Magazine van het Leger des HeilsJaargang 128 nr. 1

Vallen, opstaanen naar goud

schaatsen

STEFAN GROOTHUIS

redactieHoofdredacteur Majoor Robert Paul Fennema

EindredacteurMenno de Boer

Redactie | redactie@legerdesheils.nlJurjen SietsemaWillemijn de JongNathan SudmeierMarko Mellema

VormgevingNathan Sudmeier

TrafficArnoud van Roosmalen

CoverNathan Sudmeier

reageren & abonnementenLEGER DES HEILST.A.V. REDACTIEPOSTBUS 3006, 1300 EH, ALMERERedactie | redactie@legerdesheils.nlAbonnement | www.legerdesheils.nl

drukSenefelder Misset BVMercuriusstraat 357006 RK Doetinchem

strijdkreetMAGAZINE VAN HET LEGER DES HEILSStichter | William BoothInternationaal leider | Generaal André CoxLeider Nederland | Commissioner Hans van Vlietwww.legerdesheils.nl | info@legerdesheils.nl

© Leger des Heils 2014Het Leger des Heils is een internationale beweging en behoort tot de universele christelijke kerk. Zijn boodschap is gebaseerd op de Bijbel. Zijn dienstverlening wordt gestimuleerd door de liefde tot God. Zijn opdracht is het Evangelie van Jezus Christus te prediken en in Zijn naam menselijke nood te lenigen zonder enige vorm van discriminatie.

nr. 14

Stefan Groothuis:vallen, opstaan en naar

goud schaatsen.’

8Heeelp, het wordt me

teveel!

10Gebrek aan ontspanning is

het probleem

13De Bijbel: een

uitstekend boek voor stressmanagement!

16Rennen, springen, vliegen,

duiken, vallen, opstaan en...

18Charles Groenhuijsen: ‘een kwestie van laatjes

dichtdoen’

22David de Vos: ‘ik heb mijn

ziel tot rust gebracht.’

strijdkreet | 3

Vallen, opstaan en naar goud

schaatsen

STEFAN GROOTHUIS

Weet je het nog? Vorig jaar februari? Met z’n allen lekker relaxt op de bank schaatsen kijken! En onze jongens en meisjes deden het fantastisch

tijdens de Olympische Spelen in Sochi! De ene medaille na de andere. Eén van de mooiste was de gouden plak van Stefan Groothuis, die op

32-jarige leeftijd de 1000 meter won. Hij was allesbehalve relaxt op die woensdag de 12e februari. Hoe ga je op zo’n moment, waar je maar één

kans krijgt, om met wedstrijdstress?

TEKST WILLEMIJN DE JONG BEELD LEO VOGELZANG

4 | strijdkreet

strijdkreet | 5

Je zit aan de zijkant

van de baan, nadat je

je rit hebt gereden. Zo

hard naar dit moment

toegewerkt en nu moet je

nog anderen zien rijden

voor je weet of je goud hebt. Dat lijkt

me zo spannend…

“Ja, dat is inderdaad vreselijk!

Bijna onwerkelijk, eigenlijk. Ik

had me daar ook helemaal niet

op ingesteld. Je bent natuurlijk

enorm bezig met je eigen rit;

daarop gefocust. En toen ik die

eenmaal had gereden, bedacht

ik me pas dat het nog wel even

ging duren voor ik wist wat ’t

waard was. Maar de spanning

die je dan voelt, is wel

anders dan de stress

voor je eigen rit. Op dat

moment kun je niets

meer veranderen aan

je prestatie. Je hebt er

geen controle meer over,

dus het is beter om te

verdragen. En geweldig

als je dan uiteindelijk

ziet dat je goud hebt,

natuurlijk!”

Ze zeggen dat je geen fysieke

pijn meer voelt op het moment dat je

wint, klopt dat?

“Haha, dat klopt niet hoor! Je

voelt nog steeds de pijn, je

bent zo kort na je rit nog aan

het herstellen. Maar je beleeft

die pijn heel anders. Je moet

de pers te woord staan, dus je

bent met je aandacht ergens

anders. Dat scheelt. En je hebt

gewonnen, dus het maakt niet

zoveel uit.”

En als je verliest?

“Dat ben je veel meer bezig

met jezelf. Die pijn is dan ook

veel meer aanwezig. Dat is

echt veel vervelender.”

Het is bekend dat je enkele jaren

terug in een depressie zat. Had

dat iets te maken met wedstrijden

verliezen?

“Nee. Ik zat wel echt minder

goed in mijn vel doordat ik

belangrijke wedstrijden niet

won. Terwijl ik wist dat ik dat

kon. Maar de druppel was

niet de sport, maar financiële

zorgen. Er was iets mis gegaan

met de aankoop van ons huis

en ik kon niet stoppen met

malen daarover. Ik sliep niet

meer, omdat ik me zo’n zorgen

maakte. En ja, als je niet

meer slaapt, gaat het vanzelf

bergafwaarts.”

Het is dan misschien niet de sport

zelf, maar is dat piekeren niet juist

iets voor een topsporter?

“Hmm ja. Als topsporter ben

je vaak wel een perfectionist.

Je bent erg gefocust op

presteren, je wilt het helemaal

goed doen. Het rare is, als

ik sprak over het verliezen

van een wedstrijd, kon ik het

prima relativeren. Je zegt dan

dingen als: ‘Het is natuurlijk

erg jammer, ik had dit gewoon

kunnen winnen, maar zo kan

het nu eenmaal gaan. Je weet

dat je kunt verliezen. Volgende

keer beter.’ Maar emotioneel

krijg je nog steeds een hele

harde klap. Als sporter werk

je een heel jaar toe naar één

of twee wedstrijden. Als ik die

dan net niet goed rijd, dan

doet dat persoonlijk heel veel

met me.”

Wat deed die depressie met je?

“Het had veel invloed op mij en

mijn schaatsen. Dat is eigenlijk

nog een understatement. De

depressie heeft zo’n impact,

dat je daardoor het sporten

ook relativeert. Je moet

inzien dat er dingen zijn die

veel belangrijker zijn dan

het sporten. In de sportpers

reageren ze dan algauw met

de veronderstelling dat je niet

meer kunt presteren als je je

sport relativeert. Ik denk dat

dat wel kan. Dat heb ik ook

wel laten zien. Na die moeilijke

periode schaatste ik beter

dan ooit. Ik wist goed dat

het mis kon gaan, tijdens een

wedstrijd. Voorheen was ik veel

radicaler in mijn sportbeleving,

nu wist ik dat het niet het

einde van de wereld was als ik

niet won. Het relativeren hielp

‘Dat ik bleef schaatsen, is ook wel een deel van mijn redding geweest.’

6 | strijdkreet

me om met de druk om te

gaan.”

Trainde je wel toen je je zo slecht

voelde?

“Ik kon nog wel trainen, maar

was wel veel minder goed.

Dat ik bleef schaatsen, is ook

wel een deel van mijn redding

geweest. Ik zat in het team,

ik had de verplichting om

te komen. Fysiek stond ik er

extreem slecht voor, was heel

veel afgevallen, sliep bijna

niet. Maar doordat ik toch op

kwam dagen, ben ik er sneller

bovenop gekomen, denk ik.”

Is stress voor jou iets motiverends of

werkt het juist verlammend?

“Daar zit veel verschil in.

Als ik moet reizen, een druk

schema heb en snel moet

inpakken bijvoorbeeld – kan

ik heel slecht met die stress

omgaan. Terwijl wedstrijdstress

juist heel motiverend werkt.

Dat soort stress heb ik juist

nodig om te presteren. Er

zit zo’n verschil tussen die

verschillende soorten stress; ik

ben er ook nog niet helemaal

uit waar dat aan ligt. Misschien

is het omdat sport één groot

ding is waar je langere tijd aan

werkt. Andere stress is vaak

op korte termijn en je hebt er

een ander soort controle voor

nodig.”

Die prestatiedruk, komt

dat uit jezelf? Of voel je ook

verantwoording naar anderen?

Het ‘Nederlandse volk, ofzo?

“Haha, nee hoor! Sorry

Nederlands volk, maar daar

schaats ik niet voor. Als

jonge schaatser schaats

je nog wel eens voor een

ander. Voor je ouders. Of

om je trainer niet teleur te

stellen. Maar daar groei je

wel overheen gedurende je

carrière. Op een gegeven

moment doe je het echt voor

jezelf. Je stelt voor jezelf een

doel en legt jezelf de druk op.

Dat werkt ook het beste, denk

ik.”

Als je eenmaal goud hebt, is het dan

gedaan met de prestatiedrang?

“Toen ging ik even helemaal

los, ja. Bij de Spelen had ik dat

echt extreem. Ik ontspande

ook totaal. Voor een sporter

is dat heel lastig. Je bent

na een wedstrijd meestal

weer bezig met de volgende

wedstrijd. Na de 1000 meter

probeerde ik het nog wel vast

te houden tot de 1500 meter

die ik drie dagen later moest

schaatsen. Maar dat lukte me

niet helemaal. Je moet dan in

een soort cocon blijven. Het

was fijn om dat los te laten en

er helemaal van te genieten.

Als topsporter vier je vaak

niet echt je overwinning,

maar het is belangrijk dat wel

te doen. Na Sochi kwam er

nog een NK Sprint aan, maar

dat was voor mij niet zo heel

belangrijk meer. Er kwam geen

WK achteraan, dus dan is het

belangrijkste gewoon geweest.

Ik had het hoogste gehaald.

Dat geeft toch een soort rust.”

Wat doe je nu naast schaatsen?

“In de zomer heb ik twee halve

dagen per week voor een

bedrijf in Apeldoorn gewerkt.

En ik ben meer tijd gaan steken

in een fitnessproduct waar ik

met vrienden aan werk. Nu in

de winter staat dat werk wel

weer op een laag pitje, maar

het is goed om ook andere

dingen te beginnen, naast mijn

schaatscarrière.

Merk je nu dan het verschil tussen

werkdruk en wedstrijddruk?

“Van die halve dagen werken,

merk ik niet zo veel stress.

Bij een wedstrijd is alles op

één moment gericht, bij een

opdracht van mijn werk is dat

wel anders. Wat dat laatste

betreft is het een kwestie van

goed plannen. Het is leuk om

daarmee bezig te zijn.”

‘Als jonge schaatser schaats je nog wel eens voor een ander.’

‘Relativeren hielp.’

strijdkreet | 7

Stress. Dat hebben we allemaal wel eens. Je moet te veel dingen doen in te weinig tijd. Morgen is de grote dag. Je bent bang dat je je bus niet haalt. Te veel mensen die iets van je verwachten. Je verwacht te veel van jezelf.

Maar hoe komt ’t eigenlijk dat we dan in de stress schieten? Is het gezond of ongezond? En hoe ga je goed om met stress?

Hoe je stress krijgtHet onrustige stressgevoel in je buik, piept tevoorschijn als er iets spannends staat te gebeuren. Bijvoorbeeld vlak voor je trouwdag of de vakantie. Het kan vervelend worden als je over een situatie geen controle hebt en ook dat onrustige gevoel krijgt.

Het stofje dat je hersenen afgeven bij controleverlies heet cortisol. Een beetje van deze stof is niet schadelijk. Het zorgt er namelijk voor dat je immuunsysteem net iets harder werkt en je geheugen en concentratie beter zijn. Maar als stress langer duurt, worden die drie dingen juist slechter. Je immuunsysteem gaat slechter functioneren, je geheugen wordt slechter en je kunt je minder goed concentreren.

Het onrustige gevoel en je verhoogde hartslag, komen door de stofjes adrenaline en noradrenaline. Ze geven je energie en maken je alerter. Ook deze stofjes zijn op de korte termijn stimulerend, maar op de lange termijn uitputtend.

Wat je van stress krijgtVan positieve stress ga je vaak beter presteren. Af en toe een beetje spanning voordat je jezelf moet

bewijzen, kan dus geen kwaad!Negatieve stress, de stress die bijvoorbeeld vrijkomt als je te veel (werk)druk ervaart, je partner verliest of wordt ontslagen, heeft vaak een grote impact op je geluk en je gezondheid. Klachten die je kunt krijgen, zijn onder andere: jachtige gevoelens, hoofdpijn, spierpijn en slaapproblemen. Uiteindelijk kun je er zelfs depressief van worden of er paniekaanvallen of een burn-out van krijgen.

Hoe je minder stress krijgtHoe kun je ervoor zorgen dat je wel wordt geactiveerd door een beetje gezonde spanning, maar niet depressief wordt door langdurige druk? Simpelweg regelmatig ontspannen, kan daarbij helpen. Waar krijg jij energie van? Een wandeling door de natuur? Een goed boek? Stress wordt verminderd als je regelmatig beweegt, minstens een half uur aaneensluitend per dag. Ook nachtrust is heel essentieel. Acht uur slaap per nacht. Maar zeker zo belangrijk: genoeg lachen!

Als je stress wordt veroorzaakt doordat je geen overzicht meer hebt, neem dan tijd om alles op een rijtje te zetten. Opschrijven helpt. Ook om al die dingen in je hoofd op te ruimen. Zijn er te veel bezigheden op je lijstje? Bedenk dan wat je af kunt zeggen en doe dat ook! Als je bezig gaat met je to-do list, concentreer je dan op één bezigheid tegelijk. Als het ordenen, rust nemen of concentreren niet lukt in je eentje… Bedenk dan dat het absoluut geen schande is om hulp te vragen aan iemand die je vertrouwt. Meteen hulp vragen, is minder heftig dan op een later moment; als je overspannen bent. En misschien is de beste tip voor rust in je lijf wel deze: praat eens rustig met de God die belooft dat Hij rust zal geven als je al je zorgen aan Hem geeft.

Heeeelp,het wordt me te veel! TEKST WILLEMIJN DE JONG BEELD ALPHA SPIRIT

8 | strijdkreet

strijdkreet | 9

‘Stresscoach’ Suzan Kuijsten

Gebrek aan ontspanningis het probleem

TEKST JURJEN SIETSEMA BEELD WENDY BOS

10 | strijdkreet

Rust en ruimte in je hoofd. Dat wil iedereen. Helaas lukt dat maar weinig mensen. Suzan Kuijsten schreef een boek over hoe je met stress om kunt gaan. De boodschap: de enige die iets aan je stress kan doen ben je zelf.

Als iemand weet wat stress

is, dan is het Suzan zelf. Het

bezorgde haar twee burn–

outs. En ze is nog steeds niet

stressvrij . “En dat is maar goed

ook,” zegt ze. “Want stress

is fantastisch! Het geeft me

de kracht en energie die ik

nodig heb om topprestaties

te leveren. Ik heb er alleen

geen last meer van omdat ik

voldoende ontspan. En dat is

weleens anders geweest.”

Roofbouw“Toen ik zelf eenmaal ‘goed

draaide’ als zelfstandig

professional vond ik het leven

één groot feest. De leuke

opdrachten stroomden binnen

en mijn agenda barstte uit

elkaar. Ik kon alles, mocht alles,

deed alles en genoot overal

van. Op den duur hielden mijn

lijf en mijn hoofd de grote

hoeveelheid activiteiten echter

niet meer bij en kreeg ik last

van allerlei vage klachten.

Wat begon met af en toe

wat draaierigheid en lichte

hoofdpijn, mondde uit in een

klachtenlijst die nauwelijks

op een behangrol paste. Ik

kreeg steeds minder zin in de

dingen. De dag leek alsmaar

vroeger te beginnen met een

hoop gepieker over alles wat

er nog moest gebeuren. Maar

gas terugnemen lukte niet, dus

sleepte ik me voort langs alle

to-do-lijstjes. ‘Het gaat wel

weer over’, maakte ik mijzelf

wijs. Ik had geen idee dat ik

roofbouw pleegde. Zelfs toen

ik instortte, dacht ik dat het

allemaal wel meeviel. En het

erge was dat iedereen het

had zien aankomen, behalve

ikzelf. Inmiddels heb ik de

regie weer in handen en doe

ik een hoop dingen anders

dan voorheen. Mijn leven is

daardoor weliswaar minder

flamboyant, maar er heerst wel

een bepaalde rust waardoor ik

veel zorgelozer door het leven

ga.”

Tot je erbij neervalt…Stress op zich is niet het

probleem meent Suzan. “Het

is het gebrek aan ontspanning.

Ongezonde stress wordt

slecht herkend. Veel mensen

werken tot ze er letterlijk bij

neervallen.” Mensen die met

extreem veel stress te maken

hebben, trappen het gas het

liefst nog wat verder in. Een

tijdje geleden stond er in de

krant dat voetbaltrainer Marco

van Basten een stapje terug

heeft gedaan als hoofdtrainer

van AZ. Dat is voor veel

mensen ondenkbaar. Die gaan

door tot ze uitgeput thuis

zitten.

Veel oorzakenIn haar boek onderscheidt

Suzan 14 stressfactoren.

‘Hofleveranciers van stress’

noemt ze ze. Met stip op

nummer 1: slecht onderhoud.

Rust, beweging en voeding.

Gevolgd door zaken als

een negatief zelfbeeld,

perfectionisme (super

veeleisend zijn) en een

zogenoemde ‘fixed mindset’

(denken in beperkingen). “Als

je gericht met stress aan de

slag gaat, leer je zien dat al

die factoren in elkaar grijpen.

Ze zijn allemaal met elkaar

verbonden. Een huis met een

gat in het dak gaat lekken.

Op allerlei plekken ontstaat

vochtschade. Gaandeweg raken

hout en andere materialen

aangetast. Je krijgt schimmels,

die de atmosfeer verzieken,

houtrot, beestjes enzovoort.

Het wordt stukje bij beetje

onbewoonbaar. Krakend

en piepend gaat het steeds

sneller gebukt onder nieuwe

regenbuien en stormen. Op

termijn zakt het scheef en stort

het in. Had je het dak op tijd

gedicht, dan was dat allemaal

niet gebeurd. Met je lijf is het

niet anders. Kleine schades

moet je repareren. Grote

natuurlijk ook. Je moet je huis

onderhouden. Anders krijg je

het onnodig zwaar.”

Zelf de regie nemen“Vaak hebben we het gevoel

dat we door moeten hollen en

dat we daar geen invloed op

hebben. Stress is bovendien

nog steeds taboe in Nederland.

Veel mensen denken dat het

aan de foute baas ligt, die

irritante collega, onmogelijke

schooltijden enzovoort. Maar

de meeste stress veroorzaken

ze zelf door de manier waarop

strijdkreet | 11

ze met die baas, collega of de schooltijden

omgaan. Als ze aangeven dat ze het allemaal

niet meer trekken, voelen de meeste mensen

zich zwak of ze denken dat iemand anders dat

wel van ze zal vinden. De reactie is dat ze er nog

een schepje bovenop doen om koste wat kost

hun taken af te krijgen. Begrijpelijk misschien,

maar zo houd je met zijn allen wel iets in stand.

Wij moeten zelf de regie over ons leven in

handen nemen en leren onze grenzen aan te

geven. Die verantwoordelijkheid kun je niet bij

iemand anders neerleggen.”

Stress een plek geven‘Hollend voor je stress uit. Wegwijzer voor rust

en ruimte in je hoofd.’ Zo heet het boek van

Suzan. Ze begeeft zich ermee op een overvolle

markt van ‘stress goeroes’. Zelf vindt ze dat ze

dat niet is en het ook niet wil zijn. “De meeste

boeken over stress focussen maar op één of

twee dingen. Ze zijn saai om te lezen en je wordt

er niet blij van. Op die manier van je stress

afkomen, levert alleen maar meer stress op. Ik

heb geprobeerd een boek te schrijven dat alle

factoren die van invloed zijn bij stress, op een

laagdrempelige en leuke manier te verzamelen

en te verbinden. Ik tref in mijn werk namelijk veel

mensen die vreselijk tobben met stress. En dat

is volgens mij niet nodig. Zelf heb ik ontdekt dat

het kan, stress een plek in je leven geven zolang

er maar voldoende ontspanning tegenover staat.

We hebben het tenslotte ook gewoon nodig.

Leven zonder stress is onmogelijk. Het is een

overlevingsmechanisme. Maar we kunnen het

wel leren hanteren. En daarmee beziggaan, is

ontzettend leuk en geeft je de rust waar je naar

op zoek bent. Je zult zien dat je er gelukkiger

van wordt.”

Suzan Kuijsten: Hollend voor je stress uit.Wegwijzer voor rust en ruimte in je hoofd. Uitgeverij: Gibbon. ISBN 9789 4913 6335 1vekrijgbaar via bol.com

Wij moeten zelf de regie over ons leven in handen nemen en leren onze grenzen aan te geven.

12 | strijdkreet

‘De Bijbel is een uitstekend boek voor stressmanagement’

Pastoraal counselor Dirk Lemmens:

Kan de Bijbel een rol spelen bij

het leren omgaan met stress?

Interkerkelijk pastoraal

counselor Dirk Lemmens vindt

van wel. “Sterker nog, de Bijbel is

dé basis voor minder stress.”

“Stress is niet verkeerd,” zegt Dirk.

“We hebben stress zelfs nodig om

goed te kunnen functioneren. Een

leven zonder stress werkt niet.

Sommige mensen hebben meer

stress nodig dan anderen. Je hebt

mensen die dingen altijd tot het

allerlaatste moment uitstellen

omdat ze die druk nodig hebben om

het goed te kunnen doen. Anderen

raken al gestrest bij de gedachte

dat ze niet genoeg tijd hebben om

iets te doen. Pas als stress te zwaar

wordt, gaat het vaak fout. Te veel

negatieve stress kan funest zijn voor

een mens. Ook voor een christen.”

Profeet Elia had stress

“In de Bijbel staat een aantal prima

voorbeelden van stressmanagement.

Waarmee je ervoor kunt zorgen

dat je de stressreactie niet langer

negatief, maar positief ervaart.

strijdkreet | 13

Vaak kun je de externe stressfactor

niet beïnvloeden, maar de interne

(hoe jij ertegenaan kijkt) wel.

Zo’n voorbeeld uit de Bijbel

is de profeet Elia. Je kunt zijn

verhaal lezen in het Bijbelboek

1 Koningen. Hij leefde in een

stressvolle tijd voor profeten

(boodschappers van God uit de

Bijbel). De koning die toen op de

troon zat, heette Achab. Hij was

getrouwd met Izebel. Een vrouw

uit een andere cultuur, met een

andere godsdienst. Ze had zelf 450

profeten in dienst en een gloeiende

hekel aan profeten van andere

goden. Ze deed er alles aan om

ze uit te roeien. Daarom liep het

leven van Elia constant gevaar. En

laat God (de God van Elia) hem nu

ook nog eens de opdracht geven

om aan koning Achab te vertellen

dat God een droogteperiode van

drie en een half jaar voor het land

in petto heeft.”

Burn-out

“Je kunt je voorstellen dat deze

boodschap Elia niet populair

maakte bij de koning. Hij moest

onderduiken. Na verloop van tijd

stuurt God hem opnieuw naar de

koning en komt het uiteindelijk

tot een confrontatie met de 450

profeten van de koningin. Hoe

die afloopt? (Lees de Bijbel erop

na in het boek 1 Koningen, de

hoofdstukken 18 en 19). Het is

een spannend verhaal, waarin je

kunt lezen dat Elia bijna onder

de stress bezweek. Hij vertoonde

symptomen van een burn-out. Hij

voelde zich hulpeloos en bedreigd

en maakte dat hij wegkwam om

zijn leven te redden, hij meed

sociaal contact, had depressieve

klachten en wilde zelfs een eind

aan zijn leven maken.”

Gevangen in de situatie

“De meest opvallende verandering

in het leven van Elia ligt echter

in zijn relatie met God. Lange

tijd vertrouwt hij erop dat God

door hem het onmogelijke kan

doen en is hij in staat om voor

zijn Heer bovenmenselijke

inspanningen te leveren. Maar

zelfs de gedachte dat God door

hem heen kan werken, wordt hem

op een gegeven moment te veel.

Hij verliest daarbij de grote dingen

die hij van God gezien heeft, en

zelfs God zelf, uit het oog. De

dreiging van de situatie blokkeert

de relatie met God. Elia raakt

gevangen in de situatie: jarenlang

heeft hij bij het vervullen van

Gods opdracht onder een

stressniveau gefunctioneerd dat

het uiterste van zijn krachten

vergde. Daarna wordt hij echter

met een crisis geconfronteerd, die

het stressniveau voor een kortere

periode nog opvoert. Zo lang

de crisis aanhoudt, weet hij nog

de kracht te vinden om goed te

functioneren, maar wanneer ze

tot een oplossing komt, klapt hij

totaal in.”

God geeft nieuwe prioriteiten

“Maar God laat Elia niet vallen.

Hij pakt het probleem meteen

aan en vraagt Elia om Hem te

ontmoeten. Elia interpreteert dit

als een verwijt maar God gaat niet

in discussie met Elia. Hij geeft

hem precies wat hij nodig heeft

om het probleem van zijn burn-

out fundamenteel op te lossen: een

ontmoeting met God en nieuwe

prioriteiten. Omgaan met stress

heeft te maken met het stellen van

prioriteiten op basis van de vraag

‘Wat wil God dat ik doe met mijn

leven?’ Wat mag ik laten liggen,

wat hoef ik niet te doen? Ik geloof

dat de relatie die christenen met

God hebben wezenlijk is om te

beslissen wat we wel en niet doen

en hoe we daar mee omgaan. Heel

veel stress wordt ook veroorzaakt

door allerlei verwachtingen van

mensen, maatstaven, eisen die

aan ons worden gesteld en die

mensen aan zichzelf stellen. God

gebruikt andere maatstaven. God

zegt: ‘Je kunt wel veel presteren,

maar daardoor word je niet beter.

Je waarde ligt in het gegeven dat

Jezus voor je gestorven is. En dat

neemt heel veel prestatiedruk

weg. Hoe zie ik eruit? Hoe grappig

ben ik? Hoe rijk ben ik? Hoeveel

presteer ik? Hoeveel geld heb

ik?’ Al die dingen die de wereld

belangrijk vindt, daar kijkt God

anders tegenaan.”

Zoek God in je stress

“Daarom is het belangrijk om

op zoek te gaan naar een relatie

met God, zodat je leert zien dat

stress geen negatief effect op je

leven hoeft te hebben. Ook al heb

je het gevoel dat alles je boven je

hoofd groeit, God geeft je nieuwe

prioriteiten. Dat verandert de

situatie misschien niet, maar wel

hoe je zelf in die situatie staat

en hoe je vervolgens met stress

omgaat. Wat dat betreft, is de

Bijbel een uitstekend boek voor

stressmanagement. Vol verhalen

van mensen die onder grote druk

hun vertrouwen op God stellen en

niet bedrogen uitkomen.”

14 | strijdkreet

Het verhaal van de burn-out van

Elia en hoe God die aanpakt,

is uitgebreid uitgewerkt in

het boek ‘Omzien naar elkaar’

dat Dirk Lemmens samen met

Jef de Vriese schreef in 2007.

Het is verkrijgbaar via het

CPC (Centrum voor Pastorale

Counseling).

www.pastoralecounseling.org

Je kunt wel veel presteren, maar daardoor word je niet beter.

strijdkreet | 15

...weer doorgaan. We kunnen nu

niet blijven, we kunnen nu niet

langer blijven staan. Een

andere keer misschien.

H erman

van Veen

zong het

al in 1979.

En na 35 jaar hoor je

deze liedregels nog altijd

via de radio of uit de mond

van een haastige collega die weinig tijd voor je

heeft. Je wordt al moe als je het liedje hoort. Ben

jij ook weleens moe en gestrest? En dan bedoel

ik niet die vermoeidheid na drie verdiepingen

traplopen omdat de lift kapot is, of na een

sportwedstrijd, of na het rennen naar de winkel

en het uitpakken van de boodschappen. Nee ik

bedoel die moeheid in je hoofd, die er al kan zijn

als je ’s morgens opstaat. ‘Nee hè, ben ik weer

zo moe. En ik dacht dat ik goed geslapen had. Ik

word zooo moe van dat moe zijn…’

Vaak hoor ik om me heen: ‘Jaaa, ff weekendje

Parijs; helemaal tot rust komen’. Of: ‘Even m’n

kop leegmaken in het weekend; lekker uitwaaien

op het strand’. En: ‘Ik ga met vriendinnen

een wellness arrangementje pakken; ben zo

afgepeigerd’. Het lijkt soms wel alsof iedereen

moe is. Moe van het werk, moe van je kinderen,

moe van je partner, moe van je familie, je

collega’s, het gezeur op de sportvereniging… en

wat doen we dan? We rennen naar Parijs, het

bos, het strand, de beautysalons, het voetbalveld.

Tegenwoordig schreeuwt iedereen het hardst

om de gunst van de vermoeide

medemens: Kom bij ons, dan kom je zo

lekker tot rust! Een paar voorbeelden:

De rust die het koloniale herenhuis van het XYZ Resort

uitstraalt, zorgt ervoor dat uw vakantie in Verweggistan

al in het hotel begint…

‘Breathe ABC. Come visit our Island and get a taste of the

best place to celebrate a relaxed live’...

Als u op vakantie gaat, doet u dat natuurlijk om te

ontspannen. Niets moet en alles mag. Alle zorgen laat u

achter zich wanneer u van huis vertrekt…

Vroeger kroop je thuis met een kop koffie en

een goed boek op de bank. Ik kon me dan

ook helemaal afsluiten van de wereld om me

heen. Alleen ik, mijn boek en mijn koffie. Dat

lukt me niet meer zo vaak. Er is altijd wel wat.

Kids helpen met huiswerk, de was, het eten,

de tuin, collecte lopen, vergaderingetje hier,

We moetenrennenspringenvliegenduikenvallenopstaan en...

TEKST MENNO DE BOER BEELD RAWPIXEL

16 | strijdkreet

afstemmingsdingetje daar. En wanneer is er

dan rust? Als de kids op bed liggen. Zo rond

tien uur, half elf komt er rust in huize De Boer.

En eigenlijk zou je dan je nest in moeten kruipen,

maar nee: nog ff de samenvattingen van de

champions league zien, het laatste nieuws, het

einde van die film (die ik al vier keer gezien

heb) toch nog maar ff bekijken. Te laat naar bed

uiteindelijk en ’s ochtends weer moe. Vooral

de combinatie met zaken waar je je zorgen om

maakt, maken me moe. Dingen die in je kop

gaan zitten. Gedachten over je werk, problemen

met andere mensen, zorgen over financiën, de

opvoeding van de kinderen, de omgang met

collega’s, wat je moet vinden, wat je moet doen,

wat je niet moet doen… En dan word je moe.

En dan blijf je moe. Rennen, springen, vliegen,

duiken, vallen, opstaan en weer doorgaan… Je

hoofd zit vol, je agenda ook. Waar vind je rust?

In de Bijbel zegt Jezus ‘Kom bij Mij, als je

vermoeid en belast bent en Ik zal je rust geven’.

Je vindt dat in het boek Mattheüs, hoofdstuk 11,

vers 28.

Okee, ik wil rust, maar hoe kom ik dan bij Hem?

Iemand gaf mij laatst een waardevolle tip: “Je

moet je ogen sluiten, die tekst een paar keer in

gedachten opzeggen en je dan concentreren op

wat God tegen jou zegt.” Ik heb dat gedaan en

niet dat het meteen al mijn problemen oploste,

maar ik werd er wel rustiger van. En hoe meer

ruimte ik aan God geef, hoe meer rust er komt.

En tegelijk groeit het vertrouwen dat God mij

helpt, rust geeft en uitkomst biedt als het moeilijk

is. Misschien ook iets voor jou? In de Bijbel staat

de volgende tekst: “Werp je bekommernis op

Hem, Hij zal voor je zorgen.” (Psalm 55 vers 23 en

1 Petrus 5 vers 7).

Je mag je zorgen dus bij Hem laten. Hij zorgt

voor je. Wat een rust!

strijdkreet | 17

Een kwestie van laatjes dicht doen

TEKST WILLEMIJN DE JONG BEELD FRANK RUITER/ ROGIER VELDMAN

Charles Groenhuijsen

18 | strijdkreet

“Noem eens een bekende journalist?” Grote kans dat je die vraag met de naam van Charles Groenhuijsen beantwoordt. Charles werkte jarenlang als correspondent in Amerika. Hij was te zien op tv en schreef voor grote kranten en tijdschriften, heeft zeven boektitels op zijn naam en presenteert momenteel WNL op Zondag. Op elk artikel, elke column en ieder boek dat hij schreef, zat een deadline. Voor televisie werken, levert ook de nodige tijdsdruk op. Hoe gaat Charles om met deadlinestress?

“Televisie veroorzaakt de

meeste werkdruk. Omdat tv het

ingewikkeldste is. Het is live, dus

alles móet op dat moment goed

gaan. En als je iets verkeerd doet,

kun je niet terug. Het is anders

dan bijvoorbeeld op de radio of

bij het schrijven van een boek. Op

de radio maakt het niet uit hoe ik

eruit zie. En als ik een boek schrijf,

kan ik best tussendoor even een

interview geven. Bij televisie

moet je alles tegelijk goed doen.

Je kunt op elk moment in beeld

komen tijdens de opname. Nu

ik WNL op Zondag presenteer,

moet ik opletten dat ik alle gasten

aan het woord laat, het gesprek

leid en ondertussen luister naar

de stem in m’n oortje die zegt:

‘nog twee minuten’.”

Niet denken aan de vuilnisCharles vindt televisie ook het

leukste om te doen. “Het is leuk

omdat het moeilijk is. Ik ben ook

niet zenuwachtig vlak voor de

uitzending. Maar dat is misschien

ervaring; ik maak natuurlijk al

dertig jaar televisie.” Geen greintje

spanning als het rode lampje gaat

branden van de camera? “Ik ben

er vrij zeker van dat mijn hartslag

niet omhoog gaat. Ik merk dus

lichamelijk geen spanning. Ik loop

vijf minuten voor het rode lampje

brandt wel een rondje om mijn

hoofd leeg te maken. Ik moet niet

meer denken aan de vuilnis die

ik morgen buiten moet zetten. Ik

maak mijn hoofd dan leeg, zodat

ik volledig geconcentreerd de

uitzending in kan gaan.”

Niesbui voor de camera“Je kunt tijdens opnames zo

geconcentreerd zijn, dat je zelfs

je lichamelijke ongemakken

niet meer voelt. Als je last van

je darmen hebt vlak voor de

uitzending, ben je natuurlijk

bang dat je tijdens de uitzending

opeens naar het toilet moet. Toch

gebeurt dat niet. Ik heb zelfs

een heel specifiek lichamelijk

ongemak: ik heb al mijn hele

leven één of twee keer per dag

een niesbui. Ik was altijd bang

dat ik die bui precies tijdens een

uitzending zou krijgen. Maar

dat is nooit gebeurd. Terwijl dat

statistisch gezien echt wel een

keer live had moeten gebeuren.

Dat ik geen niesbui krijg, niet naar

het toilet hoef en geen storende

gedachten in mijn hoofd heb

tijdens een opname, komt door

een soort hyperfocus. Op dat

moment ben je alleen bezig met

tv maken. Het is alsof je lichaam

dat aanvoelt. Het is niet per se

spanning of stress, maar wel een

bepaalde staat van alertheid.”

Voorbereiding en ervaringWat is er precies anders aan een

deadline van een nieuwsbericht

dan aan het rode lampje van

de camera? “Bij live televisie

is de deadline het rode lampje

van de camera. Zoveel verschil

is er verder niet. Uiteindelijk

is voorbereiding altijd het

belangrijkste. Vooraf aan de

talkshow moet ik genoeg

weten over mijn gasten en

het onderwerp. Als je een

artikel schrijft, moet je ook

genoeg informatie hebben.

Research doen voor een

achtergrondverhaal is net als

leren voor een tentamen. Heel

veel lezen en leren over het

onderwerp. Aanstaande zondag

maak ik twee uur live televisie.

Twee keer vier gasten; dat is best

een hoop voorbereidingswerk.

Maar als je het goed voorbereidt,

kan er niet zoveel gebeuren.

Dan hoef je dus ook niet

zenuwachtig te zijn. En doordat

ik zoveel ervaring heb, weet

ik wel dat ik niet zal stilvallen

of een black-out krijg. Mensen

krijgen op tv een black-out als

ze overgeconcentreerd zijn. Of

als je je tekst uit je hoofd leert.

Dan ben je alleen maar bezig met

‘wat moest ik hierna ook alweer

zeggen’.”

Scenario-denken“Bij goed voorbereiden, hoort

ook een goede organisatie. Als

je ziek bent, dondert je schema

natuurlijk in elkaar. Maar verder

gaat het bij mij niet zomaar mis.

Ik heb in mijn hoofd een to-do-

list. Zo weet ik dat mijn boek in

strijdkreet | 19

20 | strijdkreet

het voorjaar uit moet komen.

Dan moet ik half maart klaar

zijn. Op basis daarvan kan ik wel

inschatten of ik ver genoeg ben.

Bij het nieuws heb je vaak

onverwachte deadlines. Maar

als je als journalist genoeg

op de hoogte blijft van alle

ontwikkelingen, dan weet je altijd

wel wat je moet zeggen.”

“Stel dat je maar tien minuten

hebt om een nieuwsbericht te

schrijven, dan helpt het ook om

te ‘scenario-denken’. Dat is een

vorm van organiseren in je hoofd.

Als je maar tien minuten hebt, kun

je je niet grondig voorbereiden.

Dat betekent dat je de hoofdlijn

moet weten en daarbij een leuk

citaat of speciale anekdote moet

zoeken. Je vraagt jezelf: wat moet

ik in ieder geval weten? Zolang je

niet in paniek raakt, is het prima

te doen.”

“En je doet het met de informatie

die je op dat moment hebt.

Rondom 9/11 heb ik ook wel

wat dingen op televisie gezegd

waarvan later bleek dat het niet

klopte. Dat trek je dan later weer

recht – dat is een beetje inherent

aan nieuws brengen. Maar als je

een dag hebt om een artikel te

schrijven, kun je het niet maken

om een fout te maken.”

LaatjesNatuurlijk ervaart Charles weleens

stress. Maar dat gebeurt pas bij

dingen waar hij geen controle

over heeft. “Ongeprogrammeerde

dingen. Als er iets met je kind

gebeurt, bijvoorbeeld. Ik heb

een trage polsslag, maar dan

bonkt ook mijn hart in mijn

keel, hoor. Televisie is juist erg

geprogrammeerd. Zolang je

dan al het andere in je hoofd

uit kunt zetten, gaat het wel

goed. Ze noemen dat ook wel

compartimentalisatie. Ik zie het

zo: ik heb allerlei laatjes in mijn

hoofd. Als het televisie-laatje

open gaat, gaan de andere laatjes

dicht. Alles heeft zijn eigen laatje.

En je moet maar een of twee

laatjes tegelijk open doen. Nu ik

met jou praat, weet ik wel dat ik

vandaag nog meer dingen moet

doen. Maar die zitten in een ander

laatje, dus daar ben ik nu niet

mee bezig in mijn hoofd.”

Laatjes dichtdoen is niet de

enige eigenschap die handig

is voor een journalist. Toen

Charles correspondent was in

Amerika, had hij altijd een groot

tijdsverschil met Nederland. “Ik

trok dat door veel dutjes te doen.

Ik werkte vaak op rare tijden.

Het achtuurjournaal was bij mij

om twee uur ‘s middags. Het

ochtendjournaal om één uur ‘s

nachts. Ik had hele rare gebroken

dagen. Dus deed ik regelmatig

korte dutjes tussendoor. En

dat kan ik nu nog steeds. Stoel

achterover, oogmasker op en

laatjes in mijn hoofd dicht. Soms

vraag ik aan een assistent of

stagiaire om me na vijf minuten

weer wakker te maken. En als ik

ergens een kwartier te vroeg ben,

doe ik ook nog gauw een dutje.

Voor mij is slaap geen heftige

onderbreking. Als ik iets moet

schrijven, maak ik ’s avonds de

conceptversie. Als ik de volgende

ochtend wakker word en de

laptop openklap, is het alsof ik

niet weg ben geweest.”

‘Als er iets met je kind gebeurt, bijvoorbeeld. Ik heb een trage polsslag, maar dan bonkt ook mijn hart in mijn keel.’

strijdkreet | 21

‘Ik heb mijn ziel tot rust gebracht’

Evangelist David de Vos (31) wil zijn hele leven al één

ding: zoveel mogelijk mensen vertellen over Jezus.

Dat je daarbij flink over je grenzen kunt gaan, leert

hij als hij een burn-out krijgt. Hij schrijft er een

openhartig boek over waarin hij de lezer uitdaagt

om, net als hij, Jezus steeds meer in zijn karakter te

laten groeien.

Hij voelt zich een grote loser als hij, door zijn burn-out,

spreekbeurten en afspraken moet afzeggen en moet

erkennen dat hij niet meer verder kan. In de periode

daarvoor loopt hij zich het vuur uit de sloffen om alles

wat hij moet doen, gedaan te krijgen. “Ik dacht, dit is

mijn roeping en ik moet het zelf allemaal voor elkaar

boksen. Als ik in een weekend vijf keer moest spreken,

dan deed ik dat met veel passie en liefde. Ik vond dat

geen probleem.”

Alles zelf doen

David erkent dat er in zijn karakter elementen zitten

die zijn grenzeloosheid hebben veroorzaakt. “Ik wilde

graag alles zelf doen en vroeg eigenlijk nooit om hulp.

We vormden een kleine stichting. Mijn vrouw deed de

administratie, er was nog een medewerker en ik zo’n

beetje alles daaromheen. Toen we een nieuw gebouw

kochten en er verbouwd moest worden, wilde ik zelf de

financiering regelen en stond ik zelf bij de bouwmarkt

om alles wat er nodig was, te kopen.”

‘Ik kreeg een enorme jankbui’

In die periode verandert er iets in Davids leven. “Ik

merkte dat ik mijn plezier verloor in de dingen die

ik altijd zo leuk vond. Ik ging met tegenzin naar

spreekbeurten en begon tegen de eenvoudigste dingen

op te zien. Zo kende ik mijzelf niet.” Maar daar blijft

het niet bij. “Op een avond lag ik bij mijn vrouw in

bed en brak ik. Ik kreeg een enorme jankbui en zei: ‘ik

kan het niet meer’.” Na deze gebeurtenis neemt David

twee weken rust. “Ik dacht dat het daarna wel weer

over zou zijn. Maar dat bleek een veel te optimistische

inschatting. Toen ging het pas echt bergafwaarts. Ik

kreeg allerlei geestelijke en lichamelijke klachten en

wist: dit is mis. Vanaf dat moment gingen ook bij

anderen de alarmbellen rinkelen. Spreekbeurten en

afspraken werden afgezegd en het stichtingsbestuur

is op zoek gegaan naar mensen die mijn taken konden

overnemen. Ik werkte voor drie of vier man tegelijk en

dat ging gewoon niet.”

Diep gaan

Het gevoel gefaald te hebben, een loser te zijn, gaat

David niet in de koude kleren zitten. “Ik dacht, kijk

mij nou eens. Alles gegeven in dienst van God en hier

zit ik, muurvast.” De periode die volgt, is een zware.

“Ik ben echt diep gegaan en heb professionele hulp

gezocht om er weer bovenop te komen. Het haalde

mij uit mijn isolement. Dat betekende wel dat ik mijn

‘huiswerk’ moest maken. Niet meer alles zelf willen

doen, betekent dat je keuzes moet maken en je koers

moet bepalen. Gelukkig had ik de juiste mensen om

mij heen. Zij hielpen mij om verder te kijken dan de

hopeloosheid.”

Wie bepaalt jouw waarde?

“Tegelijkertijd ging ik ging zoeken naar wie God en

Jezus in mij waren. De maatschappij bepaalt onze

‘waarde’ aan de hand van wat anderen over ons zeggen,

van wat we doen of wat we hebben. De maatschappij

bepaalt hoe populair je bent en die maatstaf drukt een

stempel op je. Maar, wordt onze waarde echt bepaald

door wat anderen van ons vinden? Of laten we het

misschien zelf zover komen? Ik ontdekte dat echte

TEKST JURJEN SIETSEMA BEELD RED MATTERS

Davidde Vos:

22 | strijdkreet

waarde niet zit in populariteit, maar in kwaliteit en

identiteit. Wanneer je jezelf constant vergelijkt met

anderen, dan word je daar vroeg of laat op afgerekend.

Wanneer je waarde ligt in jouw unieke vingerafdruk

en je intieme relatie met God, dan kun je in alle rust

zoveel vrienden of volgers hebben als je zelf wilt. Het

gaat dus om ‘Jezus in jou’. Vanaf mijn burn-out ben

ik hier steeds meer over gaan nadenken en het heeft

ervoor gezorgd dat mijn ‘ik’ steeds verder naar de

achtergrond verdwijnt en Jezus steeds duidelijker

zichtbaar wordt in mij. Hoef ik dan zelf niets meer te

doen? Integendeel! De dingen die ik doe en waarover

ik spreek, worden steeds meer gekleurd door Jezus’

karakter in mij. Ik verander steeds meer en ben in staat

om Jezus’ voorbeeld gestalte te geven in hoe ik zelf

ben.”

Mijn ziel tot rust gebracht

“Hoe meer ruimte ik voor Jezus maak in mijn leven,

hoe meer anderen Hem in mij kunnen zien en hoe

meer ik zelf van Hem ga ervaren. Soms hoor ik

christenen klagen dat ze nooit iets met God

of Jezus beleven. Dan vraag ik, hoeveel

ruimte geef je Hem dan? Hoe vaak ben

je bezig met dingen van God? Ik heb

mijn boek geschreven voor mensen die

het moeilijk hebben, die door bange of

benauwde tijden heen gaan, maar ook

voor mensen die ziek zijn. Hoe ellendig

zij zich ook voelen of hoe ziek ze ook

zijn, Jezus woont in hun lichaam. Je

kunt twee dingen doen: je focussen

op je ellende en bij de pakken neer

gaan zitten of je richten op Hem en

zeggen: ‘Heer, hoe moeilijk ik het

ook vind, ik zal hier samen met

U doorheen komen’. Dat heb ik

ook zelf moeten ontdekken en

nu kan ik zeggen: ik ben stil

geworden, ik heb mijn ziel

tot rust gebracht. Als een

kind op de arm van zijn

moeder, als een kind is

mijn ziel in mij. En dat

gun ik iedereen.”

strijdkreet | 23

doen wat we geloven

Kom tot Mij als je vermoeid en belast bent.

Ik zal je rust geven.Uit de Bijbel, Matteus hoofdstuk 11 vers 28