Magazine van het Leger des HeilsJaargang 126 nr. 7

BIRGITTE KAANDORPer valt altijd iets te lachen

LACHEN IS GEZONDde wetenschap over lachen

GELOOF EN HUMORop gespannen voet?

HERMAN BOONcabaret met een boodschap

ANDRÉ VAN DUINik vertel gewoon flauwekul

redactieHoofdredacteur Majoor Robert Paul Fennema

EindredacteurMenno de Boer

Redactie | redactie@legerdesheils.nlJurjen SietsemaMarko MellemaWillemijn de Jong

VormgevingNathan Sudmeier

TrafficArnoud van Roosmalen

CoverfotoHester Doove

reageren & abonnementenLEGER DES HEILST.A.V. REDACTIEPOSTBUS 3006, 1300 EH, ALMERERedactie | redactie@legerdesheils.nlAbonnement | www.legerdesheils.nl

drukSenefelder Misset BVMercuriusstraat 357006 RK Doetinchem

strijdkreetMagazine van het leger des heilsStichter | William BoothInternationaal leider | Generaal Linda BondLeider Nederland | Commissioner Hans van Vlietwww.legerdesheils.nl | info@legerdesheils.nl

© Leger des Heils 2013Het Leger des Heils is een internationale beweging en behoort tot de universele christelijke kerk. Zijn boodschap is gebaseerd op de Bijbel. Zijn dienstverlening wordt gestimuleerd door de liefde tot God. Zijn opdracht is het Evangelie van Jezus Christus te prediken en in Zijn naam menselijke nood te lenigen zonder enige vorm van discriminatie.

Magazine van het Leger des HeilsJaargang 126 nr. 5

REINIER VAN DEN BERGVroeg of laat bereiken we de grens

SAMEN VERSLAAFD AAN MEER...Frank Mulder over onze economie

VUILE WAS AAN JOUW LIJNHoe schoon kunnen jouw kleren zijn

OMZIEN NAAR ELKAARBij Bosshardt aanjager van de buurt

JE LEEFT IN EEN CADEAUHoe ga jij om je met je lijf?

nr. 7

Valt er hier nog wat te lachen? Er komt een man bij de dokter, de bakker, de slager, de hemelpoort,... Er lopen twee Belgen op straat,... Een Belg en een Nederlander lopen door de woestijn... Sam en Moos lopen door de Jordaan... Iedereen weet dat als je een gesprek op deze manier begint, er vrijwel altijd een grap komt. Humor. Wat is eigenlijk humor? En: valt er nog wat te lachen in een tijd waarin de omstandigheden niet altijd zo vrolijk zijn? Humor en lachen zijn fenomenen die vrijwel iedereen belangrijk vindt. Het is gezond om te lachen en we vinden het vaak belangrijk dat de mensen waar we mee omgaan gevoel voor humor hebben. Maar als het dan zo gezond is, waarom lachen we dan steeds minder naarmate we ouder worden? En wat is dat dan ‘gevoel voor humor’? Gevoel voor humor heeft betrekking op het kunnen begrijpen, aanvoelen of zelf bedenken van een bepaalde humoristische boodschap of grap.Humor is echter ook een zeer subjectief fenomeen. Wat één iemand hilarisch vindt, is voor een andere flauw, ongepast of onbegrijpelijk. Individuele verschillen spelen een belangrijke rol, zoals verschillen in cultuur, leeftijd, opleidingsniveau, leefsituatie, levenservaringen, geslacht, uiterlijk, karakter en intelligentie, alhoewel ook hier geen algemene lijn kan worden getrokken. Op zoek naar het antwoord op de vraag: valt er hier nog wat te lachen? Hoe doet een cabaretier dat? En is humor en geloven met elkaar te verbinden? Wat zegt de Bijbel over lachen?

INHOUDbrigitte kaandorp: er valt altijd wat te lachen 4

Humor en geloof op gespannen voet? 6

Herman Boon heeft een boodschap 10

Valt er hier nog wat te lachen? 12

André van Duin: Ik vertel gewoon flauwekul 14

lachen is gezond 18

strijdkreet | 3

JURJEN SIETSEMA

Valt er nog wat te lachen tegenwoordig? Brigitte Kaandorp vindt van wel. De cabaretière trekt altijd volle zalen, zelfs in een tijd waarin er

misschien voor velen wat minder te lachten valt.

Het is een warme zonnige maandagmiddag in Haarlem. Brigitte Kaandorp, met zonnebril en hondje Sproet op haar schoot, heeft gekozen voor het terras maar daar blijkt het te rumoerig om het gesprek te kunnen voeren. Daarom gaan de tas, het bronwater, de cola en Sproet (type Jack Russell met een mix aan ander genetisch materiaal) mee naar binnen. Sproet lijkt zijn vrouwtje vaker naar interviews te vergezellen.

Of er nog iets te lachen valt in het Nederland van 2013? Brigitte buigt zich voorover naar het opnameapparaat en zegt: “Ha, ha, ha. Ja, hij doet het. En ja, er valt best nog wat te lachen. Daarom gaan mensen ook naar het theater. Om even al hun sores te vergeten: de crisis, hun slechte gezondheid of andere problemen. Ik vind het fijn als mensen naar mijn show komen en daarna een beetje vrolijker en gelukkiger de deur uitgaan. Zelf hebben ze dan vaak niet eens in de gaten hoe dat kwam.”

NicK VAN ORMONDT

“Er valt altijd wat te lachen. Zelfs op een crematie.”

BRIGITTE KAANDORP:

4 | strijdkreet

strijdkreet | 5

“Ook als het lijkt alsof er niets te lachen valt, valt er altijd nog wel ietste lachen. En dat moet vooral zo blijven.”

Bekijk: ‘Ik heb een heel zwaar leven’

6 | strijdkreet

Ze heeft al van kleins af de lach aan haar broek hangen. Haar eerste liedjes, zoals ‘Annelies van der Pies’ (over een meisje met één groot gebrek: “dat is, dat ik nogal lek”) werken door de eenvoud, de herkenbaarheid en de manier waarop ze het brengt (in het begin van haar carrière vooral met ukelele) meteen op de lachspieren. “Ik geloof dat ik heel snel het absurde van dingen inzie. Een situatie begint altijd heel normaal, maar kan daarna snel ontaarden in iets kolderieks. Daarom gaan mensen ook mee in wat je doet op het podium. Omdat ze in het begin iets hebben van ‘het kan ons allemaal gebeuren’. Toch ben ik altijd op zoek naar een omslagpunt waarop het eigenlijk echt niet meer kan, maar toch nog geloofwaardig is. Die spanning, dat is altijd weer een zoektocht.”

Dat haar grappen ook wel eens een hele verrassende uitwerking kunnen hebben, bleek onlangs uit een wel heel bijzondere vraag. “Ik krijg regelmatig e-mails van mensen die schrijven dat ze troost putten uit mijn liedjes. Bijvoorbeeld uit het liedje ‘Ik heb een heel zwaar leven’. Dat gaat over iemand die helemaal geen zwaar leven heeft, maar zich gewoon vreselijk aanstelt. Ik heb nu drie keer gehoord van zieke kinderen - ten dode opgeschreven, met kanker, bestraald en weet ik het - dat die dan vrolijk in het ziekenhuis, hondsberoerd, ‘ik heb een heel zwaar leven’ zingen.”

“Ik heb het onlangs zelfs op de crematie van één van die kinderen gezongen. Ik heb het meisje nooit ontmoet, hoewel ik nu het gevoel heb dat ik haar wel ken. Ik kreeg een mailtje van haar moeder, die schreef dat haar dochter een enorme fan van mij was en veel steun aan mijn liedjes had. Het meisje wilde graag naar een show van mij, maar ze wisten nooit wanneer ze goed genoeg was om te kunnen komen. Of ik het liedje dan alsjeblieft een keer voor haar wilde zingen in het ziekenhuis. Ik zei dat het prima was, maar kreeg een tijdje later een mailtje dat het niet meer nodig was omdat het meisje was overleden. Of ik het op haar crematie wilde zingen? Dan kun je geen nee zeggen. Toen ik daar eenmaal stond, was het wel een idiote situatie. Dat je daar een grappig liedje naast de kist staat te zingen, terwijl daar mensen zitten die intens verdrietig zijn, maar tegelijkertijd om je moeten lachen. Dat was wel heftig.”Brigitte Kaandorp op het podium is iemand anders dan in een gesprek onder vier ogen. Haar podiumpersoonlijkheid is wat onhandig, onnozel zelfs misschien. Het overkomt haar allemaal maar. Hoewel ze wel steeds volwassener wordt. “Je kunt namelijk niet altijd de onnozele hals blijven uithangen. Ik ben

een moeder van twee kinderen en heb van alles meegemaakt. Maar ik speel wel altijd alsof het ter plekke allemaal per ongeluk gebeurt. Dat wel. Ik speel vanuit een soort verwondering.”

Verwondering is iets wat Brigitte ook buiten het theater kent. “Het zijn enorme clichés, maar wij gaan elke meivakantie fietsen, een traditie in de familie van mijn man. Er is bijna niks mooier dan in het voorjaar, als alles uitkomt, door de natuur te fietsen. In een week bot dan vaak alles uit. Langs de IJssel met de wolken boven je, van het ene naar het andere simpele kampeerterreintje van Staatsbosbeheer of zo. Je tent opzetten en dan ’s morgens wakker worden in een galmend concert van vogelgeluiden. Enorm cliché, maar zo mooi.”

Ze noemt zich zelf uitverkoren. Ze werkt nog steeds en verdient haar geld met wat ze leuk vindt om te doen. “Ik ben een A-merk. De Douwe Egberts bij de Albert Heijn, zeg maar. Ik verkoop sowieso wel. Toch ziet ze om zich heen hoe er soms ook helemaal niet zo veel te lachen valt. “Er valt van alles om in theaterland. Mensen moeten straks nog wel iets hebben om naartoe te gaan, als ze eens een avondje weg van de tv of de computer willen om te kunnen lachen. Jonge talenten zijn er genoeg, maar ze krijgen bijna geen kans meer om hun talent ergens te kunnen scherpen. Ergens lekker te klooien. Daar is eenvoudigweg geen geld meer voor. Daarom denk ik er wel eens over na om ze in een soort voorprogramma te laten optreden. Het wordt een beetje schraal zo, net als in de rest van Nederland.” Mensen aan het lachen maken. Dat is de drijfveer van Brigitte. En misschien zelfs nog een klein beetje meegeven om over na te denken. Maar nooit zonder die lach, een eerste levensbehoefte. Daarom gaat ze door met wat ze doet en zet ze zich in voor de ontwikkeling van nieuw talent. “Ook als het lijkt alsof er niets te lachen valt, valt er altijd nog wel iets te lachen. En dat moet vooral zo blijven.”

“Ik heb nu drie keer gehoord van zieke kinderen - ten dode opgeschreven, met kanker, bestraald en weet ik het - dat die dan vrolijk in het ziekenhuis, hondsberoerd, ‘ik heb een heel zwaar leven’ zingen.”

strijdkreet | 7

Dat de ogen van je gereformeerde buurman donker worden en zijn hoofd langzaam heen en weer schudt als je een grapje maakt over zijn trouwe kerkgang. Dat je christelijke collega niet meelacht om een grapje over Jezus en over water lopen. Is dat omdat humor en geloof niet goed samengaan? Willen christenen niet lachen om zichzelf en hun grote dikke heilige boek?

Nee. Dat is het niet. Christenen zijn niet per definitie serieuzere mensen dan niet-christenen. Ze hebben ook niet minder gevoel voor humor. Op de christelijke satirewebsite goedgelovig.nl nemen christenen hun manier van geloven en eigen tradities met alle gemak op de hak. Net als tekenaar Dokus, die cartoons maakt van typische christelijke taferelen. In een interview met het blad Visie van de EO zegt hij: “Ik wil absoluut niet

aan de Bijbel komen. Die is heilig. Maar de vorm waarin mensen hun geloofsbeleving gieten, is dat beslist niet.” Veel andere christenen steken wel regelmatig de draak met verhalen in de Bijbel of zelfs met God. Een zin uit een oude berijmde psalm die wat flauw uit de hoek kan komen: ‘Nooddruftigen zal Hij verschonen’. Typische insidersgrapjes zoals elke sociale groep die heeft.

Toch steigert een grote groep christenen als er een spijkerfabrikant een billboard zou laten maken met Jezus aan een houten kruis met daaronder de slogan ‘Ik hang hier nu al eeuwen aan de spijkers van Van Leeuwen’. Vaak mogen de christelijke tradities, de kenmerkende manier waarop dominees en pastors praten en bepaalde Bijbelse feiten nog wel op de hak worden genomen. Maar als je aan Jezus komt, of aan God, dan worden veel gelovigen zelfs furieus. Er wordt geen andere wang toegekeerd of schouderophalend om gegrijnsd, want het kwetst.

Willemijn de Jong FREUD

humor en geloof

Op gespannen voet?

8 | strijdkreet

Bij enkele cartoons over Mohammed voelden islamieten zich zo gekwetst dat de cartoonist doodsbedreigingen op zijn mat kreeg. ‘Heilige toorn’, zou een imam het later noemen.

Veel grappen die ten koste gaan van Jezus of God komen volgens christenen in de buurt van spotten. Ze achten God zo hoog, dat er absoluut niet met Hem of Zijn naam te sollen valt. Spotten met God, dat doe je niet als mens, dan besef je niet hoe heilig God is. Maar dat is niet het enige. Gelovigen hebben in onze samenleving een marginale positie, zowel christenen als moslims. Als jij belachelijk wordt gemaakt door een persoon die je dierbaar is, van wie je weet dat hij jou en je overtuiging wel serieus neemt, is er vaak niet zo veel aan de hand. Op het moment dat je je daarentegen al niet serieus genomen voelt, valt zo’n grap sneller verkeerd. Dit geldt voor zowel individuen als groepen. Als christenen serieuzer worden genomen, als Gód serieuzer wordt genomen, vallen ook de grappen beter. En is de grap dan toch te spottend, dan kun je op een “wie het laatst lacht, lacht het best” wachten.

Niemand lacht om Godin een ziekenhuisNiemand lacht om Godals je wordt ontslagenNiemand lacht om Godin tijd van oorlogNiemand lacht om Godals de kinderen nog niet thuis zijn na een feestjeNiemand lacht om Godna dat slechte berichtNiemand lacht om Godals het er echt om gaat...

god?god?

strijdkreet | 9

Nadat Herman Cameretten had gewonnen, gebeurde er iets onverwachts. “Ik stond

een keer na een voorstelling onder de douche en ik dacht ‘moet ik nu mijn hele leven grappen vertellen?’ En dan? Dan verdwijn je op een gegeven moment onder de grond en hebben de wurmen feest. Dat kan toch niet? Er moet toch meer zijn?”

In zijn zoektocht naar ‘meer’ leerde Herman Jezus kennen en werd hij christen. Hij ging door met wat hij al deed, maar nu anders. Met een ander doel. “Ik wil mensen van Jezus vertellen, maar ik wil ze ook ontroeren en ze een spiegel voorhouden. Mensen wakker schudden. Ze laten zien dat waar ze nu mee bezig zijn in hun leven misschien niet zo slim is. Er komt een dag dat God oordeelt over goed en kwaad. De mens kan niet ongestraft maar wat aan rotzooien, zoals sommigen denken en ook doen. Dat zou niet eerlijk zijn. Maar God wil ons niet straffen. Hij wil juist vergeven. Hij biedt aan onze boete te betalen, sterker nog: Hij heeft het door de kruisdood van Zijn zoon Jezus Christus al betaald. En nu zijn wij aan zet. Als je Zijn vergeving accepteert, is er eeuwig leven met Hem. Dat cadeau pak je toch met beide handen aan?”

“Ik bouw mijn programma’s op naar een moment waarop er bij het publiek een inzicht ontstaat dat Jezus de weg, de waarheid en het leven is. Naar dat punt toewerken, kan op een hele cabareteske manier. Door situaties op een humoristische manier te vertellen. Ik begin dan bijvoorbeeld met: ‘ik heb een hele grote Bijbelkennis. Die woont aan de overkant van de straat en hij weet heel veel van de Bijbel’. (Lacht) Dan kunnen er twee dingen gebeuren, of mensen lopen weg (dat is me al eens gebeurd) of ze blijven zitten en laten zich meenemen in het programma. Maar het kan ook anders. Met liedjes. Er zijn veel mooie cabaretliedjes. Van die liedjes die echt binnenkomen. Youp van ’t Hek schreef ze, Brigitte Kaandorp schrijft ze, en nog wel veel meer. Van die grappige, ontroerende liedjes. Liedjes die heel dichtbij komen, die je raken. Anderhalf uur alleen conferences is bovendien vermoeiend, voor mij en voor het publiek. In liedjes kun je veel zeggen, veel emotie oproepen. Zo heb ik een liedje geschreven over God die ons als Vader mist. Als ik dat zing, dan is het vaak heel stil in de zaal.”

Met uitgestrekte armenwacht ik elke dag op joudat zal ik altijd blijven doenomdat ik eeuwig van je hou

wat je ook hebt gedaanwat je ook hebt uitgevretenIk ben je hemelse Vaderdie jou wil laten wetenIk mis je, ik mis je Ik mis je zo mijn kindwat men ook van je zegtwat men ook van je vindt Ik mis je, ik mis je zomijn lieve kind…

“Als je een mooie mix weet te vinden van liedjes en conferences, van een lach en een traan, dan ontstaat er balans in je programma. Dan merk je ook aan een zaal dat ze, zeg maar, ‘met je meegaan’. Dat is wat ik wil bereiken, om zo mijn boodschap maximaal over te kunnen brengen. Want die heb ik, een boodschap en die wil ik vertellen. Mijn cabaret is niet zomaar vrijblijvend een avondje lachen. Het doet ook iets met je. Of laat ik het zo zeggen: de Heilige Geest doet iets met je. Daar bid ik voor, dat Gods Geest werkt op zo’n avond.”

“Jezus zegt, ‘wees als de kinderen’. Ze hebben onderzocht dat kinderen 400 keer per dag lachen en volwassen maar 25 keer. We moeten veel meer lachen. Zelfrelativering is een gezond teken. Met humor in het leven staan betekent dat je niet bang bent om om jezelf te laten zien. En waarom zou je dat ook zijn?”

Ooit won Herman Boon het roemruchte cabaretfestival Cameretten. Hij maakte daarmee een kans op een carrière zoals die van de grote cabaretiers, maar hij koos een andere weg. Hij werd christen en maakt, bijna 30 jaar later, nog steeds christelijk cabaret. Maar, bestaat christelijk cabaret eigenlijk wel? En zo ja, hoe onderscheidt zich dat dan van het ‘andere’ cabaret? Een gesprek.

Christelijk cabaretier Herman Boon heeft een boodschap:

“Ik wil dat de zaal met me meegaat”

JURJEN SIETSEMA jurjen sietsema

10 | strijdkreet

“We moeten veel meer lachen!”

strijdkreet | 11

Valt er hier nog wat te lachen?!Als ik naar de wereld om me heen kijk, moet ik zeggen dat het huilen mij vaak

nader dan het lachen staat. Honger, ziekte, oorlog, kindersterfte, overstromingen, tornado’s, fraude, bedrog,… Het ergste van deze ellende is het menselijke leed dat

erachter schuilt. Intens verdriet, enorme teleurstelling, boosheid, frustratie, eenzaamheid en ga zo maar door.

Valt er hier nog wat te lachen? Tja, ik weet het niet. De wereld om ons heen geeft weinig aanleiding om te lachen. De Bijbel verzekert ons in Prediker 3 vers 4 echter: “Er is een tijd om te huilen en een tijd om te lachen, een tijd om te rouwen en een tijd om te dansen…” Wanneer die tijden precies zijn, weet ik niet. Dat staat er niet bij. Dat moeten we zelf maar uitzoeken. Misschien moet je heel bewust op zoek gaan naar dingen waar je om kunt lachen?

Humor is een lach en een traan. Iemand zei me eens: een lach ín een traan. En eigenlijk liggen lachen en huilen ook heel dicht bij elkaar. Hoe vaak gebeurt het niet dat het oergezellig wordt afloop van een begrafenis? Eerst vraag je je nog af of het wel gepast is om hardop te lachen, maar na tien minuten lig je met familieleden die je al tijden niet gezien hebt soms te gieren van de lach bij het ophalen van herinneringen. Of wat dacht je van die homevideo’s waarbij mensen soms ware doodsmakken maken… Helemaal als ze een stuk of twintig van die doodsmakken achter elkaar monteren. Dan kom ik niet meer bij.

Onderzoek wijst uit dat humor ook in de verwerking van verdriet een belangrijke rol speelt. Hoe ernstig de omstandigheid ook, grappen volgen onherroepelijk. En of we dat nu flauw of ongepast vinden of dat we er heel erg om kunnen lachen, feit is dat het gebeurt. Zelfs rond oorlogen en rampen komen de grappen als vanzelf naar boven borrelen. Het helpt ons, hoe absurd ook, bij het verwerken van verdriet.

Een van de grootste komieken van de vorige eeuw was Charlie Chaplin. Van hem is ook de uitspraak: ‘een dag zonder een lach is een verloren dag’. In Chaplin’s film Modern Times (1936) is ‘Smile’ het instrumentale thema. Het is als lied in 1954 bekend geworden door Nat King Cole en later gecovered door een groot aantal artiesten, waaronder Michael Jackson (1997). In de tekst vertelt de zanger dat er altijd een mooie nieuwe dag is, zolang je maar lacht:

Menno de Boer Adriane Thompson

Smile though your heart is achingSmile even though its breakingWhen there are clouds in the sky, you’ll get by

If you smile with your fear and sorrowSmile and maybe tomorrowYou’ll find that life is still worthwhile.

12 | strijdkreet

Misschien zeg je wel: ‘Makkelijker gezegd dan gedaan… Mijn leven is een grote puinhoop en ik ben niet bepaald in de stemming om te lachen.’ Eigenlijk heb ik daar geen antwoord op...

En toch is ‘bij de pakken neerzitten’ ook niet echt de oplossing. In de Bijbel staat in Psalm 40, vers 17: “Wie bij God geluk zoekt, zal lachen en vrolijk zijn”. Misschien moeten we Hem eens wat vaker vragen of Hij ons weer kan laten lachen. God verandert misschien je omstandigheden niet direct, maar zorgt er wel voor dat je er beter mee om kunt gaan. Psalm 66 verzekert ons ervan dat Hij in ieder geval luistert: “God heeft mij gehoord, Hij heeft geluisterd naar mijn gebed. Geprezen zij God, Hij heeft mijn gebed niet afgewezen, mij Zijn trouw niet geweigerd.”

strijdkreet | 13

“Ik vertel gewoon flauwekul”

“Ik vertel gewoon flauwekul”

André van Duin:

Willemijn de jong Andre van Duin produkties

14 | strijdkreet

Wie kent de gekke bekken van André van Duin niet? Een grootvader grijnst voor zijn televisie om de parodieën van de cabaretier, een kind van elf schatert om

Andrés programma Animal Crackers. Hoe wist André van Duin, een humor-icoon, als jongen van zestien wat het publiek grappig vond en krijgt hij als man van 66 nog steeds volle zalen in ‘een deuk’? “In 1964 begon ik met de bandrecorder voor de talentenjacht De Nieuwe Oogst, die ik won. Maar dat was in de tijd dat er nog maar één televisiestation was,

waar iedereen naar keek. Dus als je iets bijzonders op tv deed, dan sprak iedereen er ook over. Ik denk dat ik, als ik in deze tijd zou beginnen met grappen maken, ik niet meer zo snel bekend zou worden. De ene week was ik nog een gewone magazijnbediende en een week later was ik artiest en stond ik op affiches in Leeuwarden, samen met de sterren van toen zoals De Mounties. Ik kan me nog herinneren dat ik de avond van mijn eerste televisie-uitzending de hond uitliet en iedereen me opeens kende: ‘Hee, ik zag je op televisie, dat was lachen!’ Ik vond dat een hele aparte ervaring.”

strijdkreet | 15

“Tegenwoordig gaat cabaret veel meer over het opzoeken van grenzen en shockeren. Dat past niet zo bij mij.”

16 | strijdkreet

Simpele humor“Ik heb hele toegankelijke humor. Ik heb geen politieke boodschap, helemaal geen boodschap zelfs. Ik vertel gewoon flauwekul. Mijn sketches spelen bij de bakker, de slager en de dokter. Juist die simpele humor, dat spreekt veel mensen aan. Mijn grappen vallen in het genre van de schoonmoedergrappen, die zijn heel universeel en simpel. Ik werd vaak in de onderbroekenlolhoek geduwd. Pas toen ik de Dikvoormekaar-show ging doen, waar ook wat andere grappen bij hoorden, vonden de studenten en de incrowd van Hilversum dat heel leuk. Vanaf toen had ik een veel breder publiek. Van jong tot oud ook, want tegenwoordig bekijken veel kinderen al die filmpjes via YouTube.

Shockeren“Die kinderen bevinden zich ook in de theaterzaal als ik optreedt. Ik ben een cabaretier waar ouders hun kinderen mee naartoe nemen, omdat er niet veel schokkends gebeurt. Een Hans Teeuwen, die is veel grover. Tegenwoordig gaat cabaret veel meer over het opzoeken van grenzen en shockeren. Dat past niet zo bij mij; heeft het ook nooit gedaan.”

“Het is niet zo dat ik studeer op want mensen grappig zullen vinden of niet. Ik ga altijd van mezelf uit. Als ik het grappig vind, dan hoop ik dat anderen dat ook vinden. Ik maak geen grappen die mensen eventueel kunnen kwetsen. Ik denk vooraf ‘hmm, zou ik het leuk vinden als iemand anders mij op deze manier nadeed of dit over mij zou zeggen’? Als ik het zelf niet kwetsend zou vinden als een ander het over mij zou zeggen, dan kan het door de beugel. Ik heb ooit met mijn lied ‘Willempie’ wat oudere mensen voor het hoofd gestoten die vonden dat ik verstandelijk gehandicapten in de maling nam.Maar dat is nooit mijn bedoeling geweest. In die tijd reed

iedereen op die brommers met zo’n helm op; dat waren in die tijd van die domme witte helmen. Met Willempie deed ik de bodes van de huisbaas of de verzekering na, van die types met een lange leren jas aan die op zo’n brommertje met helm op langs de deur kwamen.”

Een typetje neem je niks kwalijkZo’n negentig procent van mijn grappen verzin ik zelf. Ik krijg wel eens wat aangedragen, maar het merendeel doe ik zelf. Ik merk dat mijn grappen door de jaren heen wel zijn veranderd. Je wordt ouder, je gaat anders denken en het hele leven verandert natuurlijk. Vroeger was een schoonmoedergrap al pikant en nu zijn er eigenlijk geen grenzen meer. Toen ik begon, waren het geloof en seks nog onderwerpen waar je voorzichtig mee moest zijn. Nu past het toch niet in mijn genre om hele heftige grappen te maken maar ik merk wel dat ik, nu ik ouder ben, me meer kan permitteren. Het is ook altijd prettig dat ik me achter een typetje kan verschuilen. Een typetje is niet helemaal toerekeningsvatbaar. Die rare typetjes met hoedjes en brilletjes, daar wordt veel meer van gepikt dan wanneer ik het als André zou zeggen. Mijn typetje Jan Wijdbeens bijvoorbeeld, die kan eigenlijk alles zeggen, mensen nemen hem niks kwalijk.”

Waarde voor anderenDoor de jaren heen zijn er steeds meer mensen die zeggen dat mijn grappen hen hebben geïnspireerd om ook het vak in te gaan. Of mensen die zich door een ziekte heen sleepten met liedjes en gekke sketches van mij. Er komt dus steeds meer waardering voor wat ik doe, wat natuurlijk fijn is om te merken. En ik kan nog altijd grijnzen om kinderen die om een mop vragen op straat of mensen die elkaar aanstoten en dan tegen elkaar fluisteren: ‘Is dat niet André van Duin?’ Dat hoort erbij.”

ANDRÉ’S HEEFT OOK EEN SKETCH OVER HET LEGER DES HEILS GEMAAKT IN DE EP OORKLEP SHOW.

strijdkreet | 17

Lachenis gezond!Lachenis gezond!

18 | strijdkreet

Humor is tegenwoordig ook een wetenschap. Het lijkt een lachertje, maar humorwetenschapper Sibe Doosje is er heel serieus over. De officiële naam van de humorwetenschappen is gelotologie. Er worden steeds meer klinische studies

uitgevoerd om de fysiologische en therapeutische effecten van de lach te documenteren. Dat lachen gezond is, dat hebben we allemaal al wel ‘ns in de Donald Duck of op een tegeltje in oma’s toilet gelezen. Maar wat is er nu precies zo gezond aan?“Lachen is gezond omdat het zowel inspannend als ontspannend werkt,” vertelt Sibe Doosje. “Je hart gaat sneller en langzamer kloppen waardoor je bloedvaten zich vernauwen en vervolgens weer verwijden. Je gebruikt tijdens het lachen veel spieren, wat ook goed voor je is. Degene die nu denkt: dan ga ik meer lachen in plaats van hardlopen, moet ik teleurstellen. Lachen heeft hetzelfde effect als sporten op je bloedvaten en je spieren, maar wel in veel mindere mate. En sporten houd je waarschijnlijk ook langer vol dan lachen…”

Minder pijn als je lacht“Vaak wordt gezegd: Als je lacht, maak je endorfine aan, een stofje in je hersenen dat ervoor zorgt dat je pijndrempel wordt verhoogd. Het is bewezen dat je inderdaad minder pijn ervaart als je lacht, maar hoe dat precies zit, weten we nog niet,” aldus Sibe Doosje. Dus als ik hard lach als er een auto over mijn voet rijdt doet het minder pijn? “In principe wel. Maar je snapt zelf wel dat het niet zo voor de hand ligt om te gaan lachen als je pijn hebt. Onderzoekers hebben mensen getest die pijn ervoeren terwijl ze grappige dingen zagen en deze proefpersonen ervoeren duidelijk minder pijn. Maar spontaan gaan lachen als je pijn hebt, is tegennatuurlijk. Waarschijnlijk werkt het zo dat je door te lachen je hersenen voor de gek houdt, omdat ze twee verschillende signalen binnenkrijgen. De huishouding van de stofjes in je brein wordt daardoor beïnvloed. Maar zoals ik al zei, hoe dat precies gaat, weten we nog niet.”Lachen is dus gezond, maar het is ook geen medicijn. “Als je kanker hebt, kan het je psychisch helpen om je situatie te relativeren, maar het vermindert natuurlijk geen kankercellen. Ken je de zogenoemde tumorhumor van cabaretier Jochem Myer? Hij heeft door te lachen om zijn kanker het vast draaglijker gemaakt voor zichzelf. Maar dat heeft hem niet genezen.”

Sociale functieDe sociale functie van lachen is groter dan de lichamelijke. “Lachen komt ook voor bij apen. Lachen heeft zowel bij apen als bij ons mensen een functie. Als je lacht ben je weerloos, omdat je je ontspant, je spieren zijn slap. Veiligheid is een voorwaarde om te kunnen lachen. Als je een groep mensen ziet lachen, geeft dit jou het signaal ‘het is daar prettig en veilig’. Vanwege die sociale functie van de lach, lachen we vrijwel alleen in een sociale omgeving. Let maar op, als je alleen bent, lach je bijna niet – behalve als je tv kijkt of leest. Maar tv en boeken suggereren ook een sociale omgeving. Lachen verbindt mensen, het laat zien dat we een groep zijn en is dus belangrijk voor de sociale cohesie. Het helpt ons ook relativeren. Grappen zijn bijvoorbeeld nodig in een ziekenhuis, waar het werk natuurlijk heel serieus is en je geconfronteerd wordt met ziekte en dood. De grappen die de verplegers in de kantine maken over hun patiënten, helpt hen de patiënten psychisch op afstand te houden, waardoor zij hun werk beter kunnen doen. Dat is prima, zolang de patiënten die grappen maar niet horen; die kunnen er waarschijnlijk minder hard om lachen.”

Hapsnap-wetenschap over lachen• Vrouwen lachen vaker

dan mannen. 57% van de Nederlanders ziet een vrouw het meest lachen in zijn omgeving.

• Lachen heeft niet zozeer met humor te maken, maar veel meer met relaties tussen mensen. We zijn dertig keer meer geneigd te lachen wanneer we met anderen zijn dan als we alleen zijn.

• Kleuters lachen of glimlachen 400 keer per dag. Tegen de tijd dat ze 35 zijn is dat nog maar 15 keer per dag.

• Lachen is aanstekelijk. De geluiden van een lach veroorzaken vaak ook gelach bij anderen.

• Ons lachen houdt zich meestal keurig aan de structuur van een verhaal. We lachen echt alleen tijdens hoest- of adempauzes.

willemijn de jong Portokalis

strijdkreet | 19

www.legerdesheils.nl doen wat we geloven

Een lachend gezichtverblijdt het hart, een goed bericht verkwikt het lichaam.Spreuken 15 vers 30