Smaakmakend 4-2011

Cov

erfo

togr

afi e

Rob

van

der

Vet

| S

tylin

g U

lrik

a G

ust

avss

on

SANTE Haarverzorging Natuurlijk mooi haar voor iedereen

Draag je haar zoals je wilt!SANTE haarverzorging- en stylingproducten met puur plantaardige werkzame stoffen zorgen niet alleen voor de perfecte look, maar verzorgen en beschermen het haar ook op een natuurlijke wijze.

TerraSana Natuurvoeding B.V. www. terrasana.nl www.santecosmetica.nl

Volg ons op Twitter @SanteNatuurcosm

S_ANZ NL Haarverzorging 210x275 7V.indd 1 22.07.11 15:24smaakmakend 4-2011-logo.indd 2 19-08-11 01:17

inhoud

september 2011

recepten in dit nummer

11Stoofpotje van paddenstoelen | Beukenzwammen en aardappels uit de oven | Gegrilde portobello-broodjes

14Gekruide tomatenketchup | Gedroogde tomatenpuree | Gekonfijte knoflook | Groene paprikatapenade | Gedroogde paprikapuree

23Omgekeerde appel-honingtaart met tijm

28Gevulde courgettebloem | Bolcourgettes gestoomd met ricottavulling | Ovencourgette met spaghetti

6 Bijzondere marktvrouwBeukenzwammen, duinvoetjes, eekhoorntjesbrood en nog veel meer in de paddenstoelenkraam van Natascha Rothengatter.Wat kun je ermee?

14 Vang de volle smaak!Maak alle mooie, volle smaken nu in voor de winter. Gedroogde paprika en gekonfijte knoflook geven winterkost extra smaak

18 Bloem, bloemZoveel bloemen, zoveel honingsoorten. Iedere bloem heeft een andere smaak. Biologische bijenhoning is verkwikkend in de thee en heerlijk in de stoofpot

24 Klein is fijnEen moestuin hoeft niet groot te zijn. Wat is wijsheid? Biologisch-dynamische tuinder Isabel Duinisveld over het geheim van een dampende composthoop

en verder in dit nummer 28 Elke dag lekker36 Winkelwaar39 Een frisse kijk: Willem Groeneveld

14

24

Cov

erfo

togr

afi e

Rob

van

der

Vet

| S

tylin

g U

lrik

a G

ust

avss

on

6

22.07.11 15:24 smaakmakend 4-2011-logo.indd 3 19-08-11 01:17

| september 2011 5

[column Anneke]

DEZE COLUMN SCHRIJF IK TERWIJL IK BUITEN ZIT in de

schaduw, in een ruw en vrij onherbergzaam deel van

Toscane. Omgeven door prachtige, meer dan honderd jaar

oude olijfbomen. Zonder tv, radio en krant. De geuren van

oregano, bijna uitgebloeide lavendel en basilicum komen

stuk voor stuk voorbij, afhankelijk van de windrichting.

Loom ben ik van een lichte lunch op ons miniterras met

borlotti-boontjes, een volrijpe tomaat en geroosterde, in

olie ingelegde artisjokharten. Ik verheug me op de dage-

lijkse gang langs de lokale winkeltjes – en de supermarkt.

De Coop in dit dorp maakt er namelijk een sport van om zoveel mogelijk lokale

producten te voeren. Dat levert leuke kazen en bijzondere worsten op, mooie

honing, lekker ingemaakte groenten, olijfolie en lokale wijn. Pareltjes in een rom-

melige, winkel-van-sinkelachtige omgeving. Wat mij echter het meest fascineert,

is de groenteafdeling. Rijen met groene bakken, gevuld met tomaten, sla, courget-

tes, paprika’s en aubergines. En niets anders. Dat geldt ook voor de fruitafdeling

met perziken, nectarines en meloenen in alle soorten en maten en een enkele,

verdwaalde abrikoos. Geen aardbei, framboos of bes meer te bekennen. Daarom

is het niet zo vreemd dat de prijzen laag zijn. Alleen dat wat er volop is, ligt in de

schappen.

Op mijn vraag aan onze logieshouder of zo’n beperkt aanbod niet ging vervelen,

keek hij mij wat vreemd aan. De combinatie van vervelen en eten kende hij

niet. ‘Deze groenten passen toch bij dit warme weer?’ reageerde hij. ‘Zou jij nu

gestoofde kool willen eten? Of witte bonen? Dat simpele aanbod maakt ons Ita-

lianen juist zo creatief in de keuken. Wat te veel is voor nu, maken we in voor de

seizoenen dat de producten er niet zijn. In de winter eten wij geen verse tomaten,

dan gebruiken we de tomaten die we in de zomer hebben gedroogd. De paprika’s

zetten we op zoetzuur of we maken er een mooie geconcentreerde pasta van en

daar kruiden we weer onze wintergerechten mee. Zo krijg je veel smaken met

weinig producten.’ Daar heeft hij gelijk in. Proef maar eens een verse tomaat naast

een gedroogde. De eerste is fris en sappig, de tweede is aromatisch en warm. Een

smaak die inderdaad beter bij de winter past dan bij de zomer.

Voor dit nummer van Smaakmakend hebben we ons laten leiden door de overgang

van de seizoenen. Voor de late zomer zijn er de courgetterecepten, geïnspireerd

door Toscaanse trattoria’s. Voor de vroege herfst paddenstoelen en heerlijke

honing. Voor de winter hebben we ingemaakte smaakmakers, waarvoor we de

recepten in het hele Middellandse zeegebied hebben verzameld. En voor wie vol-

gend jaar zelf van de Hollandse seizoenen uit eigen moestuin wil genieten, geeft

tuinder Isabel de perfecte tips voor een goede start. Ik kan nu alweer uitkijken naar

de boontjes uit eigen tuin, als ik terug ben van vakantie. Daarvoor is het seizoen

hier in Toscane alweer voorbij.

Anneke Ammerlaan, hoofdredacteur

Tomatensmaakles in Toscane

DEZE COLUMN SCHRIJF IK TERWIJL IK BUITEN ZIT

schaduw, in een ruw en vrij onherbergzaam deel van

Toscane. Omgeven door prachtige, meer dan honderd jaar

oude olijfbomen. Zonder tv, radio en krant. De geuren van

oregano, bijna uitgebloeide lavendel en basilicum komen

stuk voor stuk voorbij, afhankelijk van de windrichting.

Loom ben ik van een lichte lunch op ons miniterras met

borlotti-boontjes, een volrijpe tomaat en geroosterde, in

olie ingelegde artisjokharten. Ik verheug me op de dage-

Tomatensmaaklesin Toscane


6 s m a a k m a k e n d 4 | september 2011


| september 2011 7

Ongekend lekker:paddenstoelen!

Wie van paddenstoelen houdt en de gelegenheid heeft om naar de markt te

gaan in Den Haag, Haarlem of Amsterdam, moet haar kennen:

Natascha Rothengatter is de meest gespecialiseerde paddenstoelenverkoper in

de wijde omtrek. Als je voor haar kraam vol beukenzwammen, duinvoetjes en

eekhoorntjesbrood staat, ben je algauw verkocht.

Kijken, knijpen, ruiken Ooit was

Natascha Rothengatter bedrijfsleider van een

natuurvoedingswinkel in Amsterdam, maar

biologisch bewust is ze al vanaf haar achtste.

Ze at destijds bij een vriendje biologisch brood en

wilde dat later thuis ook eten. Haar moeder gaf haar geld,

Natascha moest er dan na schooltijd wel zelf even voor

omfietsen. ‘Dat heb ik toen gedaan. Ik verkoop nu biologisch

omdat ik vind dat voedsel geen vanzelfsprekendheid is. Het

is verbonden met respect en waardering. Belangrijk voor mij

is te weten waar iets vandaan komt, of het nou over brood

gaat of over kropsla of paddenstoelen. Daarom onderhoud ik

direct contact met mijn telers. Ter plekke kan ik zien wat er op

voorraad is, erin knijpen, eraan ruiken en mijn bus volladen

met paddenstoelen waar ik vrolijk van word. Ik weet hoe ze

groeien, hoe het komt dat de duinvoetjes dit keer streepjes

hebben, of waarom een bepaalde paddenstoel er niet is ̶

hoewel telers daar ook niet altijd een antwoord op hebben.

Paddenstoelen zijn wat dat betreft mysterieus en het blijven

hoe dan ook natuurproducten. Als mensen voor een leeg

vak staan in de supermarkt of als ik iets niet heb, heerst er

meteen verontwaardiging. We vinden het zo gewoon dat alles

voorhanden is. Dat is natuurlijk een overweldigende rijkdom

maar het gaat niet vanzelf. Begin maar eens een moestuin.’

Kweek op hout en stro Een kraam vol biologische

paddenstoelen heeft ze, het hele jaar door. Vers - zowel wild

als gekweekt - en gedroogd. De gekweekte exemplaren komen

allemaal uit Nederland.

‘Het gekweekte assortiment paddenstoelen is in principe het

hele jaar verkrijgbaar. Daarvoor rijd ik minstens een keer per

week naar Paddestoelenrijk. Met eigenaar Geert-Peter de Rijk

werk ik vanaf het begin samen. Hij richt zich op het kweken van

bijzondere exemplaren waaronder de nameco

(bundelzwam, goudkopje), grijze èn blanke beuken-

zwammen, duinvoetjes (eryngii, koningsoester-

zwam) en pompom blanc (pruikzwam). Eigenlijk

alle houtgroeiers; paddenstoelen die groeien op

een voedingsbodem van geperst houtzaagsel. Ook levert hij

mij kweekpaddenstoelen van anderen, waaronder de grijze,

limoengele en zalmroze oesterzwammen van John en Wendy

Verbruggen uit Brabant. Die groeien op een biologisch mengsel

van stro. Behalve dat het mengsel biologisch moet zijn, mogen

er bij de teelt van biologische paddenstoelen geen chemisch-

synthetische bestrijdingsmiddelen worden gebruikt.’

Paddenstoelenbode ‘De paddenstoelensector heeft

het niet makkelijk, elk jaar stopt er wel een teler omdat het

financieel niet te redden is. Dat is voor mij schrikbarend. En

voor de consumenten ook: ze weten niet wat ze missen. Aan

de andere kant begrijp ik ook wel dat het voor de gemiddelde

winkel ingewikkeld is om meer te bieden dan champignons,

oesterzwammen, shiitake en portobello. Wil een winkel blanke

beukenzwammen in de schappen leggen, dan praat je wel over

een paddenstoel die duurder is dan een champignon en die

de meeste klanten niet kennen – en dus niet gauw kopen. De

winkel mist iemand die zo’n nieuweling kan promoten.

Zelf schrik ik niet terug van paddenstoelen die misschien niet

zo bekend zijn. Absoluut niet zelfs. Ik denk dat ik mag zeggen

dat ik het meest gespecialiseerde paddenstoelenassortiment

heb. Over smaak valt te twisten, maar ik heb vanachter mijn

kraam natuurlijk wel de mogelijkheid om uit te leggen hoe iets

smaakt. Ik kan iets zeggen over de structuur en hoe je ze kunt

klaarmaken. Ik zie mezelf als een soort paddenstoelenbode.

Door mensen te laten kennismaken met allerlei soorten wordt

hun paddenstoelenwereld groter. Ik verkoop tegenwoordig heel Teks

t N

icol

e W

illem

se |

Rec

epte

n A

nn

eke

Am

mer

laan

| Fo

togr

afie

Rob

van

der

Vet

| K

oken

Yol

and

a va

n d

er Ja

gt



Wist je datKastanjechampignons minder vocht bevatten

en meer smaak hebben dan witte cham-

pignons? En dat een portobello niets meer

of minder is dan een volwassen kastanje-

champignon? De smaak is iets sterker, lekker

als broodje ‘hamburger’!

Champignons heel veel vitamine D bevatten?

Goed om te onthouden voor komende winter:

biologische champignons zijn een natuurlijke

vitamine D-bron en dus een goed alternatief

voor de afwezige zon.

BewarenGekweekte, maar ook een groot deel van

de wilde paddenstoelen, kunnen mits ze

van goede kwaliteit zijn een week bewaard

worden. Bewaar ze in een papieren zak of

theedoek in de koelkast. Paddenstoelen willen

graag ‘ademhalen’ want ze geven een beetje

van hun vocht af. Een plastic verpakking is

geen aanrader: het vocht kan dan niet weg,

komt terecht op de paddenstoelen, en verkort

aldus de houdbaarheid. Weet dat padden-

stoelen luchtjes opnemen: wie champignons

bovenin de koelkast bewaart met daaronder

een bakje aioli, krijgt (heerlijke!) knoflook-

champignons. Gedroogde paddenstoelen

kunnen het best donker en gekoeld bewaard

worden, zelfs in de vriezer.

Schoonmaken (tanden)borstelHet schoonmaken van gekweekte padden-

stoelen is eenvoudig. Gebruik geen water!

Snijd een stukje van de steel af en verwijder

eventueel wat zaagsel (bij de nameco, piopino

en de beukenzwam). Veeg het beetje aarde

bij champignons en pied blue met een pad-

denstoelenborsteltje eraf of gebruik een oude

zachte tandenborstel.

B i j z o n d e r esoortenEekhoorntjesbroodGebruik deze paddenstoelen bij voorkeur direct

of bewaar ze hooguit een dag in de koelkast

anders komen er wormpjes in. Als ze even in

water met zout worden gelegd, ben je de wor-

men wel kwijt, maar natte paddenstoelen kun-

nen niet meer knapperig gebakken worden.

CantharelMaak ze schoon zoals gekweekte paddenstoe-

len: zonder water, met een zacht borsteltje.

Gedroogde paddenstoelDrogen versterkt het aroma van bepaalde soor-

ten paddenstoelen. Gedroogde paddenstoelen

worden dan ook gebruikt als echte smaakma-

ker. Morieljes zijn de toppers van de gedroogde

paddenstoelen en worden vooral in Frankrijk

gebruikt. In Italië is eekhoorntjesbrood (funghi

porcini) de grote favoriet. Iets meer bite in een

gerecht? Vul de gedroogde paddenstoelen dan

aan met een stevige verse paddenstoel als pied

de mouton of duinvoetje.

Gooi het welwater van gedroogde paddenstoe-

len vooral niet weg! Er zit heel veel smaak in,

heerlijk voor bijvoorbeeld een bouillon.

Hoorn van overvloedScheur deze paddenstoelen die hol zijn van

binnen zijn, open. Veeg met de duim zand en

dennennaalden eruit. Scheur grote exemplaren

gelijk in het goede formaat. Zijn ze dicht aan de

onderkant, trek dan het onderste deel eraf en

scheur ze alsnog open.

Paddenstoelenp i o n i e rPaddestoelenrijk is een kleinschalig bedrijf dat

bijzondere paddenstoelen kweekt en verhandelt

en als enige in Nederland eigenhandig zeven

tot acht soorten kweekt. ‘De uitdaging van

mijn vak is het temmen van de natuur,’ vertelt

Geert-Peter de Rijk. ‘Als je een appelboom plant,

groeien er appels aan. Uit een zonnebloempit

komt een zonnebloem mits je goed voor boom

en plant zorgt. Bij een schimmel werkt het

anders. Als die het naar z’n zin heeft, komen er

helemaal geen paddenstoelen boven de grond.

Je moet die schimmel prikkelen. Eerst moet je

uitvinden welke voedingsstoffen de schimmel

nodig heeft, dan moet je de schimmelcultuur in

stand zien te houden en vervolgens moet je ach-

terhalen wat die schimmel moet ontberen (licht,

lucht, water, kou) waardoor hij zich bedreigd

voelt en vruchtlichamen, paddenstoelen dus,

gaat vormen.’’

(Mis)lukt het?‘Zo kennen we in Nederland tegenwoordig shii-

takes. Ik heb hetzelfde gedaan met de nameco,

een mooie oranje paddenstoel die een beetje

naar cashewnoten smaakt. En hetzelfde probeer

ik nu met de maitake uit Japan. De ene keer lukt

het, dan hebben we hele mooie en smakelijke

paddenstoelen, maar vaker mislukt het en ben

ik weer een paar duizend euro armer. Met Pad-

destoelenrijk proberen we een aantal soorten

op de markt te brengen die er anders niet zou-

den zijn, zoals de koraalzwam, pompom blanc,

shiitake, amandelpaddenstoel, het duinvoetje.


| september 2011 9

veel duinvoetjes in plaats van champignons. Gele oesterzwam-

men? Die verkocht ik vroeger nooit. Toch nam ik ze iedere keer

trouw mee. Tegenwoordig sluiten ze aan op de raw foodtrend.

Je kunt ze, net als de roze oesterzwam, heel goed rauw eten. De

een smaakt iets frisser, de ander is wat pittiger.’

Armeluistruffels ‘Het aanbod van wilde paddenstoelen

varieert; de verkrijgbaarheid, hoeveelheid en prijs zijn

afhankelijk van het seizoen en de weersomstandigheden.

Mijn wilde paddenstoelen komen met name uit Portugal en

Oost-Europa, en in de winter haal ik sommige uit Canada.

In het voorjaar zijn er verse morieljes, eind mei arriveert

normaal gesproken de eerste (zomer)truffel, vanaf augustus

zijn er cantharellen en is het eenmaal oktober, dan komt de

stroom op gang: pieds de mouton (gele stekelzwammen),

eekhoorntjesbrood, kastanjeboleten en trompettes de la mort

(hoorn van overvloed), een van mijn lievelingen. Wist je dat

ze ook wel armeluistruffels worden genoemd? Ze zijn familie

van de cantharel, hebben als bijnaam de zwarte cantharel, en

dat proef je ook. Rond november voegen zich de kreeftzwam,

matsutake (dennenpaddenstoel, pijnboompaddenstoel) en

sponszwam bij het assortiment; juweeltjes van de herfst.’

Paddenstoelenzoekers ‘Wilde paddenstoelen koop

ik in via een aantal trouwe importeurs. Zij werken op hun beurt

met vaste paddenstoelenzoekers die zich met hun mandjes

bij bepaalde punten melden vanwaar ze op transport gaan,

meestal per vrachtwagen. Maar je laat een vrachtauto niet

rijden voor 10 kilo cantharellen. In m’n eentje kan ik geen hele

vrachtwagen kwijt in mijn kraam, bovendien wil ik natuurlijk

verse paddenstoelen verkopen. Door krachten te bundelen,

met Paddestoelenrijk en andere marktkooplui in het oosten

van het land, kunnen we samen wel dat volume importeren en

zo de lijnen kort houden, al is dat niet voor alle wilde soorten

mogelijk. Het is voor mij een sport om zoveel mogelijk variatie te

bieden. Soms is er opeens een verrassing. Zo heb ik bijvoorbeeld

wel eens de kaiserling of keizersamaniet. Die bewaar ik graag

voor speciale klanten.’

Plukbeleid ‘De gedroogde paddenstoelen komen uit

Zwitserland: porcini, cantharellen, shiitake en wolkenoortjes. Ik

stel mijn eigen zakjes gedroogde mix samen en verkoop ze Skal-

gecertificeerd. Dat betekent dat de wilde paddenstoelen worden

geplukt in bossen waar een plukbeleid wordt gehanteerd;

plukken mag niet te dicht bij de weg. De paddenstoelen mogen

niet uit de grond worden gerukt. Ze worden afgesneden zodat

het mycelium (de schimmel, het netwerk van draden waaruit

de paddenstoel groeit) onbeschadigd blijft. Het drogen gebeurt

ook onder biologische omstandigheden; de droogruimte wordt

niet ontsmet met niet-natuurlijke gassen of vloeistoffen. Ja,

ik heb veel uit te leggen aan de kraam. En dat gaat niet alleen

over welke paddenstoel er is, wat je ermee kunt doen, waar

hij vandaan komt en hoe alles in elkaar steekt. Ik moet ook

uitleggen dat ik geen hallucinerende paddo’s verkoop, dat ze

niet giftig zijn, dat je zelfs die paarse ridderzwam geweldig

lekker kunt klaarmaken.’

Herfstfeest ‘De herfst blijft een seizoen om naar uit te

kijken. Wanneer die begint, hangt af van de temperatuur: als

het in september nog 25 graden is, dan is de herfst duidelijk niet

begonnen. Is het eind augustus 17 graden of kouder, dan weet

ik dat mijn assortiment zich snel gaat verdubbelen. Dan is 8

meter kraam te klein. Wat een rijkdom! Hoe lang dat feest duurt

is ook weer afhankelijk van de temperatuur. Het omslagpunt

ligt bij vorst en sneeuw. In de winter zijn er overigens nog steeds

wilde paddenstoelen te krijgen, uit Portugal bijvoorbeeld.

Afgelopen winter kwam er één soort cantharellen uit Portugal,

de winter ervoor drie soorten. ’s Winters komen ze ook uit

Canada, per vliegtuig. Van dat vliegtuig ben ik me zeer bewust;

als ik kan kiezen, haal ik ze liever van dichterbij. Maar uit Canada

komt wel die bijzondere matsutake. Omdat ik zelf nooit het

vliegtuig neem, gun ik het mijn klanten om een paar weken per

jaar matsutake over te laten komen. Hij is absoluut het proeven

waard: de matsutake heeft een sterke geur en smaakt een

beetje naar kaneel.’

Geweldig ‘Ik heb een dienstbaar beroep; probeer

zoveel mogelijk kennis over te dragen en vraag op mijn beurt

wat mensen ermee doen. Contact hebben met klanten is

ontzettend leuk, ze zijn heel divers. Mijn publiek strekt zich uit

van paddenstoelenliefhebbers die niks met biologisch hebben

tot macrobioten. Maar ook mensen uit paddenstoelenlanden

als Oost-Europa en Rusland komen hier. Zij kopen andere

paddenstoelen dan Chinezen of mensen uit Thailand. West-

Europeanen gaan voor wild en sterke smaken, Aziaten kiezen

juist voor mild en andere structuren. En sommige klanten kopen

iedere week trouw een half pond kastanjechampignons. Het

is geweldig om de schoonheid van je product te kunnen delen.

Erbij stil te staan dat het onsje shiitake dat je in je hand hebt een

geschenk is.’

Kwekerij Paddestoelenrijk

Geert-Peter de Rijk en

Jolanda Stenssen

Middelweg 3

5328 JC Rossum

Tel. (041) 86 64 001

www.Paddestoelenrijk.nl

Biologische paddenstoelenkwekerij

Verbruggen

John en Wendy Verbruggen

Heesakker 19

5469 AV Erp

Tel. (041)32 11 893

www.oesterzwam.nl

Kom langs!De paddenstoelenkraam van Natascha Rothengatter staat op de markt

in Den Haag (wo), Haarlem (vr) of Amsterdam (za, Nieuwmarkt). Op

www.portabella-paddenstoelen.nl is het hele assortiment terug te

vinden, inclusief foto’s, smaakomschrijvingen, schoonmaaktips en de

verwijzing naar haar uitgebreide receptuursite:

www.paddestoelenkeuken.nl. Natascha heeft dit jaar een boerderij

gekocht in het oosten van het land, waar ze zelf paddenstoelen

droogt en begonnen is met paddenstoelen kweken op eikenhouten

stammetjes. In de toekomst wil ze op deze plek kookworkshops

organiseren met paddenstoelen en groenten uit eigen moestuin.


100% biologisch gecertificeerde kokosolie

Verrukkelijk als badolie Voeg maar een eetlepel aan het warme badwater toe. Na afloop een

badjas aan en lekker in laten trekken voor een soepele huid.

Daar kan geen kostbare crème tegenop.

Als smeersel (op brood)Zeer geschikt voor hen die geen boter willen of mogen gebruiken.

Om in te bakkenGebruik het voor vlees, (vegetarische) burgers, vis, gebakken ei,

aardappels, verrukkelijke pannenkoeken en ga zo maar door.

Om mee te wokken Een overheerlijke groenteschotel bijvoorbeeld.

Frituren kan uiteraard ookZo zorg je voor gezonde en knapperige frietjes, iets waar veel kinderen dol

op zijn. Als je de olie goed schoon houdt kun je het gerust vaak gebruiken.

Als heerlijke massageolieDat behoeft geen verdere uitleg. Gewoon proberen.

In tegenstelling tot wat veel in de media, inclusief het Voedingscentrum, wordt beweerd (alle verzadigde vetten zouden slecht zijn) is onze biologische kokosolie zo’n gezonde uitzondering op deze regel. De speciale verzadigde vetten worden in het lichaam omgezet in energie. Het bevat helemaal geen ongezonde transvetzuren en dat is bijzonder. Wij hebben 2 soorten kokosolie: extra vierge (die mild naar kokos ruikt) en geurloos. Verpakt in kunststof emmertjes van 500 en 2220 ml. De extra vierge is ook verkrijgbaar in glazen potten van 1000 ml. Het produceren doen wij op onze eigen plantage in Sri Lanka. Met heel veel handmatige arbeid dat een prachtproduct garandeert en werkgelegenheid voor de betrokkenen. Verkrijgbaar in natuurvoedingwinkels, reform- en speciaalzaken maar natuurlijk ook via onze site: www.witsenburg.net

kokosoliemedio november verkrijgbaar!

biologischkokoswater

Meer weten over kokosolie? www.kokosolie.info


| september 2011 11

Stoofpotje van PADDENSTOELEN

hoofdgerecht, 4 personen

200 g verse zilveruitjes of

sjalotten| 500 g gemengde

paddenstoelen | 20 g boter

| 100 g gerookt ontbijtspek,

in blokjes | 200 ml droge

witte wijn | 1 theelepel

paprikapoeder | 125 ml

crème fraîche | 75 ml

slagroom | 2 eetlepels

bieslook, grof geknipt

Pel de zilveruitjes en halveer

ze of pel de sjalotten en snijd

ze in parten. Veeg de padden-

stoelen schoon, maar laat ze

zoveel mogelijk heel.

Smelt de boter in een koeken-

pan en bak hierin het spek

zachtjes uit. Voeg de zilverui-

tjes of sjalotten toe en fruit ze

heel zachtjes enkele minuten

mee. Voeg de helft van de

paddenstoelen toe en bak ze

enkele minuten op hoog vuur.

Voeg de rest toe en bak ze

ook even mee. Voeg de wijn

toe, breng aan de kook en laat

de wijn 10 minuten zachtjes

koken. Roer de crème fraîche

en de paprikapoeder door de

paddenstoelen en kook alles

nog 5 minuten op een zacht

vuur. Breng pittig op smaak

met zout en peper.

Klop intussen de slagroom dik

lobbig. Schep de paddenstoe-

lensaus in een schaal. Lepel

de slagroom erop en strooi de

bieslook en een beetje papri-

kapoeder erover.

Lekker met aardappelpuree en

zuurkool of groene kool. �



voor ca. 12 personen

2 portobellopaddenstoelen |

1½ eetlepels olijfolie | 1 teen

knoflook, uitgeperst | 1 eetlepel

fijngehakte oregano | ½ eetlepel

witte balsamicoazijn |

2 hamburgerbroodjes | enkele

blaadjes rode sla | enkele blaadjes

rucola | 50 g gorgonzola, in

2 dunne plakjes

Veeg de paddenstoelen met een

stukje keukenpapier schoon. Meng

de olie met de knoflook, oregano en

balsamicoazijn. Bestrijk de padden-

stoelen met de marinade en laat ze,

afgedekt, in de koelkast 1 uur

marineren.

Verhit de grillpan en gril de pad-

denstoelen 4 minuten. Ze laten dan

vanzelf los van de ribbels. Keer de

paddenstoelen en gril de andere

kant ook 3 minuten. Leg de pad-

denstoelen op een bord en bestrooi

ze met zout en peper.

Snij de broodjes open, leg ze met

het snijvlak naar onderen in de pan

en gril 1 minuut. Neem ze uit de

pan.

Verdeel de rode sla en rucola over

de onderste helft van de broodjes.

Leg op elk broodje een paddenstoel

en leg er een plakje gorgonzola op.

Leg de bovenste helft van het

broodje erop en serveer direct. �


600 g vastkokende aardappels |

300 g beukenzwammen

(2 bakjes) of kastanjechampig-

nons in kwarten | 2 tenen

knoflook, fijngehakt | 1 eetlepel

rozemarijnnaaldjes | 3 eetlepels

witte wijn | 4 eetlepels olijfolie

Verwarm de oven voor op 200 °C.

Schaaf de aardappels in dunne

plakjes en dep ze met keukenpa-

pier droog. Snijd de onderkant

van de beukenzwammen en

maak de paddenstoelen los van

elkaar.

Meng in een ruime kom de aard-

appels, paddenstoelen, knoflook,

rozemarijn, wijn, olijfolie, zee-

zout en naar smaak peper.

Spreid de aardappels in een

dunne laag uit op de bakplaat.

Schuif de bakplaat in het midden

van de oven en bak de padden-

stoelen met de aardappels in ca.

30 minuten goudbruin en gaar.

Schaaf aan tafel de Parmezaanse

kaas in vlokken over het gerecht.

Lekker met een gemengde

groene salade met een (wal-)

notendressing.

BEUKENZWAMMENen aardappels uit de oven


| september 2011 13

Europese paddenstoelen

Gegrilde portoBelloBroodjes



DROOG, KOOK EN KONFIJT!

Teks

t H

ans

Mol

tzer

| R

ecep

ten

An

nek

e A

mm

erla

an |

Foto

graf

ie S

ven

Ben

jam

ins

| St

ylin

g U

lrik

a G

ust

avss

on |

Kok

en In

gmar

Nie

zen

Alle mooie, volle najaarssmaken kun je nu vangen voor de winter: gedroogd, gekookt en gekonfijt. Eenmaal ingemaakt is de smaak veel geconcentreerder dan de verse variant en past zo perfect bij de van nature stevige wintergroenten. Smaakvolle wintertijd verzekerd!

deze ketchup heeft een heerlijk mediterrane smaak. Voor alle gerechten waarbij je ketchup gebruikt of als smaakmaker in pastasauzen

1½ kg vleestomaten, stukken | 1 ui,

gesnipperd | 1 grote of 2 kleine onrijpe

appels, in stukjes | 100 ml appelazijn |

100 g suiker | 1 theelepel marmello nr.

2 (geleerpoeder) | 1 kaneelstokje |

2 kruidnagels | 3 takjes oregano |

1½ theelepel zout | 4 glazen flesjes of

potjes met deksel met een inhoud van

ca. 150 ml, schoongemaakt

Breng in een ruime pan de stukken

tomaat met de ui en de appel aan de

kook en laat alles 30 minuten heel

zachtjes koken. Wrijf het mengsel

boven een schone pan door een zeef.

Voeg azijn, suiker, geleerpoeder,

kaneelstokje, kruidnagels, oregano,

zout en naar smaak chilipeper toe.

Breng alles aan de kook en kook 40

minuten heel zachtjes.

Vis de kruiden uit de pan. Schenk de

ketchup warm in de flessen. Sluit de

flessen direct en bewaar ze op een

koele plaats. Na opening is de

tomatenketchup in de koelkast nog

ca. 2 weken houdbaar.

Gekru

ide to

maten

ketchu

p


| september 2011 15

de smaak van deze puree is zo gecon-centreerd dat een volle eetlepel genoeg is om een hele pan soep smaak te geven. Ook heerlijk door de pasta en in stoofgerechten.

1 kg rijpe, maar nog stevige vleestomaten |

1 eetlepel suiker | 1 theelepel balsamicoa-

zijn | 1 theelepel zout | 75 ml olijfolie +

extra | 2 kleine glazen | potjes met deksel,

schoongemaakt

Verwarm de oven, bij voorkeur op

luchtovenstand, voor op 60 °C. Verwijder

de kroontjes en de steelaanzet uit de toma-

ten. Snijd de tomaten in stukken en pureer

ze in de keukenmachine of met de staaf-

mixer. Voeg de suiker, de azijn, het zout en

de olie toe en meng alles heel goed door

elkaar. Strijk de puree uit op een bakplaat.

Schuif de bakplaat iets onder het midden

van de oven en droog de puree in ca. 8 uur.

Laat hierbij de ovendeur op een kier staan,

zodat het vocht niet in de oven blijft. Schep

de puree een of twee keer om, zodat deze

gelijkmatig droogt.

Laat de puree afkoelen. Schep de puree in

potjes en schenk een klein laagje olie op de

puree. Sluit de potjes en bewaar ze op een

koele plaats. Na het openen moeten de pot-

jes in de koelkast worden bewaard.

de smaak van deze puree is zo gecon-centreerd dat een volle eetlepel genoeg

Verwarm de oven, bij voorkeur op

luchtovenstand, voor op 60 °C. Verwijder

tomatenpureeGedroogde

Gekru

ide to

maten

ketchu

p



knoflookGekonfijte

DROOG, KOOK EN KONFIJT!

knoflook die op deze manier gaar wordt gemaakt, verliest wel zijn scherpte, maar niet zijn fijne smaak. Gekonfijte knoflook is dan ook ideaal voor gebruik in koude sauzen, zoals aioli, pesto of hummus. Je kunt de knoflook ook in warme gerechten gebruiken. Voeg deze dan wel op het laatste moment toe. En… vergeet de olie niet. deze is heerlijk in sladres-sings of om brood in te dopen.

4 bollen knoflook met grote tenen |

ca. 125 ml olijfolie | mespunt zout |

2 kleine glazen potjes met deksel,

schoongemaakt

Pel de teentjes knoflook. Leg ze in een

bakje. Schenk er zoveel olie op, dat de

teentjes net onderstaan. Voeg het zout

toe.

Hang het bakje boven een pan met bijna

kokend water. Zet de thermometer in

de schaal met de knoflook en verwarm

de olie tot 80-90 °C. Houd vervolgens

de temperatuur in het pannetje 10

minuten constant op deze temperatuur.

Neem het pannetje voorzichtig uit het

waterbad en laat de knoflook met olie

afkoelen. Verdeel de knoflook en de olie

over de potjes. Sluit de potjes en bewaar

ze op een koele plaats.

Na opening is de knoflook in de koelkast

nog ca. 4 weken houdbaar.

deze tapenade is heerlijk als basis voor dressings, in pastasauzen, in kruidenolie en -boter of bijvoor-beeld als topping voor geitenkaas.

2 sjalotten, fijngehakt | 2 tenen

knoflook, fijngehakt | 75 ml olijfolie

+ extra | 1 kg groene paprika’s, in

stukken | 200 ml water | ¾ theelepel

zout | gemalen gedroogde chilipe-

per | 150 g ontpitte groene olijven |

3 kleine glazen potjes met deksel,

schoongemaakt

Fruit de sjalotten en de knoflook 5

minuten zachtjes in de olie zonder

dat ze kleuren. Schep de paprika

erdoor en bak de paprika zachtjes

3-4 minuten mee. Voeg 200 ml

water, het zout en naar smaak

chilipeper toe en stoof de paprika

zachtjes gedurende 30 minuten.

Voeg olijven bij de paprika en stoof

alles nog zachtjes 20 minuten tot

bijna alle vocht verdampt is.

Verwarm de oven, bij voorkeur

op luchtovenstand voor op 60 °C.

Pureer de paprika’s met de staaf-

mixer of in de keukenmachine.

Strijk de puree uit op een bakplaat.

Schuif de bakplaat iets onder het

midden van de oven en droog de

puree in ca. 5 uur. Laat hierbij de

ovendeur op een kier staan, zodat

het vocht niet in de oven blijft.

Schep de puree een of twee keer

om, zodat deze gelijkmatig droogt.

Laat de puree afkoelen. Schep de

puree in potjes en schenk een klein

laagje olie op de puree. Sluit de

potjes en bewaar ze op een koele

plaats. Na het openen moeten

de potjes in de koelkast worden

bewaard.

Gro

ene p

aprikatap

enad

e +

schoon met sodaSchoon werken is heel

belangrijk voor inmaken.

Gebruik goed schoonge-

maakt keukengereedschap

en was de potjes en deksels

in heet sodawater. Spoel ze

daarna goed na met kokend

water en laat ze omgekeerd

op een schone theedoek

uitlekken.


| september 2011 17

Gro

ene p

aprikatap

enad

e + paprikapureeGedroogde

Een lepeltje van deze gedroogde puree is voldoende om een stoofgerecht of een soep een heerlijke paprikasmaak te geven.

100 ml olijfolie + extra | 1½ kg

rode paprika’s, in stukken | 1-2

rode pepers, in stukjes | 250 ml

rode wijn | 100 ml water | 1 thee-

lepel zout | 4-5 kleine glazen pot-

jes met deksel, schoongemaakt

Verwarm 100 ml olijfolie in een

ruime pan. Schep de stukken

paprika en de rode pepers erdoor

en bak alles zachtjes gedurende

10 minuten. Schenk de wijn in de

pan, breng alles aan de kook en

kook de paprika’s 30 minuten heel

zachtjes. Schenk 100 ml water in

de pan en voeg het zout toe. Kook

de paprika’s op een vrij laag vuur

in ca. 30 minuten tot het grootste

deel van het vocht is verdampt.

Verwarm de oven, bij voorkeur

op luchtovenstand, voor op 60 °C.

Pureer de paprika’s met de staaf-

mixer of in de keukenmachine.

Strijk de puree uit op een bak-

plaat. Schuif de bakplaat iets

onder het midden van de oven en

droog de puree in ca. 6 uur. Laat

hierbij de ovendeur op een kier

staan, zodat het vocht niet in de

oven blijft. Schep de puree een of

twee keer om, zodat deze gelijk-

matig droogt.

Laat de puree afkoelen. Schep

de puree in potjes en schenk een

klein laagje olie op de puree. Sluit

de potjes en bewaar ze op een

donkere, koele plaats. Na het

openen moeten de potjes in de

koelkast worden bewaard.

donker en koelBewaar de potjes op een

koele, donkere plek. Een

kelder of kelderkast is

ideaal. De houdbaarheid is

circa 6 maanden. Precies de

overbruggingstijd die nodig

is totdat er weer verse pro-

ducten zijn.

kleine potjesAan wat je zelf inmaakt

worden geen conserveer-

middelen toegevoegd. Na

het openen van de potjes

is de inhoud dan ook maar

beperkt houdbaar. Gebruik

daarom zo klein mogelijke

potjes. Zo kun je de inhoud

sneller opmaken en geniet

je lang van al het zelf inge-

maakte lekkers.



In de Griekse en Marokkaanse keuken kunnen ze niet zonder. Bij ons wordt honing ook steeds vaker herontdekt. En niet alleen voor in de thee of

kruidkoek. ‘Je kunt er veel meer mee dan je op het eerste gezicht denkt.’

Teks

t N

icol

e W

illem

se |

foto

grafi

e Sv

en B

enja

min

s |

Styl

ing

Ulr

ika

Gu

stav

sson

BloemenhoningIs vanwege de lichte bloemige

smaak een mooie begeleider

in fruitsalades. Hij wordt

gemaakt van de nectar van

verschillende bloemensoor-

ten. Daardoor wijken kleur en

smaak per oogst af.

Hele raatDit is honing in zijn puurste

vorm. Direct uit de raat. En het

is niet alleen lekker, het is nog

decoratief ook. Leuk bijvoor-

beeld om een stukje raat te

serveren bij ijs.

HeidehoningWordt ook wel de koningin

van de honing genoemd.

Het is een donkere gelei met

een krachtige smaak die het

goed doet in (kruid)koeken

en op toast. Heidehoning is

vaak wat duurder dan andere

honingsoorten.

KastanjehoningIs heerlijk in de koffie of in de

thee vanwege zijn mildzoete

smaak met een toets van drop.

KlaverhoningIs een crèmige en goed

smeerbare honing, omdat hij

licht gekristalliseerd is. Dat

komt door de verhouding

natuurlijke suikers: hoe meer

glucose, hoe minder vloeibaar.

Vandaar dat deze honing

heerlijk is om te smeren op

brood. Of gewoon om zo te

snoepen.

LindehoningDeze honing heeft een geel-

groenige kleur en smaakt licht

naar munt. Heerlijk over fruit-

desserts, ijs of in de thee.

SinaasappelhoningFris fruitig met een toets van

sinaasappel. Heerlijk door

fruitsmoothies of over vers

fruit.

TijmhoningIs roodbruin van kleur en

fris kruidig van smaak. Deze

honing wordt geoogst op de

Spaanse hoogvlaktes. Het

geeft een opkikker aan thee,

maar kan ook heel goed in

stoofpotten met vlees of op

een tosti met geitenkaas en

ham.

AcaciahoningIs mild zoet en licht bloemig

van smaak. Lekker over

yoghurt met muesli of over

de aardbeien als vervanger

van suiker. Acaciahoning is

afkomstig van de nectar van

de zoetgeurende witte acacia-

bloemen die in het voorjaar

bloeien.

Honingzoetesmaaksensaties


s m a a k m a k e n d 3 | september 2011 19

Teks

t N

icol

e W

illem

se |

foto

grafi

e Sv

en B

enja

min

s |

Styl

ing

Ulr

ika

Gu

stav

sson


www.detraay.com

NIEUW

Met de nieuwe etiketten van de Traay wordt

het ontbijt pas écht leuk

oer Paco Salcedo is de trotse voorzitter van de coöperatie Almendrera del Sur in Andalusië, Spanje. Sinds 1995 koopt Horizon alle biologische amandelen van deze coöperatie.

Daardoor verbouwen nu al ruim 400 boeren amandelen op biologische wijze. Want wat goed is, groeit natuurlijk.

B


| september 2011 21

In het oude Egypte hielden

ze al bijen voor de honing.

De eerste tekenen van het

gebruik van honing in de

keuken gaan vijftiendui-

zend jaar terug. Sommige

keukens staan min of meer

bekend om het gebruik van

honing. De Griekse bijvoor-

beeld en de Marokkaanse.

Ook in Nederland gebruikten

we vroeger veel honing in

de keuken. Totdat Napoleon

de suikerbiet introduceerde,

kenden we eigenlijk alleen

honing als zoetstof. Honing

raakte een beetje ‘uit’. Maar

nu is honing bezig met een

revival. ‘Geen wonder’, vindt

Wilco Schets, directeur bij

De Traay. ‘Honing is gezon-

der dan suiker, maar het is

ook veel rijker van smaak.’

Eigen terroirZoveel bloemen, zoveel

honingsoorten. Iedere

bloem ruikt anders en dus

heeft iedere honingsoort

een andere smaak. De

licht bloemige smaak van

acaciahoning, de donkere

smaak van heidehoning,

de mildzoete dropachtige

smaak van kastanjehoning…

Honing is er in alle soorten

en smaken. Of je te maken

hebt met lindehoning of

met klaverhoning, kun je

zien aan de kleur en aan de

vloeibaarheid. Imkers meten

het aantal pollen in de

honing. Die pollen bestaan

uit stuifmeel dat de bijen

als voeding voor de jonge

bijtjes meenemen naar de

raat. Ze kammen het met

hun pootjes uit hun vacht

naar achteren en vervoeren

het als bolletjes. Voor iedere

honing is vastgesteld welk

percentage pollen er in de

honing aanwezig moet zijn

om hem de naam te kun-

nen geven van die bepaalde

bloem. Daarnaast moeten

ook de kleur, geur en smaak

kloppen. Wilco Schets is een

echte kenner en kan dus met

zijn ogen dicht proeven om

welke honing het gaat. Hij

kan zelfs proeven uit welk

gebied de honing afkomstig

is. ‘Honing is net als wijn’ ,

zegt hij. ‘Iedere honing heeft

zijn eigen terroir.’

Extra dimensieNet zo divers als de smaken

zijn de culinaire toepassin-

gen van honing. Dat vindt

Wilco Schets het bijzondere

aan honing. ‘Je kunt er veel

meer mee dan je op het eer-

ste gezicht denkt. Het is één

van de weinige ingrediënten

die je de hele dag door in

al je gerechten zou kunnen

verwerken. Het kan over

fruit, op brood of toast, door

de yoghurt, in smoothies,

over pancakes, in taart, over

ijs, maar ook als basis voor

dressings, marinades en

sauzen, in stoofpotten en

door de thee of de koffie.

Honing geeft gerechten

een extra dimensie. Suiker

heeft vaak een wat scherpe

smaak. Het begeleidt de

overige ingrediënten niet,

maar verdoezelt ze. Honing

geeft de andere ingrediën-

ten juist iets extra’s. Denk

aan aardbeien. Suiker laat

niets over van de pure aard-

beiensmaak. Honing laat de

aardbeien in hun waarde.

Of eigenlijk doet honing nog

meer dan dat. Honing haalt

het beste in andere ingredi-

enten naar boven.’

Honingzoete smaaksensaties

EKO honingBiologische honing komt uit gebieden waar binnen een straal van vijf tot

zeven kilometer geen industrie, gangbare landbouw, genetisch gema-

nipuleerde planten of snelwegen voorkomen. De bijen overwinteren op

een natuurlijke manier. Ze worden dus niet in de winter bijgevoerd met

suikerwater. Dat alles maakt biologische honing nog veel uitgesprokener

van smaak dan ‘gewone’ honing. De Traay was de eerste die biologische

honing in Nederland introduceerde. Vanwege de dichtbevolktheid van

ons land en de industrialisatie zijn er bijna geen natuurgebieden meer

die groot genoeg zijn voor biologische honing. Daarom komt het grootste

deel van de biologische honingsoorten uit het buitenland.

‘Honing is net als wijn. Iedere soort heeft zijn eigen terroir’

BewaartipGoede honing kristalliseert na verloop van tijd in de pot. Dat komt

door de glucose (druivensuikers) die van nature in honing aanwezig

is. Klaverhoning is rijk aan glucose, vandaar dat deze honing eerder

kristalliseert. Acaciahoning is juist rijk aan fructose en blijft daar-

door veel langer vloeibaar. Kristallisatie heeft dus niets te maken

met de kwaliteit of de houdbaarheid. Honing is makkelijk vloeibaar

te maken door de pot in handwarm water of op de verwarming te

verwarmen. Verhit honing nooit tot boven de veertig graden, want

dan gaan enzymen en smaak verloren. Warm honing daarom ook

nooit op in de magnetron. Bewaar honing gewoon in de keukenkast

en niet in de koelkast. Liefst op kamertemperatuur in een donkere

en droge ruimte. Honing bederft niet, maar verliest wel kwaliteit en

smaak naarmate de jaren verstrijken.


Rec

ept

An

nek

e A

mm

erla

an |

foto

grafi

e Sv

en B

enja

min

s |

Styl

ing

Ulr

ika

Gu

stav

sson

| B

erei

din

g In

gmar

Nie

zen

De natuur. Niet meer, niet minder.

In 1957 ontmoet een Belgische kunstenaar een Japanse fi losoof, de vader van de macrobiotiek. Uit hun unieke visie ontluikt Lima, pionier van de biovoeding in Europa. Vandaag is onze fi losofi e nog steeds dezelfde: een goede voeding met een goede smaak voor een goede levensstijl. Niet meer, niet minder. www.limafood.com

IN 1957 KIEMDE DE GEDACHTE VAN BIO AL.EN DAAR PLUKT U NOG ALTIJD DE VRUCHTEN VAN.

IN 1957 KIEMDE DE GEDACHTE VAN BIO AL. EN DAAR PLUKT U NOG ALTIJD DE VRUCHTEN VAN.

LIM1100033_ADV_RizNL_200x130.indd 1 4/08/11 16:46

Voor meer informatie zie: www.piramidethee.nl

Verfrissend lekker!

Kenners weten al jaren dat Piramide Thee staat voor biologisch genieten met een hoofdletter B.

Want al onze ingrediënten zijn zorgvuldig geselecteerd en 100% natuurlijk. Verbouwd met respect

voor mens en natuur. Dus gebruiken we bijvoorbeeld warme specerijen zoals gember en kaneel,

maar ook pure, frisse muntsoorten, alsof het vers geplukt is. Zo lekker is biologisch!

Piramide heeft een uniek assortiment munt thee, met munt als basis en gecombineerd met warme

specerijen om te kunnen genieten van biologische thee. Zo is er Munt original, Munt & gember en

Munt & kaneel. Een kopje munt thee is een teken van vriendschap!


| september 2011 23

Omgekeerde APPEL-HONINGTAART MET TIJM

Warme, sappige appels, volle lepels zoete honing, een plukje kruidige tijm en een flinke lik Griekse yoghurt. Onthaal

vrienden en familie met deze heerlijke welkomthuistaart!

Schil de appels, snijd ze in vieren en verwijder

de klokhuizen. Vet de taartvorm heel dik in

met 15 g boter en strooi 25 g suiker op de

bodem van de vorm. Leg de appelparten met

de bolle kant naar beneden aansluitend in de

vorm. Druppel wat citroensap over de appels.

Verwarm de oven voor op 160°C. Zeef de

bloem met het bakpoeder en een mespunt

zout.

Klop in een kom met een handmixer de

resterende 100 g boter met de resterende

100 g suiker tot een luchtig, romig mengsel.

Klop de eieren er één voor één door. Schenk

nu in een dunne straal 150 g honing in de

kom en blijf roeren tot het beslag schuimig

is en de honing goed is opgenomen. Spatel

de gezeefde bloem, de citroenschil en de

tijm luchtig erdoor. Schep het beslag op de

appels. Bak de taart in ca. 1 uur goudgeel en

gaar. De cake is gaar als een erin gestoken

satéprikker er droog uitkomt. Laat de taart

iets afkoelen. Leg een schaal op de vorm en

keer ze samen om. Laat de taart op de schaal

glijden. Verwarm de resterende honing en

bestrijk de appeltjes met honing.

Lekker met Griekse yoghurt. �

Rec

ept

An

nek

e A

mm

erla

an |

foto

grafi

e S

ven

Ben

jam

ins

| St

ylin

g U

lrik

a G

ust

avss

on |

Ber

eid

ing

Ingm

ar N

ieze

n

voor ca. 12 personen

750 g appels, bijv. Elstar of

Santana | 115 g zachte boter |

125 g fijne rietsuiker | rasp en sap

van 1 citroen | 300 g bloem |

2 theelepels bak- of wijnsteen-

poeder | 6 eieren |200 g honing +

2 eetlepels | 1½ eetlepel heel

fijngehakte tijm | dichte hoge

taartvorm (24 cm)



Teks

t N

icol

e W

illem

se |

Fot

ogra

fie

Hen

k V

een

stra

in uithuizermeeden, hoog in Groningen, teelt isabel

duinisveld al zeventien jaar groenten met haar bedrijf de

eemstuin dat ze runt samen met haar partner Felix stephanus. het is een biologisch-dynamisch bedrijf, want kunstmatige groeimiddelen en chemische bestrijdingsmiddelen willen ze niet gebruiken. sterker: die middelen hóeven ze niet te gebruiken, want ze boeken veel betere resulta-ten zonder.Volgens isabel leent de biologisch-dynamische teeltmethode zich heel goed voor kleinere moes-tuinen. ‘Bd draait om de samenhang tussen bodem, plant en dier en om de aandacht voor die samenhang. de moestuinder staat er middenin. hoe kleiner het oppervlak, hoe beter hij zijn aan-dacht over het hele oppervlak van de tuin kan verdelen.’

De eerste composthoop ‘alles begint bij de grond’, zegt isabel duinisveld. en die grond begint bij de mest. ‘de mooiste orga-nische mest maak je van eigen tuinafval. de eer-ste composthoop kun je het best aanleggen in het begin van de herfst, na de oogsttijd. Goede mest wordt in ieder geval een half jaar gecomposteerd en daarna liefst nog wat nagerijpt. als je in sep-tember begint met de aanleg, is hij klaar in het voorjaar als je begint met planten.’een goede composthoop bestaat uit verschil-lende laagjes: plantenafval, dierlijke mest en bruinafval zoals takjes en stro. Bij de eemstuin

lopen een paar varkens, kippen en geiten rond. in een kleine moestuin kun je bijvoorbeeld mest van kippen, konijnen of de pony van de buren gebruiken. het sluit nogal nauwkeurig met de verhoudingen, maar als je eenmaal weet hoe het werkt, kan er volgens isabel vrij weinig gebeu-ren. ‘ik heb het zelf geleerd door het een paar keer fout te doen. zorg dat de composthoop voor maximaal de helft uit plantenafval bestaat, niet meer. anders gaat hij al snel rotten en stinken.’

Dampend heet badde meeste mensen moffelen hun composthoop weg in een hoekje van de tuin. uit het zicht. Bij de eemstuin ligt hij precies in de loop, middenin de tuin. isabel duinisveld: ‘ik houd hem graag in de gaten, vooral in het begin. een composthoop mag bij koel weer een beetje dampen want hij moet goed warm worden. je kunt heel makkelijk controleren of hij warm genoeg is door je hand erin te steken. het moet aanvoelen alsof je in een heet bad stapt. maar hij moet niet zo heet zijn dat je je hand er niet in kunt houden. als hij niet warm is, heb je waarschijnlijk te veel bruin-afval gebruikt. dat is makkelijk op te lossen door er wat meer groen en mest door te roeren.’ een goede composthoop dampt dus, maar rookt niet. ‘als er een rookpluim uitkomt, is hij te heet. Gooi hem in dat geval open en meng er wat takjes en stro doorheen. zorg dat je altijd bruinafval bij de hand hebt zodat je de hoop er direct mee kunt afblussen.’als de composthoop klaar is, dekt isabel hem af

Moestuinieren voor groentjes

Hoe creëer je een florerende moestuin? Biologisch-dynamische tuinder Isabel Duinisveld werd door schade en schande wijs in eigen tuin en weet nu: ‘Alles begint bij de grond.’ Of beter: de composthoop.


Teks

t N

icol

e W

illem

se |

Fot

ogra

fie

Hen

k V

een

stra


natuur

IN HET

VAN DEritme

LunaeTerra houdt wel van een

dynamisch bestaan. Maar dan wel in

het tempo dat de natuur aangeeft.

Zodat groenten en fruit op eigen

kracht groot kunnen worden en op

hun natuurlijke tijd kunnen uitrijpen.

Want alles in de natuur heeft een

eigen ritme. De BD-boer houdt daar

rekening mee. Dat creëert een vitale bodem en

sterke gewassen. LunaeTerra vindt het dan ook

logisch dat je in de winter bijvoorbeeld geen

aardbeien kunt kopen. Maar als ze er in de zomer

wel zijn, is de smaak onovertroffen! Net als onze

vruchtensappen, boordevol zongerijpt BD-fruit

dat met aandacht is geoogst. Want dat geeft sap

met karakter! Boordevol smaak en vitaliteit.

Lang leve de aarde!

www.luna-e-terra.nl

De natuur. Niet meer, niet minder.

www.limafood.com

Met het nieuwe Spelt Epeautre Cuisine leg je nog meer expressie in je kookkunsten. Dit plantaardig alternatief voor room op basis van spelt verrijkt al je gerechten en geeft ze een smeuïge toets mee. Soepen, sauzen of desserten worden voortaan niet alleen lichter maar ook gewoon lekkerder. Spelt Epeautre Cuisine, de nieuwe smaakmaker in jouw keuken.

SPELT CUISINE. EN PLOTS WORDT EEN RECEPT KOOKKUNST.

NIEUW:

LIM1100033_ADV_EpeautreNL_200x130.indd 1 4/08/11 16:53smaakmakend 4-2011-logo.indd 26 19-08-11 01:19

| september 2011 27

Supermoestuintips1 Besteed veel aandacht

aan de composthoop. Een

vruchtbare tuin begint bij

goede organische mest.

2 Leg de composthoop het

liefst aan in het zicht en

in de loop. Zo kun je con-

troleren hoe het met hem

gaat.

3 Zaai bloemen en kruiden

rond de moestuin. Dat

trekt bijen en andere

insecten aan en maakt

dat je met plezier in de

tuin werkt.

4 Zorg voor struikgewas

zodat vogels zich thuis

voelen in de tuin. Ze ver-

lossen de tuin van slakken

en rupsen.

5 Zorg dat de tuin helemaal

is opgeruimd en aange-

harkt als je in augustus

met vakantie gaat, anders

raakt hij overwoekerd

door onkruid en daar zijn

slakken dol op. Ze leg-

gen er hun eitjes die het

volgende jaar zorgen voor

een slakkenplaag.

6 Zaai in het najaar groen-

bemesters zoals rogge of

klaver. Dat zorgt in het

voorjaar voor meer stik-

stof (voeding), structuur

en lucht in de bodem.

met stro en voegt ze biodynamische kruiden-preparaten toe om de vitaliteit van bodem en gewassen te ondersteunen. ‘die zijn voor particu-lieren ook te koop bij de Bd-vereniging.’

Een winterklusin het najaar, na de oogst, wordt de grond van de eemstuin ingezaaid met rogge, een groenbemes-ter. de roggeplantjes overwinteren en houden de nutriënten vast die in de grond zijn achtergeble-ven. ze spoelen zo niet weg en hebben nog meer voordelen: slakken houden niet van rogge en onkruid ook niet. een andere groenbemester die volgens isabel heel goed werkt, is klaver. ‘klaver legt stikstof uit de lucht vast via een bacterie die op de wortels leeft. zodra je de klaver in het voorjaar omploegt, ploeg je de stikstof mee de grond in. op een andere manier kom je niet aan stikstof.’als de mest ligt te composteren en de groenbe-mesters zijn ingezaaid is het tijd voor de winter-klus: het opstellen van een teeltplan. isabel: ‘om de bodem niet uit te putten maak je het best een plan voor wisselteelt. Bedenk goed welke soorten je waar wilt neerzetten en op welke plek je ze het jaar erop wilt planten. Groentesoorten die fami-lie van elkaar zijn kunnen beter niet na elkaar op dezelfde plek worden gezet. als op een deel van het perceel het ene jaar kool is geteeld, plant dan het volgende jaar bijvoorbeeld sla en het jaar erop prei. wissel per jaar af.’in de lente is het tijd om de mest uit te rijden over het land. ‘de composthoop is klaar als hij niet meer ruikt naar mest. hij moet ruiken naar aarde en humus. en je moet niet meer kunnen zien dat iets afkomstig is van een dier of van een plant. ploeg de mest niet dieper dan tien centimeter in de bodem. daar zitten de organismen die de voeding uit de compost halen en die omzetten in nutriënten.’

Schrik nietom ervoor te zorgen dat het ecosysteem hele-maal in balans is en de natuur zichzelf redt, zorgt isabel altijd voor ‘een voorraadje bijen en insec-ten’. die komen af op de nectar van de bloemen

en kruiden die ze om het perceel heen zaait. ‘ik zorg dat er altijd wat struikgewas in of bij de moestuin aanwezig is’, zegt ze. ‘daar kunnen vogels in nestelen die de slakken opeten. raak niet in paniek door een paar slakken die één of twee slakroppen opeten. een beetje verlies heb je altijd. Bedenk dat die dieren ook goed werk in de tuin verrichten. schrik ook niet van een paar luizen. de natuur herstelt vanzelf het evenwicht. luizen trekken sluipwespen aan, dus een over-schot aan luizen wordt vanzelf wel weer opge-geten. die balans vind ik het mooie aan Bd-teelt. dieren en insecten horen erbij. neem bijvoor-beeld een paar konijnen voor de mest. of kippen, die eten insecten op. zaai wat komkommerkruid in de zomer. dat geeft prachtige bloemen waar hommels en bijen op afkomen. ik zaai altijd rij-tjes met bloemen tussen de groenten. niet alleen voor de bijen. ook voor mezelf en alle anderen die op het bedrijf werken. ik vind dat je vrolijk van zo’n moestuin moet worden. en ik geloof dat de tuin en alles wat er leeft en werkt die energie oppakt. alle energie en liefde die je bewust in je dagelijkse werk steekt, krijg je uiteindelijk weer van de grond terug.’

De Eemstuin

Paaptilsterweg 7,

Uithuizermeeden

Tel. (059) 54 122 11

www.eemstuin.nl

Vindplaats van Verras-me-slaSamen met haar partner Felix Stephanus runt Isabel Duinis-

veld sinds 1994 het biologisch-dynamische bedrijf De Eems-

tuin. In 2005 werd het bedrijf ook een zorgboerderij.

Onder het merk Puur Noord Nederland teelt De Eemstuin

voor de noordelijke groothandel De Zaai-Ster. Zo weten

klanten in Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel

dat de producten uit de streek komen. In samenwerking

met deze groothandel zetten ze een nieuw product op de

markt: Verras-me-sla. Deze salademix bestaat elke week

uit een andere verrassende samenstelling met veel wilde

planten zoals Malva, Oost-Indische kers, Silene, Hoorn des

Overvloeds, Chai Tsoy, Tuinkers, Wilde Spinazie, Herts-

hoornweegbree en malse slablaadjes. In de koude kas telen

ze in het voor- en najaar veel bladgewassen en in de zomer

vruchtgroenten zoals tomaten, komkommers en auber-

gines. Hun producten zijn te koop in alle natuurvoedings-

winkels in Noord-Nederland, enkele Jumbo’s en een paar

andere supermarkten. De eigen winkel van De Eemstuin is

elke woensdagmiddag open van 13:00-17:00 uur.

‘Ik zaai altijd rijtjes met bloemen tussen de groenten. Niet alleen voor de bijen. Ik vind dat

je vrolijk van zo’n moestuin moet worden’



Lust voor het oog: COURGETTES!

courgettebloemcourgettebloemcourgettebloemcourgettebloemcourgettebloemGevulde

voorgerecht, 4 personen

4 courgettebloemen | 250 g rauwe

tijgergarnalen, gepeld | 1 eetlepel

fijngehakte gember | gemalen

gedroogde chilipeper | 1 theelepel

sojasaus | 2 eetlepels sesamolie |

limoensap | 2 eetlepels verse

korianderblaadjes | bakpapier

Veeg de courgettebloemen met een

stukje keukenpapier voorzichtig

schoon.

Pureer de garnalen in de

keukenmachine of hak ze met

een groot mes heel erg fijn. Meng

de gember, sojasaus en naar

smaak zout en chilipoeder door de

garnalenpuree. Vul de bloemen

met de garnalenpuree. Vouw de

bloemblaadjes heel zorgvuldig over

de vulling.

Leg een stukje bakpapier op de

zeef van de stoompan of in een

stoommand. Zorg wel dat er aan de

zijkant wat gaatjes vrij blijven. Leg

de bloemen op het papier. Breng

in het onderste deel van de pan

water aan de kook en stoom de

courgettebloemen in een dichte pan

in ca. 12 minuten gaar.

Leg de bloemen voorzichtig elk

op een bord. Schenk de sesamolie

over de steeltjes en druppel er wat

limoensap over. Garneer met de

korianderblaadjes.

Je kunt tegenwoordig aardig wat verschillende courgettes kopen: de langwerpige groene en gele, de kleine ronde en soms de platronde, gekartelde patisson. Toch is het courgetteaanbod in de winkels en op de markten nog maar het topje van die rijke courgettecultuur. Want ooit gehoord van de fel oranje en dikbuikige Crookneck of de met lichtgroen vruchtvlees gevulde Lebanese White Bush? Of van de oranje-gele Western Sunrise of de loodzware English Giant? De laatste is met een wereldrecordgewicht van bijna 94 kilo wat pompeus voor een gezellig etentje, maar als sierplant kent ze haar gelijke niet.

En ja, dat is gelijk ook het leuke van al die courgettes: dat je er niet alleen aan tafel van kunt genieten, maar ook in de tuin. Ze hebben ruimte nodig, dat wel. Maar als ze eenmaal bloeien en vruchten dragen, zijn ze een feest om naar te kijken. En buitentuinders of urban farmers weten dat die prachtige, gele courgettebloemen risotto’s opfleuren en heerlijk zijn om te vullen of frituren. Geniet nu alvast van het uitzoeken van zaden in de webwinkel, want daar zijn al die variaties te bestellen voor de volgende zomer. Adressen voor zaadjes: www.vreeken.nl, www.bolster.nl en www.denieuwetuin.be


| september 2011 29

: COURGETTES!Elke dag lekker!

Teks

t H

ans

Mol

tzer

| R

ecep

ten

An

nek

e A

mm

erla

an |

Foto

graf

ie S

ven

Ben

jam

ins

| St

ylin

g U

lrik

a G

ust

avss

on |

Kok

en In

gmar

Nie

zen


SEITAN

Vle� noch vis

Gezonder én lekkerder:seitan van Bertyn

Proef Bertyn Seitan, de gezonde, veggie vlees- en visvervangers. Bak of grill seitan 5 minuten aan elke zijde, in de pan of op de BBQ. Bertyn Seitan wordt vervaardigd op traditionele wijze van spelt of Manitoba-oertarwe in een heerlijke tamari- of shoyu marinade. Je proeft meteen zijn heerlijk zachte beet als die van een fi let pur. En Bertyn Seitan is supergezond: 100% plantaardig, eiwitrijk en lichtverteerbaar. Cholesterolvrij en suikervrij. Zoutarm, vetarm, caloriearm. Koolhydraat-arm en bron van vezels voor een gezonde darmtransit. Gezonder dan vlees of vis. Bertyn vind je vers in het koelvak van je natuurwinkel. Tel. 00 32 3 620 26 56. Recepten en info: www.bertyn.be

- Chef bij Bertyn -

Smakelijk !

Serge Restiau

AMANPRANA

SERENE LEVENSKRACHT

Happy Perilla Special:voeding als medicijnVoeding is de essentie van gezondheid volgens Hippocrates, grondlegger van de westerse geneeskunst en fi losoof. De na-tuur verschaft voedingsmiddelen met krachtige, gezonde ei-genschappen, die kwalen kunnen bestrijden en gezondheid kunnen schenken. Omega-3,6,7,9 nodig voor onze gezondheid. Bewuste men-sen besteden veel aandacht aan groenten en fruit, maar ze vergeten vaak dat er twee essentiële vetzuren bestaan die een gezond lichaam niet kan missen. Het zijn alfa-linoleen-zuur (ALA) uit de omega-3 familie en linolzuur (LA) uit de omega-6 familie. Je lichaam kan ze niet zelf aanmaken. Je moet ze uit je voe-ding halen. Een gezond lichaam kan niet zonder omega’s. ALA en LA en omega’s in het algemeen vervullen vele nood-zakelijke levensprocessen. Ze versterken de spieren van je ‘tikker’, ondersteunen de circulatie, verhogen je libido en versnellen je recuperatie. Ze zijn goed voor je cholesterol-huishouding. Ze helpen bij emotionele dips, wisselende stemmingen en bij opvliegers. Ze zijn goed voor je concen-tratie en geheugen, je gemoedsrust en humeur, je huid,... Perilla-olie bevat meer omega-3 dan lijnzaad en is rijk aan plantaardige helende stoffen. Perilla olie wordt bekomen door het koud persen van de zaden van de plant ‘Perilla Frutescens’. Perilla wordt in het Oosten al eeuwenlang gebruikt in het streven naar balans van lichaam en geest en om je ‘chi’, je innerlijke levenskracht, te herstellen door innerlijke rust te brengen.Happy Perilla Special, Omega-3/6/6/9 en 7, is ons para-depaardje met zeer specifieke, gezonde koudgeperste oli‘ n die fantastisch goed zijn voor lichaam en geest. Extra vierge oliemix ingrediënten: 25% extra vierge peril-laolie*, 25% extra vierge hennepolie*, 10% extra vierge nigellaolie*, 7,5% extra vierge walnootolie*, 7,5% extra vierge pompoenpitolie* (voor de rijpere man), 10% extra vierge teunisbloemolie* (voor de rijpere vrouw), 10% extra vierge rode palm-olie* en 4,5% extra vierge tarwekiemolie. Met 0,5% extra vierge Happy Delight-olie* (=olie van de schil van bio-dynamische sinaasap-pels, -citroenen en -limoenen). En verder niets. Happy Perilla Special neem je met de lepel of in groentensap, yoghurt, in dressing of met de maaltijd. Verkrijgbaar in je natuurwinkel. Product-info: Tel 00 32 3 653 25 41 www.noble-house.tk Bovis 15.000, -15 Yin, GI 0

23•Smaakmakend Bertyn-Okinawa HPS sept2011.indd 1 10-08-2011 18:20:08smaakmakend 4-2011-logo.indd 30 19-08-11 01:19

31

Elke dag lekker!

Bolcourgettes gestoomd met ricottavulling

bijgerecht, 4 personen

4 bolcourgettes | 2 sjalotten, fijngehakt

| 2 tenen knoflook, fijngehakt | 1 eet-

lepel olijfolie | 2 eieren | 250 g ricotta |

50 g geraspte Parmezaanse kaas |

5 gedroogde tomaatjes, fijngehakt |

75 g boter | 2 eetlepels fijngesneden

salieblaadjes

Snijd een kapje van de courgettes en

hol ze met een lepeltje voorzichtig uit.

Bestrooi de binnenkant van de courget-

tes met zout en peper.

Hak het uitgehaalde vruchtvlees fijn.

Fruit in een kleine koekenpan de ui en

knoflook zachtjes in de olie. Voeg het

fijngehakte vruchtvlees toe en laat al

roerend het vocht verdampen.

Klop de eieren los en klop de ricotta

erdoor. Roer de Parmezaanse kaas, de

tomaatjes en naar smaak zout en peper

en ten slotte de afgekoelde gestoofde

courgette erdoor. Vul de courgettes met

dit mengsel.

Zet de bolcourgettes in de zeef van een

stoompan, leg de kapjes ernaast en

stoom in ca. 25 minuten gaar.

Smelt de boter met de fijngehakte salie

op een heel laag pitje. Laat de salie even

in de boter trekken. Zet de courgettes elk

op een bord, leg het kapje erop en serveer

de salieboter erbij. Lekker met ciabatta

en een kleine gemengde salade.

10-08-2011 18:20:08smaakmakend 4-2011-logo.indd 31 19-08-11 01:19

100% SMAAK. 100% BIOLOGISCH. 0% E-NUMMERS.

NATUURWINKEL EKOPLAZALEKKER BIJ

OGGU.COM

GOOODYFOOODS

Oggu heeft de beste frisdrank van de wereld gemaakt, die

én 100% biologisch is. In Oggu zitten alleen de beste ingrediënten, zoals de mooiste citroenen uit Sicilië en zongerijpte sinaasappelen uit Mexico. Dus geen E-nummers of kunstmatige toevoegingen. En die natuurlijke rijkheid proef je!

Adv Smaakmakend 200x130mm 000.indd 1 16-8-11 16:19

Onze ontbijtkoeken hebben een nieuwe receptuur gekregen. En dat proeft u! Verkrijgbaar in 5 verschillende smaken, allemaal even smeu• g. De koek is al voorgesneden, dus dat pakt lekker.Vanzelfsprekend hebben ze direct ook het nieuwe De Rit jasje aangemeten gekregen. Heerlijk als ontbijt, bij de koffie of gewoon als tussendoortje. De Rit, altijd onweerstaanbaar lekker!


| september 2011 33

Elke dag lekker!

Ovencourgettemet spaghetti


750 g smalle courgettes, geel en/of groen |

1 ui, in heel dunne ringen | 2 tenen knoflook,

fijngehakt | 2 theelepels heet paprikapoeder

| 1 eetlepel fijngehakte rozemarijnnaaldjes

3 eetlepels olijfolie | 150 g kerstomaatjes, in

kwarten | rasp en sap van ½ citroen | 300 g

(volkoren) spaghetti | 150 g oude of belegen

geitenkaas (stukje)

Verwarm de oven voor op 200 °C. Snijd

de courgettes in plakken van ca. 1 cm dik.

Halveer ze eventueel. Meng in een oven-

schaal de courgette met de ui, knoflook,

paprikapoeder en rozemarijn, de olie en

naar smaak zout. Schenk 2 eetlepels water

in de schaal en zet de schaal op het rooster

in het midden van de oven en laat de cour-

gette in ca. 50 minuten gaar worden. Schep

de groente tussentijds 2 keer om.

Meng intussen de tomaatjes met de

geraspte citroenschil en naar smaak

citroensap, zout en peper.

Kook vlak voor de courgette gaar is de

spaghetti volgens de aanwijzingen op de

verpakking. Giet de pasta af. Laat de spa-

ghetti weer in de pan glijden en schep de

courgette erdoor. Verdeel de pasta over

4 diepe borden en verdeel de tomaatjes

erover. Schaaf de kaas in grote vlokken

boven de pasta. �


Kwark zoals kwark bedoeld is!Rijk en vol van smaak.

NIEUW!

kwark

Koop naar keuze een beker Zuiver Zuivel Demeter kwark in de biologische speciaalzaak. Stuur de kassabon sa-men met deze bon vóór 31 december 2011 volledig in-gevuld op naar Zuiver Zuivel, Postbus 378, 4200 AJ Gorinchem. U ontvangt dan binnen drie weken het aan-koopbedrag + portokosten op uw bank of girorekening. U kunt per huishouden, adres en rekening maximaal 1x deelnemen aan deze geld terug actie van Zuiver Zuivel.

Naam: ____________________________________ M / V

Adres: ________________________________________

Postcode: _______ Plaats: _______________________

Geb datum: __________ Rekeningnr: _______________

t.n.v.: _________________________________________

Gegevens worden verwerkt conform de Wet bescher-ming persoonsgegevens. Wenst u in de toekomst geen andere post te ontvangen over de activiteiten van Zuiver Zuivel, kruis dan dit vakje aan. S

maa

k061

1

WAARDEBON


elkedaggroenwww groenpas nl

Wilt u ookbelastingvrijbiologisch winkelen?

Ariza, Bakkerij van der Westen, Bakkerij Verbeek, Ecomel, Flexis Groep, Natudis, Stichting Biomerk, Turien en Co,

Triodos Bank, Udea, Weleda Nederland

Vrienden van de Groenpas:

www.groenpas.nl

Specialist in bier-, wijn- en likeurmaak produkten

600 m2 hobbyplezier

Kijk en bestel op www.brouwmarkt.nl

ZELF WIJN MAKEN

alles om zelf bier, wijn, kaas, yoghurt en vruchtensap te maken, plus alles om groenten en fruit in te maken!

Markerkant 1111,1316 AE AlmereTel.: 036 5400 844, E-mail: [email protected]

Kijk en bestel opwww.brouwmarkt.nl

600 m2 hobbyplezier

Panir de perfecte vleesvervanger:

• is een unieke kaassoort

gemaakt van biologische

melk en citroensap.

• smelt niet en kan worden

gebakken, gefrituurd of

gegrild.

• heeft een romige en

neutrale smaak,

kinderen zijn er gek op.

• is zuiver, voedzaam en

makkelijk te bereiden.

Te koop bij uw natuurvoedingswinkel.Zie ook www.panir.nl voor recepten.

Panir, een heerlijke vleesvervanger nu ook van schapenmelk!

Heilige SchaapHeilige Schaap

Heilige KoeHeilige Koepanir van koemelk

panir van schapenmelk

Advies verkoopprijsCa. € 2,80 - 250 gram koe naturelCa. € 3,00 - 250 gram koe naturel, italiaanse kruidenCa. € 4,00 - 200 gram schaap naturel


1 Op de vriendschap! Muntthee is uit de Arabische landen naar Nederland gekomen en inmiddels vol-ledig ingeburgerd. Wist je dat muntthee aanbieden daar een teken van vriendschap is? Pira-mide biedt naast biologische muntthee nog twee soorten: munt met gember en munt met kaneel, ook biologisch. De basis van alle drie is munt, het recept gebaseerd op de traditionele muntthee uit Marokko. Munt original is groene thee plus mint: zacht en fris. Munt & kaneel is fris en kruidig, de kaneel maakt ’t zoet. Munt & gember is fris en verwarmend, de gember geeft pit. Wil de een Munt & gember en drinkt de ander liever Munt & kaneel? Dat kan, want de verpakking is klein genoeg om variatie op voorraad te hebben en elk zakje is voor één kopje.adviesprijs € 1,19 | 10 theezakjes

2 Bros met een biteGeen melk, geen noten, geen soja. Wel bros, biologisch, vol van smaak en volkoren. Engelse biscuits, van Engelse tarwe, met een Engelse bite. Het Engelse familiebedrijf Doves Farm Foods in Hun-gerford bakt digestives en havermoutkoek met druiven (Fruity Oat Biscuits). Op de boerderij van Michael en Claire Marriage wordt al tiental-len jaren biologisch graan verbouwd, waaronder tarwe, spelt, rogge, haver en bonen, dat ze bovendien zelf malen. Voor liefhebbers en groot-verbruikers van de volkoren digestives is er een speciale kingsize voordeelverpakking. Binnenkort kunnen we nog meer new arrivals in het schap verwelkomen, waaronder glu-tenvrije cookies gebakken van fairtrade-ingrediënten.adviesprijs vanaf € 1,49 | 200 g

3 TussendoortjekoekEen nieuwe dag, een nieuw begin, moeten ze bij De Rit hebben gedacht toen ze hun ontbijtkoeken in een nieuw jasje hesen. En bij De Rit weten ze dat ontbijtkoek zeker niet alleen ’s morgens vroeg lekker is. Daarom bieden ze maar liefst vijf smaken koek: ontbijtkoek, naturel, fruitkoek, gemberkoek, rozijnenkoek en volrogge. Lekker mét, maar ook zonder roomboter. De handige voorgesneden plakjes maken van de ontbijtkoek een aantrekkelijke tussendoortje. De smaak is overigens onver-anderd lekker gebleven, en eigenlijk zelfs verbeterd: de koek is smeuïger geworden. Wedden dat ’ie zo op is?adviesprijs vanaf € 1,49 | 300 g

4 Tas van Hollandse bodemProef doet er samen met de telers alles aan om wekelijks een zo gevarieerd mogelijke tas samen te stellen van wat de Nederlandse bodem kan bieden. Er is al een keuze te maken uit zes verschillende Vitatassen van Proef. De zevende is een Hollandtas, een tas vol oer-Hollandse groenten en fruit. Recepten en informatie over de inhoud worden erbij geleverd en op www.proef.nu kunnen we kennismaken met diverse telers. Wie een Hollandtas bestelt, weet in elk geval dat de groenten en het fruit geen lange weg hebben afgelegd om van teler naar consument te komen. ’n Milieuvriendelijk tasje dus. En iedere week weer een verse, verrassende oogst.adviesprijs € 7,50

Winkelwaar Tekst | Nicole Willemse

3

1

4

2

3



| september 2011 37

5 Holland, aardappellandPer jaar eten we 90 kilo aardappels en internationaal mogen we onszelf een belang-rijke producent noemen: we zijn wereldmarktleider in aardappelpootgoed. Dat verdient een route, bedachten Bionext, Greenpeace en de ANWB. Dwars door het Hol-landse land slingert nu zo’n duizend kilometer Pieperpad, van de kop van Friesland tot onderin zuidelijk Zeeland. Als je die volgt, fiets of wandel je langs verschillende biologische aardappeltelers. Ook langs het oudste biologisch-dynamische landbouwbedrijf van Neder-land, in Oostkapelle. Hier is gelegenheid om iets te eten, kaas te kopen en te kamperen. Eenmaal weer thuis, weet je alles over biopiepers – en nog veel meer. De gids Lekker Fietsen is te koop via www.pieperpad.nl en bij Bionext en kost € 9,95

6 100% natuurlijk gekleurd Zin om je haar te kleuren maar liever niet chemisch? Rood-blond, terra, mahonierood of liever kastanjebruin? Kies uit negen verschillende kleuren – ook zwart is mogelijk - en geef het haar een sprankelende kleur. Santé plantenhaarkleur bevat geen peroxide, ammo-niak of andere chemische bestanddelen, en ook geen synthetische kleur-, geur- of conserveringsstoffen. Het plantenpoeder met bio-henna-extract (niet in de kleuren zwart en rood) is tevens bruik-baar voor veganisten. Hoe het werkt: de haarkleur omhult het haar als een beschermend glazuurlaagje en mengt zich met de eigen haarkleur. Haar krijgt een zijdeachtige glans en meer volume. Goed voor de gezondheid, met een langdu-rige werking. Adviesprijs € 8,95 | 100 g

7 Fris en gezond in de mondWist je dat je met een tanden-borstel maar iets meer dan de helft van het hele tandop-pervlak bereikt? En dat slechte mondhygiëne van invloed kan zijn op de gezondheid van het hele lichaam? Wie met tandenpoetsen alleen geen genoegen neemt en mondolie gebruikt, kan bij Amanprana terecht voor kwaliteitsmond-olie, samengesteld uit drie extra vierge oliesoorten: olijfolie, kokos- en hennepolie. Ieder heeft specifieke eigen-schappen: kokosolie is ont-smettend, olijfolie helpt tegen een slechte adem en hennep-olie heeft een therapeutisch werking en geeft een lekkere smaak. Er zijn twee soorten mondolie: Menta (met munt) en Foeniculum (met venkel). Beide smaken garanderen een frisse adem. Spoelen en gorgelen met een lepeltje mondolie: in de Ayurvedische geschiedenis een eeuwenoud ritueel na het tandenpoetsen. Meer informatie is te vinden op: www.noble-house.tk Adviesprijs € 39,95 | 500 ml

8 Huiswijn uit eigen achtertuinLijkt het je leuk om zelf je eigen wijn te maken ? De oogst van de druivenstok-ken in de achtertuin is al voldoende om aan de slag te gaan! De complete Startset Wijnmaken, inclusief hand-boekje en gistingsfles, helpt de huiswijnboer in spe op weg. In een paar maanden tijd kan een heuse huiswijn geschon-ken worden. Staan er geen druiven in de tuin? Dat is geen belemmering om ermee te beginnen: van appels, peren, pruimen, bramen en vlier-bessen kan ook een heerlijke huiswijn worden gemaakt. Meer informatie en bestellen kan via www.brouwmarkt.nl; de set wordt thuisgestuurd. Adviesprijs vanaf € 39,- (+ verzendkosten € 5,95)

6

5

7

8


a d v e r t e n t i e s

de beste bio-adresjes

SMAAKMAKEND 4 • september 2011

Smaakmakend is een uitgave van Bionext, de ketenorganisatie voor duurzame, biologische landbouw en voeding. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt u aan-geboden door uw natuur voe-dingsspecialist. In Smaak makend vindt u recepten met biologische producten en verhalen over de herkomst van ons voedsel. Vragen of opmerkingen? Mail of schrijf Bionext.

UitgeverBionext | Postbus 12048 | 3501 AA Utrecht | tel (030) 233 99 70 | [email protected] | www.bionext.nl

RedactieAnneke Ammerlaan (hoofdredacteur) | Hans Moltzer | Nicole Willemse

VormgevingMarc van Meurs

FotografieSven Benjamins | KatoTan | Henk Veenstra | Rob van der Vet

Aan dit nummer werkten meeBianca Daniels | Ulrika Gustavsson | Clara ten Houte de Lange | Yolanda van der Jagt | Ingmar Niezen

LithografieGrafimedia Amsterdam

DrukwerkbegeleidingMachiel Oudheusden, Sumis Printmanagement

DrukRoto Smeets

AcquisitieRenáta Horenová | Advertenties kunnen zonder op gaaf van redenen worden geweigerd.

Abonnement op Smaakmakend? Dat kan voor € 22,50 per jaar (6 nummers). Bel: (030) 233 99 77 of ga naar www.smaakmakend.nl

ISSN: 1385-9625© Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of gere-produceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever en foto graaf. Deze uitgave is met zorg gemaakt. Voor eventuele onjuist-heden is Bionext niet aansprake-lijk. Smaakmakend wordt gedrukt op chloorvrij en gerecycled papier.

Bionext heeft het keurmerk van het CBF voor verantwoorde wer-ving en besteding van fondsen.

colofon

De Roek Vakantiebungalows in de bossen bij Otterlo,

1500m van Nat. Park Hoge Veluwe. Met biologische

winkel, speeltuin, kinderboerderij. www.deroek.nl

OBILOT NATUURTEXTIEL in Zutphen. Mode, basics,

bio-babyuitzet, Demeterwol, hennep, biokatoen, zijde,

kinderwagens, bed en zo. Groenmarkt 1, www.obilot.nl

www.BiologischGeschenkpakket.nl Dé specialist in

duurzame geschenken en kerstpakketten. Bezoek onze

showroom in Huizen! Tel. (035) 523 84 79

Biologisch eten met kinderen, leuker dan je denkt!

www.voedingendieetadvies.nl workshops, lezingen en

proeverijen

Zon 18 sept Green Fair Utrecht 10-16 uur bio/ fairtrade

markt www.green-fair.nl

WWW.BIO-RON.COM (035) 601 11 66. Bio voor

gezelschapsdieren. Bio-bokashi vleeseters, gras,

kruidenzaden en meststoffen

Dr.Hauschka behandelingen "je voelt je als herboren"

www.salonardine.nl (026) 31 123 35

www.goeiekleren.nl, dé webwinkel voor duurzame kleding!

Nu belastingvrij biologisch winkelen met de groenpas

www.groenpas.nl

Sapvasten Stilte Retraite 11 t/m 16 okt 2011 in Epe.

Wellnessweekend op de Veluwe. Yoga, massage, dans,

meditatie en bezoek aan thermen Bussloo 30 sep. t/m 2 okt.

www.vandevi-s-powerfood.nl (057) 06 231 44

MINDFULNESS in ZUTPHEN 8 x di 9.30 - 12.00, start 4/10.

Ook Mindfulness Light, 4x1 uur. L. van Weelden,

(057) 551 17 22 www.leveneenkunst.nl

WILT U HIER OOK ADVERTEREN? Dat kan al vanaf 60,00

(ex. btw). Meer info: Bionext, Renáta Horenová,

tel. (030) 232 04 90 en [email protected] of kijk op:

www.smaakmakend.nl

www.biogids.nl voor een volledig overzicht van alle

biologische winkels, boerenmarkten, web-winkels, restaurants en nog veel meer

En toch nog heerlijk

herkenbaar

Yarrah frisser, moderner en opvallender!

Yarrah frisser, moderner en opvallender!

Senior:

Kleine Rassen:

pp :

Ka R nd:

eer informa e:


| september 2011 39

Droom. ‘Als klein jongetje zat ik al op mijn

knieën in de moestuin van mijn ouders.

Het werkt zo inspirerend om te zien hoe

iets groeit. En dat je dat later ook nog kunt

oogsten. Mijn droom was mensen enthou-

siast maken voor lekker eten met een echte,

authentieke smaak. Het liefst met producten

uit de buurt. Ik dacht: schrijf ik een boek of

maak ik een tijdschrift? Het werd een web-

site. Niet zomaar een receptensite, maar een

digitaal maandblad met een missie.’

Het zaterdag-gevoel. ‘Op zaterdag voel je

je anders dan op alle andere dagen van de

week. Je bent vrijer en geniet van de dag in

eigen tempo. Dat noemen wij het zaterdag-

gevoel. Dat gevoel willen we elke dag van

de week geven. We willen laten zien dat

je iedere dag zou kunnen eten en leven

alsof het zaterdag is. Dat doen we op een

eigentijdse manier. Daarom hebben we die

klinkers uit de zaterdag gehaald.’

Hart en ziel. ‘Uit onderzoek is gebleken dat

Nederlanders vaker seizoensgebonden en

biologische ingrediënten zouden eten als ze

beter zouden weten waar je die kunt kopen.

Onze missie is om consumenten de weg te

wijzen. Naar tuinders, boeren, imkers, boer-

derijwinkels, pluktuinen, vissers, bakkers,

slagers en kaasmakers. Allemaal mensen die,

net als wij, met hart en ziel bezig zijn met

goed, vers en mooi eten.’

Vrienden en helden. ‘ZTRDG is honderd

procent homemade. We ontwikkelen alle

recepten zelf, koken zelf. Ook schrijven

we achtergrondverhalen over de vrienden

en helden van ZTRDG en maken foto’s

van ze. Vrienden zijn winkeliers of

restaurateurs, helden zijn de mensen

achter de ingrediënten. Die ondernemers

willen vooruit, maar dat valt niet mee in

je eentje. We willen de verbindende factor

zijn en werken aan een collectief met die

ondernemers. Onze helden en vrienden

zijn al steeds meer online. Omdat ZTRDG.nl

actief is met social media kunnen ze meer

hun persoonlijkheid laten zien. Overigens

zijn we heel zorgvuldig in het kiezen van

onze vrienden. Je moet je er als klant

thuis voelen en als gast worden

behandeld. We brengen je met al die

enthousiaste mensen in contact met een

knipoog. Want wat de boer wél kent …’

Receptkaarten. ‘Onze vrienden betalen

voor het plaatsen van hun artikelen op de

site. Ze delen aan hun bezoekers ook gratis

receptkaarten van ZTRDG.nl uit. Al benade-

ren we ze zakelijk, we blijven kritisch. We

kijken bijvoorbeeld niet naar de omvang

van de organisatie. Als iemand goede waar

levert, maakt het niet uit of het een klein of

een groot bedrijf is.’

Eerlijke foto’s. ‘De foto’s van de gerech-

ten zijn net zo eerlijk als de ingrediënten

waarmee ze zijn samengesteld. Ik vind

het belangrijk dat je herkent wat je ziet en

gerechten in eigen keuken ook echt zo kunt

bereiden. Dus geen toeters en bellen. Eet de

ingrediënten zoals ze bedoeld zijn, dan

smaken ze ’t lekkerst.

Als je ze zelf bij de boer

haalt, is dat

nog een extra

belevenis.’

www.ztrdg.nl

een frisse kijkTe

kst

Han

s M

oltz

er |

Foto

grafi

e K

ato

Tan

Willem GroeneveldCulinair fotograaf Willem Groeneveld bedacht ZTRDG.nl. ‘Onze missie

is om consumenten de weg te wijzen. Naar tuinders, boeren, imkers,

boerderijwinkels, pluktuinen, vissers, bakkers, slagers en kaasmakers.

Allemaal mensen die, net als wij, met hart en ziel bezig zijn met goed,

vers en mooi eten.’


Totale mondhygiëne voor een schitterende lachBij tandenpoetsen wordt slechts 60% van het tandoppervlak bereikt en 10% van de hele mondholte. In onze mond leven 10 miljard micro-organismen (bacteriën, virussen, schimmels en protozoa). Ze kunnen het tandvlees doen ontsteken en zijn medeverantwoordelijk voor tandplak en gaatjes in de tanden.

Gezondheid voor lichaam en geestSlechte mondhygiëne geeft deze micro-organismen de gele-genheid om via tandabcessen, gaatjes, tandvleesontstekingen in de bloedbaan te komen. Daar kunnen ze schade veroorza-ken in elk orgaan en elke cel (focale infecties). Zeker bij lage immuniteit, moeheid, ongezonde voeding en stress. Zo stelde Hippocrates reeds dat arthritis kan genezen worden door een slechte tand te trekkken. Als streptokokken (bacteriën) de hartkleppen bestormen, noemt men dit endocarditis. Als bacteriën een liefde hebben voor gewrichten, wordt dit artritis en bij de nieren nefritis genoemd. Goede mondhygiëne zal de kans op focale infecties drastisch verminderen en zo ernstige gevolgen van infecties tegengaan. De relatie tussen ontstoken tanden en tandvlees en infecties aan de longen en luchtwegen is uitvoerig aangetoond. Zwangere vrouwen met tandvleesont-steking hebben 7,5 keer meer kans om prematuren of baby’s met ondergewicht op de wereld te zetten. Tandvleesontsteking kan darmproblemen veroorzaken. Meer dan 200 studies heb-ben de relatie aangetoond tussen diabetes en tandvleesont-steking. Tandenpoetsen is niet voldoende.

Amanprana mondolie is antiseptischMondhygiëne wordt optimaal gegarandeerd door het gebruik van Amanprana mondolie. De essentiële olie van kruidnagel, kaneel en orega-no en de kokosolie zorgen voor een voldoende anticeptische werking met als doel overwoeke-ring voorkomen. Er zijn 2 soorten mondolie: de ‘Menta’ met munt en de ‘Foeniculum’ met ven-kel. Die geven een langdurige smaak en frisse adem. Spoel en gorgel met 1 koffielepel (5ml) olie gedurende 2 tot 5 minuten. Telkens na het tandenpoetsen voor een volledige mondhygiëne.

Waarom kokos-, olijf- en hennepolie?Voor olietrekken wordt vaak sesam- of zon-nebloemolie gebruikt omdat ze goedkoop zijn. Ze oxideren echter te snel door de zuurstof die bij olietrekken aanwezig is in de mond. Aman-prana maakt gebruik van 3 extra vierge oliën.

Kokosolie, die antiseptisch is, heeft een kleine moleculaire structuur (kan overal tussen), en een sterkere zuigende wer-king. Olijfolie is rijk aan chlorofyl, die een ruikende adem snel wegneemt. Hennepolie heeft een therapeutische werking en een lekkere smaak.

‘Olietrekken’: detoxen via de tongReeds 2000 jaar geleden staat in Ayrurvedische medische teksten ‘Charaka Samhita’ en ‘Sushrutha’s Arthashastra’ olie trekken beschreven. De Ayurvedische beoefenaars reinigden hun mond door met plantaardige olie te gorgelen. Niet alleen voor mondhygiëne maar ook om hun lichaam weer gezond te maken. Meer dan 30 verschillende kwalen konden ermee verholpen worden. Dankzij Dr. Karach is olietrekken uit de vergeethoek. In de Oekraïne tijdens een congres kreeg hij een groep kankerspecialisten en bacteriologen achter zich.

Witte tong? Slechte adem? Tijd om te ontgiften!Olietrekken is een ayurvedische detox-techniek waarbij je de olie trekt en duwt in je mondholte en tussen je tanden. Daar-bij haalt het olietrekken gifstoffen en micro-oganismen uit je lichaam. Het lichaam krijgt de kans zichzelf te herstellen. Olie-trekken brengt meridianen (energiestromen) in het lichaam in beweging en kan blokkages oplossen. De tong is een ontgiftings-orgaan. Een wit aangeslagen tong duidt erop dat het lichaam wil ontgiften. Olietrekken versnelt en activeert het ontgiften. Eenvoudig detoxen met Amanprana mondolie

1 eetlepel (15ml) olie spoel je gedurende 20 tot 30 minuten door je mond heen. Zuigen, persen, suizen, kauwen, spoelen, trekken en gorgelen. Van links naar rechts, van boven naar onder. Niet inslikken, maar uitspuwen. Olietrekken doe je wekelijks en tijdens een detoxkuur dagelijks. Bij voorkeur ‘s ochtends op de nuchtere maag, na het tandenpoetsen. Als je meermaals per dag olietrekt, dan best voor de maaltijd. Productinfo: Tel 003236532541 www.noble-house.tk 100% Bio, 100% actief, 100% natuuurlijk, 100% liefde.

Amanprana mondolie voor mondhygiëne en detoxAyurveda

Verkrijgbaar in je natuurvoedingswinkel of thuisgeleverd via www.amanvida.eu

35•Smaakmakend mondolie sept2011.indd 1 10-08-2011 10:02:28smaakmakend 4-2011-logo.indd 40 19-08-11 01:20

Smaakmakend 4-2011

Documents

Transcript of Smaakmakend 4-2011