PROJECTMATIG WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK‘‘Vorming van de basiscompetenties in de initiële lerarenopleiding

voor het werken in een inclusieve setting via actieonderzoek’

Sander Van AckerGeert Van BuynderInge Van de putte

Achtergrond

(Toekomstige) leraren voelen zich niet voorbereid (o.a. Cook 2001, Loreman e.a., 2005)

Handelingsverlegenheid (De Vroey, 2004)

Consequenties naar de leraar en lerarenopleiding

KaHo Sint-Lieven, Campus Waas al een aantal jaren zoekende om de draagkracht van beginnende leraren te verhogen

Begripsinvulling ‘Inclusie – inclusief onderwijs’

Onderwijs in heterogene klassituatie

Streven naar:– maximale participatie– hoog mogelijk gevoel van welbevinden– persoonlijke vooruitgang– aanvaarding en integratie nu en later

(Giangreco, 1994)

Doelstelling PWO- onderzoek

H1. De competenties nagaan en verfijnen waarover leerkrachten moeten beschikken om te functioneren in een inclusieve setting (Basiscompetenties Inclusie)

H2. Toetsen of actieonderzoek een efficiënte manier is om laatstejaarsstudenten ILLO een hogere beheersingsgraad van de Basiscompetenties Inclusie te doen verwerven

H3. Het effect nagaan ‘van functioneren in een inclusieve setting’ op de attitudes ten aanzien van inclusie van laatstejaarsstudenten ILLO

H1.Vooropgesteld theoretisch kader Basiscompetenties inclusie

April 2004: De levenskwaliteit bevorderen van elk kind Differentiatie zonder exclusie Dieper overleg met ouders Coördinatie van de hulp van externen Kennis van de ware aard van het probleem

H1. Methodologie van kaderanalyse

Interviews September 2005

– Semi-gestructureerde interviews van studenten en mentoren – Analyse door twee onderzoekers volgens profiel leraar lager

onderwijs (DVO-2004)

Maart 2006– Tweede ronde interviews– Analyse door twee onderzoekers volgens profiel leraar lager

onderwijs (DVO-2004)– Derde ronde interviews nieuwe participanten– Analyse door twee onderzoekers volgens profiel leraar lager

onderwijs (DVO-2004)

H1. Methodologie van kaderanalyse

Uitgebreid literatuuronderzoek (Augustus 2005 – Maart 2007)– Inclusief onderwijs

Overeenkomstig onderzoek beperkt – Attitudeonderzoek (o.a. Alghazo (2002), Avramidis & Norwich (2002) – Klemtoon ligt op ideologisch en politieke kwesties en minder over ‘ hoe’

inclusie werkt (Van Hove, 2005)– Verantwoordelijkheid bij speciale leraar (Jorgensen, 2006)– Onderzoeken omtrent specifieke doelgroepen (Singh,

Hervormingen lerarenopleiding (Lesar, 2000, Turner, 2003) Hoe inclusie werkt (Flem,2004, Van Hove, 2005) Werkgroepen (Inclues Network, 2006)

– Kwalitatief onderwijs

H1.BC leraar lager onderwijs (DVO-2004)

Competenties:De leraar als 1. begeleider van leer-en

ontwikkelingsprocessen2. opvoeder3. inhoudelijk expert 4. organisator 5. innovator- de leraar als

onderzoeker 6. partner van de ouders/verzorgers 7. lid van een schoolteam 8. partner van externen9. lid van de

onderwijsgemeenschap10. cultuur participant

Attitudes Belangstelling en kindgerichtheid Leergierigheid Kritische ingesteldheid Organisatievermogen Beslissingsvermogen Flexibiliteit Relationele gerichtheid Zin voor samenwerking Verantwoordelijkheidszin Creatievieve gerichtheid Gerichtheid op correct taalgebruik

en communicatie

H1. Resultaten van het empirisch onderzoek

Zorgen voor het welbevinden van alle leerlingen

Differentiëren op gebied van curriculum, ondersteuning en evaluatie maar zoveel mogelijk binnen de groep

Dieper Overleg met ouders Samenwerking en onder

coördinatie met externen en collega’s binnen de klasruimte

Leergierigheid en kritische ingesteldheid, flexibiliteit verantwoordelijkheidszin

De levenskwaliteit bevorderen van elk kind

Differentiatie zonder exclusie Dieper overleg met ouders Coördinatie van de hulp van

externen Kennis van de ware aard van

het probleem

Presentatie CDrom

“Ik heb niet het gevoel dat ik anders lesgeef maar het is wat meer van alles. Beetje meer flexibel, beetje meer aandacht voor het sociale,…af en toe dingen aan te passen zodat de persoon met beperking kan participeren (Leraar b, 3de leerjaar)”

Geen nieuwe competenties (Ainscow, 2000) , wel andere invulling

Conclusie

Consequenties naar de lerarenopleiding

– Cluster 1: Leraar als verantwoordelijke voor alle lln

BV Belang actieve kennismaking – Cluster 2: Bewuster werken aan innovatie

BV. Differentiatie eerste jaar participerende onderwijspraktijk- Cluster 3 + 4: Samenwerking met ouders, collega’s en externen

BV Langdurige stage in klas met grote ondersteuningsnood- Cluster 5: Nadruk op reflectie - BV Evalueren op een niet bedreigende manier

H2. Toetsen of actieonderzoek een efficiënte manier is om laatstejaarsstudenten ILLO een hogere beheersingsgraad van de Basiscompetenties Inclusie te doen verwerven

Begeleidingsmodel ‘Competentievorming Inclusie

– Studenten voeren actieonderzoek uit

– Verschillende fases (probleemstelling, algemeen plan, acties en evaluatie) gelinkt aan de vijf Clusters Basiscompetenties Inclusie

– Coaching

H2 Beheersingsgraad

• Score bij aanvang van onderwijspraktijk ‘klas met grote ondersteuningsnood’

• Er is geen significant verschil tussen studenten waarbij het begeleidingsmodel werd toegepast en de overige studenten

• Score op het einde van onderwijspraktijk ‘klas met grote ondersteuningsnood’

• Er is geen significant verschil tussen studenten waarbij het begeleidingsmodel werd toegepast en de overige studenten

• Behalve ten aanzien van de competentie ‘Aandacht hebben voor sociale conventies en waarden bij de leerlingen’; studenten waarbij het begeleidingsmodel werd toegepast scoren zich lager ten opzichte van de overige studenten

• Zes van de tien studenten waarbij het begeleidingsmodel werd toegepast vullen expliciet op document in dat ze competenties hebben verworven tijdens onderwijspraktijk ‘klas met grote ondersteuningsnood’

H3. Het effect nagaan ‘van functioneren in een inclusieve setting’ op de attitudes ten aanzien van inclusie

Vier studenten werden gedurende hun eerste werkjaar gevolgd– Hoe ziet de visie op inclusief onderwijs van beginnende leraren die

opgeleid zijn als inclusieve leraar eruit na hun eerste ervaringen in het onderwijs?

– Hebben de eerste onderwijservaringen invloed op deze visie? Zo ja, in welke zin en in welke mate?

– Onder invloed van welke factoren verandert deze visie?

Gegevens aan de hand van survey en semi-gestructureerde interviews

H3. Analysekader aan de hand van de literatuur

Visie ten aanzien van inclusief onderwijs

Attitude ten aanzien van inclusief onderwijs

Persoonlijke definiëring van inclusief onderwijs

LERAARFACTORENkennis over het tegemoetkomen aan diverse nodenEfficiëntiegevoelattitudes tgo personen met een beperkingactieve kennismaking met IONarbeidsbeleving aantal jaren ervaringEvenwicht tussen ideaal beeld leraar/onderwijsrealiteit

LEERLINGFACTORENpercepties van de leerkrachten over de beperkingverwachtte aanpassingen naar de leerlingen toede mate waarin een leerling een negatief effect op de klas zou hebben

CONTEXTFACTORENtekort aan middelengrote werkbelastingonderwijssysteem schoolcultuur

H3. Resultaten: Hoe ziet de visie ten aanzien van inclusief onderwijs er uit? Hebben de eerste onderwijservaringen invloed op deze visie? Zo ja, in welke zin en in welke mate?

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

1 2 3 4

metingen

sco

re

Lennert

Femke

Olivia

Tine

H3. Resultaten: Hoe ziet de visie ten aanzien van inclusief onderwijs er uit? Hebben de eerste onderwijservaringen invloed op deze visie? Zo ja, in welke zin en in welke mate?

Positieve, neutrale houding ten aanzien van inclusief onderwijs.

Vanuit aandacht voor maximale zorg, verschillende grenzen– Context– Aard van de beperking – Onderwijssysteem

Onduidelijkheden en onzekerheden

H3 Onder invloed van welke factoren verandert deze visie?

Het efficiëntiegevoel De actieve kennismaking met inclusief onderwijs Niet het aantal jaren ervaring, maar de manier waarop er wordt naar

gekeken De percepties over de beperking De verwachtte aanpassingen naar de leerlingen toe Het tekort aan middelen Het onderwijssysteem De schoolcultuur

H3 Conclusies

Lerarenopleiding:ondersteuning in attitudevorming > vrijblijvend

Ondersteuning leraren op de werkvloer zorgteam> individuele ondersteuning

Verdere kennismaking met inclusief onderwijs> Buitengewoon onderwijs

Samenwerking verschillende betrokkenen> expertise centra

Conclusie

Implementaties om studenten voor te bereiden op de huidige en veranderende onderwijspraktijk.

Meerwaarde om een kwalitatief sterke opleiding uit te bouwen

Geen eindpunt

KaHo Sint-Lieven

Campus Waas

Hospitaalstraat 23

9100 Sint Niklaas

Alexandre.vanacker@kahosl.be

Geert.vanbuynder@kahosl.be

i.vandeputte@skynet.be