Strategisch meerjarenplan 2016-2020 layout.indd

Strategisch meerjarenplan Omgevingseducatie 2016-2020

16 2020 2016 2020 20Strategisch Meerjarenplan 2016 -2020Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek


16 2020 2016 2020 20

Strategisch meerjarenplan 2016-2020


16 2020 2016 2020 20

Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek

Strategisch meerjarenplan 2016-2020


16 2020 2016 2020 204

Omslagfoto voor: Natuur en duurzaamheid: leren over water als leefomgeving in de Aqua-expo in Hilversum (foto: Omgevingseducatie)

Omslagfoto achter:Erfgoedproject ‘Dagelijks leven in de Tweede Wereldoorlog in Hilversum’. Bezoek aan de ‘Blaskowitz’ bunker (foto: Omgevingseducatie)


16 2020 2016 2020 2051. Inleiding 7 2. Doelstelling en uitgangspunten 83. Producten,financiersendoelgroepen:terugblik 94. Visie op de toekomst 11 Welke organisatievorm voor Omgevingseducatie sluit 11 het beste aan op de ontwikkelingen die wij waarnemen? Blijft Omgevingseducatie in het bijzonder binnen het 14 onderwijs werkzaam of komen er andere doelgroepen in beeld? Hoegaatdefinanciëletoekomstvormkrijgen? 15 ZalOGVEdebetreffendeproductenendienstenaan 15 de bestaande klanten kunnen blijven aanbieden? 5. Tenslotte 17

Bijlage 1. Comité van aanbeveling 21Bijlage 2. Bestuurssamenstelling 23

Dit strategisch meerjarenplan is vastgesteld in de vergadering van het algemeen bestuur van de Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek op vrijdag 13 november 2015.

Inhoud


16 2020 2016 2020 206

Hoegaatde

financiëleto

ekomstvor

mkrijgen?

Welke organisatievorm sluit het beste aan op de ontwikkelingen die wij waarnemen?

Zal Omgevingseducatie de betreffende producten en diensten

aan de bestaande klanten kunnen blijven aanbieden?

Blijft Omgevingseducatie in het bijzonder binnen het onderwijs werkzaam of

komen er andere doelgroepen in beeld?


16 2020 2016 2020 20Naeeneerstestrategischmeerjarenplan2012-2015,isdithettweede meerjarenplan van de Stichting Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek (hierna kortweg Omgevingseduca-tie). Onze organisatie heeft de overtuiging dat educatie een be-langrijke rol speelt in kennis, waardering en betrokkenheid bij de eigen omgeving. Wij willen bereiken dat lokale en regionale thema’s rond natuur, landschap, erfgoed en duurzaamheid van-zelfsprekende factoren zijn in het onderwijs in onze regio. Het werkveld is voortdurend in ontwikkeling en Omgevingseduca-tie volgt die ontwikkelingen al sinds de oprichting op de voet. Daarom staan we weer even stil en bekijken in hoofdstuk 2 en 3 onze werkzaamheden tot nu toe. In hoofdstuk 4 geven we aan hoe we onze werkzaamheden in de komende jaren voor ons zien. Vier strategische vragen vormen daarvoor de basis.

Gerdis Michielse-Oud, voorzitter

7

Welke organisatievorm sluit het beste aan op de ontwikkelingen die wij waarnemen?

7

1 Inleiding

Groene Voetstappen: basisschoolleerlingen bedenken tips voor minder autogebruik van en naar school


16 2020 2016 2020 208onderwijs. Geschiedenis, biologie, aardrijkskunde, kunst en architectuur zijn enkele voorbeelden.

Ontwikkelingen in het onderwijs, zoals de behoefte aan digitaal lesmateriaal of nieuwe werkvormen zoals onderzoekend leren, zijn belangrijke uitgangspunten.

Waar mogelijk werken we met leerlijnen waarbij een thema in aansluitende leerjaren op het niveau van de leerlingen wordt aangeboden in het lesprogramma. Tenslotte zijn er ontwikkelingen in de maatschappij of over-heidsbeleid waar we educatief bij aansluiten.

De statutaire doelstelling van de Stichting Omgevingseduca-tie Gooi, Vecht- en Eemstreek uit de oprichtingsakte per 21 oktober1994luidt:

Het bevorderen van kennis over - en betrokkenheid bij het Gooi, de Noordelijke Vechtstreek en het Noordelijk Eemgebied, en voorts al hetgeen met een en ander rechtstreeks of zijdelings verband houdt, of daartoe bevorderlijk kan zijn, alles in de ruimste zin des woords.

De thema’s waar we ons mee bezig houden betreffen: • natuur(natuurbeheer,behoud,biodiversiteit)• landschap(ruimtelijkeontwikkelingen,bodem,water)• erfgoed(cultuurhistorie,monumenten,architectuur, lokale geschiedenis)• duurzaamheidinbredezin(hernieuwbareenergie, duurzame leefstijl, voedsel, water, afval en grondstoffen).

Omgevingseducatie richt zich in eerste instantie op de directe, nabije leefomgeving en legt zo verbanden met inhouden in het

2 Doelstelling en uitgangspunten


16 2020 2016 2020 209

3Producten,financiersendoelgroepen: terugblik

Omgevingseducatie werd tot nu toe gevormd door een regionaal steunpunt natuur- en milieu-educatie (NME) en een ontwikkelafdeling voor NME en erfgoededucatie.

De provinciale subsidie voor regionale steunpunten natuur- en milieu-educatie is met ingang van 2013 vervallen. Omgevings-educatie heeft vervolgens nieuwe afspraken gemaakt met de gemeenten. Zij betalen een basisbijdrage voor natuur- en milieu--educatie en daarnaast per project in aansluiting op lokaal be-leid en lokale ontwikkelingen. Vanuit het regionale steunpunt is het educatieve aanbod gepromoot en zijn scholen en organisa-ties ondersteund.

Door de ontwikkelafdeling zijn lokale erfgoed-leerlijnen ontwikkeld samen met scholen, historische kringen, lokale erfgoedorganisaties, archieven en musea. En er zijn natuur- en duurzaamheids-projecten opgezet in aansluiting op het regi-onale steunpunt met partnerorganisaties zoals met de werk-groep boerderij-educatie Gooi en Vechtstreek, Urban Farming 035enStichtingTechnotrend.


16 2020 2016 2020 2010fondsen: – “Duurzaam ondernemen” in Bussum en Hilversum, waarbij jongeren bedrijven in de schoolomgeving doorlichten op duurzaamheidsaspecten i.s.m. bedrijven en organisaties in de regio– “Buitenkunst op erfgoedplekken” (in Laren, Hilversum en Huizen), waarbij jongeren een kunstwerk maken dat past bij het verhaal van een plek met historische betekenis in de eigen omgeving.– “Ecologische verbindingen in de regio”, met digitaal lesmateriaal en een excursie naar de Natuurbrug Zanderij Crailoo in aansluiting op een eigen project binnen de school.

Deze projecten zijn nog actief in gebruik door de scholen. DaarnaastheeftOmgevingseducatiein2014-2015samenmetde Vereniging van Vrienden van het Gooi een leergang Gooi-ologie voor het onderwijs uitgevoerd, waar docenten uit het voortgezet onderwijs goed in vertegenwoordigd waren. In aansluiting op deze leergang zijn uit eigen middelen al eerder ontwikkelde digitale lessen rond diverse thema’s geactualiseerd en overgezet naar een nieuw digitaal systeem.

BasisonderwijsErfgoededucatie-projecten zijn uitgevoerd met bijdragen uit de landelijke Cultuurregeling, zowel voor voortgezet onderwijs als voor basisonderwijs in diverse gemeenten in de regio. In 2013 volgde een nieuwe impuls door de landelijke subsidie-regeling Cultuureducatie Met Kwaliteit, waarbij de bibliotheek en gemeente Hilversum opdrachtgever zijn voor Omgevings-educatie voor de opzet van een lokale, digitale erfgoedleerlijn. Definancierszijnopdezemaniertelkenswatverschoven.Waar wij eerst rechtstreeks projecten indienden bij de provin-cie, werden de scholen of gemeente aanvrager bij de provincie en vervolgens opdrachtgever voor Omgevingseducatie. In bijna alle gevallen was Omgevingseducatie ook de initiator bij het aanvragen van deze subsidies.

Voortgezet onderwijsDe kansen voor het ontwikkelen van projecten voor het voortgezet onderwijs zijn beperkt gebleven, ondanks de doelstelling van het eerste strategisch meerjarenplan om deze doelgroep juist te laten groeien. Door aanhoudende inzet van Omgevingseducatie zijn projecten ontwikkeld in opdracht van gemeenten, Goois Natuurreservaat en/of met behulp van


16 2020 2016 2020 2011Voor een scherpere focus op de toekomst van de organisatie is een werkgroep gevormd die een groslijst heeft gemaakt van kansen en bedreigingen uit de omgeving enerzijds en sterktes en zwaktes van Omgevingseducatie anderzijds. Het bestuur heeft daaruit de belangrijkste gedestilleerd en besproken. De bevindingen hebben geleid tot 4 strategische vragen en ant-woorden daarop van het bestuur.

4.1 Welke organisatievorm voor Omgevings- educatie sluit het beste aan op de ontwikkelingen die wij waarnemen?

Omgevingseducatie ziet een aantal trends die om een antwoord vragen.

• Omgevingseducatieheefttotnutoezoweleenontwikkel- functie als een steunfunctie gehad. De ontwikkelfunctie blijkt relatief kostbaar te zijn en er dienen zich andere vragen en manieren van samenwerken aan. We ervaren een toenemende behoefte van scholen aan ondersteuning bij het inzetten van educatie. Bijvoorbeeld op het gebied van het onderhou-

4 Visie op de toekomst

Erfgoedproject ‘Hilversum en de Hemel, geloof en geschiedenis’. Bezoek aan de Mevlana moskee (foto: Omgevingseducatie)


16 2020 2016 2020 20

Energie Besparen Gooi en Vecht: experimenteren met energiebesparing en duurzame energie (foto: Omgevingseducatie)


16 2020 2016 2020 2013 den of actualiseren van de leskoffers, het digitaliseren van lesmaterialen en het ondersteunen van docenten bij het gebruik van de materialen. Dat geldt zowel voor de erfgoed- projecten als de natuur- en milieuprojecten.

• Daarnaastzienweburgerinitiatievenmeteenbehoefteaan professionele ondersteuning op het gebied van educatie. Denk aan moestuininitiatieven, duurzaamheidsvraagstukken, Fair Trade. Dit kan ook gelden voor lokale actiegroepen die opkomen voor behoud van monumenten, stadsbeelden en landgoederen.

• Bijgemeentenstaatduurzaamheidhoogopdeagendaen is het van belang om door middel van educatie kinderen en jongeren mee te nemen in de doelstellingen.

Omgevingseducatie staat open voor ondersteuning van deze vragen en ontwikkelingen en ziet zichzelf daarbij als ontwik-kelaar en als makelaar die in het netwerk de scholen en juiste partners bij elkaar kan brengen. Het is onze doelstelling de netwerkenflexibeltelatenwerkenopbasisvandeklantvraag.Historische kringen, Vrienden van het Gooi, Goois Natuurre-

servaat, Natuurmonumenten zijn onze “natuurlijke” partners in dat netwerk.

De samenwerking die is opgestart met 7 partnerorganisaties in de Infoschuur ’t Gooi zal hier ook een rol in kunnen gaan spelen. Omgevingseducatie is er in geslaagd de afgelopen peri-odewerk-envergaderruimtetecreërenmetdemogelijkheidvan archivering en opslag van materialen en heeft daarin samen met de Vrienden van het Gooi een trekkersrol vervuld.

Op de veranderende vraag willen we inspelen door de website van het regionale steunpunt om te bouwen tot educatief plat-form voor natuur, milieu én erfgoededucatie. Met een informa-tieve functie naar het onderwijs en een netwerkfunctie voor de organisaties in de regio. Hier is het totale aanbod te vinden op het gebied van educatie over natuur, landschap, duurzaamheid en cultureel erfgoed van alle organisaties die op dat gebied actief zijn in de regio. De doelgroep is in eerste instantie onderwijs en buitenschoolse opvang.

Het netwerk van organisaties wordt door middel van deze website zichtbaarder. Samenwerking kan daardoor makkelijker


16 2020 2016 2020 20

milieu

4.2. Blijft Omgevingseducatie in het bijzonder binnen het onderwijs werkzaam of komen er andere doelgroepen in beeld?

Vanuit nieuwe doelgroepen bereiken Omgevingseducatie vragen voor ondersteuning en ontwikkeling. Jongeren buiten schoolverband zoals scouting, buitenschoolse opvang en jeugd in welzijnsorganisaties. Daarnaast komen ook geïnteresseerde bewoners en toeristen in beeld. Gemeentebesturen en amb-tenaren zijn een doelgroep als het gaat om informeren en sti-muleren bij hun taak vorm te geven aan educatie op het gebied van cultuur, landschap, natuur en duurzaamheid. De Leergang Gooiologie voor wethouders, raadsleden en ambtenaren is daar een voorbeeld van waar de nadruk ligt op de thema’s natuur en landschap, geschiedenis en omgeving.

De Vrienden van het Gooi heeft het initiatief genomen om voor het Gooi een Geopark-status te verkrijgen bij de Unesco. Omgevingseducatie is partner van de Stichting tot oprichting van het Geopark. Een Geoparkstatus vraagt om een educa-tiefunctie met aandacht voor natuur en cultuur, zowel voor de bewoners van de regio als voor de bezoekers/toeristen.

ontstaan en synergie van organisaties wordt gezien als een spin-off van deze NME-wijzer.

De vernieuwde website www.nmegooivechtstreek.nl is in het najaarvan2015alvanstartgegaanalsNME-wijzer voor natuur, milieu- en erfgoededucatie.

De steunpuntafdeling en ontwikkelafdeling worden dus één netwerkafdeling voor natuur, milieu- en erfgoededucatie waarin we scholen en organisaties samenbrengen, ondersteunen en waar nodig nieuwe projecten of educatieve materialen actua-liseren of nieuw ontwikkelen. De NME-wijzer is de basis van waar uit gewerkt en gecommuniceerd wordt.

14natuur

erfgoed


16 2020 2016 2020 20Omgevingseducatie heeft de ambitie vorm te geven aan die educatiefunctie. Dat vergt een methodiekontwikkeling waarbij het niet meer alleen om lessen en excursies voor het onder-wijs gaat. En waarbij samenwerking met nieuwe partners op het gebied van onderzoek (universiteiten) en recreatie nodig is.

4.3.Hoegaatdefinanciëletoekomst vorm krijgen?

Het samenwerken met strategische partners die belang hech-ten aan een educatieve functie in de regio op onze aandachts-velden, wordt een strategische speerpunt.

Als projectorganisatie werkend in netwerken met verwante organisaties is Omgevingseducatie gewend om projectmatig financieringtezoeken.Nudelandelijkeenprovincialeoverheidzich terug trekken, zal de focus veranderen. Omgevingseduca-tie werkt in het kader van natuur- en duurzaamheidseducatie al nauw samen met de gemeenten in de regio. Maatschappelijke organisaties die als opdrachtgever fungeren en ook met lokale overheden samenwerken op het gebied van cultureel erfgoed, natuur en duurzaamheid zijn kansen voor de toekomst. Ook

15voorhengeldtvaakdathetprincipevancofinancieringvantoepassing is en dat daar in samenwerking beter vorm aan te geven is. Het kan hierbij gaan om historische kringen, een We-reldwinkel of lokale milieuwerkgroep. Maar ook partners zoals de Vrienden van het Gooi, Goois Natuurreservaat, Natuurmo-numenten of musea in de regio.In het verleden heeft Omgevingseducatie projectaanvragen gedaan bij diverse fondsen. Dat zal in toenemende mate nodig zijn. We denken daarbij aan het Prins Bernhard Cultuurfonds, VSB-fonds en particuliere fondsen op gebied van natuur en cultuur. Omdat onderwijsprojecten niet altijd in aanmerking komen is het nog lastig in te schatten wat het resultaat hiervan zal zijn, zeker in meerjarig perspectief.

4.4. Zal OGVE de betreffende producten en diensten aan de bestaande klanten kunnen blijven aanbieden?

Het antwoord op deze vraag is een samenvatting van de voorgaande antwoorden. Omgevingseducatie is een regionale educatieve organisatie op het gebied van (cultureel) erfgoed, natuur, landschap en duurzaamheid die op deze terreinen


16 2020 2016 2020 2016

Waar ligt Fort Kijk-uit?

Bij Fort Uitermeer

diverse diensten kan verlenen. Het onderwijs blijft de belang-rijkste doelgroep. Kernactiviteiten zullen zijn:• eendigitaleNME-wijzermeteenregionaalactiviteitenover- zicht bieden aan het onderwijs• advisereneninformerenoverlessenenactiviteiten• ondersteunenvanscholenenhetvoorhenorganiserenvan het bestaande educatieve aanbod• opzettenvanrelevanteeducatievenetwerkendieopeen flexibelewijzemetelkaarparticiperen• ontwikkelenvaneducatievematerialenenprojecten• bijscholenvanleerkrachtenenvrijwilligers

Bij alle activiteiten gaan we uit van een productprijs per project. Opdrachtgevers en samenwerkingspartners zijn gemeenten, scholen en andere organisaties die educatie willen inzetten.Financiers zijn gemeenten, organisaties zoals bibliotheken, Vrienden van het Gooi, Goois Natuurreservaat, Geopark, GAD, scholen en ook fondsen zoals VSB-fonds, Prins Bernhard-fonds. Daarnaast particulieren die goede doelen willen steunen. De ANBI-status zal meer in beeld worden gebracht.

Erfgoedproject ‘Boerendorp Hilversum in de Middeleeuwen’, kerriesoepkokennaaroorlogsreceptuit1942.

(Foto: Christianne Muusers)


16 2020 2016 2020 20In het strategisch meerjarenplan 2016-2020 zijn geen meet-bare doelstellingen geformuleerd. Wel is gestreefd naar het aangeven van een nieuwe richting op basis van signalen in de klantvragenenvandewijzigingenindefinanciering.

In de jaarplannen zullen de doelstellingen zo goed mogelijk meetbaar worden geformuleerd. Daarbij blijkt dat de managementrapportagesystemen die ontwikkeldzijnvoordefinanciëleeninhoudelijkevoortgangde afgelopen jaren verhelderend hebben gewerkt en goede sturing mogelijk maken.

Nieuwe systemen van relatiebeheer zijn in ontwikkeling zoals digitale relatiebestanden met een vorm van sturing en sig-nalering op deadlines.

Kwaliteitszorg is in ontwikkeling. Zoals bijvoorbeeld het aanbod van het blijvend up- to-date houden van de leskoffers/leerlijnen en de bijscholing van docenten of vrijwilligers. Ook zal klanttevredenheidsonderzoek ontwikkeld worden.

17

5Tenslotte

Inhetbestuurzijntevensonderzoeksvragengedefinieerddieals doel hebben om de werkzaamheden en toekomst van de stichting vanuit verschillend perspectieven te bekijken:

• Bedrijfsmatig:inhoeverreisverdereverbredingeffectief? Hoe kan de continuïteit worden verbeterd?• Didactisch:welkevernieuwendedidactischeconcepten kunnen worden ingezet? Hoe sluiten we aan bij de prioriteiten die scholen stellen? • Innovatief:Hoesluitenweaanbijdevragenvannieuwe doelgroepen?• Communicatie/netwerk:hoeonderhoudenweonze relaties op een effectieve manier?• Maatschappelijk:welkerolwilOmgevingseducatiespelen in het maatschappelijke speelveld in de regio? Hoe sluiten we aan bij maatschappelijke trends?• Inhoudelijk:welkcentraleboodschapwillenwijuitdragen?


16 2020 2016 2020 20

Erfgoedproject ’Tapijtdorp Hilversum tijdens de Industrialisatie’: zelf ervaren hoe het is om te weven op een handweefraam (foto: Omgevingseducatie)


16 2020 2016 2020 2017

Actie Zebrapad: scholieren onderzoeken ecologische verbindingen op en rond de Natuurbrug Zanderij Crailoo (Foto: St. Vituscollege)


16 2020 2016 2020 20

Mijn Beste Park: Is er in het park in de buurt genoeg ruimte voor dieren, planten en mensen? Wat is jouw ontwerp voor een ideaal park? (foto: Omgevingseducatie)


16 2020 2016 2020 20Drs. Karel LoeffDirecteur Erfgoedvereniging Heemschut, Amsterdam.

Prof. dr. Herman PleijEmeritus hoogleraar Historische Nederlandse Letterkunde.

Prof.dr. Jan Sevink EmeritushoogleraarFysischegeografieenoud-directeurvanhet Instituut voor Biodiversiteit en Ecosysteem Dynamica (IBED), Universiteit van Amsterdam.

Het is voor een kleine organisatie als Omgevingseducatie Gooi, Vecht- en Eemstreek van groot belang gesteund te worden. Onderstaande personen hebben aangegeven de Stichting een warm hart toe te dragen en achter de doelstellingen en de onderwijsprojecten van onze organisatie te staan.

Prof. dr. Carla van BoxtelHoogleraar geschiedenis, erfgoed en didactiek aan de Eras-musuniversiteit Rotterdam en senior onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam.

Prof. dr. ing. Teun W. Hardjono Directeur CSR-Academy voor MVO en duurzaam onderne-men.

Drs. Jan Heinen Oud-rector/bestuurder van het Sint-Vituscollege Bussum en de Sint-Vitusmavo Naarden.

Bijlage 1. Comité van aanbeveling

21


16 2020 2016 2020 20

Erfgoedproject ‘Hilversum en de Hemel, geloof en geschiedenis’. Luister- en kijk-opdracht in de Grote Kerk in Hilversum. (Foto: Sonja Bakker)


16 2020 2016 2020 20

Bijlage 2. Bestuurssamenstelling

DeStichtingisopgerichtinoktober1994.Inhetbestuurheb-ben vertegenwoordigers uit het onderwijs, erfgoedinstellingen en natuurbeheerorganisaties in de regio zitting.

Dagelijks bestuur

Mw. drs. G.E.J.M. Michielse-Oud, voorzitterGoud Consult voor Kwaliteitsmanagement en Duurzaamheid

Dhr. drs. A.van der Wiel, penningmeesterOud-bestuurder Verenigde Scholen J.A. Alberdingk Thijm

Mw. drs. M.W.J.L. Boersen, bestuurslid Docent geschiedenis HBO/PABO, bestuurslid Stichting Tussen Vecht en Eem

Mw. drs. E.C. Schild-Schofaerts, secretarisOud-redactielid tijdschrift Stichting Tussen Vecht en Eem

Algemeen bestuur

Mevr. M.J. Arkesteijn - van WilligenOud-wethouder Naarden en ondernemer in natuur en cultuur

Dhr. J.P. VlaanderenCommunicatie en vrijwilligers Goois Natuurreservaat

Dhr. drs. S. KoopmanVertegenwoordiger vrijwilligersorganisaties en voorzitter Archeologische Werkgemeenschap Naerdincklant

Mw. J. MonshouwerInitiatiefneemster Gezonde Gronden Gooi & Omstreken, expert gezond bouwen

23

Strategisch meerjarenplan 2016-2020 layout.indd

Documents

Transcript of Strategisch meerjarenplan 2016-2020 layout.indd