart te brengen wat de werkzame factoren zijn van deze sociale wijkteams

voor jeugd en gezin.

Vanuit praktisch oogpunt is het goed om handvatten te ontwikkelen waarmee de

sociale wijkteams aan de slag kunnen. Uit dit onderzoek zullen uiteindelijk conclusies en

aanbevelingen volgen die de werkzame factoren van de sociale wijkteams weergeven en die

als richtlijnen kunnen dienen voor de implementatie van sociale wijkteams, gericht op

jeugdigen en gezinnen.


20

1.5 Onderzoeksvragen

De hoofdvraag waar dit onderzoek zich op richt is: „Wat zijn de werkzame factoren van

sociale wijkteams voor jeugd en gezin?‟

Deze vraag wordt voor dit onderzoek onderverdeelt in vier deelvragen:

1. Wat zijn de ervaringen van projectleiders, medewerkers en ouders met „werken gericht

op de eigen kracht‟?

2. Wat zijn de ervaringen van projectleiders, medewerkers en ouders met „lokaal werken‟

3. Wat zijn de ervaringen van projectleiders, medewerkers en ouders met „werken in

teamverband‟?

4. Wat ervaren projectleiders, medewerkers en ouders als „werkzame factoren‟?


21

2. Methode

In dit onderzoek wordt getracht een beeld te vormen van de werkzame factoren van de sociale

wijkteams voor jeugd en gezin. Dit onderzoek heeft een kwalitatieve insteek, waarbij er op

een explorerende manier te werk wordt gegaan om data te verzamelen. Aan de hand van drie

casestudies bij drie verschillende gemeenten wordt vanuit verschillende bronnen data

verzameld.

2.1 Procedure

In dit onderzoek worden drie casestudies gedaan bij drie verschillende gemeenten in

Nederland. Er is gekozen voor een casestudie omdat bij deze vorm van onderzoek er op

intensieve manier een casus onderzocht kan worden (Braster, 2000). Dit is van belang omdat

er op dit moment nog geen duidelijk beeld bestaat van wat de werkzame factoren zijn van

deze sociale wijkteams. Door op een intensieve manier onderzoek te doen en zoveel mogelijk

data te verzamelen, zal een breed en diepgaand beeld worden verkregen van de sociale

wijkteams.

Er worden voor dit onderzoek drie representatieve casussen gebruikt die de werkwijze

van de sociale teams weergeven. Aangezien dit een kwalitatief onderzoek betreft, wordt met

representatief bedoelt dat er getracht wordt een compleet overzicht te geven van alle

mogelijke meningen, attitudes en gedragingen binnen deze doelgroep (Dinklo, 2013). Voor

dit onderzoek zijn alleen jeugd- en gezinsteams meegenomen, omdat het onderzoek zich hier

specifiek opricht. Er zijn drie jeugd- en gezinsteam in drie verschillende gemeentes in

Nederland geselecteerd, om op deze manier een breed beeld te krijgen van de ervaringen van

de populatie. De populatie bestaat uit de mensen die betrokken zijn bij de sociale wijkteams:

projectleiders, medewerkers en ouders. De procedure gaat als volgt: Als eerste worden de

projectleiders van een gemeente benaderd om mee te doen aan het onderzoek. Vanuit deze

projectleiders worden de medewerkers en gezinnen benaderd om mee te doen aan het


22

onderzoek. Het streven is om vijftien interviews af te nemen voor dit onderzoek. Er wordt

getracht om negen professionals te interviewen, waarvan drie projectleiders en zes

medewerkers. Daarnaast wordt er geprobeerd om zes ouders te interviewen. Naast de

interviews is het de bedoeling om in elk team een vergadering te observeren. De deelnemers

ontvangen voorafgaand aan het onderzoek een informatiebrochure en een informed consent

formulier. Hierin staat beschreven wat het onderzoek inhoud en dat anonimiteit en privacy

gewaarborgd wordt. Als mensen akkoord gaan, worden er afspraken gemaakt om de

interviews af te nemen en een vergadering bij te wonen voor observaties.

Uiteindelijk zijn er voor dit onderzoek dertien interviews afgenomen en vier

observaties gedaan. Er zijn in totaal drie projectleiders, zes medewerkers en vier ouders

geïnterviewd. In alle gemeenten is er bij een vergadering geobserveerd. Daarnaast is er in één

gemeente ook geobserveerd bij een casuïstiekoverleg.

2.2. Jeugd- en gezinsteams

Voor dit onderzoek zijn drie verschillende Jeugd- gezinsteams benaderd in drie

gemeenten:Amersfoort, Goes en Land van Cuijk. In tabel 1.1 staat een overzicht met de

kenmerken van deze drie teams. Aan de hand van een algemene vragenlijst die bij de drie

projectleiders werden afgenomen zijn de kenmerken van het team verzameld, om op deze

manier een goed beeld te krijgen van deze teams.


23

Tabel 1.1: Overzicht Jeugd- en gezinsteams

Kenmerken Goes Amersfoort Land van Cuijk

1. Omvang

Team

8 personen 10 personen 13 personen

2. Expertises -JGZ- verpleegkundige

-Consulente LVB

-Maatschappelijk werk

-Jongerenwerker

-Welzijnswerker

-Intensieve

Pedagogische thuishulp

-Thuiszorg

-JGZ- verpleegkundige

-Consulente LVB


-Jongerenwerker

-Leger des Heils

-Bureau jeugdzorg

-Opvoedings-

ondersteuner

- School-

maatschappelijk werk

-Psychiatrie

-JGZ-verpleegkundige

-Consulente LVB


-Jongerenwerker

-Jeugdpreventie

-Pedagoog

-School-

maatschappelijk werk

3. Wijk(en) 2 wijken (10,778

inwoners)

1 wijk (10,480

inwoners)

Drie gemeenten

(85 000 inwoners)

4. Bestaans-

duur

12 maanden 13 maanden 18 maanden

5. Casussen Alles wordt opgepakt

maar in de praktijk

veelal Multiproblem

gezinnen

Alles wat binnenkomt

oppakken

Alles wat binnenkomt

oppakken

6. Vergaderin

-gen

-2x in de week lunchen

-1x 3 weken intervisie

-1x 6 weken

casusoverleg ( 2 uur)

- 2x per week

casusbespreking (2 uur)

- Casusoverleg1x in de

twee weken

- Teamoverleg 1x per

maand

7. Functie Laagdrempelige zorg

bieden in de wijk. Die

integraal en flexibel is en

waarbij er snel

geschakeld kan worden.

Laagdrempelige zorg

bieden in de wijk, die

integrale hulp biedt en

snelheid is hierbij een

randvoorwaarde

Bieden van

laagdrempelige zorg

8. Herkomst

Aanmeldin

-gen

-CJG

-Wijkteam

-Jongerenwerker

-Huisartsen

-Scholen

-Huidige aanbieders

-CJG

-Jongerenwerkers

-Telefonisch spreekuur

-Scholen

-CJG

9. Doelgroep Gezinnen 0-23 jaar Gezinnen 0-23 jaar Gezinnen 0-23 jaar


24

4.2.1 Jeugd- en gezinsteam Goes

Het Jeugd- en Gezinteam in Goes bevindt zich in de wijk en zit op dezelfde locatie als het

Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Het team bestaat uit acht personen met uiteenlopende

expertises. Het team pakt alles op wat binnenkomt, maar in de praktijk gaat het vaak om de

zwaardere zorgvragen. Het team heeft de mogelijkheid om op dinsdagen en donderdagen in

de middag samen te lunchen en te werken op locatie. Tijdens deze middagen vinden er

informele overleggen plaats tussen verschillende medewerkers van het team. Daarnaast wordt

er één keer in de drie weken intervisie gehouden en vindt er één keer in de zes weken een

casusoverleg plaats. De meeste casussen komen binnen via het CJG. Verder komt een deel

van de casussen binnen via het wijkteam zelf, dit gebeurt meestal via de jongerenwerker.

4.2.2 Jeugd- en gezinsteam Amersfoort

Het Jeugd- en gezinsteam in Amersfoort bevindt zich in de wijk en heeft een ruimte in een

schoolgebouw. Het team bestaat uit tien mensen met verschillende expertises. Alle casussen

worden opgepakt: van lichte opvoedingsvragen tot de zwaardere zorg. Specialisten worden

betrokken wanneer nodig. Het team komt twee keer per week samen voor casusoverleg,

nieuwe casussen worden op dat moment ingebracht. Na zes weken vindt er binnen de

vergadering een evaluatie plaats. Er is één telefoon waarop het Jeugd en gezinsteam dagelijks

bereikbaar is, deze wordt afwisselend gedragen door de verschillende teamleden. Casussen

komen binnen via diverse toegangswegen zoals de huisarts, CJG en scholen

4.2.3 Basisteam Land van Cuijk

In Land van Cuijk gaat het om een basisteam. Het basisteam bevindt zich binnen het CJG en

werkt hier nauw mee samen. Op dit moment bedient het basisteam een relatief groot gebied,

vergeleken met de andere twee teams. Het team is gericht op jeugdigen en gezinnen en pakt


25

alles op wat binnenkomt. Het basisteam bestaat uit dertien personen met verschillende

expertises. Indien een vraag makkelijk en laagdrempelig opgepakt kan worden, wordt dit

binnen het basisteam gedaan. De meer ingewikkelde hulpvragen worden doorgeschakeld naar

het backoffice team. Eén keer in de maand vindt er een teamoverleg plaat en daarnaast is er

één keer in de twee weken een casuïstiekoverleg. Dit casuïstiekoverleg is een overleg waar

ouders zelf ook bij aansluiten. In de andere twee jeugd- en gezinsteams sluiten geen ouders

aan bij een casusoverleg. Veel casussen komen binnen via het telefonisch spreekuur wat

dagelijks plaatsvindt van 09.00-12.00 uur. Ook via scholen en het CJG komen aanmeldingen

binnen.

4.3.Methode

Aan de hand van twee kwalitatieve technieken: diepte-interviews en participerende

observaties wordt geprobeerd, inzicht te krijgen in wat de werkzame factoren van deze sociale

wijkteams zijn. Er is gekozen voor kwalitatieve technieken omdat de deelvragen gericht zijn

op de ervaringen die mensen hebben. Kwalitatief onderzoek is een geschikte methode om te

onderzoeken hoe mensen situaties ervaren en wanneer er gevraagd wordt naar het perspectief

van een persoon (Lucassen, Olde Hartman, & Van Mazel 2007). Het doel van dit onderzoek is

om te identificeren wat de werkzame factoren zijn van de sociale wijkteams. Met effectiviteit

wordt in dit onderzoek beoogd de ervaringseffectiviteit te meten zoals beschreven door

Pawson (2006) . Bij ervaringseffectiviteit gaat het erom hoe de doelgroep in dit onderzoek de

effecten van deze methode ervaart, met andere woorden: wat zien zij als de effectieve

factoren? In dit onderzoek worden zowel de ervaringen van ouders als professionals

verzameld. De bijdrage die actoren leveren aan het tot stand komen van een bepaalde

uitkomst (“agency”) is van belang (Pawson, 2006). Daarom is het belangrijk om juist de

ervaringen van de betrokken mensen te onderzoeken, omdat succes van interventies en


26

methodes in de hulpverlening deels hierdoor wordt bepaald.

De diepte-interviews worden afgenomen bij ouders, medewerkers van een sociaal

wijkteam en de projectleiders. Het interview wordt afgenomen aan de hand van de ervaringen

van mensen zelf en een topiclijst. De topiclijst voor professionals bevat drie

onderwerpen:lokaal werken, werken in teamverband en werken gericht op eigen kracht.

Daarnaast wordt er gevraagd aan professionals welke werkzame factoren zij zelf identificeren.

De topiclijst voor ouders bevat alleen algemene vragen over hoe de hulpverlening is verlopen

en hoe zij de hulp hebben ervaren. Met de data die uit de interviews naar voren komt, zal

geprobeerd worden een breed en diepgaand beeld te schetsen van de ervaringen van gezinnen

en professionals.

Naast de interviews zullen er observaties in de praktijk plaatsvinden. Nadat de

interviews zijn afgenomen zal de onderzoeker een vergadering bijwonen bij elk wijkteam. Het

zal gaan om een participerende observatie, waarbij de onderzoeker de rol van observator zal

aannemen (Robson, 2002). Observaties kunnen andere vormen van dataverzameling

complementeren doordat er een inzicht wordt gegeven in het echte leven en de gedragingen

(Robson, 2002). De observaties in dit onderzoek zullen in de eerste plaats worden gebruikt

om een context te schetsen van de praktijk. Daarnaast dienen de observaties als

vergelijkingsmateriaal. Wat ziet de onderzoeker terug van de ervaringen van de professionals

en ouders? Het is belangrijk om observaties te gebruiken als vergelijkingsmateriaal, omdat er

vaak een verschil zit tussen wat mensen aangeven in bijvoorbeeld een interview en wat

mensen daadwerkelijk in de praktijk doen (Gilbert & Mulkay, 1984).

Door middel van het gebruik van triangulatie wordt geprobeerd de validiteit van de

resultaten te waarborgen (Robson, 2002). Er is sprake van triangulatie op het gebied van de

dataverzameling, door middel van het combineren van twee technieken: observaties en


27

interviews. Daarnaast is er sprake van triangulatie op het gebied van de bronnen, „zowel

ouders als professionals worden geraadpleegd‟.

4.4 Analyses

Voor het analyseren van de data wordt de software Atlas.ti. (2013) gebruikt in dit

onderzoek. Zowel de data uit de interviews als de data uit de observaties, worden met behulp

van deze software geanalyseerd worden. Zodra de eerste drie interviews afgenomen zijn,

wordt een begin gemaakt met de analyse. De interviews zullen eerst getranscribeerd worden,

aan de hand van de opnames die gemaakt zijn tijdens het onderzoek. Het coderen zal

gebeuren in het programma Atlas-ti. De eerste stap is het open coderen, waarbij de gehele

tekst aan de hand van steekwoorden gecodeerd wordt. Daarna volgt het axiaal coderen,

waarbij delen van de interviews die dezelfde code hebben, worden vergeleken om op deze

manier overeenkomsten en verschillen te kunnen onderscheiden tussen codes. Op deze manier

worden categorieën gevormd. Als laatste vindt het selectief coderen plaats, waarbij er wordt

gezocht naar de hoofdcategorie achter de categorieën die uit het axiaal coderen naar voren

komen (Robson, 2002).De drie concepten: lokaal werken, werken gericht op eigen kracht en

werken in teamverband zullen dienen als sensitizing concepts. Vanuit deze analyse zal de

informatie naar voren komen die gebruikt kan worden om de onderzoeksvragen te

beantwoorden. Daarnaast zullen enkele citaten worden uitgeschreven in de resultaten, om

belangrijke punten te illustreren en te onderbouwen. De data die uit de observaties naar voren

komt wordt uitgewerkt, waarna deze open, axiaal en daarna selectief gecodeerd wordt. De

observaties worden omschreven om de context goed weer te geven. De observaties dienen

verder als vergelijkingsmateriaal.


28

5. Resultaten

Aan de hand van het selectief coderen zijn er hoofdcategorieën naar voren gekomen die de

werkzame factoren van de sociale wijkteams weergeven. Hieronder vallen de drie concepten

die genoemd zijn in het theoretisch kader. Daarnaast zijn er zes andere werkzame factoren

gevonden die niet in theoretisch kader beschreven zijn. Tevens zijn er verschillende

aandachtpunten naar voren gekomen in het onderzoek, waar teams tegenaan kunnen lopen en

daarom van belang zijn. Geconcludeerd kan worden dat de drie jeugd- en gezinsteams in de

basis vaak overeen komen, maar dat de uitwerking wel enigszins kan verschillen tussen de

teams. Hoewel er dus enige nuanceverschillen bestaan tussen de drie teams die zijn

onderzocht, zijn er negen werkzame factoren naar voren gekomen waar alle drie de teams mee

werken. Deze factoren zullen in dit hoofdstuk verder besproken worden.

5.1 Werkzame factoren

Eigen kracht

Alle professionals noemden het werken met eigen kracht. Er kunnen volgens professionals

drie vormen van eigen kracht worden onderscheiden: eigen kracht van de wijk, eigen kracht

van het team en eigen kracht van het gezin. Eigen kracht van de wijk wordt door vier

professionals uit drie verschillende teams aangehaald. Het wordt onder andere gezien als

weten wat je nodig hebt als wijk.

P1: ‘De wijk beter kennen en daardoor weer meer gebruik kunnen maken van de eigen

kracht of van de buurt of van het netwerk dat er is’

Eigen kracht binnen het team is de tweede vorm van werken met eigen kracht en wordt door

twee teams genoemd. Het gaat hierbij om zelf de regie hebben als team en keuzes durven

maken. Een professional noemde het belang van eigen kracht van het team.

P1: ‘We staan steeds meer in onze eigen kracht, dan kunnen ze dat ook weer uitstralen

naar anderen’


29

Eigen kracht van het gezin wordt door alle professionals genoemd. Eigen kracht wordt

omschreven als: naar de mogelijkheden en krachten van een gezin kijken. Een belangrijk

onderdeel van eigen kracht is de regie bij ouder laten, dit wordt door acht professionals

genoemd. Voorbeelden van hoe er met eigen kracht wordt gewerkt zijn: op handen zitten als

professional zijnde, samen met ouders dingen aanpakken, richten op het positieve en

bewustwording creëren.

M1: „Nu zeggen we nee, je mag het zelf oplossen, we kijken mee, we denken mee, we

doen mee maar je moet het zelf oplossen.’

Ook het inzetten van het eigen netwerk van het gezin is belangrijk om mensen te

ondersteunen en uiteindelijk weer zelfredzaam te laten worden. Verschillende professionals

gaven aan dat mensen altijd een eigen netwerk hebben, hoe klein dit soms ook is. Echter

maakten verschillende professionals hierbij wel een kanttekening, het moest volgens deze

professionals namelijk niet als wondermiddel gezien worden. Als het netwerk wordt

ingeschakeld voor ondersteuning, dan moet er in de gaten worden gehouden of het netwerk

het ook kan volhouden. Daarnaast noemden enkele professionals de rol van schaamte die het

inschakelen van het netwerk lastig kan maken.

M5:’Ik heb wel een paar gezinnen gehad en dan zie je een taalbarrière als je

buitenlandse gezinnen hebt. Die willen het liefst alles binnenskamers houden. Als ze

dan ook nog hun omgeving moeten vragen en daar zie je dan ook dan moet je soms

mensen overtuigen. Of voordat je dat dan doet, moet veel meer de situatie binnen het

gezin duidelijk zijn voordat je dat netwerk gaat inschakelen.’

Dit voorbeeld lijkt ook te impliceren dat het niet altijd mogelijk is om een netwerk in te

schakelen, ondanks dat een netwerk wel aanwezig is. Het netwerk inschakelen kan volgens

professionals dus niet gelijk als een standaard werkwijze gebruikt worden in situaties.

Professionals noemden verder diverse praktische voorbeelden waarin eigen kracht


30

gestimuleerd werd: Een moeder leren fietsen, zodat ze zelf haar kinderen naar school kan

brengen en een jongen met een beperking zelf leren reizen. Ook noemden drie professionals

het zelfvertrouwen stimuleren als een belangrijk middel. Er werden echter ook kanttekeningen

door verschillende professionals geplaatst bij het werken met eigen kracht. Het gaat hier dan

vooral om het niet moeten doorslaan in eigen kracht, want mensen worden niet altijd volledig

zelfredzaam. Een professional verwoordde het als volgt:

M1:’ Ik geloof zeker dat er in alle mensen eigen kracht zit en eigen kracht betekent dat

je weer zelfstandig verder kunt. Zelfstandig kan ook wel met behulp van de buurvrouw

of met hulp van een instantie zijn, maar dat je wel weer bij je eigen dingen kunt en dat

je het ook snapt, ……Maar eigen kracht hoeft niet te betekenen dat je het allemaal

weer alleen moet doen’.

Hieruit lijkt naar voren te komen dat werken met eigen kracht verschillende dingen kan

betekenen en dat het van de situatie en het gezin afhangt in hoeverre zelfredzaamheid

gestimuleerd moet worden.

Ouders noemden diverse punten met betrekking tot eigen kracht. Voor ouders is het

belangrijk dat zij zelf de regie hebben. Alle ouders gaven aan dat zij over het algemeen het

gevoel hadden, zelf de regie te hebben tijdens het hulpverleningsproces. Dit kwam soms

doordat dit specifiek werd benoemd of doordat ouders het gevoel hadden dat er niets werd

opgedrongen.

O2: ‘Maar R. had gezegd jullie beslissen, jullie zijn degene die zeggen of het wel of

niet gebeurt. Daar was ze wel heel duidelijk in.’

Toen er aan deze ouder gevraagd werd waarom dit belangrijk was voor haar, werd het

volgende gezegd:

O2: ‘Ja dat is wel een belangrijk punt, dan ga je een gesprek al anders in. Ons kan

niets gebeuren. Ik heb vaak dat je overrompeld wordt met iets. Nu had ik: wat ze ook


31

voorstellen wij beslissen. We zeggen gewoon dat we het overleggen en dan beslissen

we thuis.’

Het is belangrijk voor ouders dat professionals vaak gericht waren op wat er wel goed ging in

het gezin. Twee ouders gaven hierbij aan dat ze juist daardoor weer het zelfvertrouwen

terugkregen.

O4:’Ik denk het goeie, de dingen die wel goed gaan te benadrukken, want er zijn

natuurlijk wel dingen die goed gaan heus wel. En gewoon praktisch dingen. Ja

praktische handvaten die heb ik gebruikt en daardoor heb ik ook wel ingezien dat

ik het heus wel kan omdraaien.’

Een kanttekening die hierbij genoemd moet worden is dat ouders mogelijk in sommige

situaties minder snel de regie durven te pakken en zich daardoor snel laten beïnvloeden door

professionals. Ter illustratie het volgende citaat, toen er aan een ouder werd gevraagd of zij

het plan zelf opgesteld hadden:

O2:’Ja in samenspraak met hun. Ik was er wel van overtuigd dat er een IQ onderzoek

moet zijn, maar hun kijken ook nog wel wat breder en nou daar hebben hun dus ook

de expertise voor. En verder zullen we dadelijk nog wel de stappen zetten naar die

andere vrouw, of de schoolarts want ik heb wel het idee dat die daar goede

contacten mee heeft. Dan heb ik zoiets van, doet hij dat maar hij kan dat gewoon

beter toelichten.’

Uit dit citaat lijkt door te schemeren dat deze ouder veel respect had voor de expertise van de

professionals en aan haar eigen oordeel hierdoor minder waarde hechtte. Het kan voor

professionals daarom van belang zijn om hier alert op te zijn. De expertise en kundigheid van

de professional zou juist het eigen kracht principe tegen kunnen gaan, doordat ouders hierdoor

niet zelf de regie durven te pakken.

Tijdens de observaties komen er ook verschillende voorbeelden naar voren waarin er


32

gewerkt wordt met eigen kracht. Tijdens de observatie van het casuïstiekoverleg werd steeds

aan ouders gevraagd wat zij zelf wilden. Als ouders op een gegeven moment aangaven dat de

professional wel een orthopedagoog mocht inschakelen, antwoordde de professional hierop

dat hij dat niet van plan is, maar juist graag samen met ouders wil kijken wie zij geschikt

zouden vinden. Vaak werden er voor en na vergaderingen onderling zaken met elkaar

besproken. Een voorbeeld is een kort gesprek over een casus, waarin moeder een tijdje van

huis moet en er nog geen oplossing is gevonden voor de kinderen. Er werd gevraagd aan de

professional of er niemand is binnen het eigen netwerk die hier kan inspringen. De

professional gaf aan wel naar het netwerk te hebben gekeken, maar dat er maar één zus is die

moeilijk weg kan. Hieruit lijkt ook door te schemeren dat een netwerk inschakelen niet altijd

tot de mogelijkheden behoort. Tijdens een vergadering blijkt dat professionals een training

hebben gehad over het inzetten van een netwerkberaad. Deze training werd nabesproken

tijdens de vergadering.

Alle professionals spraken over werken met eigen kracht. Ook alle ouders noemden

dit, zij hebben meestal het gevoel zelf regie te hebben over de situatie. Ouders gaven

daarnaast aan dat zij het heel prettig vonden dat er gekeken werd naar wat er wel goed ging in

het gezin. Ook verschillende professionals noemden meermalen het belang van gericht zijn op

wat goed gaat. Het eigen netwerk inzetten om eigen kracht te stimuleren, werd door

professionals veelvuldig genoemd. De ouders die geïnterviewd werden, noemden deze vorm

van ondersteuning helemaal niet. Dit kan komen doordat het in deze casussen niet nodig was.

Dat er namelijk wel mee gewerkt wordt in de jeugd- en gezinsteams kan afgeleid worden uit

de observaties, waarin meerdere keren de inzet van netwerken werd genoemd en besproken.

Een kanttekening die uit beide bronnen naar voren kwam is dat het niet altijd mogelijk is om

netwerken in te schakelen door: schaamte, een beperkt netwerk, of een niet geschikt netwerk.


33

Lokaal werken

Lokaal werken is een factor die door de komst van deze teams echt mogelijk is geworden.

Verschillende professionals noemden dit als iets dat wezenlijk veranderd is, door de komst

van het jeugd- en gezinsteam.

M1: ‘Nu heb ik bij uitzondering een gesprek op kantoor. Dus dat is echt een

hele grote omslag dus veel meer bij de gezinnen zitten en in de wijken.’

Dit citaat illustreert de verandering die professionals ervaren in hun manier van werken. In

plaats van een kantoorbaan wordt er nu een meer ambulante invulling aan hun functie

gegeven. Lokaal werken is belangrijk volgens professionals omdat het zorgt voor meer

herkenbaarheid. Onder lokaal werken wordt verstaan: aanwezigheid in de wijk door

bijvoorbeeld boodschappen te doen in de wijk, rond te fietsen en langs te gaan in gezinnen.

Ook het kennen van de wijk waarin je werkt en daardoor ook meer wijkgericht kunnen

werken, wordt als een belangrijk onderdeel gezien van lokaal werken. Op deze manier kan er

ingespeeld worden op wat er al aanwezig is. Professionals doen dit praktisch door contacten

op te bouwen met huisartsen, wijkagenten, kerken en scholen. Eén professional noemde als

praktisch voorbeeld van wijkgericht werken het langsgaan op een wijkraadavond.

Daarnaast is het volgens professionals belangrijk om het informele netwerk met

vrijwilligers en vrijwillige initiatieven te kennen en hier ook gebruik van maken. Een

voorbeeld van hoe dit gestimuleerd werd binnen een team:

M4: ‘Morgen hebben we een teamdag waarbij we een rondje maken door de wijk

…..vrijwilligersinstanties en jongerenwerkers waar die zitten. Dat je elkaar weet te

vinden. Ik denk dat, dat een hele mooie is als het gaat om lokaal werken, dat je meer

kunt samenwerken met wat er in de wijk is.’

Uit dit citaat komt naar voren dat het jeugd- en gezinsteam dus ook tijd investeert om dit

lokaal werken te bevorderen. Het lijkt ook van belang om hier aandacht aan te schenken


34

omdat enkele professionals ook aangaven dat ze hier nog wel aan moeten wennen.

Het grote voordeel van het werken in één wijk is dat gezinnen en kinderen

gemakkelijker gevolgd kunnen blijven worden, doordat er meer overzicht en aanwezigheid

mogelijk is. Er zijn maar enkele scholen, dokters en kinderdagverblijven waar contact mee

gehouden hoeft te worden. Hierdoor is dit ook haalbaar voor professionals.

De ouders die geïnterviewd werden kwamen op verschillende manieren bij het team

terecht: via school of huisarts werden ouders doorverwezen, daarnaast had één ouder het team

gevonden via google. Toen aan ouders werd gevraagd of ze het team al kenden voor de

aanmelding, bleken twee ouders er al eens eerder van gehoord te hebben. Het ging hierbij om

ouders van twee verschillende jeugd- en gezinsteams. Toen ouders werd gevraagd in hoeverre

ze medewerkers tegenkwamen in de wijk bleken de ervaringen nogal verdeeld. Niet alle

ouders hadden hier dezelfde ervaringen mee. Ook ouders binnen dezelfde wijk hadden hier

niet altijd dezelfde ideeën over. Het voorbeeld hieronder is van twee ouders die in dezelfde

wijk wonen en antwoorden op de vraag of ze de hulpverleners wel eens tegenkomen in de

wijk:

O4: ‘Ik zie L. hier heel vaak fietsen ja. Die fietst hier eeuwig door de wijk met die

krullenbol’

O1: ‘Nee ik zie ze eigenlijk nooit nee’.

Tijdens de observaties in vergaderingen werd er meermalen informatie gegeven over

vrijwilligersprojecten die in de wijk aanwezig zijn en waar het wijkteam gebruik van kan

maken. Een voorbeeld hiervan is een maatschappelijk sportproject in de wijk waar kinderen

twee middagen in de week terecht kunnen. Dit soort ideeën werden goed ontvangen en het

lijkt te leven in de wijkteams. Professionals reageerden enthousiast door hier veel vragen over

te stellen en gelijk voorbeelden te noemen van gezinnen waar ze het wilden voorleggen. Ook

werden er foldertjes uitgedeeld van een vrijwilligersproject en deze werden direct door


35

professionals meegenomen. Daarnaast werden er nieuwtjes en feiten gedeeld over wat er in de

wijk speelt, zoals een nieuw rooster voor de scholen in de wijken, of het percentage

scheidingsaantallen in de wijk.

Professionals gaven veel voorbeelden van hoe zij lokaal werken en zorgen voor meer

aanwezigheid. Ook in de observaties bleek dit meermalen naar voren te komen, zoals de

vrijwilligersinitiatieven in de wijk. Uit de interviews met ouders kwam een minder eenduidig

beeld naar voren. Geconcludeerd kan worden dat lokaal werken leeft in de wijkteams en er

veel aandacht aan wordt geschonken. Het lijkt echter nog wel in een ontwikkelingfase te

zitten waar professionals het lokaal werken nog meer eigen moeten maken.

Teamverband

Teamverband is een werkzame factor volgens alle professionals. Het teamverband krijgt in

alle drie de teams vorm door in duo‟s te werken, te overleggen en te ontmoeten. Een

werkzaam element is volgens professionals de combinatie van verschillende expertises.

P2:’Met meerdere expertise rondom één casus zitten. Dan ervaar je ook dat het een

absolute meerwaarde heeft voor die cliënt, omdat er dingen over tafel gaan waar je

niet aan hebt gedacht omdat het je expertise niet is’|

Professionals gaven aan het prettig te vinden om in een team te werken, doordat je makkelijk

collega‟s kan consulteren. Ook het van elkaar kunnen leren, wordt als een positief aspect van

het werken in teamverband gezien.

Om teamverband te kunnen ontwikkelen is het belangrijk om elkaar goed te leren

kennen en hiervoor de tijd te nemen. Een probleem dat veel professionals hierbij noemden is

loyaliteit. Twee teams hadden het over loyaliteitsconflicten doordat ze enerzijds verbonden

zijn aan hun eigen organisatie en anderzijds het jeugd- en gezinsteam:

M1: ‘Je wilt je eigen organisatie goed verkopen zeg maar. Je wilt ook goed doen naar

de klant, dus in die zin wil je soms ook dat het wat oplevert. Niet dat je zegt ik zit er


36

altijd, maar alle zaken gaan naar een collega. Je zit een beetje in een spagaat met je

eigen organisatie. Dat je denkt ja het moet me ook wat opleveren. En wij worden nog

steeds betaald per cliënt zeg maar. Dus ja neem je geen cliënten mee hoe zit het dan?’

Eén team noemde dit echter niet. Waarom één team hier geen last van lijkt te hebben, wordt

niet echt duidelijk uit dit onderzoek. Het is mogelijk dat het in deze gesprekken niet naar

voren is gekomen omdat er niet expliciet naar loyaliteit wordt gevraagd in de interviews. Wel

noemde één professional uit dit team het volgende:

P2: ‘maar je zit niet met de organisatie nog in je hoofd, want je bent met de nieuwe

organisatie bezig dat was ook de ontwikkelopdracht. Laat het achter je en we gaan

met elkaar dit experiment uitvoeren.’

Mogelijk zijn er meer duidelijke afspraken gemaakt met de organisaties en professionals

binnen dit team waardoor loyaliteitsconflicten minder een rol spelen.

Drie van de vier ouders noemden het teamverband. Ervaringen die zij hier mee hadden

waren: professionals die in duo‟s langskwamen of door een groter overleg waar meerdere

professionals bij elkaar kwamen en waarbij ouders zelf aanwezig waren. Eén ouder zei over

het teamverband dat ze het gevoel had dat men elkaar opvangt als iemand een steek laat

vallen, een ander ouder noemde het aanvullen:

O1:’Dat de één de ander kan aanvullen op sommige momenten.’

Teamverband is iets dat duidelijk naar voren komt uit de vergaderingen. Er werd tijdens deze

vergaderingen met elkaar over casussen gepraat en overlegd. Medewerkers vroegen om input

van hun collega‟s als ze het zelf niet wisten. Ook het in duo‟s werken komt vaak naar voren,

doordat er gesproken werd over samen naar een casus gaan, of er werden nieuwe duo‟s

gevormd tijdens een vergadering.

Teamverband komt duidelijk uit de drie bronnen naar voren. Voor ouders is dit alleen

door middel van het in duo‟s werken of een teamoverleg, verder merkten zij weinig van het


37

teamverband. Professionals gaven zelf ook meermalen aan dat teamverband voornamelijk

indirect een effect heeft op ouders.

Laagdrempeligheid

Laagdrempeligheid is volgens de drie teams één van de belangrijkste aspecten van een jeugd-

en gezinsteam. Laagdrempeligheid betekent volgens professionals in de eerste plaats de

toegankelijkheid. Het team moet toegankelijk zijn voor mensen. Dit moet in letterlijke zin het

geval zijn, de toegang moet open en makkelijk bereikbaar zijn.

P3: ‘Het makkelijker maken voor ouders en jongeren. Dat er 1 poort is waar je

gewoon naar binnen kunt en dat je niet hoeft na te denken, dit gaat over luieruitslag

dus dan moet ik naar het consultatiebureau, maar mijn zoontje van 9 gedraagt zich de

laatste tijd wel heel erg raar dan moet ik daar zijn. Gewoon dat idee van die poort

waar je alles binnen hebt.’

Daarnaast moeten professionals in de hulpverleningrelatie toegankelijk zijn. Mensen moeten

zich op hun gemak voelen en hun verhaal kunnen doen. Belangrijke aspecten die daarbij

meespelen zijn: een klik hebben met het gezin en het vertrouwen hebben. Een professional

noemde hierbij dat het belangrijk is om duidelijk te maken dat het jeugd- en gezinsteam iets

anders is dan jeugdzorg.

M3: ‘Ook nog heel veel geassocieerd met hulpzorg. Nou dat zijn we niet we zijn

jeugdhulpverlening dat helpt ook, dat je dat uitlegt, we zijn geen jeugdzorg. Want

jeugdzorg is per definitie de instantie die kinderen uit huis komt halen.’

Bovenstaande impliceert dat het belangrijk is om als jeugd- en gezinsteam meer duidelijk te

maken wie ze zijn en wat ze precies doen, omdat dit nog niet altijd duidelijk is voor mensen.

Het is mogelijk dat door verkeerde associaties de teams nu nog minder laagdrempelig en

toegankelijk zijn voor sommige mensen.

Opvallend is dat voor alle ouders laagdrempeligheid ook een hele belangrijke factor is.


38

Ouders noemden dit veelvuldig en gebruikten woorden als: gewoon, informeel en gezellig,

om de sfeer te beschrijven. Een voorbeeld hiervan is het onderstaande citaat.

O4:’Ze kwamen hier rond lunchtijd. Met zijn allen aan tafel een boterham gegeten. Zo

hebben ze de kinderen leren kennen. K. kende ze natuurlijk al een beetje. En zo konden

ze zien, hoe ik dan met de kinderen omga…..het ging heel goed en het was ook nog

heel gezellig’.

Ouders vinden het daarbij erg belangrijk dat ze hun verhaal kunnen doen.

O3’Ik was emotioneel, I. heeft me gewoon laten praten. Uiteindelijk heeft ze gezegd

van probeer inderdaad dit eens, maar de eerste keer nog niet zoveel. Dat was ook niet

nodig, had ik op dat moment ook niet nodig’

Ook het vertrouwen hebben en een klik hebben met de professional die langskomt is volgens

alle ouders erg belangrijk

O2: Het is al bij een hand geven hoe iemand zich opstelt …..maar ik vind het heel

belangrijk om me bij iemand vertrouwd te voelen.

Een ouder gaf aan dat veel mensen het team nog associëren met Bureau Jeugdzorg .

O4: ‘Ik vind het belangrijk dat het heel laagdrempelig is. ….volgens mij weten heel

veel mensen niet van het bestaan van het team. Heel veel mensen denken jeugdzorg en

daar hoor je heel veel slechte dingen over. Misschien wat duidelijker zijn dat zo’n

team bestaat, dat het niet eng is. Want heel veel mensen denken straks nemen ze mijn

kinderen af.’

Tijdens een casuïstiekbespreking werd aan ouders gevraagd wat zij van de casuïstiek

bespreking vonden. Ouders gaven aan dat het een fijn informeel gesprek was en dat het ze het

prettig vonden dat het in woorden was gegaan die zij ook konden volgen. Hierin gaven ouders

dus aan laagdrempeligheid te waarderen.

Geconcludeerd kan worden dat laagdrempeligheid een belangrijke eigenschap is van


39

de jeugd- en gezinsteams, die door ouders als uitermate belangrijk wordt ervaren. Duidelijk

maken aan ouders wat het jeugd- en gezinsteam precies is en wat zij als team kunnen bieden,

lijkt van belang om de teams toegankelijker te maken.

Snelheid

Snelheid is een onderwerp waar alle professionals het over eens zijn. Werken in een jeugd- en

gezinsteam zorgt voor meer snelheid. In alle teams wordt er getracht binnen twee weken na de

aanmelding bij een gezin lang te gaan. De snelheid van het team wordt door professionals

verklaard vanuit verschillende factoren. In de eerste plaats het snellere schakelen, dit is

mogelijk doordat er één team is met daarin verschillende expertises, daardoor zijn de lijnen

korter.

P1:‘Dat je gelijk kan overleggen, snel schakelen. Ze zitten even aan tafel hun

boterham te eten ze bespreken deze casus. Ik kan vanmiddag want er is een afspraak

uitgevallen. Ik kan er dan wel even naar toegaan. Heb jij tijd om even mee te gaan? Ja

ik heb wel tijd om even mee te gaan. Oké we gaan.’

Ook het „gewoon doen‟ speelt volgens professionals een rol. Er wordt niet gewacht op een

diagnose maar men begint gewoon met het starten van de hulp.

M4: „maar dat we als we kunnen ook verwijzen naar een mediator

ouderschapsbemiddeling, maar we kunnen zelf ook al gesprekken voeren met ouders.

Wat hebben jullie nodig om weer in gesprek met elkaar te komen? Misschien is dat

wel het hele ouderschapsbemiddeling traject zeg maar, omdat er een wachttijd is

en je moet wel wat doen.’

Bovenstaande citaat doet voorkomen dat het team soms inspringt in het gat van de wachttijd

van andere instanties om op deze manier alvast hulp te kunnen geven. Ook onderstaande

voorbeeld onderschrijft dit:

P3: ‘Maar alles wat we doorzetten naar de ambulante hulp dat was de afspraak. Die


40

hebben ook de afspraak gekregen binnen twee weken moet je leveren. Nou dat gebeurt

echt niet. Je mag blij zijn dat ze binnen twee weken contact opnemen. Dat er binnen

twee weken gestart wordt dat is nog maar helemaal de vraag. En als mensen horen bij

hun gaat het wel snel dan zeggen ze: ja, dan heb ik liever iemand van jullie want

anders moet ik zo lang wachten tot er iemand komt.’

Uit bovenstaande citaat blijkt dat gezinnen soms zelf terugkomen bij het wijkteam door de

wachttijd bij andere instanties. Dit impliceert ook dat de teams meer oppakken dan

oorspronkelijk de bedoeling is en ze mogelijk snel overbelast raken. Hierbij kan het gevaar

zijn dat een wijkteam juist daardoor zijn snelheid gaat verliezen.

Ook ouders zeiden dat ze snel terecht konden bij het jeugd- en gezinsteam. Meestal

kwamen ze binnen een week bij het gezin langs. Eén ouder gaf aan dat ze gewoon binnenliep

en gelijk geholpen werd. Ouders noemden daarnaast de korte tijd die tussen de afspraken zat

prettig:

O3 „Ja het ging gewoon door weet je wel er zaten niet drie weken tussen’

Eén ouder beschreef toen er gevraagd werd waarom de snelheid fijn was:

O4: ‘Ik bedoel ik kreeg wel het gevoel dat ze het serieus namen en dat ze in ieder

geval mij serieus namen. Dat ze goed met hun werk bezig zijn dat ze zelf ook al heel

serieus nemen.’

Snelheid wordt door zowel ouders als professionals als een belangrijke factor aangehaald. Dit

komt echter niet direct uit de observaties naar voren. Het is mogelijk dat dit toevallig niet

direct ter sprake is gekomen. Snelheid is daarnaast lastig te observeren. Aangezien ervaringen

van ouders met betrekking tot snelheid overeenkomen met de ervaringen van professionals

kan met enige zekerheid worden aangenomen dat snelheid een eigenschap is van de jeugd- en

gezinsteams. Een belangrijke kanttekening hierbij is dat als de teams mogelijk te veel

oppakken, de snelheid op den duur verloren kan gaan.


41

Integraal

Integraal werken is een belangrijk werkzame factor volgens alle professionals. Een leidend

principe is voor alle teams: één gezin, één plan en één regisseur. Dit wordt onder andere

bereikt door samen te werken met andere organisaties en instanties, verbindingen te zoeken en

uiteindelijk elkaar weten te vinden als het nodig is. Dit betekent expertises inschakelen als het

nodig is, maar dat er één persoon is die alles blijft coördineren.

M3:‘Dat je samen op pad gaat en dat je niet als jij specialistische hulp nodig hebt of

het Riagg of maakt niet uit eigenlijk, dan blijf ik je volgen. Ik blijf bij je, we gaan

samen kijken wat heb je nodig om wel weer zelf je gezin te runnen. Met een

schuldregeling of een behandeling als het nodig is of maar er blijft 1 gezicht.’

Daarnaast zijn er ook hele praktische manieren om het integrale werken te stimuleren: door

één plan op te stellen en één registratiesysteem te gebruiken. Ook binnen het gezin wordt er

gestreefd naar een integrale aanpak, door systeemgericht te werken, het hele gezin erbij te

betrekken.

P2: „Dan kom je echt bij een gezin met de vraag, meteen voor het hele gezin. Dan kan

vader een alcoholprobleem hebben, moeder een psychische beperking en dochterlief

heeftontwikkelingsproblemen. Dan is dat duo verantwoordelijk voor de aanpak in dat

gezin.’

Professionals noemden echter ook dat dit integraal werken nog niet altijd mogelijk is. Hierbij

lijkt het belangrijk dat door de transitie en transformatie straks daadwerkelijk ontschotting

moet plaatsvinden en dat dit een randvoorwaarde is om integraal te kunnen werken.

P3:’ Nou ben je nog een beetje collega’s hoe moet ik dat zeggen concurrerend

….Maar je zit altijd wel met het touwtje vast aan je eigen organisatie en logisch ook.

Volgens mij kun je, kun je dat pas echt ontschotten door gewoon ergens mandaat

neer te leggen.’


42

Het integraal werken werd door alle ouders genoemd. Het gaat vanuit hun perspectief dan

voornamelijk om het systeemgerichte werken binnen het gezin. Kinderen werden in alle

situaties in ieder geval eenmalig betrokken bij een afspraak. Soms werden er aparte afspraken

gemaakt met het kind indien dit nodig was. Als het mogelijk was dan werden beide ouders

erbij betrokken.

O1: ‘Nou dat gesprek met D. een keer apart ja. Dat moet natuurlijk ook anders hoor je

alleen onze kant’

O3: ‘I. Is ook een keer bij ons thuis geweest om ook met mijn man te praten. Met

ons drieën en dat was ook heel goed. Dan wist hij in ieder geval waar wij heen

gingen.’

Uit de observaties kwam naar voren dat de teams op dit moment druk zijn met verbindingen

leggen met andere organisaties. Tijdens twee vergaderingen kwam er een andere organisatie

langs om uit te leggen wat zij precies doen en hoe het team hen kan inschakelen. Ook sloot er

tijdens een vergadering iemand van Bureau Jeugdzorg aan voor kruisbestuiving tussen

organisaties. Samenwerken met andere organisaties blijkt dus een belangrijke rol te spelen in

de teams.

Integraal werken komt naar voren uit de drie verschillende bronnen. Voor ouders

speelde voornamelijk het systeemgericht zijn een rol. Echter, uit de observaties komt de

verbinding met andere organisaties juist sterk naar voren. Niet alleen aan de contacten binnen

het team maar ook aan de contacten buiten het eigen team wordt hard gewerkt, om op deze

manier meer integraal te kunnen werken.

Flexibiliteit

Bij flexibiliteit gaat het volgens professionals onder andere om het „out of the box‟ durven te

denken. Professionals hebben meer vrijheid om dingen uit te proberen, maar hebben daarnaast

ook meer verantwoordelijkheid. Van medewerkers wordt een flexibelere houding verwacht,


43

geen‟ negen tot vijf mentaliteit‟ en mensen moeten buiten de kaders durven te denken. Het is

mogelijk om daarbij te experimenteren. Voorbeelden hiervan zijn: medewerkers laten

solliciteren in een gezin, waarbij het gezin zijn eigen hulpverlener mag uitkiezen. Ook het

opzetten van „blended hulpverlening‟ is een nieuwe vorm van hulpverlening, waarbij er een

combinatie wordt gemaakt tussen online en offline hulpverlening. Deze vorm van

hulpverlening werd door een medewerker opgezet als experiment, zoals in het onderstaande

citaat beschreven wordt:

M6: Ik ben gaan experimenteren met dat blended hulpverlening omdat de transitie ook

richt op dat voorliggende veld. Meer investeren op dat voorliggende veld.

Echter een probleem wat naar voren komt is, dat naast dit meer flexibele werken er

tegelijkertijd een behoefte is bij professionals aan grenzen en kaders. Er is behoefte aan

grenzen, enerzijds om zo overbelasting te voorkomen en anderzijds om ook te weten wat er

van jou als hulpverlener wordt verwacht. Een hulpverlener zei hierover het volgende:

M5: ‘Ik vind dat je als hulpverlener moet je over grenzen kijken en moet je breed

kunnen kijken. Je moet niet denken oké ik moet hierbinnen lopen en als het nou echt

twee cm buiten is dan kan het niet, maar ik vind dat moet ook gewoon kunnen. Maar

op een gegeven moment heb je wel een richtlijn nodig. Ik heb wel nodig dat tegen mij

gezegd wordt: deze mogelijkheden heb je en is het anders dat ik het weer terug kan

leggen bij iemand. Nu zie ik wel eens dat het anders is of dat ik de mogelijkheid niet

heb, maar dat ik het bij niemand terug kan leggen en dan pak ik het uiteindelijk toch

weer zelf op. Dan krijg je dus gedoe dat je boven je uren komt .’

Dit citaat illustreert de tweestrijd die hierboven ook wordt genoemd, aan de ene kant meer

vrijheid hebben maar daarnaast ook de behoefte hebben om te weten waar deze vrijheid

ophoudt. Dit zou echter ook kunnen betekenen dat het werken in een jeugd- en gezinsteam

veel vraagt van iemand en daardoor alleen voor bepaalde mensen is weggelegd. Enkele


44

professionals gaven dan ook aan dat er daarom nagedacht moet worden over een profiel voor

medewerkers van deze teams:

M6: ‘Dan moet je daar wel die mensen in hebben zitten, daar moet geen negn tot

vijf mentaliteit zitten of iemand die het zelf moeilijk vindt om af te wijken want dat kan

ook. Mensen die niet buiten de kaders durven te denken, die denken nou ik werk fijner

of beter binnen de kaders……Goed belichten en de competenties te beschrijven en ook

gewoon het profiel neer te zetten, van wie is nou wie en wat hebben we nodig’.

Twee ouders noemden flexibiliteit tijdens de interviews. Het ging dan vooral om het buiten de

kader willen werken, iets extra‟s willen doen. Een voorbeeld die een ouder noemde:

O3: ‘Toen zei ik dan breng ik je er wel heen en kom ik je halen. Oh zegt I. ik kom toch

langs bij jullie dan zet ik haar wel af. Dat heeft toch bij J. een hele grote band

geschept. Dat had je nodig want die is normaal echt van vreemden daar moet ik niets

van hebben. Dat ging eigenlijk van het eerste moment goed.’

Hierbij lijkt iets meer doen dan nodig is, een belangrijke rol te spelen in het opbouwen van de

vertrouwensband.

Flexibiliteit komt echter niet direct uit de observaties naar voren. Zaken zoals nieuwe

interventies uitproberen of overwerken, kwamen niet direct naar voren,Het is mogelijk dat dit

toevallig niet ter sprake is gekomen. Aangezien ervaringen van ouders met betrekking tot

flexibiliteit overeenkomen met de ervaringen van professionals kan met enige zekerheid

worden aangenomen dat hier wel mee gewerkt wordt in de jeugd- en gezinsteams.

Maatwerk

Maatwerk werd door zeven professionals genoemd als een werkzame factor. Het gaat om

passende hulp die dicht bij het gezin wordt gegeven. Dit kan volgens professionals bereikt

worden door het perspectief van de cliënt leidend te laten zijn en daardoor beter bij de cliënt

aan te sluiten. Het is daarbij belangrijk om niet aanbodgestuurd te werken maar juist


45

vraaggestuurd te werk te gaan.

M6: ‘Dat je veel meer je richt op de vraag en niet op het aanbod. Vroeger had je dit is

kastje van wat we hebben. Daaruit kun je a, b of c kiezen en iets anders hebben we

niet en als iemand c met een combinatie van b wil dan kan dat niet. Tenminste zo was

het vroeger. Nu is het veel meer kijken van oké dan gaan we zoeken en dan gaan we

kijken wat we samen kunnen. Dat vind ik wel een voordeel, want als je hulp verleent

die aanslaat bij de vraagsteller en of dat je meegaat in wat de vraag is, dan kom je

veel sneller tot resultaat.’

Dit citaat doet voorkomen dat deze manier van werken wezenlijk verschilt van het vroegere

werken. Eerst werd er met een vast aanbod gewerkt waar nu de vraag leidend is. Dit lijkt

daarmee dus ook een andere houding van professionals te vragen. Als professional moet je

geen standaard antwoorden paraat hebben,maar eerder over een open en zoekende houding

beschikken. Enkele professionals noemden dit ook tijdens de interviews:

M4’…als hulpverlener dan wist je alles al. Nu moet iedereen kijken van wat zit waar

wie doet wat ….wat is nuttig voor deze mensen.‟

Maatwerk werd door één ouder meermalen als belangrijk werkzame factor aangehaald, ze

beschreef hierbij onder andere het volgende:

O4: ‘Ik denk dat ze dat zelf ook heel goed in kunnen schatten, dat het ene gezin het

andere niet is natuurlijk. Bij de ene is dat misschien wel nodig om echt duidelijk op te

schrijven wat de doelen zijn, wat de verbeteringen zijn, maar hier was dat niet.’

Maatwerk werd vaak benadrukt in vergaderingen. Dit kwam onder meer naar voren toen er

tijdens een vergadering de website van het team werd besproken. Er werd gezegd dat het

aanbod van de trainingen van de site moest worden gehaald omdat er meer vraaggericht moet

worden gewerkt . Hierover ontstond een discussie want de medewerkers vonden het lastig dat

ze geen duidelijk aanbod aan de ouders kunnen bieden. Toch werd uiteindelijk het belang


46

benadrukt om naar aanleiding van vragen van ouders, op zoek te gaan naar wat het beste

aansluit bij de vraag in plaats van vaste cursussen aan te bieden.

„Werken op maat‟ werd door professionals veelvuldig genoemd. Echter, maar één

ouder noemde dit tijdens de interviews. Dit kan mogelijk worden verklaard doordat ouders dit

vaak niet direct opmerken. Het is wel interessant dat tijdens een observatie professionals

aangaven het soms moeilijk te vinden om zonder aanbod te werken. Het is dus ook mogelijk

dat dit nog niet overal voldoende is ingebed in de aanpak van de professionals.

Transparantie

De laatste werkzame factor is transparant werken. Deze factor werd door alle drie de teams

beschreven en door vijf professionals genoemd. Transparant werken is niet over maar juist

met de cliënt te praten. Eerlijk vertellen wat je denkt of ziet. Professionals proberen op deze

manier het vertrouwen te behouden.

M3: ‘Ja dat je met de cliënt werkt en dat je laat zien dat je betrouwbaar bent en dat je

niet over hun zit te kletsen, maar met hun. Dat is ook een principe wat ontzettend goed

werkt: niet over de cliënt maar met de cliënt.’

Uit dit citaat lijkt naar voren te komen dat transparant werken belangrijk is om een

vertrouwensband te ontwikkelen en te behouden. Soms lopen professionals er tegenaan dat ze

zelf zorgmeldingen moeten doen, omdat dit de vertrouwensband kan schaden. Eén

professional gaf aan bewust in dit soort situaties niet transparant te werk te gaan:

M2:’Ik heb wel eens een tweetjes met de politie. Dat zij zeggen laat ze op ons maar

boos zijn dat geeft niet, als de hulpverlening dan maar binnenblijft dan doen wij die A

MK melding ja of zorgmelding in hun geval. Dan kunnen jullie erin.’

Echter verschillende ander professionals gaan er vanuit dat het bijna altijd mogelijk is om

transparant te zijn. Ook in situaties waar zorgmeldingen worden gedaan of mogelijk

uithuisplaatsing, is het juist van belang om hier open en duidelijk over te zijn:


47

M5:’Ja eerst werd er meer gezegd dat het kind uithuis moet en soms moet dat ook,

maar ik denk dat het nu veel meer in samenspraak is. Goh nou zien we dat het niet

meer lukt en wat kunnen we nou bedenken, dus dat die samenspraak en ook het

vertrouwen in je hebben dat het ook wel weer goed komt. Dat is wel het verschil van

werken denk ik. Heel transparant en ook heel duidelijk zijn, dit en dit hebben we

gedaan, nu kunnen we even niks meer. Het enige wat ik nu kan doen is deze weg

bewandelen dat gaan we ook doen, maar dat willen we wel doen in overleg met jou.’

Uit bovenstaande voorbeelden blijkt dat er nog geen eenduidige aanpak is voor het doen van

zorgmeldingen. Echter bij beide manieren staat het vast kunnen houden van de relatie na een

zorgmelding centraal.

Transparantie wordt door twee ouders genoemd. Het gaat hierbij alleen om het

toestemming vragen om contact op te nemen met de huisarts of om het verhaal bij het team

neer te leggen.

O2:’Dan hebben we pas dat overlegteam gehad en dat was op voorstel van R.’

Tijdens de vergaderingen kwam meermalen het onderwerp transparantie aan bod. Bij een

vergadering ging het over het anoniem doorgeven van gegevens aan een instantie. Er werd

duidelijk aangegeven dat het team juist waarde hecht aan transparantie, zelfs in gevallen waar

zorgenmeldingen zijn gedaan. Tijdens een andere vergadering werd er een casus

voorgedragen waarbij er een probleem was, doordat moeder dacht dat de professional achter

haar rug om contact had opgenomen met de school. Daardoor vertrouwde moeder de

professional niet meer. Er werd vervolgens een voorstel gedaan in de vergadering om een

groot overleg te organiseren waarbij alle partijen om de tafel kunnen gaan zitten.

Geconcludeerd kan worden dat transparantie uit alle drie de bronnen naar voren komt en als

een werkzame factor wordt gezien. Echter, dat nog niet altijd op een transparante manier


48

wordt gewerkt blijkt ook uit de interviews met professionals. Mogelijk zijn de richtlijnen in de

wijkteams nog niet voldoende duidelijk op dit gebied.

3.2 Randvoorwaarden

Naast de werkzame factoren komen er ook enkele randvoorwaarden naar voren in dit

onderzoek. Deze randvoorwaarden zijn nog niet altijd goed geregeld, maar zijn wel van

belang om als jeugd- en gezinsteam goed te kunnen functioneren. In de eerste plaats gaat het

hier om praktische randvoorwaarden: een goede internetaansluiting, een registratiesysteem en

de aanwezigheid van computers en telefoons. Meermalen werd het belang van een geschikt

locatie genoemd door professionals in de interviews. Tijdens een vergadering werd er iemand

gebeld die wegliep en die uiteindelijk in de bezemkast het telefoongesprek moest houden,

omdat ze ander nergens privé een gesprek kon voeren. Ook wordt het ontbreken van een

internetaansluiting en telefoons meermalen genoemd.

Daarnaast is volgens professionals voldoende capaciteit een belangrijke

randvoorwaarde, om als wijkteam te kunnen functioneren. Uit de interviews met professionals

en de observaties komt naar voren dat teams zich soms overbelast voelen. Te volle agenda‟s

worden vaak genoemd. In één vergadering werd er aangekondigd dat er voor het eerst sinds

de start van het team geen nieuwe casussen zijn. Iedereen reageerde hier vrolijk en opgelucht

op. Ook wanneer er in vergaderingen bekend werd gemaakt dat er nieuwe medewerkers of

stagiaires konden meedraaien, werd dit met veel enthousiasme begroet, door gejuich en

enthousiaste uitroepen. Als laatste belangrijke randvoorwaarde werd vrijheid genoemd door

verschillende professionals. Wijkteams moeten de ruimte en de tijd krijgen om als team te

kunnen groeien en zich te kunnen ontwikkelen. Ook om deze nieuwe manier van werken

eigen te kunnen maken, is vrijheid van belang volgens de medewerkers.


49

4. Discussie

De resultaten die uit dit onderzoek naar voren gekomen zijn, moeten gezien worden als een

eerste evaluatie van de sociale wijkteams en moeten ook in dit licht geïnterpreteerd worden.

Het doel van dit onderzoek was te kijken wat de werkzame factoren van de wijkteams zijn

voor jeugd en gezin, vanuit de ervaringen van professionals, ouders en etnografische

observaties. Dit is een uniek onderzoek waar vanuit verschillende invalshoeken gekeken is

naar wat werkt. Voor vrijwel alle geïdentificeerde werkzame factoren geldt dat ze naar voren

kwamen in zowel de interviews met professionals, met ouders als ook in de

observatieverslagen van de onderzoeker.

Werken met eigen kracht blijkt al sterk ingebed in de teams. Juist de tegenstrijdigheid

van het concept eigen kracht wordt beschreven door de professionals. Enerzijds de controle

terugkrijgen als persoon, maar anderzijds is er ook ruimte voor hulp en ondersteuning van de

omgeving (Van Regenmortel, 2009; Duyvendak, 1997). Volgens professionals is het van

belang om hier een evenwicht in te vinden, omdat er een gevaar bestaat om door te schieten in

eigen kracht. Hieruit blijkt dat professionals niet alleen werkwijzen en methodieken zomaar

toepassen, maar ook rekening houden met de context en kijken naar wat past bij een gezin.

Evenwicht vinden krijgt bij professionals uitdrukking in het zoeken naar de mate van

zelfredzaamheid die mogelijk is binnen een gezin. Wel met de gedachte dat ondersteuning

van professionals soms van groot belang is en ingezet wordt waar nodig. Het inzetten van

netwerken speelt dan ook een grote rol in de jeugd- en gezinsteams.

Zowel uit de literatuur als uit dit onderzoek wordt duidelijk dat eigen kracht geen

methodiek is, maar een raamwerk waarbinnen gewerkt wordt (Van Regenmortel, 2009). Ook

in de wijkteams blijkt het vooral te gaan om een basishouding van de professionals. Naast

eigen kracht van de gezinnen werden ook twee ander vormen van eigen kracht genoemd:

eigen kracht van de buurt en eigen kracht van het team. Eigen kracht van de buurt lijkt aan te


50

sluiten bij de eigen kracht op een meer gemeenschappelijk niveau (Van Regenmortel, 2009),

zoals ook genoemd in het theoretisch kader. Hieruit blijkt dat teams niet alleen gericht zijn op

gezinnen, maar ook aandacht hebben voor de context waarin deze gezinnen zich bevinden.

Als derde vorm van eigen kracht wordt eigen kracht van het team genoemd. Volgens

professionals moet een team in zichzelf geloven, daardoor kunnen ze dit ook weer uitstralen

naar de buitenwereld. Dit kom overeen met de definitie van eigen kracht van het team van

Kirkman en Rosen (1999). Volgens deze definitie gaat het onder andere om geloven in: de

potentie van het team, de waarde van het team en de impact van het team. Uit een meta-

analyse van Seibert, Gang, en Courtright (2010) komt naar voren dat eigen kracht van een

team bijdraagt aan de prestaties van een team. Eigen kracht van het team kan dus ook een

waardevolle bijdrage leveren aan de hulpverlening.

In overeenstemming met de literatuur komt lokaal werken duidelijk naar voren als een

werkzame factor. De invulling, zoals omschreven in de literatuur, is onder andere aansluiten

bij het dagelijks leven (Boer et al., 2013). Hier wordt in de jeugd- en gezinsteams praktisch

invulling aan gegeven door aanwezig te zijn in de wijk, gebruik te maken van de initiatieven

die er in de wijk zijn en contacten te leggen met de verschillende vindplaatsen zoals scholen

en huisartsen. In dit onderzoek komt duidelijk naar voren dat dit in de eerste plaats gedaan

wordt om meer herkenbaarheid te creëren. Mensen moeten weten dat het jeugd- en

gezinsteam er is. Dit sluit uitstekend aan bij de opvatting van Sleeboom en Hermanns (2006)

dat bekendheid een belangrijk onderdeel is van kwalitatief goede hulp. Uit de literatuur komt

echter ook naar voren dat een doel van lokaal werken is om omgevingsfactoren te veranderen

(Van Koperen & Seidell, 2010). In hoeverre bij interventies de omgeving buiten het gezin,

zoals sportverenigingen en scholen ook wordt meegenomen, komt minder duidelijk uit dit

onderzoek naar voren. Jeugd- en gezinsteams hebben wel veel contact met in ieder geval

scholen in de wijk, maar in hoeverre deze ook echt worden betrokken bij het inzetten van


51

interventies en ondersteuning wordt minder duidelijk in dit onderzoek.

Deze studie bevestigt dat werken in teamverband positief bijdraagt aan de effectiviteit

van de jeugd- en gezinsteams en geeft ook duidelijke aanwijzingen welke onderliggende

factoren daarin het meest van belang zijn, in de ogen van professionals. Redenen die gegeven

worden zijn: de snelheid waarmee gereageerd kan worden en de verschillende expertises die

in het team zitten. Dit komt overeen met de literatuur, waar in de eerste plaats de

verschillende expertises genoemd worden (Lemieux-Charles & McGuire, 2006). Daarnaast

zorgt een team voor minder vertraging (Kydona et al., 2010). Of er ook daadwerkelijk minder

fouten worden gemaakt (Smith-Jentsch et al., 1996) door de jeugd- en gezinsteams wordt in

dit onderzoek niet duidelijk. Wel gaven ouders aan dat ze merkten dat teamleden elkaar

aanvullen en elkaars fouten opvingen. Ook professionals zelf gaven aan dat ze elkaar kunnen

aanvullen binnen het team. Dit gebeurt bijvoorbeeld door middel van een casuïstiekoverleg,

waarin verschillende expertises elkaar kunnen aanvullen met kennis vanuit de verschillende

invalshoeken. Mogelijk worden er dus minder fouten gemaakt door deze teams, er is echter

wel meer onderzoek nodig om dit vast te kunnen stellen.

Dit onderzoek laat naast deze drie concepten ook nog andere werkzame factoren zien.

Twee gevonden werkzame factoren zijn: werken op maat en integraal werken. In het

theoretisch kader werd al genoemd dat deze twee factoren belangrijk zijn bij het werken

gericht op eigen kracht. Uit dit onderzoek komt naar voren dat het bij maatwerk draait om

hulp die goed aansluit bij het gezin. Dit wordt onder andere bereikt door het perspectief van

het gezin leidend te laten zijn. Uit verschillende onderzoeken naar interventies, komt naar

voren dat de interventies met aandacht voor hoe mensen hun eigen situatie ervaren,

effectiever zijn (Hermanns et al., 2005). Een review naar de uitkomsten van psychotherapie

laat zien dat aansluiten bij de cliënt één van de belangrijkste dingen is, voor een goede

alliantie tussen de professional en de cliënt (Lambert & Barley, 2001). De alliantie tussen de




52

professional en de cliënt is weer van invloed op de uitkomst van de therapie (Lambert &

Barley, 2001). Er zijn dus aanwijzingen binnen de literatuur dat werken op maat een

werkzame factor is. Bij de werkzame factor integraal werken draait het om de samenhang in

de hulp die geboden wordt. Zowel de samenhang van de hulp binnen het gezin, als tussen de

verschillende hulpverleners en organisaties. Uit de literatuur komt naar voren dat aandacht

voor de samenhang van hulp belangrijk is, om kwalitatief goede hulp te kunnen leveren

(Sleeboom & Hermanns, 2006). Volgens een uitgebreid literatuuronderzoek blijkt uit

verschillende meta-analyses, dat het systeem betrekken bij de hulp een positieve invloed heeft

op de effectiviteit (Barnhoorn et al., 2013). Het is interessant dat in dit onderzoek door ouders

alleen het systeemgerichte werken werd genoemd en niet de samenwerking tussen

professionals en organisaties. Een verklaring hiervoor kan zijn dat alleen voor bepaalde

gezinnen de samenwerking tussen organisaties van groot belang is, zoals bij meervoudige

probleemgezinnen (Barnhoorn et al., 2013). In het huidige onderzoek ging het om gezinnen

met voornamelijk enkelvoudige problematiek.

Daarnaast komen er nog vier andere werkzame factoren naar voren uit dit onderzoek:

Snelheid, transparantie, laagdrempeligheid en flexibiliteit. Uit de literatuur blijkt dat de

snelheid waarmee gewerkt wordt, belangrijk is voor de kwaliteit van de hulpverlening (Van

Yperen, 2010). Snelheid wordt echter vaak indirect gemeten, veelal als het gevolg van andere

werkzame factoren. Voorbeelden hiervan zijn: de snelheid die verkregen wordt door werken

in teamverband (Kydona et al., 2010) en de toegenomen snelheid door integraal te werk te

gaan binnen de hulpverlening (Barnhoorn et al., 2013). Uit het huidige onderzoek blijkt dat

snelheid voor ouders een belangrijke factor is. Ouders in dit onderzoek voelden zich onder

andere serieus genomen, doordat er snel gereageerd werd op hun hulpvraag en ondersteuning

ook snel geboden werd. Naar deze factor en het werkzame mechanisme achter deze factor is

nog verder onderzoek nodig.



53

Bij de werkzame factor transparantie draait het volgens professionals voornamelijk om

eerlijkheid en openheid. Door transparant te zijn, kunnen professionals een vertrouwensband

opbouwen met het gezin. Als er gekeken wordt naar de factor transparantie in de literatuur

dan is dit volgens verschillende bronnen een belangrijke aspect bij het verlenen van hulp

(Vries, 2010; Van Yperen 2010). Ook uit een review van Ackerman en Hilsenroth (2003)

blijkt dat eerlijkheid en betrouwbaarheid van de professional belangrijk zijn, voor de alliantie

tussen de hulpverlener en cliënt. Dit is van belang omdat vertrouwen erg belangrijk is voor

gezinnen. Dit kan door middel van transparantie bereikt worden (De Vries, 2010).

Laagdrempeligheid is een factor die in de ogen van ouders zeer belangrijk is. Zij

noemden in het onderzoek punten als informeel en gezellig als belangrijke eigenschappen van

de hulp. Er moet een klik zijn volgens zowel ouders als professionals. Ook de literatuur

bevestigt dat als hulpverleners op een informele manier te werk gaan, dit prettig is voor

cliënten omdat dit duidelijk en eerlijk overkomt. Communiceren op een manier die voor

ouders begrijpelijk is, is van belang binnen de hulpverleningsrelatie (Smekens, Driessens, &

Lauwers, 1997). Uit een review blijkt dat eigenschappen zoals warmte en vriendelijkheid

belangrijk zijn en veel invloed hebben op de alliantie (Ackerman & Hilsenroth, 2003). De

laatste werkzame factor die uit dit onderzoek naar voren is gekomen, is flexibiliteit. Uit een

uitgebreid literatuuronderzoek blijkt dat er vanuit verschillende meta-analyses en reviews

sterk bewijs is, voor het belang van flexibiliteit van professionals (Barnhoorn et al., 2013).

Een flexibele houding heeft een positieve invloed op de alliantie tussen professional en cliënt

(Ackerman & Hilsenroth, 2003). Dus ook vanuit de literatuur kan onderbouwd worden dat

flexibiliteit een werkzame factor is.

Uit dit onderzoek komen in totaal negen werkzame factoren naar voren. In hoeverre

dit echter allemaal op zichzelf staande factoren zijn, moet verder onderzoek uitwijzen.

Laagdrempeligheid lijkt bijvoorbeeld nauw aan te sluiten bij lokaal werken, beide factoren


54

draaien uiteindelijk deels om toegankelijkheid van de teams. Zoals al eerder werd genoemd,

zijn maatwerk en integraal werken sterk verbonden met eigen kracht.

Naast de gevonden factoren die de jeugd- en gezinsteam werkzaam maken, worden

hierbij ook diverse aandachtspunten genoemd. Uit dit onderzoek komt een spanningsveld naar

voren, waarbij de expertise van de professional de eigen kracht van de cliënt tegen kan

werken. Enerzijds kan beargumenteerd worden dat professionals de kennis en expertise

hebben om te beslissen welke hulp het beste is voor het gezin. Echter blijkt ook uit onderzoek

dat de besluitvorming van professionals vaak niet op feiten en kennis is gebaseerd (Van

Yperen, Booy, & Van der Veldt, 2003). Daarnaast komt uit literatuuronderzoek naar voren dat

wanneer ouders actief betrokken worden bij de besluitvorming, de kans groter is dat ouders de

hulp accepteren en wordt daarmee de kans van slagen van de hulp vergroot ( Bartelink et al.,

2013). Het is dus ook van belang voor het uiteindelijk resultaat, dat ouders meebeslissen. Een

voorwaarde hiervoor is wel dat professionals ouders voldoende informatie geven, zodat zij

een geïnformeerde keuze kunnen maken. Door ouders goed te informeren wordt de eigen

kracht gewaarborgd (Van Regenmortel, 2008). Als op deze wijze te werk wordt gegaan, hoeft

de expertise van de professional niet de eigen kracht van de ouder in de weg te staan, maar

kan deze de eigen kracht juist ondersteunen.

Hoewel er lokaal gewerkt wordt en laagdrempeligheid een belangrijke rol speelt in de

jeugd- en gezinsteams, blijkt de toegankelijkheid nog niet altijd even groot. Verschillende

ouders hadden nog niet eerder gehoord van het jeugd- en gezinsteam. Ook wordt er

verschillende keren genoemd dat ouders soms associaties hebben met Bureau Jeugdzorg.

Hierbij lijkt de bekendheid van wat een jeugd- en gezinsteam is en doet, nog niet voldoende

duidelijk voor ouders. Wat echter duidelijk wordt uit dit onderzoek, is dat scholen en

huisartsen, het jeugd- en gezinsteam wel kennen en doorverwijzen. Dit terwijl uit onderzoek

uit 2007 bleek dat huisartsen en leerkrachten nauwelijks wisten waar ze ouders en kinderen


55

naar konden verwijzen voor zaken als opvoedingsondersteuning (Hermanns, 2007). Juist door

het lokale karakter van deze teams lijkt het aansluiten bij vindplaatsen zoals huisartsen en

scholen mogelijk te worden. Zoals al eerder beschreven zorgt het lokale karakter van de

wijkteams voor overzichtelijkheid: het gebied is niet te groot en is daardoor voor

professionals te overzien. Wat ook naar voren lijkt te komen, is dat het voor andere instanties

overzichtelijk is wat het aanbod in de wijk is en waar ze naar kunnen doorverwijzen. Door

goed in de wijk op plaatsen zoals scholen en consultatiebureaus aan te sluiten, kunnen andere

professionals het jeugd- en gezinsteam goed vinden en wordt daardoor de toegankelijkheid

van het team groter, zelfs als ouders niet direct op de hoogte zijn van het aanbod (Sleeboom &

Hermanns, 2006).

Flexibiliteit en maatwerk komen uit dit onderzoek naar voren als een belangrijke

werkzame factoren van het werken in een jeugd- en gezinsteam. Een vraag die hierbij naar

boven komt is: hoe past dit binnen het kader van het evidence-based werken? Is er sprake van

een conflict of kunnen beiden naast elkaar bestaan? Zoals in het theoretische kader al eerder

werd genoemd, wordt er gestreefd naar steeds meer evidence-based interventies en

methodieken binnen de jeugdhulp (Van Yperen, 2010). Maar in hoeverre is dit evidence-

based werken haalbaar in de praktijk van de hulpverlening? In de jeugd- en gezinsteams

wordt gepleit voor meer vrijheid en verantwoordelijkheid voor de hulpverlener. Dit sluit aan

bij het concept: „discretionaire ruimte‟, hierbij gaat het om de handelingsruimte van de

professional om de interventies en methodes aan te passen op de situatie (Van Yperen, 2010).

Dit zou voor de factor maatwerk betekenen dat dit binnen deze ruimte valt, als de

methodieken en interventies hetzelfde blijven . Echter, de factor flexibiliteit zoals uit dit

onderzoek naar voren komt, waarbij het onder andere draait om nieuwe methodes uit te

proberen zoals „blended hulpverlening‟, valt niet altijd binnen deze „discretionaire ruimte‟.

Toch komt uit dit onderzoek naar voren dat dit deze factor belangrijk gevonden wordt. Voor


56

ouders kan dit soms een belangrijke manier zijn om overtuigd en gemotiveerd te worden.

Aangezien de cliënt zelf en zijn inzet voor het grootste gedeelte bepalend zijn voor het slagen

van de hulp, zou juist de betrokkenheid van de ouders en gezinnen leidend moeten zijn bij de

inzet van strategieën en methodieken (De Vries, 2010). Dit hoeft echter niet te betekenen dat

er geen aandacht is voor effectiviteit. Een meer practise-based manier van werken, waarbij de

professional de uitvinder is van verschillende strategieën en methodes sluit hierbij aan.

Interventies die worden ingezet door professionals kunnen onderzocht worden op effectiviteit

(Van Yperen, 2010). Door een goede afstemming en uitwisseling moet het mogelijk zijn om

een wisselwerking tussen onderzoek en praktijk te bewerkstelligen. Dit betekent wel dat hier

ook de middelen beschikbaar moeten zijn om deze uitwisseling mogelijk te maken. Het

monitoren van uitkomsten en processen is hierbij een minimale voorwaarde .

Hoewel het niet de insteek was van dit onderzoek, zijn een aantal randvoorwaarden

voor effectieve hulpverlening naar voren gekomen. Een belangrijk randvoorwaarde volgens

professionals is: vrijheid krijgen om te groeien als professional en als team. Het is van belang

om juist ook professionals bij deze omslag te ondersteunen. Ook dit draagt bij aan een

kwalitatief betere hulpverlening (Van Yperen, 2010). Bij verschillende werkzame factoren,

zoals bij het vraaggerichte werken en het lokale werken, komt duidelijk naar voren dat

verschillende professionals nog moet wennen aan deze nieuwe aanpak en dat er nog niet altijd

op deze manier gewerkt wordt. De vraag is hoe deze omslag vorm krijgt. Uit dit onderzoek

lijkt naar voren te komen dat door het werken in teamverband een cultuur van leren en

ontwikkelen ontstaat. Praktische voorbeelden hiervan zijn: in duo‟s werken, casuïstiekoverleg

en het houden van intervisies. Professionals hebben op deze manier de mogelijkheid om

elkaar scherp te houden. Door als professionals samen die verantwoordelijkheid voor het

functioneren en de prestaties van het team te dragen, zorgt dit voor onderlinge controle. Uit

onderzoek blijkt dat teamverband bij kan dragen aan werknemersverantwoordelijkheid


57

(Cooney & Sohal, 2004). Daarnaast is voldoende capaciteit is een belangrijk randvoorwaarde.

Uit het onderzoek wordt duidelijk dat medewerkers zich vaak overbelast voelen. Ook dit kan

een negatief effect hebben op de effectiviteit. Het is belangrijk dat professionals voldoende

tijd hebben om een gezin goed te kunnen begeleiden (Bartelink, Ten Berge, & Van Yperen,

2013). Als medewerkers te volle agenda‟s hebben en een te grote caseload dan kan dit ten

nadele van de gezinnen werken. Het is daarom van belang om hier alert op te zijn en kaders

voor professionals aan te brengen met betrekking tot de caseload.

Over het geheel genomen, kan er geconcludeerd worden dat het voor de jeugd- en

gezinsteams van belang is om bij de jeugdigen en gezinnen aan te kunnen sluiten. Veel

gevonden werkzame factoren zoals: werken op maat, flexibiliteit, eigen kracht en

laagdrempeligheid zijn werkwijzen, waarbij ouders en jeugdigen centraal staan. Niet het

aanbodgerichte werken en bestaande effectieve methodieken en interventies worden als

leidend gezien, maar de gezinnen zelf. Mogelijk is juist dit uitgangspunt effectief, omdat de

cliënt uiteindelijk voor een groot deel bepalend is voor de uitkomst van de hulp die geboden

wordt (Lambert & Ogles, 2004; Van Yperen et al., 2003).

4.1 Beperkingen

De resultaten die gevonden zijn, moeten geïnterpreteerd worden in het licht van de

beperkingen van deze studie. In de eerste plaats is er een limitatie opgetreden tijdens de

werving van participanten. In één gemeente zijn geen ouders geïnterviewd. Aangezien de

principes van de drie jeugd- en gezinsteams over het algemeen overeen komen, wordt

aangenomen dat er voldoende inzicht is verkregen om toch een algemene uitspraak over de

jeugd- en gezinsteams te kunnen doen. Er moet echter rekening mee worden gehouden dat de

ouders in deze gemeente mogelijk nog een andere informatie hadden kunnen toevoegen.

Vanwege de grote rol van de onderzoeker binnen kwalitatief onderzoek is het

belangrijk om hierop te reflecteren. De onderzoeker heeft een bepaalde achtergrond die van


58

invloed is op hoe situaties worden waargenomen en heeft daarmee ook invloed op de

uitkomsten van dit onderzoek ( Lucassen et al., 2007). In de vraagstelling zijn op voorhand

drie concepten als mogelijke werkzame factoren genoemd. Deze aannames hebben het

onderzoek gestuurd. De invloed die de onderzoeker in het huidige onderzoek heeft gehad,

hoeft niet als negatief te worden gezien. De onderzoeker zelf is binnen kwalitatief onderzoek

een instrument die bijdraagt aan de uitkomsten van het onderzoek, door zijn perceptie en

interpretatie (Ploch & Van Zwieten, 2007). Het is echter wel van belang om vertekening van

de resultaten tegen te gaan. Er is op dit risico geanticipeerd door in de eerste plaats transparant

te werk te gaan (Van Zwieten & Willems, 2004). Door de stappen die genomen zijn duidelijk

te omschrijven en de interviews op te nemen en te transcriberen is er zoveel mogelijk gedaan,

om de werkelijkheid zo nauwkeurig mogelijk vast te leggen. De interpretaties die de

onderzoeker doet, worden navolgbaar en controleerbaar door het weergeven van diverse

citaten uit het onderzoek (Ploch & Van Zwieten, 2007). Daarnaast is in dit onderzoek gebruik

gemaakt van triangulatie. Door middel van triangulatie kan de invloed van de onderzoeker

verminderd worden (Van Zwieten & Willems, 2004).

Een derde kanttekening bij dit onderzoek is dat de werkzame factoren gebaseerd zijn

op ervaringen en meningen, dit zijn echter geen objectieve maten. Of deze ervaren werkzame

factoren ook daadwerkelijk bijdragen aan een betere hulpverlening of afname van klachten,

kan daarom niet met zekerheid gezegd worden. Door het gebruiken van meer objectieve

maten en een onderzoeksdesign waarmee causaliteit kan worden vastgesteld, kan dit verder

onderzocht worden. Ideeën voor vervolgonderzoek zullen besproken worden in de volgende

paragraaf.

4.2 Aanbevelingen

Dit onderzoek kan een bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van de jeugd- en

gezinsteams. Er is in de eerste plaats verder onderzoek nodig. Uit een uitgebreid literatuur


59

onderzoek uit 2013 blijkt dat een merendeel van de studies naar werkzame factoren in de zorg

voor jeugd alleen gebaseerd zijn op vragenlijsten. Daarom wordt er aangespoord om andere

onderzoeksmethoden en meerdere informanten te gebruiken voor toekomstig onderzoek naar

de werkzame factoren (Barnhoorn et al., 2013). Het huidige onderzoek voldoet aan deze

aanbevelingen. Het is echter van belang dat, ook voor toekomstig onderzoek naar de jeugd- en

gezinsteams, hier aandacht voor is. Informatie vanuit meerdere perspectieven en methodes

kan namelijk een beter en completer beeld geven van de werkzame factoren (Barnhoorn et

al., 2013). Ook binnen de jeugd- en gezinsteams is het van belang om een compleet overzicht

te krijgen over wat werkt.

De gevonden werkzame factoren in dit onderzoek zijn gebaseerd op de ervaringen van

ouders en professionals Dit blijven echter subjectieve maten. Mogelijk worden er minder

fouten gemaakt door deze teams, maar dat kan met dit onderzoek niet worden aangetoond.

Een manier om te onderzoeken of er minder fouten worden gemaakt binnen deze teams, is aan

de hand van de afname van klachten binnen de jeugdzorg. Door het gebruik van een

longitudinaal design kan de causaliteit worden vastgesteld (Robson, 2002). Hiervoor zijn

gegevens nodig over de klachten binnen de jeugdzorg uit het verleden. Daarnaast is het

belangrijk dat deze klachtenregistratie op dezelfde manier wordt gedaan, ook na de komst van

de jeugd- en gezinsteams. Verder kunnen aan de hand van de gevonden werkzame factoren uit

dit onderzoek indicatoren ontwikkeld worden, die de effectiviteit van deze teams kunnen

meten op grotere schaal in de praktijk.

Daarnaast blijkt uit dit onderzoek dat de nadruk in de jeugd- en gezinsteams ligt op

flexibiliteit, aansluiten bij de cliënt en vrijheid van de professionals. Om zicht te houden op de

effectiviteit van de hulpverlening is het van belang dat er aan monitoring wordt gedaan

(Barnhoorn et al., 2013). Monitoring zorgt voor meer kwaliteit en effectiviteit, door registratie

worden patronen zichtbaar die werken en kan waar nodig is worden ingegrepen ( Veerman,


60

Van Yperen, & Wilschut, 2013). Ook komt uit dit onderzoek naar voren dat professionals de

uitvinders van behandelingen kunnen zijn. Middels monitoring kunnen deze behandelingen

beter worden verantwoordt tegenover derden zoals beleidsmakers (Veerman et al., 2013).

Daarnaast kan monitoring onderzoek ondersteunen. Door het verzamelen van deze gegevens

op grotere schaal wordt de representativiteit verhoogt en kan op grotere schaal worden

onderzocht wat werkt (Veerman et al., 2013). Het is in ieder geval belangrijk om als jeugd-

en gezinsteam tot een beslissing te komen hoe er gemonitord gaat worden en welk systeem

hiervoor ingezet kan worden. Mogelijk kunnen de gegevens uit een registratiesysteem van een

team hiervoor gebruikt worden.

Uit de observaties kwamen punten naar voren die de resultaten uit de interviews soms

verduidelijkten. Een voorbeeld hiervan is het aanbodgerichte werken loslaten, wat vaak werd

genoemd door professionals. Echter, uit de observaties kwam naar voren dat het

aanbodgerichte werken loslaten soms als lastig werd ervaren. Hieruit wordt duidelijk dat het

doen van observaties een waardevolle toevoeging kan zijn, voor het doen van onderzoek en

ook extra informatie kan opleveren. In het huidige onderzoek is er alleen tijdens

vergaderingen en overleggen geobserveerd. In de toekomst zou het doen van observaties

tijdens directe interacties, tussen hulpverlener en gezin in het hulpverleningsproces, een

waardevolle toevoeging zijn. Uit literatuuronderzoek blijkt namelijk dat er binnen de

jeugdzorg weinig observatieonderzoek is gedaan naar directe interacties in de

hulpverleningrelatie (Barnhoorn et al., 2013). Daarnaast kunnen observaties dienen als

reflectiegegevens voor medewerkers (Barnhoorn et al., 2013). Op deze manier zijn deze

gegevens direct bruikbaar voor de teams zelf en kunnen ze als ondersteuning dienen in het

ontwikkelingsproces van deze teams.

Het opstellen van een duidelijk profiel voor medewerkers van jeugd- en gezinsteams is

van belang om enkele werkzame factoren in de praktijk te waarborgen. Door een


61

profielomschrijving kunnen duidelijk de verwachtingen worden weergegeven en de eisen

waaraan medewerkers moeten voldoen. De negen werkzame factoren die in dit onderzoek

naar voren zijn gekomen, kunnen als leidraad dienen voor deze profielomschrijving. Voor

medewerkers van een jeugd- en gezinsteam is onder andere „integraal kunnen werken‟ en

„samen kunnen werken‟ een vereiste. Verder moeten deze competenties niet alleen gaan over

de daadwerkelijke vaardigheden van medewerkers, maar persoonlijkheid is hierbij ook van

belang. Flexibiliteit en creativiteit zijn bijvoorbeeld belangrijke eigenschappen voor

medewerkers van deze teams. Door een duidelijk profiel op te stellen voor de functies binnen

het wijkteam, wordt er in de eerste plaats gereflecteerd op de teams zelf. Wat is belangrijk

voor dit team, wat willen ze bereiken en wie hebben ze daarvoor nodig? Daarnaast wordt het

voor professionals zelf duidelijk welke competenties en vaardigheden nodig zijn, om te

werken binnen een jeugd- en gezinsteam.

De laatste aanbeveling die voortkomt uit dit onderzoek, heeft betrekking op de

randvoorwaarden. Verschillende randvoorwaarden zijn vaak nog niet goed geregeld in de

jeugd- en gezinsteams. Door de randvoorwaarden goed te organiseren, hebben medewerkers

de mogelijkheid om zich meer te richten op de ontwikkeling van het team en de

daadwerkelijke hulpverlening. Het is bijvoorbeeld goed om van te voren na te gaan denken

over een geschikte locatie voor een team en de eisen waaraan een locatie moeten voldoen. Dit

soort praktische zaken kunnen meehelpen aan een goede start van de jeugd- en gezinsteams.


62

5. Literatuur

Ackerman, S. J. & Hilsenroth, M. J. (2003). A review of therapist characteristics and

techniques positively impacting the therapeutic alliance. Clinical Psychology Review,

23, 1-33. doi 10.1016/S0272-7358(02)00146-0

Atlas.ti versie 7 [computer software] (2013). Berlin: Scientific Software Development.

Barnhoorn, J., Broeren, S., Distelbrink, M., Greef, M. de, Grieken, A. van, Jansen, W., …,

Raat, H. (2013). Cliënt-, professional- en alliantiefactoren: hun relatie met het effect

van zorg voor jeugd: Verkenning van kennis en kennishiaten voor het ZonMw-

programma Effectief werken in de jeugdsector. Den Haag: ZonMw. Geraadpleegd op

24 mei van http://www.verwey-jonker.nl/doc/jeugd

Bartelink, C., Berge, I. ten, & Yperen, T. van (2010). Beslissen over effectieve hulp. Wat

werkt in indicatiestelling? Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Geraadpleegd op 25

maart van http://www.nji.nl

Berg-le Clercq, T., Bosscher, N., & Vink, C. (2012). Jeugdzorg in Europa versie 2. Utrecht:

Jeugdinstituut. Geraadpleegd op 16 december van http://www.nji.nl/publicaties

Bibeau, D. L., Howell, K. A., Rife, J. C., & Taylor, M. L. (1996). The role of a community

coalition in the development of health services for the poor and

uninsured. International Journal of Health Services, 26, 93- 110. Geraadpleegd op 25

maart van http://www.metapress.com.proxy.uba.uva.nl

Boer, N. de, Diepen, A. van, & Meijs, L. (2013). Swingen met lokale kracht – overheden en

de netwerksamenleving. Den Haag: Raad voor Maatschappelijke ontwikkeling.

Geraadpleegd op 14 februari van http://www.movisie.nl/publicaties

Boer, N., & Lans, J. van der (2013). Burgerkracht in de wijk: Sociale wijkteams en de

lokalisering van de verzorgingsstaat. Platform, 1-115. Geraadpleegd op 14 februari

van http://www.invoeringwmo.nl/sites/default/file

http://www.verwey-jonker.nl/doc/jeugd


63

Braster, J. F. A. (2000). De kern van casestudies. Assen: Van Gorcum.

Geraadpleegd op 15 december van http://books.google.nl/books

Burt, M., Resnick, G., & Novick, E. (1998). Building supportive communities for at-risk

adolescents: It takes more than services. Washington, DC: American Psychological

Association.

Cattaneo, L. B., & Chapman, A. R. (2010). The process of empowerment: A model for use in

research and practice. American Psychologist, 65, 646-659. doi: 10.1037/a0018854

Chandola, T., Kuper, H., Singh-Manoux, A., Bartley, M., & Marmot, M. (2004). The effect of

control at home on CHD events in the Whitehall II study: Gender differences in

psychosocial domestic pathways to social inequalities in CHD. Social Science and

Medicine, 58, 1501-1509. doi: 10.1016/S0277-9536(03)00352-6

Charmaz, K. (2003). Grounded theory: Objectivist and constructivist methods. In N. K.

Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), Strategies for qualitative inquiry (pp. 249-291).

Thousand Oaks, CA: Sage.

Cooke, N. J., Salas, E., Cannon-Bowers, J. A., & Stout, R. (2000). Measuring team

knowledge. Human Factors, 42, 151-173. Geraadpleegd op 17 februari van

www.researchgate.net

Cooney, R., & Soohal, A. (2004). Teamwork and Total Quality Management: A Durable

Partnership. Total Quality Management & Business Excellence, 15, 1131-1142.

doi:10.1080/1478336042000255442

Dinklo, I. (2006). Fabels en feiten over kwalitatieve onderzoeksresultaten: Hardnekkige

misverstanden over generaliseren van kwalitatieve onderzoeksuitkomsten, Kwalon, 11,

35-43. Geraadpleegd op 15 december van http://www.boomlemmatijdschriften.nl

/tijdschrift/KWALON

Duyvendak, J.W. (1997). Opbouwwerk zorgt voor cement. VWS-bulletin (6).

http://www.boomlemmatijdschriften.nl/


64

Gilbert. G. N., & Mulcay, M. J. (1984). Opening Pandora's Box: A Sociological Analysis of

Scientists' Discourse. Cambridge: Cambridge University Press.

Griffin, J. M., Fuhrer, R., Stansfeld, S. A., & Marmot, M. (2002). The importance of low

control at work and home on depression and anxiety: do these effects vary by gender

and social class? Social Science and Medicine, 54, 783-798. doi:10.1016/S0277-

9536(01)00109-5

Groot, N., Jong, G. de, & Schout, G. (2013). Sociale netwerken bij Eigen Krachtconferenties.

Journal of Social Intervention: Theory and Practice, 22, 65-84. Geraadpleegd op 16

februari van http://www.journalsi.org/index

Hermanns, J. (2007). Opvoedingsondersteuning die helpt. Ouderschap en Ouderbegeleiding,

10, 14-26. Amsterdam: SWP.

Hermanns, J. (2009). Het opvoeden verleerd. Amsterdam: Vossiuspers UvA.

Hermanns, J., Öry, F., & Schrijvers, G. (2005). Helpen bij opgroeien en opvoeden:

eerder, sneller en beter. Een advies over vroegtijdige signalering en interventies.

Utrecht: Julius centrum. Geraadpleegd op 15 januari 2014 van

http://www.pow-alumni.socsci.uva.nl/alumni/documents/RapportInventgroep.pdf

Hermans, R. (2008). Evidence-based practice: Opportuniteit voor het sociaal werk. Alert, 2,

13-23.

JSO (2013). Transitie Jeugdzorg. Geraadpleegd op 28 oktober van

http://www.jso.nl/transitiejeugdzorg

Kesselring, M., Winter, M. de, Horjus, B., & Yperen, T.A. van (2013). Allemaal opvoeders

in de pedagogische civil society. Naar een theoretisch raamwerk van een ander

paradigma voor opgroeien en opvoeden‟. Pedagogiek, 33, 5-20.

Geraadpleegd op 28 oktober van http://www.pedagogiek-online.nl.

Khipnis, A., Rhodes, K. V., Burchill, & Datner, E. (2013). The relationship between patients'

http://www.journalsi.org/index

http://www.pow-alumni.socsci.uva.nl/alumni/documents/RapportInventgroep.pdf

http://www.jso.nl/transitiejeugdzorg

http://www.pedagogiek-online.nl/index.php/pedagogiek/article/view/URN:NBN:NL:UI:10-1-100798




65

perceptions of team effectiveness and their care experience in the emergency

department. The Journal of Emergency Medicine, 45, 731-738. doi10.1016/

j.jemermed.2012.11.052

Kirkman, B. L., & Rosen, B. (1999). Beyond self-management: Antecedents and

consequences of team empowerment. Academy of Management Journal, 42, 58-

74. Geraadpleegd op 28 mei van

http://www.jstor.org.proxy.uba.uva.nl:2048/journals/00014273.html

Klok, P., Denters, B., & Oude Vrielink, M. (2012). Wijkcoaches in Velve‐Lindenhof:

overkoepelende eindrapportage. Enschede: Universiteit Twente.

Geraadpleegd op 12 december van http://doc.utwente.nl/84420/

Koperen, M. van, & Seidell, J. (2010). Overgewichtpreventie, een lokale aanpak naar Frans

voorbeeld. Praktisch Pediatrie, 2, 10-14. Geraadpleegd op 12 december van

http://www.falw.vu.nl/nl

Koster, Y., de (2014). Vaagheid troef bij sociale wijkteams. Binnenlands Bestuur.

Geraadpleegd op 12 maart van http://www.movisie.nl/sites

Kydona, C., Malamis, G., Giasnetsova, T., Tsiora, V., & Gritsi-Gerogianni, N. (2010). The

level of teamwork as an index of quality in ICU performance. Hippokratia, 14, 94-

97 . Geraadpleegd op 16 februari van http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/issues/188120

Lachman, M. E., & Weaver, S. L. (1998). Sociodemographic variations in the sense of control

by domain: Findings from the MacArthur Studies of Midlife. Psychology and Aging,

13, 553-562. Geraadpleegd op 16 februari van http://ovidsp.tx.ovid.com.

proxy.uba.uva.nl:2048/sp-3.12.0b/ovidweb.

Lando, H. A., Loken, B., Howard-pitney, B., & Pechacek, T. (1990). Community impact of

a localized smoking cessation contest. American Journal of Public Health, 80, 601-

603. Geraadpleegd op 16 februari van http://web.b.ebscohost.com.proxy.uba.uva.nl

http://europepmc.org/search;jsessionid=HDwFpJO0jQb24TjcNY2l.0?page=1&query=ISSN:%220736-4679%22

http://www.jstor.org.proxy.uba.uva.nl:2048/journals/00014273.html

http://doc.utwente.nl/84420/

http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20596263



http://ovidsp.tx.ovid.com/

http://web.b.ebscohost.com.proxy.uba.uva.nl/


66

Lambert, M. J., & Barley, D. E. (2001). Research summary on the therapeutic relationship ans

psychotherapy outcome. Psychotherapy: Theory/Research/Practice/Training, 28, 357-

361. Geraadpleegd op 16 februari van http://ovidsp.tx.ovid.com.proxy.uba.uva.nl

Lambert, M. J., & Ogles, B. M. (2004). The efficacy of Psychotherapy. In M. J. Lambert

(eds.), Bergin and Garfield’s Handbook of Psychotherapy and behavior change

(pp. 149-194). New York: John Wiley & Sons.

Lemieux-Charles, L., & McGuire, W. (2006). What do we know about health care team

effectiveness: A review of literature. Medical Care Research and Review, 63, 263-300.

doi:10.1177/1077558706287003

Lucassen, P. L. B. J., Olde Hartman,T. C., & Mazel, J.A. (2007). Kwalitatief onderzoek

praktische methoden voor de medische praktijk. Houten: Bohn Stafleu van

Loghum. Geraadpleegd op 16 februari van http://books.google.nl/books

Lubbe, M., & Larsen, V. (2012). MKBA Frontlijnteam Heechter-Schieringen. Leeuwarden:

LPBL. Geraadpleegd op 16 februari van http://www.heechterpschieringen.nl

/website/documents

Paes, M., & Maeseneer J. de (2010). What about the context in family medicine? British

Journal of General Practice, 60, 56–58. doi:10.3399/bjgp10X482176

Meere, F. de, Hamdi, A., & Deuten, J. (2013). Goede hulp is veel waard. Evaluatie na één

jaar Utrechtse buurtteams Jeugd & Gezin. Utrecht: Ecorys en Verwey-Jonker.

Geraadpleegd op 27 oktober van Instituut. http://www.verwey-

jonker.nl/vitaliteit/publicaties

Ministerie van VWS & Ministerie van Ven J. (2013). Jeugdwet memorie van

toelichting. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en

ministerie van Veiligheid en Justitie. Geraadpleegd op 27 oktober van

http://www.nji.nl/nl/Jeugdwet-memorie-van-toelichting-27-juni-2013.pdf

http://ovidsp.tx.ovid.com.proxy.uba.uva.nl/

http://dx.doi.org/10.3399%2Fbjgp10X482176

http://www.verwey-/

http://www.verwey-/





67

Mikolajczak, J., Stals, K., Fleuren, M. A. H., Wilde, E.J. de, & Paulussen, T. G. W. M.

(2009). Kennissynthes van condities voor effectieve invoering van

jeugdinterventies. Leiden: TNO rapport Kwaliteit van Leven. Geraadpleegd op 15

maart van http://kic.nisb.nl/site/catalogus/show/9282

Nederlands Jeugdinstituut (2013). Transitie Jeugdzorg. Geraadpleegd op 26 oktober van

http://www.nji.nl/Transitie-jeugdzorg

Oldenhof, L. (2012). Wijkgericht werken: intersectorale samenwerking in

de wijk door grenzenwerk. Den Haag: Raad voor de Volksgezondheid en Zorg.

Geraadpleegd op 27 oktober van http://www.rvz.net/uploads/docs

Pawson, R. (2006). Evidence-Based Policy: A Realist Perspective. London: Sage.

Ploch, T., & Zwieten, M. C. B. van (2007). Handboek gezondheidszorgonderzoek. Houten:

Bohn Stafleu Van Loghum. Geraadpleegd op 15 maart van http:// www.

myravanzwieten.nl/pdf/pub_artikelen_hoofdstukken/Handboek_Gezondheidszorgonde

rzoek

Puska, P., Vartianinen, W., Laatikainen T., Jousilahti P., & Paavola, M. (2008). The North

Karelia Project: from North Karelia to national action. Helsinki: National Institute for

Health and Welfare. Geraadpleegd op 15 maart van http://www.thl.fi/thl-

client/pdfs/731beafd-b544-42b2-b853-baa87db6a046

Regenmortel, T. van (2008). Zwanger van empowerment. Een uitdagend kader sociale

inclusie en moderne zorg. Tilburg: Fontys Hogescholen. Geraadpleegd op 25 mei van

http://www.bindkracht.be

Regenmortel, T. van (2009). Empowerment als uitdaging kader voor sociale inclusie en

moderne zorg. Journal of Social Intervention:Theory and Practice, 18, 22-42.

Geraadpleegd op 15 maart van http://www.journalsi.org/index.php/si/article/view

Robson, C. (2002). Real World research. A resource for social scientist and practitioner-

http://kic.nisb.nl/site/catalogus/show/9282

http://www.nji.nl/Transitie-jeugdzorg

http://www.rvz.net/uploads/docs

http://www.thl.fi/thl-%09client/pdfs/731beafd-b544-42b2-b853-

http://www.thl.fi/thl-%09client/pdfs/731beafd-b544-42b2-b853-

http://www.bindkracht.be/

http://www.journalsi/


68

researchers. Singapore: Blackwell Publishing.

Rutte, F., Pijpers, F., & Timmermans, M. (2014). Samenwerken aan het gezond en veilig laten

opgroeien van kinderen. Utrecht: Nederlands Centrum Jeugdgezondheid.

Geraadpleegd op 15 maart van https://www.ncj.nl

Seibert, S. E., Wang, G., & Courtright, S. H. (2011). Antecedents and consequences of

psychological and team empowerment in organizations: A meta-analytic review.

Journal of Applied Psychology, 96, 981-1003. doi:10.1037/a0022676

Sleeboom, I., & Hermanns, J. (2006). De vraaganalyse: methodiekbeschrijving voor het

betrekken van ouders, kinderen en jongeren bij de ontwikkeling van jeugdbeleid.

Eindhoven: SPIL Eindhoven.

Smekens, E., Driessens, K., & Lauwers J. (1997). Als een vogel zonder vleugels: arme

gezinnen aan het woord over formele hulpverlening. Antwerpen: UIA.

Smith-Jentsch, K. A. Salas, E., & Baker D. P. (1996). Training team performance-related

assertiveness. Personnel Psychology, 49, 909-936. doi:1111/j.1744-

6570.1996.tb02454.x

Sok, K., Bosch, A. van den, Goeptar, H., Sprinkhuizen A., & Scholte, M. (2013).

Samenwerken in de wijk. Actuele analyse van sociale wijkteams. Utrecht: Movisie.

Geraadpleegd om 23 november van http://www.divosa.nl/

Song, J. H. (2011). The extent and correlates of the utilisation of empowerment strategies:

A survey of social workers in the field of partner violence. British Journal of Social

Work, 41, 1016-1037. doi: 10.1093/bjsw/bcr007

Veerman, J. W., Yperen, T. A. van, & Wilschut, M. (2013). Uitkomstenmonitoring in de

jeugdzorg: Meer dan alleen maar weten. Utrecht: SEJN. Geraadpleegd op 15-06-

2014 van http://www.praktikon.nl/media/20553/sejn_brochure.pdf

Vereniging Nederlandse Gemeenten (2013). Sociale wijkteams in ontwikkeling: Inrichting,

http://wikipediamaze.com/wiki/Digital_object_identifier

http://dx.doi.org/10.1037%2Fa0022676


http://www.divosa.nl/


69

aansturing en bekostiging. Den Haag: VNG. Geraadpleegd om 26 oktober van

http://www.vng.nl/nieuws/13-08-16/handreiking-sociale-wijkteams-in-

ontwikkeling/1082

Vries, S., de (2010). Elke methode is zo goed als zijn uitvoerders:Een kritische bespreking

van het NJI rapport. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Geraadpleegd op 25 mei van

http://www.canonsociaalwerk.eu/

Weerd, M. D., & Krooneman, P. (2004). Opvoed-, opgroei en gezinsondersteuning in

gemeenten. Amsterdam: Regioplan. Geraadpleegd op 18 mei van https://zoek.

officielebekendmakingen.nl/dossier/

Yperen, T. A. van (ed.). (2010). 55 Vragen over Effectiviteit. Antwoorden voor de jeugdzorg.

Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Geraadpleegd op 15 januari van

http://www.nji.nl/nl/(301939)-55-Vragen-over-effectiviteit.pdf

Yperen, T. A. van, Booy, B., & Veldt, M.C. van der (2003). Vraaggerichte hulp,motivatie en

effectiviteit jeugdzorg. Utrecht: NIZW. Geraadpleegd op 16 februari van

http://www.nji.nl

Yperen, T. A. van & Stam, P.T. (2010). Opvoeden versterken. Den Haag: VNG

Geraadpleegd op 23 mei van http://www.bredeschool.nl/

Yperen, T. A. van, & Woudenberg, A. van (2011). Werk in uitvoering: bouwen aan het

nieuwe jeugdstelsel. Utrecht: Nederlands Jeugdinstituut. Geraadpleegd op 16 december

van http://www.nji.nl/nl/Werk_in_uitvoering.pdf

Zimmerman, M. A. (2000). Empowerment Theory: Psychological, Organizational and

Community Levels of Analysis. Handbook of Community Psychology, 43–63. doi:

10.1007/978-1-4615-4193-6_2

Zwieten, M. van, & Willems, D. (2004). Waardering van kwalitatief onderzoek. Huisarts en

Wetenschap, 47, 38-43. doi:10.1007/BF03083653

http://www.vng.nl/nieuws/13-08-16/handreiking-sociale-wijkteams-in-%09ontwikkeling/1082

http://www.vng.nl/nieuws/13-08-16/handreiking-sociale-wijkteams-in-%09ontwikkeling/1082

http://www.nji.nl/

http://link.springer.com/journal/12445

http://link.springer.com/journal/12445

http://link.springer.com/journal/12445/47/13/page/1


70

6. Bijlagen

6.1 Topiclijst medewerkers

1.Voorstellen

2. Uitleg onderzoek.

Zoal u al heeft gelezen en gehoord van mij doe ik onderzoek naar de sociale wijkteams.

Daarbij ga ik drie verschillende wijkteams in drie verschillende gemeenten onderzoeken en

Goes is één van deze gemeenten. Ik wil graag in dit interview aan de hand van verschillende

onderwerpen vragen naar uw ervaringen met het werken in een wijkteam. Het gesprek zal

ongeveer een uur duren. Ik neem het gesprek op met een geluidsrecorder en ik maak af en toe

aantekeningen.

3. Vertrouwelijkheid.

De gegevens van onderzoek zullen alleen door mij worden gebruikt en voor interne

rapportage en eventueel voor publicatie in wetenschappelijke tijdschriften. Hierbij wordt geen

gebruik gemaakt van uw persoonsgegevens, en blijft uw anonimiteit gewaarborgd. De

geluidopnames van de interview worden alleen door de onderzoekers beluisterd, en zal ook

verder niet aan derden vertoond worden.

Heeft u verder nog vragen voordat we gaan beginnen? Dan start ik nu vast de recorder.

4.Vragen

-Wat is uw taak binnen het sociale wijkteam?

-Kunt u kort iets vertellen over het sociale wijkteam waarin u werkt?

-Kunt u beschrijven vanuit welke principes het sociale wijkteam werk?

-U hebt een aantal principes beschreven over de invulling van de sociale wijkteams .

Graag zou ik nog wat specifieker willen vragen naar uw ervaringen met hoe u invulling geeft

aan deze verschillende principes. Zou ik mogen beginnen u te vragen naar………………

-Wat vindt u zelf van deze principes?

-Hoe zien uw dagen er praktisch uit?

1.Eigen kracht

-Wat verstaat u onder eigen kracht?

-In sociale wijkteams is men bezig met werken gericht op eigen kracht. Wat zijn uw

ervaringen met deze werkwijze?

- Kunt u voorbeelden noemen van situaties waarin u dit tegen komt?

- Kunt u aangeven wat en of u verschillen ervaart met hoe u vroeger werkte en hoe u nu werkt

in een sociaal wijkteam, met betrekking tot het werken gericht op eigen kracht?


71

- Kunt u een voorbeeld noemen waarin u dit terug ziet?

- Wat vindt u van deze werkwijze (werk het) (waaruit blijkt dit)?

- Waarom werkt dit (niet) voor gezinnen?

4.2.Lokaal werken

-In sociale wijkteams wordt er lokaal gewerkt. Wat zijn uw ervaringen met dit lokale werken

binnen het sociale wijkteam?

- Kunt u praktisch voorbeelden noemen waarin in u dit terugziet?

-Kunt u aangeven wat en of er verschillen zijn met betrekking tot lokaal werken met hoe u

vroeger werkte en hoe u nu werkt?

- Kunt u een voorbeeld noemen waarin u dit terugziet?

- Wat vindt u van deze werkwijze (werk het)? (waaruit blijkt dit)?


4.3 Teamverband:

-In sociale wijkteams wordt er gewerkt in teamverband, wat zijn uw ervaringen met het

werken in teamverband binnen een sociaal wijkteam?

- Kunt u praktisch voorbeelden noemen waarin in u dit terugziet?

-Kunt u aangeven wat en of er verschillen zijn met betrekking tot werken in team verband met

hoe u vroeger werkte en hoe u nu werkt?

- Kunt u een voorbeeld noemen waarin u dit terugziet?

- Wat vindt u van deze werkwijze (werk het)? (waaruit blijkt dit)?


5. Afsluiting

-Is er een veel veranderd door de komst van de sociale wijkteams? (manier van werken/uren

enz).

(-wat vindt u van deze veranderingen (positief/negatief)?)

- Denkt u dat sociale wijkteams werken en zo ja wat is de reden hiervan?

- Welke factoren dragen hier aan bij ? /Waarom werkt het niet?

-Hebt u naar aanleiding van uw ervaringen nog adviezen aan andere sociale wijkteams? Wat

zou u hen willen meegeven?

- Hebt u verder nog zaken die we niet behandeld hebben maar die u nog wel graag wilt

bespreken?


72

6.2 Topiclijst ouders

1.Voorstellen

2. Uitleg onderzoek

Zoals u al heeft gelezen en gehoord van mij doe ik onderzoek naar de sociale wijkteams.

Daarbij ga ik drie verschillende wijkteams in drie verschillende gemeenten onderzoeken en

…… is één van deze gemeenten. Ik wil graag in dit interview aan de hand van verschillende

onderwerpen vragen naar uw ervaringen met het wijkteam. Het gesprek zal ongeveer een uur

duren. Ik neem het gesprek op met een geluidsrecorder en ik maak af en toe aantekeningen.

3. Vertrouwelijkheid.

De gegevens van onderzoek zullen alleen door mij worden gebruikt en voor interne

rapportage en eventueel voor publicatie in wetenschappelijke tijdschriften. Hierbij wordt geen

gebruik gemaakt van uw persoonsgegevens, en blijft uw anonimiteit gewaarborgd. De

geluidopnames van de interview worden alleen door de onderzoekers beluisterd, en zal ook

verder niet aan derden vertoond worden.

4. Vragen:

Kunt u wat vertellen over u zelf en uw gezin?

Hoe bent u in contact gekomen met het sociale wijkteam?

Had u hiervoor ook al contact met de hulpverlening?

Kunt u vertellen hoe de hulp in uw gezin is verlopen?

Kunt u misschien praktisch een voorbeeld geven van hoe het ging?

Wat vindt u van de hulp van het wijkteam? (snel genoeg, luisteren)

Kunt u aangeven wat en of u verschillen ervaart met de hulpverlening van het sociale

wijkteam en eerdere hulpverlening?

Kunt u een voorbeeld noemen waarin u dit terug ziet?

Wat vindt u van deze (nieuwe) werkwijze ?

Waarom werkt dit (niet) voor u en voor uw gezin?

Wat werkt er precies?

Wat werkt er niet?

Heeft u het idee dat u nu weer verder kan zonder hulp?

Hoe komt dit?

Pakt u situaties nu anders aan dan vroeger?

Waar zit dat dan in?

Wat zouden hulpverleners anders moeten doen?


73

6.3 Algemene vragen projectleider

1. Hoe groot is het team?

2. Welke expertises zitten er in het team ?

3. Gaat het om één wijk of meerdere wijken?

4. Hoe lang bestaat het team al?

5. Welke casussen worden er behandeld in het team?

6. Aantal vergaderingen?

7. Wat is de functie van het sociale wijkteam?

8. Op welke manier komen (deur) mensen terecht bij het team?

9. Wat is de doelgroep van het team?


74

6.4 Observatieschema

Tijd waar wie Wat(handelingen, wat wordt er gezegd, doel, emoties)


75

6.5 Informed consent formulier

Informed consent

„Ik verklaar hierbij op voor mij duidelijke wijze te zijn ingelicht over de aard en methode van

het onderzoek, zoals uiteengezet in de bovenstaande informatie brochure . Mijn vragen zijn

naar tevredenheid beantwoord.

Ik stem geheel vrijwillig in met deelname aan dit onderzoek. Ik behoud daarbij het recht deze

instemming weer in te trekken zonder dat ik daarvoor een reden behoef op te geven en besef

dat ik op elk moment mag stoppen met het onderzoek. Indien mijn onderzoeksresultaten

gebruikt zullen worden in wetenschappelijke publicaties, dan wel op een andere manier

openbaar worden gemaakt, zal dit volledig geanonimiseerd gebeuren. Mijn persoonsgegevens

zullen niet door derden worden ingezien zonder mijn uitdrukkelijke toestemming.

Als ik nog verdere informatie over het onderzoek zou willen krijgen, nu of in de toekomst,

kan ik me wenden tot Maud van Putten (telefoon: 06 361 88 710 e-mail:

[email protected]; Willem van Mechelenstraat 1, 3817 BB Amersfoort). Voor

eventuele klachten over dit onderzoek kunt u zich wenden tot het lid van de Commissie

Ethiek van de afdeling Pedagogische en Onderwijskundige Wetenschappen en de

Lerarenopleiding van de Universiteit van Amsterdam, Dr. H.M.W. Bos; e-mail:

[email protected]; Nieuwe Prinsengracht 130, 1030 VZ Amsterdam.

Aldus in tweevoud getekend: (datum) ..-..-…. te (plaats) ……………………………

…………………………… ……………………………

Naam Geïnterviewde Handtekening

„Ik heb toelichting verstrekt op het onderzoek. Ik verklaar mij bereid nog opkomende vragen

over het onderzoek naar vermogen te beantwoorden.‟

…………………………… ……………………………

Naam onderzoeker Handtekening

mailto:[email protected]


76

6.6 Informatiebrochures

Informatiebrochure ouders

Geachte ouder/verzorger,

U bent gevraagd deel te nemen aan een onderzoek naar de sociale wijkteams. In dit

onderzoek zal er gekeken worden naar wat de werkzame factoren zijn van de sociale

wijkteams voor jeugd en gezin. Voordat het onderzoek begint, is het belangrijk dat u kennis

neemt van de procedure die in dit onderzoek wordt gevolgd. Leest u daarom het onderstaande

zorgvuldig door.

Doel van het onderzoek

Het doel van dit onderzoek is om in kaart te brengen wat de werkzame factoren zijn van de

sociale wijkteams voor jeugd en gezin. In dit onderzoek zullen de ervaringen worden

verzamelt van zowel medewerkers van de sociale wijkteams zelf, als de gezinnen die met

deze teams in aanraking komen. Daarnaast zal er een dag worden meegelopen met een

wijkteam om zo een beeld te krijgen van wat de werkzaamheden zijn van het team. Met deze

informatie wordt er geprobeerd om een zo breed en diepgaand mogelijk beeld te schetsen van

wat de werkzame factoren zijn van de sociale wijkteams in Nederland.

Instructie en procedure Het onderzoek gaat voor u als volgt. Op basis van een afspraak zal er een interview bij u thuis

of op een andere overeengekomen plaats, worden afgenomen. Aan de hand van verschillende

onderwerpen zal gevraagd worden naar uw ervaringen met de sociale wijkteams. Het gesprek

zal ongeveer een uur duren. Het gesprek zal worden opgenomen met een geluidsrecorder en er

zullen af en toe aantekeningen worden gemaakt.

Vrijwilligheid Als u nu besluit af te zien van deelname aan dit onderzoek, zal dit op geen enkele wijze

gevolgen voor u hebben. Als u tijdens het onderzoek zelf besluit uw medewerking te staken,

zal dat eveneens op geen enkele wijze gevolg voor u hebben. Tevens kunt u 24 uur na dit

onderzoek, alsnog uw toestemming om gebruik te maken van uw gegevens intrekken. U kunt

uw medewerking dus te allen tijde staken. U bent vrij om dit te doen zonder opgave van

redenen. Mocht u uw medewerking staken, of achteraf, zij het binnen 24 uur, uw toestemming

intrekken, dan zullen uw gegevens worden verwijderd uit onze bestanden en vernietigd.

Verzekering Omdat dit onderzoek geen risico‟s voor uw gezondheid of veiligheid met zich mee brengt, is

er geen speciale verzekering afgesloten.

Vertrouwelijkheid van de onderzoeksgegevens

De gegevens van onderzoek zullen alleen door de onderzoekers worden gebruikt en voor

publicatie in wetenschappelijke tijdschriften. Hierbij wordt geen gebruik gemaakt van uw

persoonsgegevens, en blijft uw anonimiteit gewaarborgd. De geluidopnames van de

interviews worden alleen door de onderzoekers beluisterd, en worden niet aan derden

vertoond.

Nadere inlichtingen Als u nog verdere informatie wilt over dit onderzoek, dan kunt u zich wenden tot de

onderzoeker Maud van Putten (telefoon: 06 361 88 710; e-mail:

[email protected] Willem van Mechelenstraat 1, 3817 BB Amersfoort). Voor





77



Informatiebrochure medewerkers interviews

Geachte medewerker,

U wordt verzocht deel te nemen aan een onderzoek naar de sociale wijkteams. In dit


wijkteams voor jeugd en gezin. Voordat het onderzoek begint, is het belangrijk dat u kennis

neemt van de procedure die in dit onderzoek wordt gevolgd. Leest u derhalve het

onderstaande zorgvuldig door.

Doel van het onderzoek Het doel van dit onderzoek is om in kaart te brengen wat de werkzame factoren zijn van de

sociale wijkteams voor jeugd en gezin. In dit onderzoek zullen de ervaringen worden

verzamelt van zowel medewerkers van de sociale wijkteams zelf als de gezinnen die met deze

teams in aanraking komen. Daarnaast zal er een dag worden meegelopen met uw wijkteam

om zo een breed beeld te krijgen van wat de werkzaamheden zijn van het wijkteam. Met deze

informatie wordt er geprobeerd om een zo breed en diepgaand mogelijk beeld te schetsen van

wat de werkzame factoren zijn van de sociale wijkteams in Nederland.

Instructie en procedure Het onderzoek gaat voor u als volgt. Op basis van een afspraak zal er een interview worden

afgenomen met u op een overeengekomen plek. Aan de hand van verschillende onderwerpen

zal er gevraagd worden naar uw ervaringen met het werken in een wijkteam. Het gesprek zal

ongeveer een uur duren. Dit gesprek zal worden opgenomen met een geluidsrecorder en er

worden af en toe aantekeningen worden gemaakt.










Vertrouwelijkheid van de onderzoeksgegevens De gegevens van onderzoek zullen alleen door de onderzoekers worden gebruikt en voor

interne rapportage en eventueel voor publicatie in wetenschappelijke tijdschriften. Hierbij

wordt geen gebruik gemaakt van uw persoonsgegevens, en blijft uw anonimiteit gewaarborgd.

De geluidopnames van de interview worden alleen door de onderzoekers beluisterd, en

worden niet aan derden vertoond.




78






Informatiebrochure medewerkers observatie

Geachte medewerker,

U bent gevraagd deel te nemen aan een onderzoek naar de jeugd- en gezinteams. In dit


wijkteams voor jeugd en gezin. Voordat het onderzoek begint, is het belangrijk dat u weet

waar het onderzoek over gaat. Leest u daarom het onderstaande zorgvuldig door.

Doel van het onderzoek Het doel van dit onderzoek is om in kaart te brengen wat de werkzame factoren zijn van de

jeugd- en gezinteams. In dit onderzoek zullen de ervaringen worden verzamelt van zowel

medewerkers van de teams zelf als de gezinnen die met deze teams in aanraking komen.

Daarnaast zal er een overleg worden bijgewoond om een beeld te krijgen van wat de

werkzaamheden zijn van het team. Met deze informatie wordt er geprobeerd om een zo breed

en diepgaand mogelijk beeld te schetsen van wat de werkzame factoren zijn van de jeugd- en

gezinteams in Nederland.

Instructie en procedure Het onderzoek gaat als volgt. De onderzoeker zal eenmalig aanwezig zijn tijdens een

vergaderingen, hierbij worden aantekeningen gemaakt. U zult hier zo min mogelijk van

merken.










Vertrouwelijkheid van de onderzoeksgegevens De gegevens van onderzoek zullen alleen door de onderzoekers worden gebruikt en voor

interne rapportage en eventueel voor publicatie in wetenschappelijke tijdschriften. Hierbij

wordt geen gebruik gemaakt van uw persoonsgegevens, en blijft uw anonimiteit gewaarborgd.

De geluidopnames van de interview worden alleen door de onderzoekers beluisterd, en

worden niet aan derden vertoond.




79









80

6.7 Codes

Code Family: 'out of the box denken

Code Family: 1 gezin 1 plan, 1 regisseur

Code Family: 1 registratiesysteem

Code Family: aanwezigheid

Code Family: bevestiging ouders

Code Family: bewustwording

Code Family: bezuinigingen

Code Family: cliënt perspectief

Code Family: controle

Code Family: cultuuromslag

Code Family: doelgericht werken

Code Family: eenheid

Code Family: efficiëntie

Code Family: eigen kracht gezinnen

Code Family: eigen kracht team

Code Family: eigen kracht wijk

Code Family: elkaar kennen

Code Family: elkaar weten te vinden

Code Family: expertise invliegen

Code Family: flexibiliteit

Code Family: generalisten

Code Family: gewoon doen

Code Family: grenzen aangeven

Code Family: herkenbaarheid

Code Family: huisarts


81

Code Family: in duo' werken

Code Family: integraal

Code Family: interventies

Code Family: jeugdzorg

Code Family: jongerenwerker

Code Family: kennen wijk

Code Family: kinderen er niet bij

Code Family: klik

Code Family: korte lijnen

Code Family: kunnen benoemen

Code Family: laagdrempelig

Code Family: langskomen

Code Family: leren van elkaar

Code Family: locatie

Code Family: lokaal werken

Code Family: loyaliteit

Code Family: maatwerken

Code Family: minder doorverwijzen

Code Family: minder uithuisplaatsingen

Code Family: netwerk

Code Family: nog iet los ouder regels

Code Family: ontmoeten

Code Family: ontschotten

Code Family: op handen zitten

Code Family: oplossingsgericht werken


82

Code Family: overbelast

Code Family: persoonsafhankelijk

Code Family: positieve

Code Family: preventief werken

Code Family: profiel medewerkers

Code Family: randvoorwaarden

Code Family: regie bij ouders

Code Family: samen

Code Family: samenwerken

Code Family: samenwerken andere organisaties

Code Family: schaamte

Code Family: snelle hulp

Code Family: sneller schakelen

Code Family: systeemgericht

Code Family: Teamverband

Code Family: tijdsinvestering

Code Family: tips geven

Code Family: toegang

Code Family: toegankelijkheid

Code Family: toename hulp

Code Family: transparant werken

Code Family: uitkomst

Code Family: vanuit praktijk beginnen

Code Family: veiligheid

Code Family: verantwoordelijkheid professionals


83

Code Family: verbinding maken

Code Family: vergaderen

Code Family: verschillende expertises

Code Family: vertrouwen

Code Family: volgen

Code Family: vraaggestuurd

Code Family: vragen stellen

Code Family: vrijheid

Code Family: vrijwilligers

Code Family: vroeger

Code Family: wachtlijsten

Code Family: weinig keus

Code Family: wijkgericht werken

Code Family: zelfredzaamheid

Code Family: zelfvertrouwen

Transitie Jeugdzorg De werkzame factoren van sociale wijkteams … · 2015-06-11 · transitie van...

Documents

Transcript of Transitie Jeugdzorg De werkzame factoren van sociale wijkteams … · 2015-06-11 · transitie van...