SUBS-magazine 3-2008

BOM

MARINEDAGEN

POST!VLIEGROL

SUBSSUBS

SUBS-MAGAZINE JAARGANG 8 NUMMER 3

MAGAZINE

2008

OP ZOEKNAAR EEN

OP

AANGENOMEN!

EN MEER

SUBS-MAGAZINE VOORWOORD / INHOUDSOPGAVE RUBRIEK

PAGINA 2 SUBS-MAGAZINE 3 JAARGANG 8

Het is weer bijna zomervakantie. Misschien ga jijwel lekker lang op reis of losse dagjes weg. Maarheb je nou geen plannen voor 11, 12 en 13 juli, komdan naar de Marinedagen in Den Helder. Want ook ditjaar opent de marine haar poorten weer voor ieder-een die wil weten wat we allemaal doen en kunnen.En net als andere jaren is er ook deze keer weer eenleuk programma exclusief voor SUBS-leden. Hieroverlees je meer op pagina 19.

Veel SUBS-leden willen later wel bij de marine wer-ken. Maar hoe zit het nou eigenlijk met de verschil-lende keuringen? En hoe bereiden andere kandidatenzich daarop voor? Op pagina 18 t/m 21 vertellen Evert-Jan, Nadine en Wesley je over hun ervaringen.

Oriënteren, solliciteren, studeren…Ben je eenmaal goedgekeurd, dan stroom jedoor naar een van de opleidingen binnen demarine. Canan en Maurits bijvoorbeeld zittenop het KIM, het Koninklijk Instituut voor deMarine. Dat ze daar niet alléén maar hard studeren, wordt in dit nummer wel duidelijk…

Veel leesplezier en hopelijk tot ziens op de marinedagen!

Silvana Amerika, Coördinator SUBS

PAGINA 03 EEN BAKKIE DOEN BIJ… STEFAN, KORPORAAL TD

PAGINA 08 LEVEN AAN BOORD (DEEL 2)

PAGINA 12 WIST JE DAT… VERLAATROL OP POST! VLIEGROL OP POST!

PAGINA 19 MARINEDAGEN 2008

PAGINA 20 AANGENOMEN!

PAGINA 22 SUBS DUIKEN DIEPER: MIJNENJACHT (DEEL 1)

PAGINA 26 BACK TO SCHOOL… STUDEREN AAN HET KIM (DEEL 3)

FOTO COVER: HR.MS. DE ZEVEN PROVINCIËN

VO

OR

WO

OR

D

INH

OU

D

SUBS

RUBRIEK EEN BAKKIE DOEN BIJ... STEFAN PIPPER, KORPORAAL TD

JAARGANG 8 SUBS-MAGAZINE 3 PAGINA 3

Matrozen die net uit de EMMV komen, hebben welvan alles geleerd over het militaire leven, rangenen standen, maar van het werk dat ze uiteindelijkgaan doen weten ze inhoudelijk nog vrijwel niets.Dat verandert tijdens de opleiding die ze bij Stefanen de andere instructeurs krijgen. De eerste tienweken krijgen de aankomende TD’ers van hemvooral veel theorieles over elektrotechniek enwerktuigtechniek in de klaslokalen. Daarna stromen ze verder door naar een van de volgendetypeopleidingen: Mijnenjager, M-fregat, Onderzee -boot, Bevoorraders, LPD of LCF. De lessen vandeze typeopleidingen vinden plaats aan boord vanhet desbetreffende type schip. Kiezen ze voor deLCF, dan houden ze Stefan als instructeur. Hemkunnen ze álles vragen over dit type schip, want hijheeft op alle vier de LCF’s van de marine gevarenen is er heel enthousiast over.

Tekst: Rita Meshulam

“Ik vind het hartstikke leuk om met jonge mensen te werken die meer van techniek willenweten”, zegt Stefan Pipper, instructeur en begeleider van ‘verse’ matrozen. Deze ‘verse’ matro-zen hebben voor de Technische Dienst (TD) gekozen en moeten klaargestoomd worden om opeen Luchtverdedigings- en Commandofregat (LCF) te kunnen gaan werken. “Na hun EersteMaritieme Militaire Vorming (EMMV) komen ze negentien weken bij mij in de leer. En dan doe iker alles aan om de overstap van schoolbank naar schip zo soepel mogelijk te laten verlopen.”

STEFAN PIPPERKORPORAAL TD INSTRUCTEUR/BEGELEIDER TYPEOPLEIDING LCF

EEN BAKKIE DOEN BIJ... RUBRIEK


STEFAN PIPPER, KORPORAAL TD

Theorie is echt nodigTijdens de eerste 10 weken theorie krijgende matrozen les in het opleidingscentrumin Den Helder op de MarinekazerneErfprins. Hier leren ze de basisbeginselendie ze later aan boord nodig hebben. Pastijdens de typeopleiding, die 9 wekenduurt, gaan ze aan boord kijken. “Theorieis echt nodig”, zegt Stefan. “Anders ga jeaan boord en heb je eigenlijk geen ideewaar je naar staat te kijken.”

Tank met drinkwater leeg? Actie!Eenmaal aan boord maken Stefans leerlingen kennis metde verschillende systemen aan boord, zoals de voort -stuwingsytemen (o.a. gasturbines en dieselmotoren),Platformsystemen (o.a. hogedrukluchtcompressoren) enenergiesystemen (o.a. hoogspannings-dieselgeneratorenvan 6600 Volt). “Aan boord leg ik onder andere uit hoe hethoogspanningsnet door het hele schip loopt en hoe hetwerkt, waar alle apparatuur staat, hoe de systemen inelkaar zitten, hoe ze ermee om moeten gaan en hoe je eronderhoud aan moet plegen. Maar zelf hoeven ze dat nogniet meteen te doen. Tijdens de negen weken ga ik ookmet de cursisten varen. Dit is voor hen de eerste keer datze gaan varen en dit varen staat dan ook in het teken vaneen kennismaking met de algemene bedrijfsvoering aanboord van een LCF.” Wel lopen de nieuwe matrozensamen met een ervaren bemanningslid bijvoorbeeld zee-wacht in de Technische Centrale, want ook ’s nachtsvaart het schip door en moet er iemand zijn om acute storingen op te lossen.

STEFAN LEGT HET HOOGSPANNINGSNET UIT

DE LCF HR.MS. DE RUIJTER



EEN THEORIELES OP MARINEKAZERNE ERFPRINS STEFAN BEREIDT ZIJN LES VOOR

Aan het eind van de typeopleiding hebben de cursisten basis-kennis opgedaan van de apparatuur en van alle systemen aanboord, en moeten ze bepaalde handelingen kunnen uitvoeren.“Om maar iets te noemen: je hebt bijvoorbeeld een drinkwater-tank met drinkwater. Zodra dat op is, gaat er een signaal naarde Technische Centrale dat er niet genoeg drinkwater meer is.Dan moet de matroos weten wat ’ie moet doen. Allereerst moethij ervoor zorgen dat er wordt overgegaan op een andere drink-watertank, zodat het schip in ieder geval weer voorzien is vandrinkwater. Op dat moment heeft hij het eerste probleem op -gelost. Dan komt het volgende probleem, namelijk dat die enedrinkwatertank nog steeds leeg is. Dus pakt hij zijn platform-handboek erbij – daarin wordt van elk systeem uitgelegd hoehet werkt en hoe je ervoor zorgt dat alles ook daadwerkelijkblíjft functioneren – en zorgt ervoor dat de tank weer wordt‘opgetopt’, gevuld met water dus. Overigens kun je niet allevoorkomende storingen in die negen weken proppen, dus hetgaat in eerste instantie om de belangrijkste basishandelingenwaar je dagelijks mee te maken hebt.”

STEFAN PIPPER, KORPORAAL TD EEN BAKKIE DOEN BIJ... RUBRIEK


Amerika, Puerto Rico,Venezuela…Tot hij instructeur werd, heeft Stefan heel veelgevaren. “Ik ben overal geweest, maar hetleukst vond ik de reizen naar Amerika en naarwarme landen als Puerto Rico en Venezuela.”De verre trips waren voor hem dé reden om bijde marine te gaan. “Ik wilde wat van de wereldzien en ik wilde iets met techniek gaan doen.Bij de marine kon ik dat mooi combineren.”

Tegenwoordig vaart hij nog maar een week of zes perjaar: gemiddeld drie keer per jaar de bedrijfsoriëntatie-vaart van ongeveer veertien dagen die bij de type -opleiding hoort. “Binnenkort gaan we weer, dit keer naar Stavanger (Noorwegen). Kunnen de matrozen ervaren hoe het is om ook echt te váren aan boord vande Hr. Ms. de Ruijter. Het mooie is dat ze dan alle systemen draaiend kunnen zien, want dat is aan de wal niet mogelijk.”

IN DEZE RUIMTE LEERT STEFAN DE KLAS SLEUTELEN

Als hij zou willen zou Stefan overi-gens wel weer langer weg kunnen,maar: “ Ik ben naast mijn werk bezigmet een studie technische bedrijfs-kunde. Een deel van die studie wordtvergoed door de baas en als ik klaarben, kan ik met m’n diploma door-stromen naar de officiersopleiding.Dat zou ik eigenlijk het liefst willen.”



HIER LEGT STEFAN UIT HOE JE SPANNING MEET.

Meester Stefan blijkt minder strengMaar voorlopig heeft Stefan het nog heel erg naar zijn zinin zijn huidige functie. “Geen dag is hetzelfde. De ene dagsta ik voor de klas uit te leggen wat stroom, spanning enweerstand is, en hoe je die kunt meten, en de volgendedag staan we met z’n allen te sleutelen aan een diesel-motor.” Verder krijgt hij tijdens de opleiding meestal eenheel goede band met zijn leerlingen. “Op zich kunnen zemet vragen en problemen naar hun mentor, maar ze stappen toch vaker op mij af omdat ik qua leeftijd en rangdichter bij ze sta.” De negentien weken worden meestalafgesloten met een etentje, en dan blijkt meester Stefanineens een stuk minder streng dan zijn leerlingen dachten. “Achteraf kunnen ze er gelukkig wel om lachendat ik bijvoorbeeld hun kamer heb geïnspecteerd en dat ik ze op typisch militaire wijze de nodige discipline hebmoeten bijbrengen…”

GEEN DAG IS HETZELFDE VOOR STEFAN

LEVEN AAN BOORD (DEEL 2) MIJNENDIENST ARTIKEL


Hoe het ècht is om aan boord van een marineschip te leven, kun je alleen weten alsje het zelf ook echt een keer hebt meegemaakt. Jaime Karremann kan er inmiddelsuit ervaring over vertellen: hij voer vier dagen en vier nachten mee met mijnenjagerHr.Ms. Makkum, op zoek naar bommen en mijnen in de Noordzee. SUBS vroeg hemom met ons te delen hoe dat voor hem was en dan niet alleen de jacht op gevaar lijkeexplosieven, maar vooral ook alles daar omheen: het varen, het samenwerken metanderen, het recreëren, de band tussen de bemanningsleden die op een mijnenjager - een relatief klein schip - automatisch behoorlijk hecht is, de variatiein werkzaamheden doordat je met betrekkelijk weinig mensen bent en samen tochalles moet doen om zo'n schip operationeel te houden...

LEVEN AAN BOORD(DEEL 2)

Tekst en foto’s: Jaime Karremann

“Attentie, hier spreekt de commandant”, klinkt het door hetschip. “We liggen nu op 10 mijl voor de kust van Scheveningen.Vandaag en gisteren hebben we twee bommen met succesonschadelijk gemaakt. Na de oefening van vanmiddag metHr.Ms. Maassluis gaan we ten anker, zodat onze duikers deschroeven kunnen controleren. Omdat we de afgelopen dagenzulk goed werk hebben geleverd, wil ik van de gelegenheidgebruikmaken: terwijl we voor anker liggen mag iedereen dieniet is ingedeeld, van vier uur vanmiddag tot acht uur vanavondgaan vissen of zwemmen. De buitentemperatuur is 25 graden,de zeewatertemperatuur is 17 graden. Na acht uur vanavond zullen we het anker hijsen en doorvaren naar de Bruine Banken,waar we weer een bom gaan ruimen.” En tot slot: “Uit.”

ARTIKEL MIJNENDIENST LEVEN AAN BOORD (DEEL 2)


Kok vangt vis voor de maaltijd?Nadat de oefening met Hr.Ms. Maassluis succesvol is afgerond,komen verschillende mensen van de Operationele Dienst op postom het schip ten anker te laten gaan. De OD'ers zijn verantwoorde-lijk voor het besturen van het schip, voor het werk in de mijnenjacht-centrale, en voor werkzaamheden aan dek, zoals het uitwerpen vanhet anker. Met uitzicht op de Scheveningse pier zie ik de anker -ketting razendsnel aan me voorbij schieten. Even later melden deeerste vissers zich op het halfdek. Een van de liefhebbers ismatroos 1 Dennis van der Wal. Hij kan nog net even vissen voordathij weer aan het werk moet in de kombuis, want Dennis is matroosbij de Logistieke Dienst Verzorging (LDV) en kookt dus aan boord. Ikvraag hem of we vis eten. Hij lacht: “Ja, dat wel, maar niet de vissendie ik vang vandaag: die gaan gewoon terug de zee in!”

Zonaanbidders nemen het ervanNog geen tien minuten later hoor ik geschreeuwen gelach op het halfdek. Dennis haalt net tweemakrelen tegelijk binnen. Hij heeft het duidelijknaar z’n zin, maar Sander naast hem heeft al éénmakreel méér gevangen en vertrouwt op zijnvoorsprong. Na een half uur is het alweer gedaanmet het vissen - Dennis staat inmiddels te kokenin het kombuis. Voor het zwemmen zijn er nietveel liefhebbers. De meeste mensen zittengewoon aan dek en genieten daar van de zon.

LEVEN AAN BOORD (DEEL 2) MIJNENDIENST


Bommen ruimen bij het Engels platNa een tijdje zijn de duikers weer terug aanboord, nadat ze de schroef hebben gecontroleerd.De duikuitrusting gaat af en wordt afgespoeld.Even later hoor ik een enorme plons. En nog één.De duikers liggen weer in het water, maar nu zonder uitrusting, breed lachend. Vier sprongenlater klimmen ook zij weer aan boord. De beman-ning is intussen weer druk met werken of slapen:terug naar de orde van de dag. De commandantbesluit het anker te laten hijsen en koers te zetten richting het Engels plat. Daar moeten nogeen aantal bommen worden geruimd.

ARTIKEL MIJNENDIENST LEVEN AAN BOORD (DEEL 2)


Professioneel, strak én relaxed, én enthousiastOp de brug wordt gecommuniceerd met de TechnischeCentrale, want de diesels moeten weer worden opgestart.De bemanningsleden die net ontspannen met elkaar op hethalfdek stonden te praten, richten zich nu weer op het hanteren van de afgesproken procedures. Geen lolligegesprekken over de verbinding - ze zitten meteen weer inhun andere rol: professioneel, strak en kort. Maar de sfeerwordt er niettemin geen greintje minder aangenaam op.Datzelfde geldt ook op de brug, waar één officier Zeedienst(de officier van de wacht) en één matroos OperationeleDienst (OD) staan. De OD’er is roerganger en krijgt zijnorders van de wachtsofficier, die de koers zorgvuldig controleert op de kaart en af en toe een blik op de radarwerpt. Ondertussen hebben de twee het over de eerst -volgende reis van het schip naar de Oostzee. Een tweedematroos komt binnen en doet enthousiast mee in hetgesprek. Waarom Tallin een leukere haven is dan Helsinki,kaatst de discussie heen en weer van de één naar deander. Aan gespreksstof geen gebrek.

Doorvaren om de zee weerveiliger te makenTerwijl de mensen op de brug het schip veilig100 kilometer uit de kust naar de volgendebom sturen, is de rest van de bemanningdruk bezig met zijn of haar werkzaamhedenof geniet van z’n vrije tijd. Diep in het schipcontroleert een matroos de temperatuur vande schroefas, een sergeant werkt in een kantoor de administratie uit van zijn perso-neel, een wachtsofficier ligt na zijn dienst teslapen, en in het cafetaria kijken matrozen opde tv naar de Champions League. De zon zaktlangzaam in zee en de duisternis valt in.Hr.Ms. Makkum vaart rustig door om hetleven en werken op zee weer veiliger temaken. Terwijl voor sommige bemannings -leden de dag er weer op zit, gaat voor anderen de werkdag juist weer beginnen.

DE ROLLENKAART (DEEL 3) WIST JE DAT... RUBRIEK


DE ROLLENKAART (DEEL 3)

VERLAATROL OP POST! VLIEGROL OP POST!

Voor de vliegrol hoeven in het Caribisch gebied geenspeciale oefeningen worden gepland, want vaak is hetdaar sowieso zeker twee keer per dag en vaak éénkeer per nacht ‘raak’: dan gaat een heli vanaf het schipde lucht in voor een patrouille, en later weer terug. Ookop reizen naar bijvoorbeeld de Perzische Golf of deMiddellandse Zee is de vliegrol aan de orde van de dag,soms voor patrouilles, soms tijdens oefeningen metandere schepen , maar ook om de vliegers voldoendegelegenheid te geven om het gevoel van opstijgen enlanden op een varend schip in de vingers te houden..

Naast z’n gewone werkzaamheden heeft vrijwel iedereen aanboord van een marineschip een aantal neventaken of rollen. Opeen speciale ‘rollenkaart’ staat voor iedereen precies aangegevenwat ’ie moet doen in bijzondere situaties: bij bevoorrading op zee(de BOZ-rol) , bij het aanmeren of afmeren (de meerrol), bij hetopstijgen of landen van een helikopter aan dek (de vliegrol), maarook bij drenkelingen of gewonden of écht grootscheepse calami-teiten waarbij iedereen het schip moet verlaten (de verlaatrol). De verlaatrol wordt voor alle zekerheid elke keer geoefend wanneer het schip uit een haven vertrekt – althans, tot aan het moment dat de reddingsvlotten daadwerkelijk overboord zouden worden gegooid…

Tekst: Rita Meshulam

RUBRIEK WIST JE DAT... DE ROLLENKAART (DEEL 3)


Foreign Object DamageEen van de eerste dingen die in gang wordengezet wanneer er vanaf de brug wordt gepraaiddat er een helikopter komt ‘oplanden’ (“Vliegrol oppost! Vliegrol op post!”) is een FOD-inspectie doorde nautische dienst, oftewel een controle opForeign Object Damage. Er wordt dan gecheckt ofer geen losse dingetjes – schroefjes, kleineonderdelen of bijvoorbeeld smeulende peuken –aan boord van het schip liggen die door de lucht-verplaatsing van de rotors van de heli omhooggestuwd zouden kunnen worden en mensen inhet gezicht zouden kunnen vliegen.

Bij deze rol zijn vooral de mensenvan de nautische dienst betrokken,de brug, de commandocentrale, deboordvliegtuigploeg (meestal eenneventaak van mensen van deLogistieke Dienst Verzorging) ennatuurlijk het helidek. De rest van debemanning kan tijdens de vliegrol inprincipe doorgaan waar ’ie meebezig was, hoewel… Tijdens de procedure gelden voor het heleschip wél bepaalde beperkingen: jemag geen hoofddeksel dragen, ermag niet gelast worden, en roken is tijdelijk verboden.

Ondertussen gaat de vliegdekofficier (VDO) naarhet helidek om zich voor te bereiden op het ontvangen van de helikopter. Op de brug wordttegelijkertijd een checklist afgewerkt met allerleipunten die van belang zijn voor een veilige lan-ding. Bepaalde antennes worden bijvoorbeeld inlaag vermogen gezet omdat ze anders storen ophet instrumentarium van de helikopter, de officiervan de wacht berekent de limieten waarbinnenhet schip moet varen, en ’s nachts worden er speciale lichten aangezet. De commondocentra-le-officier en de helikoperdirectie-officier makenzich in de commandocentrale gereed om het toestel via hun systemen te begeleiden, en tegende tijd dat de heli nadert, staat de boordvliegtuig-ploeg klaar op het helidek om hem te ontvangen.



DE ZIEKENMA SPRINGT OOK IN DE RHIB

"REQUEST GREEN FOR LAND ON"

Groen licht?Op het laatste moment stemmen de VDO, de officiervan de wacht en de commandocentrale-officier metelkaar af – check, check, double-check – of het schipecht klaar is voor de landing. “Request green for landon”, vraagt de vliegdekofficier aan de officier van dewacht. Deze vraagt voor de laatste keer of de commandocentrale-officier het er mee eens is. Alsalles echt in orde is, druk hij een groen licht aan endat zien ze dan in de helikopter. Wanneer de heli evenlater aan boord is geland, gaan de mensen van deboordvliegtuigploeg er meteen op af om het toestelaan het dek vast te maken met lashings. For the timebeing zit de vliegrol er weer op; de normale werk-zaamheden worden hervat en voor sommige mensenis het tijd voor een sigaretje…

Zinkend schipVan een heel andere orde is de verlaatrol. Als hetgoed is maak je die nooit ‘voor het echie’ mee,want met z’n allen het schip verlaten doe je – opzee althans – natuurlijk alleen in het meest extreme geval, namelijk als de boel dreigt te gaanzinken. Maar stel dat… Dan moet iedereen welprecies weten wat ’ie moet doen. Daarom staat datniet alleen op de rollenkaart, maar wordt dat tot opbepaalde hoogte ook regelmatig beoefend.

RUBRIEK WIST JE DAT... DE ROLLENKAART (DEEL 3)


Rood = waterdichtStel dus dat een aanvaring met bijvoorbeeld eenvisserschip, een container of een walvis nietmeer te vermijden is en het ergste wordtgevreesd… “Attentie hier de brug, commandantmet spoed op de brug!” Terwijl de officier van dewacht het schip al druk aan het manoeuvrerenis, snelt de commandant naar de brug voorspoedoverleg. Inderdaad, ziet hij ook, dit gaatniet goed! “Attentie hier de brug, een aanvaringmet een container is niet meer te vermijden. Hetis rood sluiten, rood sluiten!” Piep, piep, piep,klinkt het alarm. Beneden in het schip haastiedereen zich om alle deuren en luiken waar eenrood teken op staat te sluiten. Als dat eenmaalgebeurd is, is het schip van binnen in elk gevalwaterdicht afgesloten. “Attentie hier de brug, hetis einde rood sluiten, aanvang blanket search!”Het schip krijgt een andere sluittoestand, ergaan weer wat luikjes en deuren open, en demensen van de NBCD-organisatie van het schipbeginnen ruimtes af te lopen die ze controlerenop scheuren, lekken en andere calamiteiten.

VDO HAALT DE HELIKOPTER BINNEN

SUBS

Vliegrol

IEDER VLOT HEEFT ZIJN EIGEN VLOTCOMMANDANT



Hier houdt de oefening op, maar wat er vervolgens inhet echt zou gebeuren moet ook iedereen weten: dereddingsvlotten worden overboord gegooid, iedereenspringt op het dakje van het vlot en neemt via de zij-kant z’n uiteindelijke plaats in. Als alle vlotten com-pleet zijn, worden ze naar elkaar toe geroeid en aanelkaar vastgemaakt. Einde verlaatrol – en nu maarhopen dat er snel gereageerd wordt op de S.O.S.…

Zwemvest aan, wit hoofddeksel opAls uit deze ‘blanket search, het aflopen vande ruimtes’ blijkt dat er bij de waterlijn eenenorme scheur in de scheepswand is ontstaan die niet gedicht kan worden methet lekstopmateriaal aan boord, moet hetuiterste scenario in werking worden gezet.“Attentie hier de brug, het is verlaatrol oppost, verlaatrol op post!” Nu is het belangrijkdat iedereen goed weet welk vlotnummer enwelke bijbehorende functie er op z’n rollen-kaart staat. Er zijn een aantal genummerdereddingsvlotten, elk met een eigen vlotcom-mandant. Per vlot zijn er mensen ingedeeldom het overboord te werpen of om ervoor tezorgen dat er proviand meegaat aan boord.Terwijl de vlotten aan bakboord, aan stuur-boord en op het helidek worden klaar -gemaakt om overboord gegooid te worden,hijst iedereen zich in z’n zwemvest gaat snelz’n ‘crashpack’ halen – een waterdicht afge-plakte plastic tas met droge warme klerenen ander overlevingsmateriaal – en zet eenwit hoofddeksel op om straks op zee goedzichtbaar te zijn. Zo moet de hele bemanningbinnen korte tijd ieder op een vooraf bepaal-de plek klaarstaan om van boord te springen.

ARTIKEL AANKONDIGING MARINEDAGEN 2008


MARINE

DAGEN

2008JA,

JE LEEST

HET GOE

D: DE NA

TIONALE

VLOOTDAG

EN HETEN

VANAF D

IT JAAR

DE

MARINEDA

GEN! MAA

R VOOR J

OU VERAN

DERT ER

AAN DE I

NHOUD VA

N DEZE D

AGEN GEL

UKKIG

WEINIG.

OOK DIT

JAAR STA

AN WE WE

ER MET D

E

ENIGE EC

HTE SUBS

-TENT OP

HET MAR

INE TERRE

IN

IN DEN H

ELDER, E

N OOK DI

T JAAR H

EBBEN WE

VOOR JOU

ALS SUB

S-LID NA

TUURLIJK

WEER

EEN SPEC

IAAL SUB

S-PROGRA

MMA!

BEKIJK D

E MARINE

EENS

VAN EEN

ANDERE K

ANT

Er zijn maar weinig jongeren die de marine-

haven ooit van de andere kant hebben

gezien, maar exclusief voor SUBS-leden

wordt er dit jaar een rondvaart gehouden

door de haven, natuurlijk met heel veel info

over de schepen die je onderweg tegenkomt

en over de haven zelf. Het schip waarop je

als SUBS-lid mag meevaren, is dat van het

Zeekadetkorps Den Helder, de Lacomblé.

INSCHRIJ

VEN:

WEES ER

SNEL BIJ

!

Inschrijven voor de rondvaart of

voor andere SUBS-activiteiten

doe je in de SUBS-tent. Die zal dit

jaar weer duidelijk zichtbaar op

het Marine Activiteiten Kamp

(MAK) staan. Wees er wel snel

bij, want er zijn maar een beperkt

aantal plaatsen aan boord!

ALGEMEEN

PROGRAM

MA

Tijdens de Marinedagen zijn veel

Nederlandse marineschepen open -

gesteld voor het publiek. ’s Ochtends en

’s middags kun je bovendien spectacu-

laire demonstraties in de haven ver-

wachten. Zorg dus dat je een goed plek-

je aan de kade bemachtigt! De exacte tij-

den van de demonstraties en de namen

van de opengestelde schepen vind je in

het programmaboekje dat je bij aan-

komst op het marineterrein ontvangt.

CHECK

IT OUT!

WAT:

MARINEDAGEN 2008

WAAR:

DEN HELDER

WANNEER:

11, 12 & 13 JULI 2008

KEURING MARINE ARTIKEL


AANGENOMEN!

AANGENOMEN!AANGENAAM…

Hoewel Evert-Jan als kind al wel belangstelling had voorde marine, bleef het aanvankelijk gewoon bij die jongens-droom. Maar toen hij bijna klaar was met zijn opleidingMBO Elektrotechniek, begon het toch te kriebelen. “Ikbesefte dat ik spannender werk zocht, en dat ik iets nutti-gers wilde doen”, zegt hij. Op beurzen sprak hij mensenvan de marine en later besloot hij naar de Infodag te gaan.“Uiteindelijk heb ik gesolliciteerd bij het Korps Mariniers.”Waarom het Korps? “Het teamgericht werken spreekt meaan, en de discipline, de uitdaging. Het is een zware oplei-ding.” Ter voorbereiding op de keuringen volgde Evert-Janeen heel trainingsschema. “Bijna elke dag fitness, en daar-naast nog karate en zwemmen. De keuring viel me dan ook

best wel mee. Het hardlopen met de bal-ken was het zwaarst, maar zelfs dat gingwel.” Alleen het lange wachten tussen de verschillende testsdoor, dat was minder. Voor de psychologische test had Evert-Jan zich niet speciaal voorbereid. “Maar die was uiteindelijkook niet zo moeilijk.” Toekomstige kandidaten adviseert hijvooral om van te voren veel te sporten. Tot hij zelf aan zijnopleiding begint wil hij ook nog meer en nog zwaarder gaantrainen. “Ik ga nu ook meer aandacht besteden aan onderde-len die specifiek voor mariniers van belang zijn, zoals marsenmet kisten aan en rugzak op.” Hij heeft er echt zin in. “Ik hoophier met een team in binnen- en buitenland te kunnen werkenaan vrede en veiligheid.”

Of je er nou altijd al van droomt om ‘later als je groot bent bij de marine tegaan, of dat je pas ontdekt dat dát het voor je is nadat je je in een ‘gewone’baan stierlijk hebt lopen vervelen… Ooit komt voor iedereen die bij de marinewil werken het moment waarop hij of zij besluit: ik ga ervoor! SUBS vraagteen marinier, een officier Zeedienst en een korporaal WapentechnischeDienst – vlak nadat ze waren aangenomen – waarom zij voor de marine envoor hun dienstvak hebben gekozen, hoe ze zich op de keuringen hebbenvoorbereid en wat ze daar achteraf van vinden.

EVERT-JAN MOOK (20),AANGENOMEN VOOR OPLEIDING TOT MARINIER DER EERSTE KLASSE

ARTIKEL KEURING MARINE


Toen Nadine drie jaar geleden bij Sail 2000 een marineschipzag liggen, zag ze stiekem al voor zich hoe ze er zelf ooitéén zou besturen. Ze hield van water en van de techniek,maar de beroepsvaart had haar nooit getrokken; het avon-tuur van de marine wél. Omdat elektrotechniek en adminis-tratie haar niet zulke spannende dienstvakken leken, koosze voor de opleiding Officier Zeedienst. “Als ik vroeger mee-ging op het bootje van mijn oom en tante, moest ik ook altijdzorgen dat alle bruggen open gingen. Straks komt dat inmijn werk weer een beetje terug…” Toen Nadine eenmaalaan boord van het marineschip was geweest, was ze ver-kocht. Maar het duurde nog drie jaar voordat ze zich koninschrijven voor de keuring. “Daar heb ik me dan ook goedop voorbereid op de testen. Vooral voor de Aanname enAdvies Commissie (AAC). Je voert dat een soort sollicitatie-gesprek van ongeveer 45 minuten met de commissie. Ikheb hiervoor de website goed bekeken en voor mezelf een

samenvatting gemaakt van allepunten waarvan ik dacht dat zebelangrijk waren. Ook heb ik allefuncties bestudeerd en dan vooral defunctie die ik zou willen doen. Daarna heb ik mijn motivatie oppapier gezet.” Ter voorbereiding op de sporttest heeft Nadinevooral sit-ups en push-ups gedaan. De keuring vond ze redelijkgoed gaan. “Het eindgesprek kwam alleen al vroeg zonder datdit was aangegeven; ik kon toen nog niet al mijn vragen stel-len.” Het zwaarst vond ze de psychologische test. “Ik had mehier wel op voorbereid door goed over mezelf na te denken,maar er werd echt ver doorgevraagd.” Andere kandidaten raadtze aan om zich voor de keuring goed te verdiepen in het werkvan de marine en in de functie waarop ze solliciteren. En omlekker fit op te komen voor de sporttest, natuurlijk. In de toe-komst hoopt Nadine aan veel missies mee te kunnen werken,ook in het buitenland, liefst in wisselende teams.

Op school werd Wesley gewezen op een Infodag van demarine. Dat leek hem wel wat. Later mocht hij ook nog

mee met een vaardag. Ook daar had hij wel zin in.En inderdaad, tijdens die vaardag besefte hij dat

dit was wat hij wilde: de marine. Hij hieldaltijd al van techniek en heeft er nu voorgekozen om Korporaal WapentechnischeDienst te worden. “Om meteen korporaal tekunnen worden, moest ik wel eerst mijnMBO-opleiding afronden.” Op de keuring

heeft Wesley zich eigenlijk helemaal nietvoorbereid. “Ik ben er gewoon heen gegaan en

dacht bij mezelf: ik merk het vanzelf wel.”Hardlopen en fitnessen deed hij al af en toe, maar niet

speciaal voor de sporttest. “Toch viel die me erg mee, ik vondhem niet moeilijk. Alleen de krachttest was zwaar. Conditieheb je wel als je af en toe naar school fietst, maar kracht moetje veel gerichter trainen.” De psychologische test ging prima,vond Wesley, al moest hij wel lang op zijn beurt wachten. Voordeze test heeft Wesley maar één tip: blijf jezelf! Wesley looptnu al stage bij de Koninklijke Marine en dat is dan ook hoe hijde toekomst ziet. De Eerste Martieme Militaire Vorming zaleerst even doorbijten worden, verwacht hij, en dan daarnadoor naar de schoolbanken. Als hij vervolgens echt in zijnfunctie gaat werken, hoopt hij veel aan onderhoud en controlevan schepen te mogen doen. “Maar eerst nog even wachtentot de opleiding begint. Tot die tijd ga ik werken én elke daghardlopen!”

AANGENOMEN!

NADINE ARSENIE (18), AANGENOMEN VOOR OPLEIDING TOT OFFICIER ZEEDIENST

WESLEY BOBBINK (20), AANGENOMEN VOOR OPLEIDING TOT KORPORAAL WAPENTECHNISCHE DIENST

SUBS DUIKEN DIEPER...

MIJNENJAGEN & TECHNIEKBij de Bruine Banken, ruim 90 kilometer uit de kust,kreeg een visser een paar dagen geleden de schrikvan zijn leven: in zijn netten trof hij ineens een bomaan! Werk aan de winkel dus voor Hr.Ms. Makkum,een mijnenjager van de Nederlandse marine.

MIJNENJACHT (DEEL 1)

SUBS

DUIKEN

DIEPERSpeciaal voor SUBS-magazine gaat

Jaime Karremann (29) op onderzoek uit

bij de Koninklijke Marine. Elk kwartaal

duikt hij in een ander onderwerp.

MIJNENJACHT SUBS DUIKEN DIEPER RUBRIEK


Na een nacht varen komt Hr.Ms. Makkumaan op de locatie die van te voren wasopgegeven: de Bruine Banken. Het enigewat je om je heen ziet, is zee, zee, en nogeens zee. Maar toch. Onder dat onschuldigogende oppervlak liggen blijkbaar nog weleens gevaarlijke explosieven. Om heel stilen langzaam richting de bom te kunnenvaren, gaat het schip hier over opelektrische vaart: e-vaart, zoals dat wordtgenoemd. De gasturbine wordt ingezet omde elektromotor van stroom te voorzien.

Tekst en foto’s: Jaime Karremann

OP ZOEK NAARDE BOM!

DE PAP WORDT BESTUURD VANUIT DE MIJNENJACHTCENTRALE

RUBRIEK SUBS DUIKEN DIEPER MIJNENJACHT


De mijnenjager beschikt over tweesonars. Eén daarvan heeft een groot bereik en kan grote voorwer-pen al op vele honderden metersafstand zien. Als er een interessantcontact is waargenomen, richt deaandacht zich op het rechter beeld-scherm in de centrale. Daarop worden de gegevens vertoond vande zeer gevoelige sonar voor dekorte afstand. Aan de hand daarvankan meestal wel worden bepaald of het om een mijn of bom gaat, ofmisschien gewoon om een steen of ander ongevaarlijk voorwerp.

Oplichtende puntjesTijdens een mijnenjacht wordt het schipniet bestuurd vanaf de brug, zoals normaal gesproken het geval is, maarvanuit de mijnenjachtcentrale. In hetmidden van de centrale staat een groenoplichtende beeldkast, met daarin eendigitale vorm van het schip. Hier zijn depositie van de gemelde bom en hetbereik van de sonar te zien. Wat desonar waarneemt, wordt zichtbaargemaakt op een aantal beeldschermenin de centrale. Twee matrozen (opera-tors) zitten daarop geconcentreerd tekijken naar de oplichtende puntjes(echo’s). Voor leken zien die er allemaalhetzelfde uit, maar geoefende ogenzien aan een echo met gemak of heteen ribbel zand is of een bom.

MIJNENJACHT SUBS DUIKEN DIEPER RUBRIEK


De contacten zijn wat vaagVandaag zijn de contacten wat vaag en de AssistentMijnenjacht Officier, korporaal OD Jeroen Karreman, stuurthet schip om het gemelde contact heen, zodat met desonar de andere kant ervan bekeken kan worden. TerwijlJeroen naar het kompas en het grote groene beeldschermkijkt, stuurt hij het schip met twee stuurknuppels de juistekant op. Dit moet heel voorzichtig gebeuren, want voor jehet weet vaar je het contact voorbij en dan duurt het evenvoor de sonar het weer in beeld heeft.

Ook van de andere kant is niet goed te zienwat het contact precies is. Daarom besluitde Mijnenjacht Officier, LTZ2 Menno Visser,om de PAP het water in te sturen. De PAPis een gele mini-onderzeeboot die bestuurdwordt vanuit de centrale. Aan de onderkantervan zitten een lamp en een camera,waarmee het contact op een tv-scherm inde centrale bekeken kan worden.

De dekploeg krijgt opdracht om de PAP inorde te maken. Even later wordt ’ie op hethalfdek naar achteren gereden. Als allesgecontroleerd en aangesloten is, wordt dePAP met de kraan voorzichtig overboordgezet. Zodra de hij in het water is, wordthij door de wapentechnische dienst naarvoren gevaren totdat de commando -centrale de PAP kan zien en de controlekan overnemen. Even later stuurt korporaalOD Nathalie Nelemans de mini-onderzee-boot langzaam naar de positie van het contact. Geconcentreerd kijkt ze naar hettv-scherm, waar nu nog niets anders tezien is dan een zwart beeld met boveninhet kompas. Met stuurknuppels houdt zede PAP op koers. Ook de MijnenjachtOfficier houdt het beeldscherm goed in degaten. Hoewel de PAP een (mini-)onder-zeeboot is, blijft ’ie tot boven de gemeldepositie boven water. Dan laat Menno dePAP stoppen en geeft hij opdracht om hetvaartuig onder water te laten gaan.

DGFDXG

DE PAP WORDT TE WATER GELATEN

RUBRIEK SUBS DUIKEN DIEPER MIJNENJACHT

JAARGANG 8 SUBS-MAGAZINE 3

Sneeuw onder waterIn de mijnenjachtcentrale neemt de spanning toe. De twee operators houden hun ogen gericht op deoranje beeldschermen, terwijl de Mijnenjacht Officiersamen met Nathalie geconcentreerd naar het tv-scherm zit te turen. De PAP zakt steeds verder naarbeneden. De lamp onder het bootje gaat aan, maarnog altijd wordt er niet veel meer zichtbaar dan eensoort sneeuw onder water. Plotseling komt de bodemin beeld. De ribbels op de zeebodem zijn goed zicht-baar en de PAP gaat langzaam vooruit. De besturingvanuit de mijnenjachtcentrale lijkt eenvoudig, maar isdat helemaal niet. Zeker niet door de stroming en dekabel die de PAP achter zich aan sleept.

“Ja, dat is hem!”Het is helemaal stil in de donkere centrale, op hetgeruis van de airconditioning na. Af en toe wordt dieonderbroken door de koerswijzigingen die deMijnenjacht Officier geeft. Ribbel na ribbel glijdt erdoor het beeld. Dan duikt er op het scherm plotselingeen zwart gevaarte op. Nathalie laat de PAP directstoppen. “Ja, dat is hem!” roept een van de duikersachterin de mijnenjachtcentrale. Het gevaarte wordtherkend als een Engelse 1000-ponder, een enormevliegtuigbom. Hij ligt op wel 40 meter diepte, maarzelfs de zeesterren op de bom zijn nu goed te zien.

In het volgende nummer: hoe

de bom onschadelijk wordt ge -

maakt, en de belangrijke rol die

ervaren duikers daarbij spelen.

PAGINA 25

Neem nou dansles. Dat iswaarschijnlijk niet het eerstewat bij je opkomt als je aanonze marine-officieren in oplei-ding denkt. Toch moeten zeallemaal kunnen stijl dansen.Degenen die het al kunnen,krijgen ‘vrijstelling’ van de les –behalve de dames; al dansendie nog zo goed, soms moetenze wel twee of drie cursussenachter elkaar meedoen, als‘oefenmateriaal’ voor de heren.De dames zijn per slot vanrekening veruit in de minder-heid en zonder hen zouden deheren het nóóit leren...

BACK TO SCHOOL RUBRIEK


STUDEREN AAN HET KIM

STUDEREN AAN HET KIM(DEEL 3)

Dat ze in de collegezalen en in hun studiehok doorgaans vooral studéren, dat is maar goed ook. Want het is natuurlijk wel de bedoeling dat Maurits en Canan, jongstejaars adelborsten aan het Koninklijk Instituut voor de Marine (KIM), hun tentamens en opdrachten uiteindelijk halen. Maar zitten ze dan het hele jaar alleen maar met hun neus in de boeken…? Nou, nee! In dit nummer vertellen ze over verplichte nevenacti-viteiten die soms weinig te maken lijken te hebben met hunstudie, maar die bij nader inzien vaak toch echt wel ‘deel van de opvoeding’ blijken te zijn.

MAURITS & Z'N MATEN

RUBRIEK BACK TO SCHOOL STUDEREN AAN HET KIM


Voor schut op de dansvloerMaar waarom moeten alle adelborsteneigenlijk kunnen stijldansen? Enerzijdsomdat ze op het winterbal (in novem-ber) en tijdens het assaut (het jaarlijk-se mega-galafeest op het KIM, meestalin april/mei) natuurlijk een goedeindruk moeten maken, al was hetalleen maar op hun ‘date’. Anderzijdsmoeten de adelborsten ook kunnenstijldansen voor het geval dat ze ooitbij een feestelijke ontmoeting met buitenlandse hoogwaardigheids -bekleders ten dans worden gevraagd.Dat gebeurt weliswaar zelden of nooit,maar áls het aan de orde is, mogen zenatuurlijk niet voor schut staan!

BACK TO SCHOOL RUBRIEK


STUDEREN AAN HET KIM

DIT JAAR ZIJN HET DE C&A-WEDSTRIJDEN

KIM-cross door de duinenDan sport. Omdat je als toekomstig officier altijd fiten behendig moet zijn, wordt er meerdere keren perweek gesport. En soms zijn er speciale sportactivi-teiten. De KIM-cross, bijvoorbeeld, is een jaarlijksterugkerende race waarbij de heren een parcoursvan 8,2 kilometer moeten afleggen en de vrouwe -lijke adelborsten 4,2 kilometer. Canan: “Doordat jeeen heel stuk door de duinen moet rennen, en danzo snel mogelijk, schijnt het érg pittig te zijn!”

Een evenement waar vaak reik-halzend naar wordt uitgekekenomdat het veel méér is dansport, zijn de jaarwedstrijden.“Elk jaar is er een competitievan twee dagen – vrijdag enzaterdag – tussen de eerste-jaars, de tweedejaars en dederdejaars.” Er is volleybal,basketbal, voetbal, zwemmen,atletiek, judo, et cetera, en ooknog een ‘special act’ – dit keerwas dat een soort apekooi metde raarste ‘kunstjes’. “Zaterdagaan het eind van de dag werdbekendgemaakt dat de derde-jaars hadden gewonnen”, ver-telt Canan. “En dat terwijl wijvrijdag nog de besten waren…Maar de jaarwedstrijden zijn opzich ook bedoeld als een so -cia le happening: je komt ieder-een tegen, trekt twee dagenlang intensief met elkaar op, en hebt een hoop lol samen.”



ZeekinderenZaterdagavond direct na de jaarwedstrij -den is het opnieuw tijd voor een feest. Datbegint met het pa-zeun-diner. “Pa is in ditgeval zeepa of zeema (een oudstejaar adelborst), en die kan een of meerdere zee-kinderen (jongstejaar adelborst) hebben”,legt Maurits uit. “Die avond eet iedereenmet z’n eigen ‘zeefamilie’ aan tafel, enwordt er weer eens uitgebreid bijgepraat.”

Proud to be foutOp de vrijdag van de jaarwedstrijden werd er ’savonds bijvoorbeeld een feestje gehouden met alsthema ‘Proud to be fout’. “Dan mag je je voor éénkeertje zo idioot mogelijk aankleden”, vertelt Maurits.“Mijn outfit? Haha, die was vooral grappig én eenbeetje pikant. Meer zeg ik niet…” Er waren mannenmet roze-paarse maillots, vrouwen met opgeplaktesnorren, er liepen mensen op klompen, in suffejaren-zeventig-kleding – hoe fouter, hoe beter!

Na het eten wordt er gewoon weer verder gefeest,met allerlei extraatjes die de tweedejaars hebbengeregeld. “Dit jaar was er bijvoorbeeld een illusionist. Die was echt superleuk, hij deed vanalles met kaarten en muntjes en ik snapte er helemaal niks van, echt heel knap”, vertelt Canan.“Verder was er ook een ‘casino’ gehuurd, althansdrie speeltafels waar je onder andere kon pokeren– alleen met fiches, hoor, niet met echt geld. Enwe hadden een drive-in, dat was dan een dans-vloer. Daar heb ik me vooral uitgeleefd.”

EEN VAN DE DECORS VAN HET ASSAUT

STUDEREN AAN HET KIM BACK TO SCHOOL RUBRIEK


Uitslapen tot twee uur ‘s middagsTja, en dan heb je dus vrijdag overdagjaarwedstrijden gehad met iedereen vanhet KIM, ’s avonds het ‘Proud to be fout’-feest, zaterdag overdag nog meer sportwedstrijden, zaterdagavond het pa-zeun-diner en een grandioos feest…En wat gebeurt er dan zondag?“Uitslapen tot twee uur ’s middags!”lacht Canan. “Je zou op zich wel naarhuis mogen, maar je moet ’s avondsalweer terug zijn op het KIM en je bentnatuurlijk hartstikke moe van alles, dusvrijwel iedereen blijft dat hele weekendgewoon hier. En dat is best een keerleuk… Om in het bedje te liggen waar jenormaal gesproken altijd vroeg uit moet,op de slaapzaal die je normaal gespro-ken altijd heel netjes moet houden…Overigens zaten we zondagavond welweer helemaal terug in onze militairediscipline hoor!”

De jaarwedstrijden zijn altijd een goed meetpunt om te kijkenwaar mensen wel en niet in uitblinken, en dat is weer vanbelang voor een andere jaarlijkse wedstrijd die het ene jaar bijde landen luchtmachtcollega’s in Breda wordt gehouden (danheten het de C&A-wedstrijden, oftewel Cadetten&Adelborsten)en het andere jaar in Den Helder (en dan heten het de A&C-wedstrijden, de adelborsten voorop). “Dit jaar is het in Breda”,vertelt Maurits. “En eigenlijk is het altijd zo dat degene wint diede thuiswedstrijd speelt. Zij mogen – naast alle vaste onder delen – drie keuzesporten aangeven, en dan kiezen zenatuurlijk sowieso drie sporten waar ze heel goed in zijn. Ensommige dingen oefenen zij ook veel vaker dan wij.” Een anderprobleempje is dat de cadetten met ongeveer duizend man zijnen de adelborsten maar met een stuk of tweehonderd. Maurits:“Zij hebben dus de luxe dat ze voor elk onderdeel hun bestemensen kunnen inzetten; wij hebben veel minder keuze. En bijelke sport moet een x-aantal dames meedoen en daar hebbenzij er veel meer van dan wij. Onze dames moeten dus veelvaker komen opdraven.”

DE A&C/C&A-WEDSTRIJDEN LEVEREN LEUKE CONTACTEN OP

TOUWTREKKEN TIJDENS DE JAARWEDSTRIJDEN



VerbroederingDat je makkelijk met verschillende mensenkunt omgaan is niet alleen belangrijk voor degezelligheid, maar ook omdat je later tijdensje militaire werk verplicht zult samenwerkenen samenleven met collega’s die je zelf nietuitkiest. Vandaar dat je daar op veel momen-ten alvast mee leert omgaan. Dat is elke dagook heel duidelijk tijdens de middagmaaltijd:je mag dan namelijk niet zomaar aanschui-ven bij je maatjes, nee, er is altijd een anderetafelindeling waarbij vier jongstejaars, tweetweedejaars en twee derdejaars samen aanéén tafel moeten eten. “Daar komen soms deraarste gesprekken uit voort”, lacht Canan.En inderdaad blijkt het verbroederend te werken: Maurits en Canan kennen inmiddelsalle adelborsten op het KIM, sowieso vangezicht, vrijwel allemaal van achternaam, ensteeds meer mensen ook verder dan dat.Omgaan met mensen met wie je niets denktte hebben – hier op het KIM hoort het erbij alseen deel van je opvoeding.

Zandhazen en vissticksOok wanneer aan het eind van de dag deonderlinge strijd tussen de ‘zandhazen’ (decadetten, die zich superieur voelen) en de‘vissticks’ (de adelborsten, die zich óóksuperieur voelen) uitgestreden is, blijven deonderlinge grapjes en pesterijtjes gewoondoorgaan. Maar ondertussen zijn er weldegelijk weer leuke contacten gelegd en isde sfeer gezellig en vriendschappelijk, zekertijdens het feest waarmee de A&C/C&A-wedstrijden worden afgesloten.

COLOFON

SUBS-MAGAZINE IS EEN UITGAVE VAN DE KONINKLIJKE MARINE. HET IS BESTEMD VOOR ALLELEDEN VAN SUBS -DE JONGERENCLUB VAN DE MARINE- EN VERSCHIJNT VIER KEER PER JAAR.

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE:Silvana Amerika

Caroline Hellendoorn

Rita Meshulam, Veritaal

Annelies de Reus, Veritaal

Jaime Karremann

Maartje van der Maas

Kris Manders

Susy Honer

Koninklijk Instituut voor de Marine

Audiovisuele Dienst Defensie

VORMGEVINGKrijn Ontwerp, Nijmegen

DRUKHollandia Printing, Heerhugowaard

REDACTIEADRESKoninklijke Marine

SUBS-magazine

Postbus 2630

1000 CP Amsterdam

INSCHRIJVENBen je nog geen lid van SUBS en wil

je je inschrijven? Surf dan naar

www.subs.nl, klik op CLUB en kies

’Lid worden’.

AFMELDENWil je geen lid meer zijn van SUBS?

Mail dit dan ff naar [email protected],

en vermeld daarbij je adres en

geboortedatum.

SUBSSUBS-MAGAZINE JAARGANG 8 NUMMER 3 JULI 2008

SUBS-magazine 3-2008

Documents

Transcript of SUBS-magazine 3-2008