biobrandstof Boomsnippers verbranden voor energie is omstreden. Deels onterecht, vindt Theo de Groot. De aanbieder van ‘bioketels’ zoektalternatieven in olijfpitten, paprikapulp, wilgenstengels en olifantsgras.tekst frank straver foto’s Maarten Hartman  

WimpelstaartFOTO KOOS DIJKSTERHUIS

W andelend in de An-dalusische bergenblijkt de zon ’s mor-gens verrassend snelaan kracht te win-

nen, wat vooral bergopwaarts voel-baar is. We snakken algauw naar deschaduw van steen- of kurkeiken.De winterregens zijn nog maar netachter de rug en veel bloemen bloei-en nog, maar de grond ziet er hard endroog uit en de bergbeekjes zijn op-gedroogd of gekrompen tot ielestroompjes en stilstaande poelen.

Geen wonder dat we weinig libel-len zien. Libellen leggen hun eitjesin water, waar ze als larve een heletijd leven voor ze nog even libel wor-den. Wel zien we diverse netvleuge-ligen die op libellen lijken, maar hetniet zijn: wimpelstaarten. Wimpel-staarten leven op droog terrein. Hunlarven leven niet onder water maaronder de grond, waar ze even mee-dogenloos op andere ongewerveldenjagen als libellenlarven onder water.De wimpelstaart die we tegenko-men is Nemoptera bipennis, die flad-dert als een in feestjurk gehuldejonkvrouw. De op een waterjufferlijkende niet-juffer neemt steevastplaats op een bloem, om daar op tegaan in de geneugten van nectar.Met een beetje geduld, zonder on-verwachte bewegingen en zonderplotseling een schaduw over haar tewerpen, laat zo’n schoonheid zichgoed fotograferen.

Behalve wimpelstaarten zien wein een zondoorstoofde vallei tiental-len vlinderhaften, ook al netvleuge-ligen, die aan een kruising tussen li-bellen en vlinders doen denken. Ten-slotte neemt af en toe een kameel-halsvlieg op ons plaats, alweer eennetvleugelige familie, die niets metvliegen gemeen heeft, behalve dathet ook vliegende insecten zijn.

Netvleugelen hebben doorzichti-ge, sterk dooraderde vleugels, net alslibellen. As ze zitten, houden ze dievleugels alleen niet gespreid, maarvouwen ze die dakpansgewijs bovenof achter zich. De twee lange, alswimpels mee wapperende achter-vleugels geven wimpelstaarten hunnaam. Ze hadden dus beter wimpel-vleugels kunnen heten.koos dijksterhuis

een in feestjurkgehuldejonkvrouw

natuurdagboek 14 juni 2019

Een zure geur vult de ruimte.In de showroom in Barne-veld, vol geel-zwarte houtke-tels, staan vuilniszakken,emmers en glazen potten ge-opend op tafel. Ze zijn gevuldmet korrels en snippers. “Diéis het”, wijst Theo de Groot(48), mede-eigenaar van hetbedrijf, de schuldige aan.

“Het meurt hè?” In de stinkende zak zitten ge-droogde snippers van paprikaplanten. 

De Groot laat de harde, roodbruine snipperstussen zijn vingers knisperen. “Hier kunnenwe wat mee”, grijnst  hij. Dit onwelriekendegoedje kan namelijk dienen als brandstof voorde ‘bioketels’ die zijn bedrijf KWB verkoopt. 

Cijfers heeft hij niet, maar De Groot zietflinke volumes van resten uit de tomaten- enpaprikateelt, uit het Westland vooral. Ook pit-ten uit de kersenindustrie van de Betuwe kun-nen volgens hem een ‘biomassabron’ wor-den. Net als olijfpitten, die op grote schaaloverblijven in Zuid-Europa. In Spanje staanzestig miljoen olijfbomen die jaarlijks een mil-joen ton olijfpitten opleveren. Tel daar de olijf-industrie van Italië en Griekenland bij op en erzou jaarlijks vijftien miljoen ton aan pittenklaarliggen. “Die zou je met vrachtverkeer, datnu vaak leeg terugkeert naar Nederland, ver-antwoord deze kant op kunnen halen.” 

Ook op Nederlandse grond kan ‘energiege-was’ worden geteeld, zegt De Groot. Olifants-gras bijvoorbeeld, een snel groeiend gewas (of-ficiële naam: miscanthus) waar in Duitsland enOostenrijk al enkele duizenden hectares meevol staan. En dan heeft hij het nog niet eensgehad over de kansen van snelgroeiende wil-gentakbosjes in Nederland. Met vijf hectarekun je al woonwijken van warmte voorzien,zegt hij. “Moderne nieuwbouw heeft bijnageen energievraag meer.” Met een ton biomas-sa per jaar, te oogsten uit kweekbosjes van wil-genstengels, kun je een nieuwbouwhuis eenjaar lang verwarmen. 

In 2030 moeten zeker 1,5 miljoen Neder-landse huizen aardgasvrij zijn, beoogt het Kli-maatakkoord, waarvan eind deze maand de de-finitieve versie wordt verwacht. Nog eenstwintig jaar later moeten álle zeven miljoenhuizen van de cv-ketel en het gasfornuis afzijn. Het gros zal een warmtenetwerk in destraat krijgen of overstappen op een elektri-sche warmtepomp. En een klein deel, nauwe-lijks te isoleren historische panden of afgele-gen huizen in het buitengebied, kan volgenshet Klimaatakkoord van fossiel gas omschake-len naar groen gas. “Maar dan vergeten ze tochecht de bioketels”, vindt De Groot. 

Nieuwe biomassaDat er over biomassa en houtstook een hevigediscussie woedt, weet hij als geen ander. Het iseen van de redenen dat hij, samen met andereketelbedrijven, op zoek is naar pitten, planten-resten en wilgenstengels als nieuwe toekom-stige biomassa, zonder dat er nog hout van gro-te bomen nodig is. Maar voorlopig doet DeGroot nog goede zaken met ketels die boom-snippers verstoken. Zijn bedrijfslogo is eenboompje, stevig en vol blad.

In de vensterbank van de showroom liggen

stukken boomschors, ter decoratie. De muur isbeplakt met behang waarop een bos is afge-drukt. Hier en daar liggen stapeltjes glanzendereclamefolders. De een bevat een ‘brandstof-ABC’, met plaatjes van houtkorrels in alle soor-ten en maten. Op een ander staat: ‘De voorde-len van biomassa’. De Groot gelooft er hele-maal in. De ondernemer, naar eigen zeggen‘geboren tussen leidingen en koppelingen’ ineen familie met een eigen installatiebedrijf,

legt zich al vijftien jaar toe op biopelletketels.“Hout is opgeslagen zonne-energie”, zegt hijglunderend. 

Maar de druk om handen af te houden vanbomen, die het broeikasgas CO2 opslaan,neemt toe. Een groep van 63 milieuorganisa-ties riep onlangs op tot een einde aan bomen-kap, waarvan een deel als biomassasnipperswordt verkocht aan de energiesector. 

Jammer, vindt De Groot. Omdat kap- ensnoeihout prima bruikbaar zou zijn in bioke-tels. De eerste landhuizen, zwembaden, appar-tementen en voetbalclubs zijn al succesvolaardgasvrij geworden dankzij bioketels diedraaien op lokaal resthout. 

Gezondheidsorganisaties RIVM en GGDwaarschuwden voor de uitstoot van fijnstof enstikstof door biomassacentrales. Die uitstoot iswel te beperken, denkt De Groot, door kleineketels uit te rusten met geavanceerde filters.“Torrificeren helpt ook.” Dat betekent dathoutstukjes eerst worden geroosterd in een fa-

Olijfpitten om je huismee te verwarmen

Met vijf hectare snelgroeiende wilgentakkenkun je al woonwijken vanwarmte voorzien

TROUW VRIJDAG 14 JUNI 2019 10

Theo de Groot geeft in Barneveld uitleg geeft over de nieuwe soorten biomassa.

briek. Daarbij wordt schadelijke stof gefilterd,zodat er minder vuile stof vrijkomt als de kor-rels in een woonwijk in een ketel worden ver-brand. 

De Groot loopt weg, het magazijn in, enkeert terug met een karretje waarop de bin-nenkant van een bioketel te zien is. “Het hartvan de machine.” Er zit een lopende band indie elk type biomassa – van wilgensnippers totolijfpitten – in het juiste tempo kan doorvoe-ren in de vergasser. 

De discussie over hout verbranden voorenergieproductie ebt niet zomaar weg, ver-wacht De Groot. Dat is volgens hem te wijtenaan andere branches die hout gebruiken voorenergieproductie. “De grote jongens in deenergiesector doen biomassa geen eer aan.”Kolencentrales stoppen grote hoeveelhedenhoutkorrels in hun oven. Die importeren ze inbulkschepen, vanuit Noord-Amerika en de Bal-tische Staten. De Groot: “Houtstukjes de helewereld over laten reizen, om er in onze kolen-centrales stroom van te maken? En op diestroom vervolgens elektrische warmtepom-pen laten draaien in matig geïsoleerde hui-zen?” Hij fronst zijn wenkbrauwen en zucht.“Daar kan ik met mijn verstand niet bij.” 

“Er klopt geen mallemoer van”, vindt DeGroot. De kolencentrales bezoedelen volgenshem het imago van alle soorten biomassa. Ookde openhaardensector is volgens hem bepaaldgeen reclame voor warmtewinning uit hout.

“Haarden verwarmen totaal niet efficiënt, enze leiden tot rookoverlast. Iemand die eenhaard stookt bij windstil weer en met slechtgedroogd hout verpest het voor de hele buurt.Voor carapatiënten is dat een ramp.” 

Aardgasvrij makenMet zijn houtpelletketels wil De Groot zichdan ook niet associëren met de kolen- en haar-densector. Om dat te onderstrepen liet de bio-ketelbranche het onderzoeksbureau CE Delftop een rijtje zetten wat de ketels kunnen bete-kenen bij het aardgasvrij maken van Neder-land. Tienduizenden tot zelfs honderdduizen-den kleinere bioketels zouden er in 2030 bijkunnen komen om Nederland aardgasvrij temaken, aldus de onderzoekers. De interesse inzijn product groeit, zegt De Groot. Maar tege-lijk vreest hij dat de politiek alles wat methoutstook te maken heeft aan banden zal leg-gen. 

Aan het sentiment dat elke vorm van bo-menkap uit den boze is, stoort De Groot zich,zegt hij. “Kap is nodig voor gezond bosbeheer.”Biomassa is daarvan een restproduct, vindt hij.Ook bosbeheerders zeggen dat. Staatsbosbe-heer stelt dat er nooit bomen worden gekaptmet als doel ze als biomassa te verkopen. Na-tuurmonumenten besloot evenwel tijdelijk testoppen met kappen, vanwege hoog oplopen-de emoties in de achterban.

Het is “diep triest”, zegt hij over de mensenen organisaties die eisen dat er geen enkelekettingzaag meer ronkt in de bossen. “Tweeweken terug ging ik wandelen bij de Hoge Ve-luwe, waar ik woon. Er was een strook bosweggekapt. Er kwamen mensen aanfietsen,die zeiden: ‘Wow, het lijkt hier wel oorlogsge-bied.’ Maar wat ze niet zagen was een informa-tiebordje.”

Als bewijs zette De Groot het geheel op defoto. Het bos werd deels weggezaagd om de lo-kale biodiversiteit te bevorderen, stond er.“Dat willen milieuorganisaties toch ook, lijktme.”

‘Iemand die een haardstookt bij windstil weeren met slecht gedroogdhout verpest het voorde hele buurt’

TROUW VRIJDAG 14 JUNI 2019 11

S hell-rijders hebben in vijfweken tijd 6.480 rondjesom de wereld CO2-neu-traal gereden. Sinds kortkunnen automobilisten

hun auto vol tanken zonder schuld-gevoel. Gooien ze er Shell V-Power inof hebben ze Miles & Me, dan gaatdat vanzelf, Shell compenseert deuitstoot van kooldioxide. De restkan vrijwillig aan de kassa 1 cent ex-tra betalen voor een schoon gewe-ten.

Het is vrij makkelijk deze actie afte doen als het groen wassen van fos-siele brandstoffen. Mooi weer spelenmet ‘het beschermen van bossen inPeru en Indonesië’, daar gaat die centonder meer naartoe namelijk. En in-tussen lekker doorpompen omShell-baas Ben van Beurden te para-fraseren.

De andere kant is dat de olie- engasgigant consumenten bewustmaakt van de gevolgen van hun han-delen. Iedere keer als ze bij de pompstaan, worden ze op de een of anderemanier geconfronteerd met het feitdat de atmosfeer opwarmt, mededoor autorijden. De klimaatscepti-cus moet sterk in zijn schoenenstaan als zelfs de fossiele industrie

duidelijk laat weten dat klimaatver-andering realiteit is en dat de moder-ne mens die veroorzaakt. Op de ei-gen website legt Shell het allemaaluitgebreid en duidelijk uit. Een geoe-fend complotdenker zal nog heelwat toeren moeten uithalen om hiereen slinkse overname door de ‘groe-ne kerk’ aannemelijk te maken.

Die ene cent per liter is daarnaasteen lage drempel. Dat gaat je de kopniet kosten. Volgens Shell is dat klei-ne bedrag op dit moment voldoendeom de benodigde CO2-credits aan tekopen. Dat zijn certificaten die aanprojecten voor herbebossing of na-tuurbescherming hangen. Reken jedie cent om naar een soort CO2-hef-fing, dan is het echter vrij weinig.Autobrandstof stoot per liter onge-veer twee kilo CO2 uit. Een cent perliter betekent een CO2-opslag van5 euro per ton. De prijs in de marktvoor CO2-rechten is momenteel on-geveer 25 euro per ton, na lange tijdrond 8 euro te hebben gecirkeld. Vol-gens veel economen is een heffingvan minimaal 50 euro – en snel oplo-pend naar tachtig tot 100 euro perton – noodzakelijk om de doelen vanhet Klimaatakkoord van Parijs te ha-len. Zo bekeken zou die liter brand-stof minstens 10 cent duurder moe-ten zijn.

Dat gaat Shell niet doen, vrijwil-lig een CO2-belasting invoeren. Deklanten zouden doorrijden naar hetvolgende tankstation en daarmeeook de groene boodschap missen.Meer grote bedrijven ontdekken destrategie van ‘compensatie’. Winkel-keten Hema liet pas weten dat‘voortaan alle vliegtickets standaardCO2-neutraal zijn’. Lekker makke-lijk, een vakje aanvinken bij het boe-ken is niet eens meer nodig. Hemainvesteert in cookstoves (biomassa-kookfornuis) in Oeganda en Keniaen bosbehoud in Brazilië.

‘We zien het als onze rol om sa-men bewust duurzamer te zijn’, legtHema uit. Allemaal prachtig en hoemooi zou het zijn als Shell en Hemade klimaatscepsis met hun groeneverhalen kunnen terugdringen. Heelveel verder gaat het alleen niet. Detrend van compenseren is eigenlijkeen grote valkuil. Iedereen kan opzijn klompen aanvoelen dat het on-mogelijk is de opwarming van de aar-de te beperken als we met dezelfdebrandstoffen hetzelfde aantal kilo-meters blijven rijden en vliegen. Danzou heel Oeganda bedolven wordenonder de cookstoves.

Compensatie van CO2-uitstoot isprima, maar alleen voor de broeikas-gassen die echt niet te vermijdenzijn. Shell weet dat ook wel. Hetstaat zelfs op de website. ‘Bij CO2-neutraal rijden gaat het om het com-penseren van CO2-uitstoot die nietof moeilijk kan worden verminderdof voorkomen’, legt het bedrijf uit inde ‘veelgestelde vragen’.

Maar dat is niet de boodschap vandie ene cent.

Extra cent voor benzineredt het klimaat niet

ESTHER BIJLO

De klimaatscepticusmoet sterk in zijnschoenen staan alszelfs de fossieleindustrie duidelijklaat weten datklimaatveranderingrealiteit is