Samenvatting Politicologie

7/25/2019 Samenvatting Politicologie

1/87

Inleiding tot de politicologie:

samenvatting

1. Algemeen

Voorwoord belang van politiekBv: invoeren van de autogordel had als gevolg 30 000 minder doden:

Een relatief eenvoudige politieke maatregel kan verstrekkende gevolgenhebben.

Politiek heeft macht Maakbaarheid van de samenleving: politici kunnen niet zomaar alles

veranderen: de economie, de cultuur, de technologische ontikkelingen en

de mentaliteit van de bevolking bepalen zelf hoe de samenleving eruit zalzien. !politiek heeft einig impact" Politiek verliest grip en stelt steeds minder voor Mensen hebben er veel voor over om macht uit te kunnen oefenen en om

hun idee#n voor de samenleving ook in prakti$k om te zetten.

%andboek:

&itleggen functionering van actoren en instellingen !beter begri$pennieus"

%istorisch !beter begri$pen at nu gebeurt"

'ergeli$ken

(omparative politics: )*f +ou onl+ kno countr+, +ou don-t kno an+ countr+ at all- !ipset"

1. Politiek en politieke wetenschap1.1 politiek

Politiek: heeft betrekking op het sturen van een samenleving /fspraken maken ingen regelen

Politiek: Politika !grieks" 1 de zaken die met de polis !stedeli$ke samenleving" te

maken hebben 2oon /ristoteles politikon 1 een sociaal ezen, een ezen dat van nature

met anderen samenleeft Boek Plato politeia 1 visie op ideale samenleving Politiek is alles at te maken heeft met het besturen van een samenleving

1.2 Variaties in politiek

Politiek heeft betrekking op het sturen van een samenleving en samenleving is

het belangri$kste aspect van politiek dat kan vari#ren.Politiek is overal aar regels bestaan !ook clubs en verenigingen"


2/87

.. politiek en territorium4e associ#ren politiek eerder met samenlevingen die verbonden zi$n aan eenterritorium

Meest belangri$ke en omvattende vorm van sturing

!andere manier van afbakenen dan bi$ een vereniging"'ereniging:

Enkel onderorpen aan regels binnen de vereniging, niet erbuiten /ls $e het niet aanstaat, stap $e eruit

5amenleving aan grondgebied verbonden: 'eel omvattender 6egels gelden voor de inoners van een territorium 7iet zomaar te onti$ken 8nti$ken 1 verhuizen !maar dan in een nieu grondgebied met nieue

regels"

9erritorialisering is een cruciale historische evolutie geeest.7u: staten met grondgebied dat ze intern besturen en eventueel tegen eternevi$anden beschermen.e 6ooms ;


3/87

landbou, energie, ontikkelingshulp, luchtvaart, huisvesting, abortus,euthanasie, dierenrechten,

%istorische evolutie ging gepaard met evolutie in de politieke cultuur.Elke samenleving heeft een aantal !ongeschreven" regels over at politiek kanorden en at niet. ie regels veranderen op grond van de behoeften die in de

samenleving zelf ontstaan.Bv: 4esten: groot verschil tussen at publiek is en at privC !huiseli$k

geeld" Er zi$n verschillende opvattingen over de mate aarin politiek mag

ingri$pen > deze verschuiven constant Eplosie van het politiek ingri$pen !bv: homo;hueli$k, adoptie"

..3 e vormen en structuren van de politiekPolitiek varieert door de soort samenleving die bestuurt ordt en kan een zeerverschillende inhoud hebben.

Politiek kan verschillende vormen aannemen.Bi$ het sturen van een samenleving moeten er veel keuzes gemaakt orden > hetpolitieke bedri$f kan er in verschillende landen op verschillende momenten heelanders uitzien.

(lassi?catie van politieke vormen

(lassi?caties kunnen geboud orden op de vraag at de grote principes zi$n dieten grondslag liggen aan het functioneren van een bestel.

Politiek regime6egimes onderscheiden 1 antoorden op vragen die betrekking hebben op depolitieke basisproncipes:

4ie recht om beslissingen te nemenD 6echt gegeven aan erfgenamen van vorige machthebbersD 6echt afgedongen door vorige heerser met geeld te ver$agenD Machthebbers aangeezen door kleine elite of iedereen betrokkenD aat bestuur zich inspireren door regels godsdienstD Bestuur en godsdienst van elkaar gescheidenD 8p elke manier ervoor gezorgd dat regels nageleefd ordenD oor bruut geeld of regels uitgeschreven zodat rechtbanken met

onafhankeli$ke rechters kunnen oordelenD Bevolking recht om zelf problemen te signaleren of enkel gehoorzamenD

eden samenleving individuele rechten die door overheid gerespecteerd enbeschermd ordenD

@eschreven regels aar politieke overheden zich zelf aan moeten houdenD 6egels vanuit centrum gemaakt of hebben kleinere delen van het

territorium ook eigen instellingenD/ntoorden 1 onderscheid maken tussen democratische en autoritaire regimesemocratisch regime:

Macht is ti$deli$k en over verschillende groepen 9oestemming om regels te maken en op te leggen ordt verleend door het

verkiezen van vertegenoordigers door de bevolking.

/antal fundamentele rechten zi$n erkend en beschermd !bv: recht van vri$te spreken"


4/87

'eel variaties en gradaties grote categorie#n 1 verschillende onderzoeksvragen kunnen beantoorden:

2i$n democratische regimes stabielerD even ze langer of net nietD *s economische levensstandaard hogerD 2i$n autoritaire regimes beter in staat om snel en eFci#nt te besturenD

9erritorium vanuit punt bestuurd of deelgebieden ook een eigen bestuur:

&nitaire staten !gecentraliseerd" Gederale staten

Beschri$ving van variatie in politieke instellingen en procedures.*n democratische regimes ordt recht om te besturen veroverd doorverkiezingen: kunnen op verschillende manieren gehouden orden:

4ie mag deelnemenD %oe ruim kiesomschri$vingenD 4elke formules gebruikt om bepalen ie verkozenD 4elke rol spelen politieke parti$en in vorming regeringD 6egering uit parti$ of coalitie van verschillende parti$enD 6echters gekozen of benoemdD Parlement uit of kamersD @rondet makkeli$k te veranderenD Meerderheid van bevolking alti$d geli$kD 8f procedures om minderheden te

beschermenD 5taatshoofd louter ceremonieelD 8f ook dageli$kse leidingD

1.3 politieke wetenschap

Politieke etenschap vertelt over politiek.*edereen praat over politiek !$ournalisten, kunstenaars"

Politiek etenschapper il politieke gebeurtenissen en instellingenproberen te begri$pen, verklaren, anal+seren,

Politieke etenschap doet dit volgens haar eigen regels: Politieke distantie:

o 8nmogeli$k voor politicoloog om volledig afstandeli$k en neutraal tezi$n.

Er is steeds een eigen inkleuring !bias" van de erkeli$kheid met eigenmening.

7eutraliteit bestaat nieto *llustreerbaar adv ondererpen:

-=0: levensvatbaarheid democratische regimes -H0: opkomst groene parti$en !positief onthaald" -A0: opkomst etreem rechtse parti$en !meer negatief" 00: oorzaken en gevolgen van terrorisme

Politiek etenschapper is een kind van zi$n ti$d en samenlevingo Politicoloog doet verslag van de resultaten van zi$n onderzoek aan

de samenleving: 5amenleving: houding of mening veranderen of versterken Beleidsmakers: beleid bi$sturen

/ctiegroepen: strategie i$zigen 4etenschappeli$ke methode:


5/87

o 'eel en beust verzamelde gegevens: 5+stematisch, voortdurend en beust gebeurtenis duiden als fenomeen van bredere categorie

!geval van algemeen verschi$nsel door vergeli$king tot inzichten komen

zoeken naar cases die tot eenzelfde categorie behoreno 2orgvuldige en beuste keuzen van de onderzoekstechnieken:

Methode hangt af van de te beantoorden vraag I aard vande data


6/87

(ontrole over regering en beleid is in handen van gekozenmandatarissen

'erkiezingen verlopen vri$ en eerli$k Meeste volassenen hebben recht om stem uit te brengen Meeste volassenen hebben recht om zich kandidaat te

stellen Burgers genieten vri$heid van meningsuiting en vri$heid het

bestuur te bekritiseren Burgers hebben vri$ toegang tot informatie die niet door het

bestuur gecontroleerd ordt Burgers zi$n vri$ zich te verenigen in belangenorganisaties en

politieke parti$eno i$kt op democratie maar is preciezero *deaalt+pe > geen enkele politiek s+steem voldoet aan alle

vooraardeno 'aag, ruimte voor interpretatie

%oofd; en bi$zaken onderscheiden

.K. ModellenModel:

'oorstelling van de realiteit maar geen reproductie e te bestuderen ob$ecten tot essentie herleiden !reductie van de

compleiteit 1 duideli$ker orden" !bv: egenkaart" ingen benoemen en bespreekbaar maken @eeft relaties aan !tussen concepten > model 1 meer dan concept" 'ertelt hoe een aantal dingen in elkaar zitten

Bv: politieke kringloop !avid Easton !A=L"": inputs omgezet orden inoutputs

o *nputs: eisen en steun Eisen: vragen om een politieke oplossing van een probleem >

verachtingen 9e talri$k 1 volume overload 9e gevarieerd 1 content overload

@atekeepersNsluisachters: uiting van politieke eisenreguleren

Politieke instellingen en structuren, culturele conventies

Bundelen individuele eisen tot algemene principes >makkeli$ker te behandelen

5teun: uitingen van vertrouen in het s+steem Passief: gehoorzaamheid !regels naleven" /ctief: !bv: betogen ten gunste van de democratie" 7iet iedereen is steunt het politieke s+steem alti$d !ook

verzet is mogeli$k" > niet naleven van de regels is eenteken van afezigheid van steun

o 8utputs: Eisen en steun tot politieke beslissingen !outputs" 8utputs hebben meteen eer gevolgen voor de eisen en de

steun


7/87

9erugkoppelingNfeedbacko Politieke oplossing 1 oplossing aarbi$ aan de hele samenleving een

regel ordt opgelegd, aarbi$ samenleving in bepaalde richtingordt gestuurd

o


8/87

o 5taatsgeeld moet proportioneel zi$n met het door de burgergebruikte geeld

Bv: harder optreden tegen geapend iemand, dan tegenongeapend iemand

o @eeld beperkt tot datgene dat strikt nodig is om het doel te

bereiken Bv: foltering

2.2 e grondwet

5amenlevingen zi$n d+namische entiteiten die voortdurend evolueren.8ok regels veranderen mee > men moet ze kunnen aanpassen.

@rondet: %oe andere regels gemaakt moeten orden !hoe regels kunnen evolueren" Bevat basisregels voor het functioneren van een politiek s+steem

!bevoegdheidsverdeling ; egt vast hoe regels zullen ordenuitgevaardigd en door ie"

Bevat grondrechten van de mens !'astleggen en beschermen vanbasisrechten en >vri$heden van de bevolking"!'5 !H" en Grankri$k !HA""

4erkeli$kheid i$kt soms af:o 4ilfried eachter !vb. parti$en, verhouding parlement;regering, rol

van de


9/87

o de ene is meer afhankeli$k" >

onzekerheido gehoorzaamheid tegen machtmiddel ruileno steeds ederzi$ds !relationeel"vb. regeringscrisis en regeringsonderhandelingen

Machtsbronnen !vb. verkiezingen, formele positie"8nderscheid macht en gezag:

Macht:o Mogeli$kheid die een actor heeft om in het kader van een sociale

relatie zi$n il op te leggen aan anderen, ook tegen eventueleeerstand in.

@ezag:o Machtsuitoefening die aanvaard ordt, als legitiem gezien ordt.

!moet machtsmiddelen niet inzetten"o 5oorten !Ma 4eber":

9raditioneel: respect voor traditie en geoonte (harismatisch: berust op persoonli$kheid van de

machthebber, aanie bi$zondere eigenschappen ordentoegeschreven

6ationeel;legalistisch: niet gebonden aan de persoon, maarberustende op respect voor de regels.

o Bv: 8pen ': @u+ 'erhofstad: charismatisch !om ie hi$ is" Bart 5omers: 6at.;eg !ant hi$ is voorzitter"


10/87

Evolutie van t+pe naar 3 doorheen de geschiedenis!vb. verschillende t+pes parti$voorzitters"

Brede de?nitie macht: /mart+a 5en: mensen zi$n geneigd hun vri$heid op de meest optimale

manier te beleven door al hun capaciteiten te benutten 8ngeli$kheid is ook een vorm van machtsuitoefening !onderdrukking"

imensies van macht onderscheiden:

Beslissen en bevelen:o *emand die macht heeft kan een beslissing nemen, bevelen dat ze

ordt uitgevoerd en eventueel straf opleggen.o Meest zichtbare vorm van machto 4ordt steeds problematischer: door toegenomen mondigheid van de

burger, eist men steeds vaker dialoog en inspraak Men legt zich minder snel neer bi$ eenzi$dig opgelegde bevelen /genda > setting:

o *nvloed hebben op de thema-s aarover el of niet gepraat ordto


11/87

Macht is een kernbegrip binnen de politiek maar het is niet alti$d mogeli$k om hetbestaan of de eTecten ervan op een ondubbelzinnige manier vast te stellen.

2.4 e macht van de overheid

%et politiek s+steem heeft enorme greep op de manier aarop e ons leven

inrichten.8verheid: goed voor L0U van het bruto binnenlands product !BBP"

e politiek is aanezig in bi$na elke aspect van de samenleving.'aak overheid als negatief en vri$heidsbeperkend > diverse standpunten:

6echts en conservatief: overheidsinterventie beperkt om menseli$kevri$heid zo volledig mogeli$k te laten

inks: grotere mate van overheidsinterventie om ervoor te zorgen datgrotere groepen van de bevolking toegang kri$gen tot voldoendeontplooiingskansen.

5taatsvorm nu is resultaat van langdurig historisch staatsvormingsproces.

7ooit in verleden as politieke macht zo alomtegenoordig geeest alsnu.

5taatsvormingsproces:. (oncentratie van de machtsmiddelen:

a. 8verheid heeft geeldig potentieel van geld, middelen,organisatie en epertise > kan inzetten voor het reguleren van desamenleving.

b. (oncurrentie heeft in het verleden s+stematisch machtsmiddelenverloren

. 'ererven van legitimiteit:a. 8verheid dient aanvaard te orden als geldige gezagsdrager.

3. egitiem staatsgezag is in principe gedepersonaliseerd:a. egitimiteit is niet langer afhankeli$k van het charisma of de

populariteit van bepaalde leiderK. %omogenisering:

a. Politieke s+stemen streven ernaar om de regels op eenzelfdemanier toe te laten passen op het gehele grondgebied.

6esultaat: huidige moderne natiestaat:o @eniet een grote mate van legitimiteito

toch grote mate van diversiteito 7u: veel meer geregulariseerd en gestandaardiseerd dan vroegeo 'erschillende instellingen functioneren op vergeli$kbare i$ze

2.% e oorsprong van politiek

4aar komt politiek vandaanDPolitiek is onlosmakeli$k verbonden met het menseli$k samenleven.8p illekeurig elke plaats moeten regels bepaald en afgedongen orden !ookin primitieve gemeenschappen !meestal traditioneel gezag: politieke gezag valt

samen met militair gezag en religieus aanzien ;V recht van de sterkste""


12/87

Mensen die denken dat staat er alti$d al geeest is en zelfs voorafgaat aande mens: accepteren ingri$pende rol van de staat

Mensen die denken dat de staat een soort samenlevingscontract is datdoor burgers erd gesloten: vinden dat invloed van de overheid beperktmoet bli$ven

8orsprong en legitimiteit: politieke ?loso?e:W Plato !K > 3K v. (hr.":

De staat: Beschri$ft hoe een ideaal politiek s+steem eruit zou moeten zien. Gelooft in veegaande vom van a!eidsspecialisatie (speci"e#e talenten

op de meest optimale manie $oden inge%et)

&ganisch geheel: iedeeen heeft een veschillende taa#' maa !ges

moeten %ich%elf %ien als ondedeel van een gote geheel en %ich oo# %o

gedagen (naa nomen en egels van dat geheel)

6elatief strakke staatsinrichting: vri$e il van de enkeling is ondergeschiktaan het staatsbelang

eiding bi$ speciaal opgeleide klasse van koningen;i$sgeren, die dieperinzicht hebben in de etten en het ezen van de rechtvaardigheid


13/87

eugdenethiek: politiek speelt helemaal geen beperkende rol, maar steltons in staat een echt menseli$k leven te leiden en te ontsnappen aan debeperkingen van louter ons privCleven

*deaal van directe democratie: Belangri$k dat alle burgers kunnendeelnemen aan publieke deliberaties

'oorstander van het publieke debat !niet voor betere argumenten ofbesluitvorming, maar als aarde op zich"

Polis:o 5tadstaat maar ook morele leefgemeenschap en een politieke

gemeenschapo 5taat voor trots ideaal van autonomie en zelfbestuur: burgers

besturen zelf hun stad zonder inmenging of dang van buitenaf Politiek is geen zaak van traditie en hi#rarchie !Plato", maar een essentieel

onderdeel van ons volaardig mens;zi$n.

Maakte als eerste een t+pologie van mogeli$ke staatsvormen. Maakte eenindeling op basis van criteria:

o 4ie oefent de macht uitDo 9en gunste van ie ordt de macht uitgeoefendD

9irannie: Macht bi$ persoon, die de macht gebruikt ten gunste van eigenbelangenMonarchie: heerser schikt zich naar de etten van rechtvaardigheid enheerst ten voordele van het volk.

emocratie is niet ideale staatsvorm: vreest dat als men de massa-s laatregeren, zi$ een kortzichtig belang zullen volgen en zich zullen latenmanipuleren door volksmenners.Best: algemeen belang gediend door de polis, aarin een groot aantalburgers mee de macht uitoefent en dat doen op basis van dialoog engeli$kheid.

Manipulatie van de publieke opinie kri$gt minder kansen

Ta!el 22

W /ugustinus van %ippo !3LK > K30"

Mens is onvermi$deli$k besmet met de erfzonde en dus geneigd het kadeop te zoeken.

)/ardse stad-: door mens geschapen, kan nooit perfect zi$n)%emelse stad-: door god geboud, kan el perfect zi$n

Bestuur moet ervoor zorgen dat burgers zicht niet overgeven aan idolatrieen zondig gedrag

'oorstander van relatief strakke regels


14/87

5olidariteit en publiek ideaal spelen geen enkele rol 8ersamenleving is een eeu conOict: een oorlog van allen tegen allen !op

zoek naar het eigen belang komt men onvermi$deli$k in conOict metanderen"

*n primitieve samenleving triomfeert de doodsangst: men kan op elk

moment het slachtoTer orden van iemand anders hebzucht ofuitbreidingsdrang.

8plossing: beroep doen op het rationeel inzicht 8m oorlog te vermi$den, is het rationeel, onderling af te spreken over de

manier aarop de leden van de samenleving met elkaar om zullen gaan. 6egels respecteren: burgers dragen de macht over aan een soeverein

heerser !heeft bevoegdheid om zi$, die de regels overtreden, te bestraTen" 5ociaal contract: burgers staan vri$illig hun soevereiniteit af, uit

elbegrepen eigenbelang %eerser, de eviathan, moet zich houden aan moraal en etten, maar

moet alles doen om zi$n macht in stand te houden Burgers moeten gehoorzamen, zolang de heerser erin slaagt, de orde de

handhaven. (entraal: het bearen van de ordeX individuele vri$heid ondergeschikt

W Rean;RacYues 6ousseau ! > H" 8orsprong van de staat gaat terug op vorm van convenant tussen de

burgers !sociaal contract" @aat ervan uit dat mensen zich rationeel zullen gedragen zullen inzien dat

het beter is zo-n contract te sluiten en zich eraan te houden.

@elooft in het dingende karakter van de staatsmacht, maar alle burgersmoeten betrokken orden bi$ het nemen van politieke beslissingen !nietgeregeerd door alleenheerser"

4il van het volk !volontC gCnCrale" dient doorslag te geven bi$ politiekebeslissingen.

Beslissingen moeten het gevolg zi$n van een zo utigebreid mogeli$kepublieke deliberatie

3. $re!kli'nen en ideologie(n(onOicten eerspiegelen de fundamentele breukli$nen in onze samenleving en in

ons politieke s+steem.'erdeeldheid geeft aanleiding tot vorming van ideologie#n: een coherent geheelvan opvattingen en meningen over de inrichting van de samenleving.

3.1 )egenstellingen en bre!kli'nen

Er is aandacht voor politiek als er conOicten zi$n.Politiek draait steeds om conOicten en tegenstellingen. %et gaat om hetvastleggen van dingende regels binnen een samenleving en bi$na nooit isiedereen het eens over iets. !anders niet zoveel regels nodig"%et ontstaan van politieke tegenstellingen vertoont een duideli$ke structuur:

8ntstaan telkens eer op de zogenaamde breukli$nen of fundamenteletegenstellingen binnen de bevolking.


15/87

(onOicten zi$n niet toevallig !bv: links > rechts" Maatschappeli$ke thema-s leiden enkel tot politiek conOict als ze veri$zen

naar een dieperliggend, structureel conOict !bv: economische breukli$n,religieuze of taalkundige tegenstellingen"

5teeds dezelfde soorten conOicten die terugkomen in 4est;europese

landen A=: artikel 5e+mour Martin ipset en 5tein 6okkan: historisch

verklaringsmodel voor het steeds ederkeren van deze conOicten.!cleavages 1 breukli$nen"

/ls e de hedendaags politiek illen begri$pen, moeten e daarvoorhelemaal terugkeren naar het verleden.

e?nitie breukli$nX elementen: diepe, duurzame, politieke tegenstellingen die de maatschappi$ verdelen

!historisch" steeds dezelfde groepen komen telkens opnieu tegenover elkaar te staan

die groepen zi$n georganiseerd > tegenstellingen zi$n verhard enuitgekristalliseerd

breukli$n is genstitutionaliseerd in parti$en Cn organisaties !electoate andcopoate channel"

!speci?eke subcultuur die zich ontikkelt" Breukli$n bevat alle L de elementen

'erzuiling:

1 overtreTende trap van organisatie en verharding van een breukli$n 1 s+steem aarbi$ parti$en en organisaties aan dezelfde kant van de

breukli$n aan elkaar gekoppeld zi$n.

Massaparti$en en conglomeraat van organisaties die aan elkaar gekoppeldzi$n:

o uurzaamo Gormeelo Eclusief

Bv: politiek > turnen > $eugdbeeging > fanfare ; 7iet alle breukli$nen leiden tot verzuiling !zie: Belgi# maar ook andere

landen" 7u: enkel restanten van de verzuiling

'anaf late middeleeuen: in Europa erden de grote natiestaten gevormd: Macht opbouen door het uitschakelen van lokale, vaak traditionele

politieke elites 8ude lokale identiteiten verdenen niet:

o @eogra?sche verschillen en identiteiten erden door de staatonderdrukt

o Bleven zorgen voor conOictstof Moderne staat diende zich te legitimiteren tov de kerk:

o Eigen normen van rechtspraak van kerk verdenen in het kader vande homogenisering van het staatsgezag

o 6eligie bleef invloedri$k op andere vlakken !gezondheidszorg,

onderi$s"


16/87

ipset en 6okkan: staatsvormingsproces leidde tot 2 *!ndamentelecon+ictli'nen!cleavages" > zi$n breukli$nen georden door fundimentaliteit enlange traditie:

(entrum en periferie:o %et centrale gezag erd elisaar door nieue perifere gebieden

aanvaard, maar zekere tegenstelling en lo+aliteit aan lokaleidentiteiten bleven bestaan.

Bv: Grankri$k !pari$s vs corsicanen en Bretoenen", 7oord;*erland,uitsland !Beiren vs de rest", 7ederland !Griesland"

@eogra?sch perifere gebieden benadrukken dat ze toch niet helemaaldezelfde eigenschappen hebben als de rest van het land.

o Belgi#: moeili$k centrum > periferie: 9aalstri$d %et gebeurt bi$na nooit dat ongeveer even grote

gemeenschappen op vreedzame i$ze met elkaar samenleven

binnen hetzelfde politieke s+steem. /utonomie en regionale identiteit


17/87

o 'anaf midden Adeeeu: arbeiders organiseren zich om betererechten af te dingen !arbeidsbescherming, minimumlonen,..."

o 7u: deze economische breukli$n is nog steeds duideli$k aanezigo inks: belangen van de arbeidende bevolking

6echts: kant van de ondernemende, ri$kere groepen

o 5ti$ging van de elvaart: economische breukli$n is minder scherpgeorden, maar niet verdeneno inkse parti$en hebben deel van hun achterban verloren:

@roep arbeiders is kleiner georden 7ieue doelgroep 1 nieue middenklasse !relatief

hoogopgeleide kiezers die actief zi$n in overheids;, culturele ofelzi$nssector"

5tad en platteland !urbanisatie":o @rote demogra?sche verschuiving naar de stad !erk"o Politieke elite te einig aandacht voor de belangen van de

landboubevolking

Bv: 2eden, Grankri$k, @root;Brittani#o *n Belgi# en 7ederland veel minder: ant geen sprake van

ongerepte en verlaten platteland

@evolgen van Breukli$nen: eiden tot conOicten

o 'ele !alle" conOicten orden in breukli$nen vertaald Parti$en proberen conOictenNbreukli$nen op eigen niveau te

behandeleno @rote, historische conOicten rond breukli$neno Breukli$nde?nitie impliceert een oplossing !en een

overlegprocedure"o eiden tot diepe conOicten

8plossing: /lomvattende akkoorden !pacten"o 2orgen voor het ontstaan van politieke parti$en en sociale

beegingen Bv: links > rechts

o Breukli$nen !parti$en" concurreren om hun )de?nitie- aan een conOictop te leggen !vb. staatshervorming 1 )regeren zonder de P5-"

3.2 $evroren tegenstellingen

Model van ipset en 6okkan: toont aan dat belangri$ke fundamentele politiekeconOicten hun oorsprong vinden in structurele maatschappeli$ke processen vaneen paar eeuen terug.

Bepaald thema ordt eplosief als het zich op van deze breukli$nenbevindt.

Politieke thema-s, niet te herleiden naar van de K, geven zeldenaanleiding tot grootschalige mobilisaties

%ebben die historische processen nog steeds zo-n grote invloed op de

hedendaagse politiekD Greezing ; %+pothesis:


18/87

o 1 oorzaak van de conOicten ligt al eeuen achter ons, maar dedaaruit ontstane breukli$nen zi$n )bevroren- en beheersen daaromnog steeds ons politiek denken.

o 8orzaak is niet meer relevant, maar conOicten zi$n eigen leven gaanleiden:

Bv: /lgemeen stemrecht 1 moment van bevriezen van breukli$nen !Z$aren )0"

9egenstellingen die toen bestonden erdengenstitutionaliseerd > politieke markt de?nitief verdeeld

ie breukli$nen zi$n later stabiel gebleven: zi$n zichzelf gaanoverleven en houden zichzelf in stand:

Parti$en en instellingen, die ontstaan zi$n als gevolg vanzo-n breukli$n, zi$n zich gaan pro?leren eninstitutionaliseren en standpunten bli$ven innemen opdeze breukli$n.

Parti$en bli$ven conOicten in breukli$nen vertalen @evestigde parti$en pikken gemakkeli$k nieu thema

op en geven het op doordachte i$ze een plaats binnenhaar programma !terreinbezetting"

Bei$s: 5tabiliteit in parti$landschappen @rote trou van kiezers !vote alignment"

Breukli$nen in Belgi#:

9raditionele breukli$nen:

. evensbeschoueli$k

. (ommunautair3. 5ociaal;economisch i$phart !AHK, Democacies: Pattens of +a,oitaian and -onsenss

Govenment in T$ent./one -onties"K. 5ociaal;economisch: N !links > rechts"L. evensbeschoueli$k: N=. (ommunautair: KN

anden met parti$en !links > rechts"0chema 1laandeen fanstalig Belgi (PPT)

0chema !e#li,nen gote con3icten (PPT)

oorkruisende breukli$nen: Mensen hebben verschillende identiteiten en voelen zich, naargelang

conOict, aangesproken

Breukli$nen doorkruisen elkaar en dat leidt tot matiging van de conOicten!cossctting cleavages"

'i$anden van vandaag zi$n mogeli$k vrienden van morgenX dubbelelo+auteiten en lidmaatschapenX steeds isselende coalities

[ 7iet voor alle individuenNorganisaties zi$n alle breukli$nen even belangri$k

4aalse, vri$zinnige arbeiders \ 'laamse, katholieke erkgevers 1

bi$zonder eplosief @rote conOicten vroeger 1 samenvallen van breukli$nen


19/87

7ormaal: matigingsmechanisme, cultuur van overleg en compromis paci?catie;democratie

Greezing > h+pothesis: heel at kritiek: /merikaanse politicoloog: 6onald *nglehart:

o *n 4esterse samenlevingen maken e een )stille revolutie- meeo 'roegere tegenstellingen zi$n tegenoordig minder relevant onder

meer vanege de gestegen elvaart.7ieue breukli$nenD8ude breukli$nen minder acuut en relevant > andere aarden van $ongeregeneraties: andere tegenstellingen*nglehart:

Ps+chologisch model aar hi$ in vanuit gaat dat mensen geneigd zi$n eersthun elementaire materi#le behoeften te bevredigen en anneer datgebeurd is, men meer aandacht heeft voor postmateri#le behoeften

!cultuur, ?loso?e, ethiek,". @een uiting van idealisme: ook voor postmaterialisten is het belangri$k dat

eerst de materi#le behoeften bevredigd orden > daarna meer ruimte voorandere pro$ecten.!belangri$k voor postmaterialisten: vrede, bescherming leefmilieu,geli$kheid man en vrou, tolerantie,"

*n 4esterse samenlevingen: s+stematische revolutie naar meerpostmaterialistische of postmoderne aardepatronen.

eiden tot nieue politieke tegenstellingen

Materialisme vs. Postmaterialisme !na 48** bepaalde elstand" Behoeftenhi#rarchie !Maslov > eerst materialistisch, dan

postmaterialistisch" ange;termi$nevolutie !5tille revolutie"

De postmodene evoltie volgens 4onald 5nglehat

Ta!el 67

/ndere namen voor hetzelfde !5+ngedou, Elchardus": inks;libertair vs. rechts;autoritair

7ieu;links vs. nieu;rechts

Progressief vs. (onservatief

5ociaal;cultureel links vs. 6echts9hema-s:

Mensbeeld en identiteit Ethische kesties, solidariteit, verdraagzaamheid, samenleven, politiek

burgerschap, criminaliteit I veiligheid6echts;autoritair !rechterkant nieue breukli$n":

Mensen laten zich leiden door egosme en eigenbelang !utilitairindividualisme"X antrouend mensbeeldX sceptisch over vri$heid!\liberalisme"

6espect voor gezagX streng optreden bi$ normafi$king !oplossing van

egosme"Bv: 'B il hard optreden tegen criminaliteit


20/87

/ndere culturen zi$n incompatibelX leiden tot verlies identiteit en chaosMengen van culturen 1 chaos !tegenstander van een multiculturelesamenleving"

/lle fouten 1 politiek !zie populisme"Bv: *ntegratie mislukt 1 falen van het integratiebeleid

'ooruitgang 1 economische groei ]De nie$e !e#li,n scheidt mensen met een negatief %elf!eeld' die atoitaien etnocentisch %i,n' %ich politie# machteloos voelen en veelee mateialistische

$aaden !enad##en ene%i,ds' van mensen met een veto$end mens!eeld'

die atoitaisme en etnocentisme ve$epen' mee geloof stellen in de

doelteendheid van hn eigen politie# handelen en veelee postmateialistische

dan mateialistische $aaden !enad##en ande%i,ds^ !Elchardus I Pelleriau,AAH: A;A3"

0chema scholingsnivea als !asis

Elchardus: door sti$ging niveau onderi$so %ooggeschoolden: links > libertairo aaggeschoolden: rechts > autoritair

@evolgen van de nieue breukli$n:

7ieue politieke thema-s

7ieue politieke parti$en: 'laams Belang vs. @roen

9raditionele parti$en op basis van oude breukli$nen intern verdeeld !viceversa voor nieue parti$en"

'erdere polarisering van de nieue breukli$nD

7ieue breukli$n of nieu conOictD 8nduideli$k aar de tegenstelling nu $uist zit.

o Bi$ $ongere generatie: meer belangstelling voor de )kaliteit van hetleven-, maar ie kan daar nu tegen zi$nD

Postmodernen hebben geen duideli$ke tegenstander Moeili$k in CCn concept te vattenX geen hi#rarchieX asli$st van kenmerken

!vaag" 5ubculturele identiteitD !lasse f sichof cleavagebeustzi$n" N

vi$andsbeeld !verschillende levenssti$l aan beide kanten" iep, duurzaam, historischD !industri#le samenleving

_kennismaatschappi$" Breukli$n moet genstitutionaliseerd zi$n:o Er bestaan el postmoderne parti$en, maar het zi$n geen sterke

instellingeno uc %u+se: mensen pendelen tussen parti$eno (orporate channel

9rend naar een meer postmodern aardepatroon !nadruk op geli$kekansen, mensenrechten, leefmilieu,"

2al dit uitgroeien tot echte breukli$nD Parti$en die zich pro?leren op deze tegenstelling, zi$n ketsbaar en kunnen

kiezers moeili$k aan zich binden

3.3 Ideologi(n


21/87

3.3. %et begrip ideologie@rote maatschappeli$k tegenstellingen geven aanleiding tot het ontstaan vanverschillende opvatting over de manier aarop de samenleving georganiseerdzou moeten orden. !breukli$nen leiden tot ideologie#n"*deologie:

1 een coherent geheel van opvattingen over de inrichting van eensamenleving

@root aantal beleidstermen met logische coherentie tussen die visie op aldie terreinen.

(oherentie: ontlenen aan onderliggende mensbeeld !een concept over hoemensen eigenli$k in elkaar zitten"

9erm afkomstig van Granse ?losoof /ntoine estutt de 9rac+:o 'oor nieue etenschap: de studie van de idee#n en opvattingeno 8b$ectieve studie van menseli$ke opvattingen zou leiden tot een

zuiver onderscheid tussen aarheid en verzinsel

o 7apoleon: vond dit onzin, zi$n de?nitie on )ideoloog- as iemand die zich eerder laat leiden door hooggestemde

idealen en niet door de aarheid Mar en Engels:

o 1 verdraaiing van de erkeli$kheido Bezittende klasse verkondigt en dringt een bepaalde visie op de

samenleving op die bedoeld is om are machtsverhoudingen temaskeren en te bestendigen

o %eersende culturele en politieke opvattingen moeten niet letterli$kgenomen orden !zi$n bedoeld om materi#le ongeli$kheid telegitimeren"

o atgene at e denken ordt benvloed door onze materi#le positieo Erst das Gressen and dann die moral- !Bertold Brecht"

*nfrastructuur !geheel van economische relaties en machtsposities binneneen samenleving" determineert de superstructuur !geheel vanopvattingen, religieuze overtuigingen en ideologie#n"

Materialistische opvatting )valse beustzi$n- het zegt niets over hoe de samenleving echt in elkaar

zit, het is enkel een manier om ons te doen geloven hoe de samenlevingfunctioneert

o Proletari#rs laten zich niet leiden door ideologische overegingen:


22/87

Rohn 5tuart MillRohn ocke !=3 > 0K":

Giloso?sche grondlegger van het politiek liberalisme (ontractbenadering: overheid ontvangt slechts hoeveelheid macht, die de

burgers ensen af te staan. 8verheid is representatief voor opvattingen burgers *ndividuele vri$heid is norm en kan enkel ingeperkt orden volgens de

regels die de burgers zelf afspreken /lmacht van de heerser ordt volledig afgeezen @rotere tolerantie tov religieuze minderheden: heerser mag eigen mening

niet opleggen bi$ religieuze geschillen en godsdiensten mogen ingeperktorden als ze bedreiging vormen voor openbare orde

Rohn 6als !A > 00": Modern vertegenoordiger 8verheid mag zich zo min mogeli$k moeien met individuele

aangelegenheden van de burgers *edereen moet zelf beslissen at )het goede leven- is 8verheid 1 zo groot mogeli$ke neutraliteit Basisrechten zi$n onvervreemdbaar:

o 'ri$e meningsuiting, zelfbeschikking,..o Mogen enkel ingeperkt orden als ze een bedreiging vormen voor

een ander basisrecht;ohn 4a$ls: De voovechte van vi,heid en geli,#heid

%oe zou een rechtvaardige samenleving er uit zienD1ail of ignoance: mensen kiezen voor geli$kheid en vri$heid

Economisch liberalisme:

1 vri$heid van economische factoren, overheid dient zich terughoudend opte stellen

Maatschappeli$k behoudsgezind /dam 5mith !3 > A0":

o @rondleggero /lle actoren moeten zich laten leiden door eigenbelang en streven

naar nutmaimalisatieX dit levert beste resultaat op voorsamenleving als geheel

o %oeven niet gereguleerd of geco`rdineerd te orden door overheid!geen rol"

o )onzichtbare hand- 1 marktmechanisme: 'ri$e markt zorgt ervoor dat vraag en aanbod in evenicht

bli$ven aissez faire;oveheid 8ptreden van staat kan marktverstoring veroorzaken 7achtakersstaat:

o Etreme vorm in Adeeeuo 8ndernemers en arbeiders konden op de vri$e markt contracten met

elkaar afsluiten, zonder enige reguleringo Elke vorm van sociale bescherming 1 verstoring van de vri$e

arbeidsmarkt


23/87

4elvaartstaat:o 0steeeu, nachtakersstaat in diskredieto 8verheidsinterventie gaat gepaard met stabiele economische groei

7eoliberalisme:o %eropleving aan het einde 0steeeu

o 6obert 7ozick !A3H > 00": rol van de overheid moet beperktbli$ven tot de verdediging van het privCbezit

*n de meeste liberale parti$en lopen )?loso?sch- en )economisch- liberalisme doorelkaar

@een strak uitgeerkte ideologie inks;liberalisme:

o Giloso?scho @eneigd verzorgingsstaat en sociale geli$kheid te acceptern

(onservatief;liberalisme:o Economischo (entraal: vri$ ondernemen

3.3.K (onservatisme

7egatief mensbeeld @eneigd menseli$ke zakheid te benadrukken: te veel vri$heid leidt tot

normverval en sociale desintegratie Edmund Burke !A > A":

o G6 as een gevaar voor beschavingsmodel: men gooide oudetradities en instellingen overboord 1V kaliteitsverlies


24/87

o 7a deze revolutie zullen productiemiddelen in handen komen van deerkende bevolking zelf, de proletari#rs

o Economische etmatigheid: kapitalisme zal ten onder gaan aaneigen contradicties en enige oplossing is klasseloze maatschappi$

o (ommunistisch manifest !Mar en Engels": breuk met de burgerli$ke

maatschappi$ordeningo Mar geloofde niet in geleideli$ke veranderingen binnen het

kapitalistisch s+steem 5ocialisme:

o Edard Bernstein !HL0 > A3": 5telde dat arbeidersbevolking levenscondities geleideli$k kon

verbeteren, ook onder kapitalistische staatsordeningo 5ociaaldemocratie 1 het introduceren van geleideli$ke

veranderingen aardoor de levensstandaard van de erkendeklasse ordt verbeterd !introductie sociale zekerheid enbescherming arbeiders"

o Rean Raurs !HLA > AK": 5telde dat de socialistische parti$ moest samenerken met de

brugerli$ke parti$en om lot arbeidsbevolking te verbeteren enrecht op vorming vakbonden te aarborgen

5ocialistische regeringsdeelname zou leiden tot groteresolidariteit > niet langer oorlogen

'oor AK: socialistische parti$en uit verschillende landenlaten proberen samen te erken om oorlog te voorkomen >mislukt

o @eleideli$k afstand van het radicalisme binnen het marismeo ALA: Bad @odesberg;programma: nadrukken dat het kapitalistisch

s+steem aanvaard ordt, maar dat daarbinnen naar geleideli$keveranderingen gestreefd ordt

o 6ealiseren van economische geli$kheid(ollectivistisch gericht: gemeenschap is belangri$k5ommige economische sleutelsectoren moeten in handen vanoverheid bli$ven !nu is dat standpunt verlaten"

o )derde- eg: /fstand nemen van vroegere socialistische idee#n 9ussen overheidsdirigisme en volledig vri$e markteconomie in /nthon+ @iddens:

5amenleving valt niet van bovenaf te dirigeren !falen5&"

Men moet beseTen dat vri$e markt enondernemersschap belangri$ke d+namiserende factor is

overlaten aan lokale gemeenschap Pragmatische variant van het socialisme maar el invloedri$k

3.3. (hristendemocratie


25/87

7iet overal sterk !niet in /ngelsaksische landen" el: Belgi#, 7ederland,uitslandPleiten: Ervoor dat christeli$ke aarden en principes mede ten grondslag liggenaan de politieke en de maatschappi$ordening:

&iting bi$ stichting /nti;6evolutionaire parti$ !HA"o Politiek moet zich letterli$k laten inspireren door de bi$belo Pleiten voor soevereiniteit in eigen kring: overheid moet zich niet te

veel bemoeien met zaken als gezondheid en onderi$s8ntstaan verbonden aan enc+cliek 6erum 7ovarum !vanuit katholieke hoek":

Paus eo *** zette de sociale leer van de kerk erin uitteeno 'eroordeelde het socialisme en riep op tot het vormen van

christeli$ke arbeidsorganisaties !concurreert nog met de meertraditionele katholieke parti$en omdat ze eerder behouden enburgerli$k van karakter zi$n"

7a 48**:

)christendemocratie- duikt op in van namen van parti$en die voortbouenop hun confessionele voorgangers

o *n 7ederland 3 grote confessionele parti$en:


26/87

o Beroept zich op )authentieke- en traditionele aarden om zoelkapitalisme als socialisme af te i$zen.

o Belangri$kste inspiratiebron is Emmanuel Mounier !A0L > AL0" Pleit voor het herstel van de absolute aarde voor de

menseli$ke persoon, aarbi$ individu centraal

*ndividu heeft zoel materi#le als spirituele behoeften 7u: nog steeds elementen van zi$n denken terug te vinden:

*ntegratie van het spirituele en transcendente in devisie op de mens

'oorrang van de samenleving op de staat 5ociale democratie Maatschappeli$k engagement *dee van derde eg tussen kapitalisme en marisme

o


27/87

3.3.0 EcologismePas intrede in dehelft 0steeeu > in verband met algemeneaardeverschuivingen in onze samenleving.Ecologisten:

'rezen dat eenzi$dige nadruk op economische groei ten koste gaat van hetecos+steem aarbinnen de mens leeft.

4aarschuen voor sociale gevolgen van een puur economische visie: hoezit het met de kaliteit van het leven in een samenleving aar demateri#le productie zo heel sterk als norm naar voren ordt geschoven.

5logan: 9hink globall+, act locall+: doordat men zich zorgen maakt omleefmilieuproblemen, die zich niet storen aan nationale grenzen, proberen ze totruimere anal+se te komen, die niet slecht rekening houdt met de belangen van land./andacht voor at iedereen kan doen op lokaal vlak voor de bescherming van

het leefmilieu of de levenskaliteit.8nderscheid:

/ntropocentrisch ecologisme:o Mens bli$ft centraal staan: het is omille van het menseli$ke

overleven dat er gepleit ordt voor een beter leefmilieuo angetermi$nvisie

uurzame ontikkeling )sustainable development-: i$ hebben el rechtop economische ontikkeling om in onze behoeften te voorzien, maar ditmag de mogeli$kheden van de toekomstige generaties, om hetzelfde tedoen, niet belemmeren.

Ecocentrisch ecologisme:o 7atuur staat centraalo %et ecos+steem en alle organismen die daarin leven is reeds een

bron van aarden en het doet er niet toe of dit al dan niet ten batekomt van de mens.

o Bv: beschermen biodiversiteit, beegingen voor dierenrechten eep ecologism

3.3. Etreem rechts populisme'anaf $aren )H0*deologische tegenpool van het ecologisme.Etreem rechts populisme:

Etreem nationalismeo @lobalisering en multiculturele samenleving orden als bedreiging

ervareno Bearen van de identiteit van de groep !doel"o 7adruk op tegengaan van mogeli$ke bedreigingen van die identiteit

!negatieve houding ten opzichte van alloctonen" en op religieuzeverschillen

o 7iet alti$d even duideli$k standpunt over concrete invulling van)eigen nationale identiteit- > nadruk op afi$zen vreemde invloeden

(onservatief autoritarisme


28/87

o 'erdedigen belang van recht en orde, aardering van traditioneleaarden en normen.

o 'eri$ten andere parti$en dat ze niet radicaal genoeg zi$n /nti;establishmentretoriek:

o Parti$en erpen zich op als spreekbuis voor at het volk )echt il-

o 'reemdelingen en bestaande elite 1 vi$and/antal parti$en:

2etten zich af tegen het principe van het democratische pluralisme %anteert vormen en s+mbolen die rechtstreeks veri$zen naar het

fascisme @een gemeenschappeli$ke kenmerken 'an de minst succesvolle parti$en Parti$en, die niet rechtstreeks veri$zen naar het oude fascisme zi$n het

populairst.

4. emocratie en politieke vertegenwoordiging)emocratie- :


29/87

4il samenleving !ti$deli$k" in bepaalde richting sturen 4il leven in samenleving tot in details controleren om

uiteindeli$ke doel te bereiken 'ia dictatuur naar democratie

%uidige vri$heid is beperktNonvolledig en verdere bevri$ding is

noodzakeli$k 'ri$heid is doel

'oor het eerst na G6 5&,(hina, 8;europa *n diskrediet: totalitaire fase moet overgangsfase zi$n, maar

bleef overal permanent bestaan 2elfde gedachte centraalNfundamentele aardeNideaal: de vri$heid Beide nog terugvinden Permanente spanning tussen democratie als )middelen democratie als

)doel-ikke en dunne de?nities:oor verdeeldheid: geen algemeen aanvaarde de?nities:

un:o Roseph 5chumpeter !AL0": democratie 1 vri$e verkiezingen:

competitive stggle fo po$e and o


30/87

o /utoritair of niet;democratische staten/ls el:

o Enorme gradatie in mate aarin deze principes ordenaargemaakt

at hoog: pas democratie als: 5ocio;economische grondrechten orden geaarborgd Er persvri$heid is Bevolking daaderkeli$k deelneemt aan politiek proces

3 kenmerken compatibelDo 'erkiezingscomponent en vri$hedencomponent hebben andere normatieve

en historische basiso 4at als burgers via vri$e verkiezingen beslissen vri$heden af te schaTenD

Q dan zi$n volgende verkiezingen niet )vri$- meero aarom: vri$heden orden buiten bereik van regering geplaatst, zi$n

absoluut en universeelo 'ri$heden zi$n vooraarde voor )participatieve- democratie

Greedom %ouse: Probeert voor groot aantal landen na te gaan in elke mate een aantal

basisrechten en >vri$heden orden gerespecteerd @aat voor elk land na of er daaderkeli$k vri$e en eerli$ke verkiezingen

orden georganiseerd en of oppositiegroep voldoende kans kri$gt.Ta!el =7

Evaluatie van de inspanningen van de overheid om corruptie, discriminatieen politiek geeld tegen te gaan.

Gundamentele basisrechten en vri$heden orden in de rangschikkingopgenomen

7agaan of burgers over vri$heid van meningsuiting, vereniging ofgodsdienst beschikken

/lti$d beet$e sub$ectief [ kritiek 5ommige van de machtigste landen ter ereld scoren bi$zonder slecht

>aaom %i,n e geen hongesnoden in 5ndia? Amat.a sen

4.2 Variaties in vertegenwoordigende democratie

emocratie concreet 1 reeks instellingen en procedures die bedoeld zi$n om te

besturen door rekening te houden met de ensen en verachtingen van debevolking, van de leden van de politieke gemeenschap.

Meerduidig begrip: principe ordt op verschillende manieren toegepast!vbn"

%istorische ontikkeling'ariaties in i$ze:Gundamentele kenmerk is dat ze een s+steem van vertegenoordiging hanteren.

1 de bevolking bestuurt niet zelf, dit ordt gedaan door een vergadering,die de politieke gemeenschap vertegenoordigt:

5amenleving ordt in die vergadering vertegenoordigd

!represented, reprCsentC"X zichtbaar gemaakt


31/87

2olang politieke gemeenschap niet vertegenoordigd is 1abstract begrip !notie aarnaar verezen kan orden, maardie niet gehoord of gezien kan orden

(ruciaal belang te eten hoe die politieke gemeenschap, volgens elke regels,gestalte kri$gt.

*deaalt+pen onderscheiden !elk daarvan cre#ert verachtingen en biedtcriteria om re#le vertegenoordigingen of daden vanvolksvertegenoordigers te evalueren"

/nal+se:

'ertegenoordiger 1 agent 'ertegenoordigde instellingNpersoon 1 principal

/anduiding van vertegenoordigers gebeurt door verkiezingen

/lternatieven: lottrekking !oude @riekenland"Gounding fathers !Hde en Ade eeu": representatie niet democratie maaralternatief !@riekse directe democratie"

5iC+s !G6": taakverdeling en creatie van beroepspoliticus niet als hobb+ >in plaats van burger die niet genformeerd is, niet rationeel en vooral nietconsistent

Madison !&5": meer kaliteit in bestuur > minder eenzi$dige en emotionelebesluitvorming

K.. elegatie, vertrouen of parti$politiek mandaatelegatie:

%et volk laat zich door iemand vertegenoordigen 'ertegenoordigerNafgevaardigde:

o


32/87

4isselende omstandigheden at op een bepaald moment mogeli$k en haalbaar is /rgumenten van anderen

HK: 'erbod op )ruggespraak- !7ederlandse grondet"1 afgevaardigden kri$gen verbod te overleggen met kiesdistrict, maar

moeten autonoom een standpunt innemen in de parlementairevergadering !parlement is veel slagvaardigerX er orden echte beslissingengenomen"

5luit beter aan bi$ collectieve vertegenoordigingo Principal 1 groep met geheel van visies en verachtingen die geen

precieze )bevelen- kan geven 'ereist dialoog tussen samenleving en vertegenoordiging emocratische vertegenoordiging door politieke parti$en:

o %ebben verschillende ideologie#n en programma-s en sporenkiezers aan voor hen te stemme anneer ze het eens zi$n met hunprogramma.

o 9ussen delegatie en vertrouenst+pe in Mandaatmodel !vertegenoordiging via parti$en en hun programma-s"

7iet individuele volksvertegenoordiger, maar politieke parti$ kri$gt mandaat vande kiezers.

Parti$ probeert te besturen op een i$ze die overeenkomt met datgene datze aan de kiezers voorstelden.

o+aliteit aan de parti$ en discipline binnen de parti$ Parti$ is verantoording schuldig aan de bevolking 'olksvertegenoordigers volgen het stemadvies van de parti$

Mandaatmodel !niet in grondet, maar politieke prakti$k": *n massademocratie ordt op deze manier dialoog tussen burgers en

vertegenoordigers gecre#erd aanvullen met directe democratie"

o 'olksvertegenoordigers zi$n te beknot in hun vri$heid'oorstanders van mandaatmodel > geeft vertrouen aan parti$, nietaan individu > niet belangri$k ie, el hoeveel er verkozen orden

!meer 1 meer invloed in besluitvorming"o 4i$ze aarop de democratie functioneert

Bv: voorstel kiezers meer kansen te geven op personen en niet opparti$en te stemmen.%et gaat eerder om vertrouen in de persoon, dan vertrouen in departi$

o 'ri$heid voor politieke parti$en om hun mandaat soepel in te vullen'olksvertegenoordiger die parti$ ti$dens mandaat inisselt voor een andere 1debat

Persoon: kiezers hebben mi$ verkozen en ik bli$f trou aan mi$n idee#n,maar parti$ is te hard verandert


33/87

Parti$: verkozene heeft mandaat aan parti$ te danken > verkozene moetontslag nemen, zodat die kan vervangen orden door iemand anders vandezelfde parti$

7adeel mandaatmodel:

functioneert beter in teeparti$ens+stemen dan in meerparti$ens+stemen:Meerparti$ens+stemen

@een enkele parti$ is groot genoeg om alleen te regeren > coalities >onderhandelen en compromissen sluiten

Meerparti$ens+stemen, functioneert mandaatmodel enkel als kiezers bereidzi$n parti$en niet enkel inhoudeli$k mandaat te geven maar ook vri$heid tegunnen programma te i$zen naar at mogeli$k is.

9eeparti$ens+stemen:

Cn parti$ aan de macht


34/87

rechts"" /lgemeen belang

&5/N @root;Brittanni#: Elk lid van het parlement vertegenoordigt zi$nN kieskring !enige

vertegenoordiger" 'olksvertegenoordiger heeft de plicht op te komen voor de belangen van

zi$n regio en de kiezers van zi$n districtEuropese unie:

Europees volk vs europees belang eden van het Europees parlement vertegenoordigen de Europese

bevolking en het programma van de Europese parti$federatie aar hunnationale parti$ deel van uitmaakt

5oms veri$zing naar parti$ en haar programma !mandaatmodel", somsveri$zing naar nationale belangen die beschermd moeten orden.

9ee theoretische modellen:

'olksvertegenoordiging representeert )de natie- !vb. one;issue parti$en"o 'eel verkozenen per kiesdistrict !vb. 'laanderen tussen = en 3"o 7atuurli$k heeft eigen parti$ achterban met belangenNpreferenties

!zie het gekregen mandaat" maar steeds getemperd door)algemeen belang-

'olksvertegenoordiger representeert zi$n regio !kiesdistrict":o


35/87

'ertekening is re#el probleem: parlement is geen perfecte afspiegeling vande bevolking.

o aatste $aren sterk veranderdo Parlementsleden voornameli$k uit elbepaalde categorie

@evolg: hun opvattingen en belangen komen minder aan bod in de

politieke besluitvorming.o 'oor: 8ok al is parlementslid geen lid van een elbepaalde groep,

toch kan hi$ die belangen verdedigen.o 9egen: eigen vertegenoordigers: anderen kunnen zich niet inleven.

'rouen !vrouenbelangen, kaarten andere ondererpenaan"

5treven naar paritaire deomcratie: evenveel politieke machtdoor mannen als door vrouen

Parlement afspiegeling van bevolking: iedereenvertegenoordigt !speciale clausules: bv 'lamingen inBrussel"

4.3 irecte democratie

irecte democratie 1 s+steem van besluitvorming aarbi$ niet alleen op indirectei$ze en via vertegenoordiging rekening gehouden ordt met de verachtingenen vragen van de bevolking, maar aarbi$ de bevolking zelf, rechtstreeks en inhaar geheel, deelneemt aan de besluitvorming.

Bv: @riekse stadstatenX 2itserland'oordeel:

Burgers kunnen zelf, rechtstreeks en zonder vertekening politieke machtuitoefenen.

7adeel: 5chaal 'ormen van ongeli$kheid:

o 6i$ken, mannen, groter geicht leggeni$kt open en geli$ke procedure, maar:

8ntstaan grote verschillen tussen re#le politieke invloed van de burgers 2eer publiek en zichtbaar !gemakkeli$k benvloedbaar door anderen"

Moeili$k om correctiemechanismen aan te brengen:

8m gevolgen !emoties, invloed geestdriftige sprekers" te vermi$den,

orden correctiemechanismen ingevoerd !bv: achtprocedures, stemmingin beurten, dekamer," 2eer prominent in moderne staten

'oorkomen: Meest: relatief kleinschalige politieke s+stemen @rote moderne s+stemen: referendum

o Bevolking kan zich uitspreken over bepaald politiek themao Eenvoudige $aNnee;vraag !precieze modaliteiten zi$n er moeili$k in

vast te leggen"Ta!el =2 (@edelandBelgi)

o i$kt eenvoudig en duideli$k: meerderheid of niet !minderheid kanstri$dlustig zi$n"


36/87

o Bindend: uitvoerende macht heeft geen ander oplossing danbeslissing uit te voeren./dviserend: uitvoerende macht kan beslissing alsnog naast zichneer leggen

o oor overheid

8p verzoek van bevolkingo 9rend om vaker beroep te doen op referendum: men probeert

antoord te bieden op veelgehoorde verzuchting dat burgers teeinig greep hebben op at er gebeurt in politieke besluitvorming.!Europese &nie > verdrag Maastricht"

o 6ol van directe democratie bli$ft zeer marginaal !ook bv: 2itserland> referendummoeheid"

o /ndere mogeli$kheden: Eperimenteren met deliberatieve $ur+-s: illekeurige i$ze

burgers selecteren en laten debatteren over politiekegemeenschap.

irecte democratie bli$ft grote uitzondering in modernemassademocratie#nX representatieve democratie ordt het meestgebruikt.

%. Politieke participatie en sociale bewegingen8p elke manier burgers inde prakti$k deelnemen aan het politiekebesluitvormingsproces.%.1 eelname aan de politiek

'roeger: burgers best niet al te veel bemoeien

*nstabiliteit 5lecht erkende instellingen

7u: zoveel mogeli$k mensen deelnemen aan politiekN actieve belangstelling

L.. 4at is participatieDBurgers van de democratie:

Beschikken over formele kanalen om invloed uit te oefenen op de politiekebesluitvomring:

o 'erkiezingen 7og andere vormen om deel te nemen

Politieke participatie 1 p. 0'olaardige vorm van politieke participatie heeft componenten:

*nformatie geven over eigen voorkeur en preferentieso kan minimaal zi$n of precieso niet vri$bli$vend

politieke druk:o burgers geven te kennen dat ze illen dat beleidmakers rekening

houden met hun vereisteno kan dingend zi$n of subtieler

8nderscheid tussen instrumenten:

formeel vs. *nformeel !verkiezingen vs. gesprek met politicus" conventionele actiemiddelen

o orden door de overheid of door de elite zelf georganiseerd


37/87

bv: verkiezingeno niet ongevaarli$k !macht verliezen"

niet;conventionele actiemiddeleno ordt bepaald door de participanten zelfbv: betogingeno niet per se dreigend, maar voor elite soms moeili$k geschikt

antoord te vindeno eTectiviteit van collectieve acties:

stoorvermogen kunnen de )normale- gang van zaken bedreigen

Protest of niet;protest !contesterenN betoging"*nvloed van non;conventionele participatie:)4&7(- !orthiness !aard zi$n" unit+ !eenheid" comittement !betrokkenheid:at $e er voor over hebt !gemakkeli$k !petitie" en moeili$ke !hongerstaking"participatie"" numbers !grootte"" ;V kans dat een participatie slaagt en succesvol

is 5toorvermogen !maatschappi$ storen"

Massaliteit !relatief"

iversiteit !representatief"

)


38/87

stem van mensen met bevoorrechte positie teltzaarder mee

dualisering: lager geschoolden nemen minder deel en doen dit

ook op andere manieren en in andere omgeving

gedualiseerde samenleving met subcultureno eefti$d

'ooral middenleefti$d > minder ouderen en $ongeren 'erschil neemt af

o geslacht: vrouen minder belangstelling:

vroeger: lager opgeleid en minder betaalde baan nu kloof kleiner maar bli$ft hardnekking

verklaringen hardnekkigheid: ongeli$kheden in privCsfeer:

vrouen nog steeds grootste deel huishouden verschillen bi$ organisaties zelf:

nog vaak geleid door mannen inbreng van vrouen niet alti$d

geapprecieerdNgestimuleerd 5ignalen !en druk" naar overheid gestuurd zi$n niet;representatief 1

algemeen probleem van vertekening mobilisatie !gemotiveerdeminderheid"

self;ful?lling prophec+ 1 doordat politieke organisaties niet geneigd zi$nvrouen een volaardige rol toe te kennen, zullen vrouen ook minder

geneigd zi$n lid te orden van die organisaties, aarde deondervertegenoordiging bestendigd ordt.

Geit dat vrouen ondervertegenoordigd zi$n heeft eerslag op politieke agenda:

vrouen hebben andere politieke voorkeuren dan mannen gender gap: vrouen stemmen democratischer bi$ /merikaanse

verkiezingen !000: verkiezing Bush te danken aan mannen"o *n Belgi# de verschillen minder uitgesproken, maar vrouen

stemmen eerder gematigd !mi$den etreme parti$"

L..3 alende participatieD !sinds -=0"

%oog participatieniveau ordt gezien als basiskenmerk van een gezonde, goedfunctionerende democratie.Mogeli$ke daling:

minder interesse minder gericht het politieke nieus volgen minder kranten lezen in het algemeen minder betrokken zi$n bi$ het politieke en maatschappeli$ke

gebeuren6obert Putnam: p. 0L > vooral in '5X minder in Europa

geleid tot het opzetten van een groot aantal empirische onderzoeken om te

zien of er inderdaad een negatieve trend isuideli$k dat bepaalde vormen van participatie achteruit gaan:


39/87

daling aantal leden politieke parti$ opkomst bi$ verkiezingen vertoont dalende trend

/ndere vormen van participatie sti$gen:

Protest in allerlei vormen ife st.le politics !door manier van leven ook een politiek voorkeur geven

!bv: kleding, eten," verschuiving:

o traditionele en genstitutionaliseerde vormen van politiek bedri$vengaan achteruit, maar nieue, minder genstitutionaliseerde vormenvan politiek bedri$ven kri$gen $uist meer aanhang !vooral bi$

$ongeren" verschuiving vraag:

o parti$en vervullen aantal cruciale functies binnen democratischbeleid > als minder georteld in samenleving, hoe functies danvervullenD

Massamedia: structurele verbinding tussen burgers en hetpolitiek s+steem

%.2 "ociale bewegingen en pressiegroepen

Burger collectief deelnemen aan politiek via: Politieke parti$ !fungeren ook vaak als pressiegroep" 5ociale beegingen

o Benvloeden beleid, maar ook andere doelstellingen: Benvloeden publieke opinie, bevorderen solidariteit

o (onglomeraten van organisaties die niet aan verkiezingendeelnemen en beleid illen benvloeden door gebruik te maken vancollectieve actie aarbi$ met massaliteit ordt uitgepakt

Bv: milieubeeging 1 alle milieuorganisaties Pressiegroepen

o %ebben uitsluitend de bedoeling het beleid te benvloedeno En nemen niet deel aan verkiezingen

L.. e rol van pressiegroepenBurgers kunnen beroep doen op verschillende soorten organisaties om hun stemte laten meetellen in het politiek debat:

Politieke parti$en 8rganisaties die niet aan de verkiezingen deelnemen

Maatschappeli$k middenveld 1 het geheel van organisaties dat een intermediairefunctie vervult tussen burger en politiek s+steem. !eng: civil societ+"

Binnen maatschappeli$k middenveld zi$n de meest diverse soortenorganisaties actief

o Belangenorganisaties: verdedigen enkel en alleen de materi#lebelangen van hun achterban

o *de#le organisaties: komen op voor de derde ereld of voor dekaliteit van het levensmilieu

o 2eer professioneel: met honderden erknemerso


40/87

5nteest aticlation !belangen duideli$k maken"

5nteest aggegation !prioriteiten stellen !orde in chaos" Politiek sluit door organisaties meer aan bi$ de bevolking

Belgi# en 7ederland: traditie aarbi$ belangengroepen en sociale beegingeneen relatief grote impact hebben op de besluitvorming

2oveel mogeli$k streven naar consensusvorming 1 alle betrokkenmaatschappeli$ke groepen mogen meepraten bi$ de bepaling van de hetbeleid en mogen ook instemmen met het uiteindeli$ke resulltaat. !bv:sociaal overleg Belgi#"

'ele andere landen: primaat van de politiek e gekozen mandatarissen bezitten het meest legitimiteit. Meeste

beslissingen moeten dan ook door hen orden genomen.'orige paarse regeringen: )primaat van de politiek herstellen- !n (I' en dekatholieke zuil": proberen middenveld minder bi$ beleid te betrekken !volk is)mondig- genoeg"

4esterse democratie#n: duideli$ke modellen at betreft relatie tussen politiekebesluitvorming en pressiegroepen:

Pluralisme !beleid is sneller":o '5o @root aantal onafhankeli$ke belangenorganisatieso @een sprake van machtsconcentratie: macht is verspreid over veel

verschillende groepenNorganisaties en die opereren onafhankeli$k vanelkaar

Macht 1 domeinspeci?eko


41/87

voor nieukomers moeili$k om door te dringen tot het domeinvan politieke besluitvorming

o leid gemakkeli$k tot een gesloten circuit van besluitvorming, aarbi$maar enkele groepen toegelaten orden tot het overleg

rem op de processen van de maatschappeli$ke innovatie

o doorgedreven overleg tussen vakbonden, overheid en erkgeversleidt tot betere economische prestatie.

o 2oel voor; als nadelen !p. 0H"

L.. 6ecente ontikkelingen(orporatisme: neiging om markt af te schermen:

8verheid onderhandelt met beperkt aantal erkende pressiegroepen 'oor nieue organisaties moeili$k om invloed te kri$gen in het

besluitvormingsproces Maatschappeli$k middenveld grondige i$zigingen !age landen":

o

5terke ontzuilingstrend !gevestigde instellingen": oskomen van de aanleuning bi$ een van de grotelevensbeschoueli$ke zuilen

Eerder in 7ederland, later ook in Belgi# 8p micro !niet heel leven op zelfde parti$ stemmen", meso

!parti$en zi$n minder gekoppeld aan organisatie" en macro!neutrale organisatie zonder politieke kleur";vlak

o @evestigde instellingen kregen er concurrentie bi$ van een heleboelandere, nieue groepen

7ieue sociale beegingen vertolkenpostmoderneNpostmaterialistische aarden en plaatsen deze

thema-s op de politieke agenda 6onald *nglehart !p. 0A"

o 8pkomst van nieue emotionele beegingen !opstoten: emotionelereacties op onrecht in de samenleving"

Massaal op straat komen tegen andom violence 7og minder georganiseerd, geen duideli$k doelen, steun van

de media, heterogeen

L..3 emocratische gevolgen van participatie5ommige: sceptisch tegenover de inbreng van belangenorganisaties

eze groepen zullen streven naar het veiligstellen van individuelevoordelen voor hun eigen achterban

/ls al die groepen op die manier hun eigen particuliere belang verdedigen,

bestaat het risico dat het algemene belang uiteindeli$k door niemand ordtverdedigd > en dat een aantal collectieve goederen niet langer beschikbaaris voor de gemeenschap.

Pressiegroepen geven macht aan de machteloze !de macht van het aantal" Mancur 8lson !A=L":

o risico van free;ridergedrag: %et is voor de belangengroep verleideli$k om anderen het

erk te laten doen:


42/87

6ationele oplossing: ervoor te zorgen dat andereninvesteren in dit soort collectieve goederen en zelfniet bi$dragen

6isico: als iedereen zich rationeel gedraagt: niemanddraagt nog bi$ aan het algemeen belang > collectieve

voorzieningen kunnen niet langer gegarandeerdorden

o Belang van selective incentives: 'oordelen die enkel orden toegekend aan diegenen die

daaderkeli$k hebben bi$gedragen aan het realiseren van eencollectieve doelstelling

Enige oplossing tegen de neiging tot free ridergedrag

5ommige: positiever ten opzichte van belangengroepen:

Een ruim aanbod van vri$illige verenigingen cre#ert evenveelmogeli$kheden voor het tot stand brengen van eTectieve communicatie

tussen individuele burgers en het politiek s+steem *nteractie binnen verenigingen: )leerschool van de democratie- !p. 0"

%.3 Politieke c!lt!!r

'ia verenigingen en sociale beegingen kunnen burgers een belangri$ke rolspelen in het politieke gebeuren, ook buiten parti$en en verkiezingen om.

&itermate belangri$k:voor democratie#n is het moeili$k te overleven alsovergrote meerderheid van bevolking zich niet inlaat met politiek of zakenvan algemeen belang.

Politieke cultuur 1 een cruciale vooraarde voor het elslagen van een

democratie. 1 het geheel van verhoudingen, politieke aarden en gedragingen onder

de bevolking van een land.Binnen politieke etenschappen onenigheid over belang van politieke cultuur:

*nstitutionalisten: gaan ervan uit dat vooral de instellingen en gevestigdehandelingspatronen bepalend zi$n voor het functioneren van de politiek.

o @oede regels voor etgevende, uitvoerende en rechterli$ke macht isbeste garantie voor kaliteit van de besluitvorming.

/nderen: nadruk op het belang van de opvattingen die onder de bevolkingleven !p. "

o

/ls groot percentage bevolking antrouig tegenover de instellingenof tolerant tegenover belastingontduiking 8bstakel voor het realiseren en het uitvoeren van een goed erkend

overheidsbeleid.

Belangri$kste onderzoek naar politieke cultuur: @abriel /lmond en 5idne+ 'erba!A=3":

9he (ivic (ulture: aantonen dat de stabiliteit van democratische s+stemen medebepaald ordt door de opvattingen die leven onder bevolking.

3 mogeli$ke vormen van politieke cultuur:o

Parochial politicial culture: Parochial: restricted of narro in scope


43/87

1 @een onderscheid maken tussen het politieke domein enandere levenssferen.

eider heeft religieuze, $uridische, functie Meest in primitieve samenlevingen

o 5ub$ect political culture:

5ub$ect: onderdaan 1 Politiek s+steem aarin geone burger einig of geen

macht heeft. Burger 1 Enkel onderdaan, al dan niet van absolute

monarch. Moet enkel aan de etten van het landgehoorzamen.

o Participant political culture: Burgers participeren actief in het politiek en

maatschappeli$k gebeuren. 8p basis van ideaalt+pen tot schets komen van ideale politieke cultuur 1

civic cultureo 'erenigt 3 ideaalt+pen in zich

Burgers moeten zich als onderdanen gedragen 6espect voor etten en gezagsgetrouheid emocratische ordening: burgers moeten kunnen deelnemen

aan het politiek besluitvormingproces /mbiguteit: lo+aliteit en vertrouen maar ook actief tussenbeide komen.

Britse politieke s+steem 1 beste garanties voor de stabiliteit van dedemocratische instellingen.

2i$n zeer gehecht aan tradities en instellingen 4einig tolerant tegenover fraude

%uiverig tegenover radicale veranderingen @ekenmerkt door geleideli$ke veranderingsprocessen, met belang voor

historischecontinuteit/lmond en 'erba reactie:

@eleideli$kheid is niet steeds positief @ekenmerkt door een al te grote gehoorzaamheid aan het gezag !nann+

culture"Belangri$kste verdienste onderzoek /lmond en 'erba 1 geschiedenis heeft nogsteeds een impact. !) L0: uitsland en *tali#"

emocratische transities orden niet van vandaag op morgen beklonken:

iets van het verleden bli$ft steeds doorschemeren in de aarden enhoudingen die mensen vandaag koesteren.


44/87

5telling is dat burgers die opgroeien binnen een stabiele en goedfunctionerende democratie, een meer democratisch aardepatroon zullenvererven !p. K"

@een causaal verband tussen politieke cultuur en democratische stabiliteit!beide tegeli$k veroorzaakt door derde causale factor"

/lle 3 de verklaringsmodellen zi$n even aarschi$nli$k.

%.4 Participatie en sociaal kapitaal

L.K. 4at is sociaal kapitaalD6obert Putnam !AA3": probeerde het causale verband tussen cultuur endemogra?sche performance el hard te maken in studie over politieke cultuur in*tali#.

*n A0 kri$gen verschillende regio-s een groter zelfbestuur > ontstaan vanverschillen

o /ctieve regering aan de macht:

4erk maken van verschillende problemeno 6egering die naueli$ks initiatieven nam:

(orrupt

'oordeel onderzoek: kon institutionele verklaring al snel vererpen !alle regio-shadden zelfde bevoegdheden, spelregels,"

'erschilD

Economische ontikkeling heeft inderdaad impacto *n ri$kere regio-s doen autoriteiten het beter dan in arme !noord vs.

2uid"o 'erklaart slechts klein deel van de variantie

'ooral politieke cultuur van de bevolking geeft de doorslag:o /ctieve bevolking 1 besturen orden gedongen meer aandacht tegeven aan de eisen en verlangens van de burgers

%oudingen en aardepatronen zi$n uitermate belangri$k om de stabiliteiten de performance van een democratie te verklaren.

Putnam heft bei$zen dat culturele verschillen er al voor A0 aren!geschiedenis 7oord en 2uid *tali# > gaat terug tot middeleeuen":

(ultuur bepaalt de instellingen en niet omgekeerd

5ociaal kapitaal 1 de aanezigheid van neterken en normen kan volgendPutnam beschoud orden als een belangri$ke hulpbron voor de samenleving.

Bestaat uit 3 belangri$ke onderdelen:o 'ertrouen:

Belangri$k dat burgers soort van basisvertrouen hebben inelkaar

Mogeli$kheid tot samenerking Bi$ antrouige samenleving: sterkere neiging tot

individualistisch isolemento 7eterken van engagement:

'erenigingsleven /ls dicht verenigingsleven aanezig: gemakkeli$ker dingen

te realiseren en het vertrouen ordt bevorderdo 7ormen van ederkerigheid:


45/87

@emeenschap kan slecht optimaal functioneren als ernormen van geli$kheid en ederkerigheid heersen

](ome to our breakfast, e-ll come to +our ?re^ Mensen zien in dat het in hun eigen belang is, samen te

erken met anderen.

6egio-s aar sociaal kapitaal aanezig is: hebben meet kans om optimaalte functioneren en om een stabiele democratie in stand te houden.

L.K. %et geicht van het verleden: path of dependenc+%ele onderzoekstraditie rond politieke cultuur heeft soorten kritiek gekregen:


46/87

eze houding botst met opmars binnen esterse samenleving, met nadruk opmondigheid en zelfstandigheid

Moderne burger is veel kritischer ten opzichte van de politiek9egen:

o eze kritische zin bedreigt het noodzakeli$k geachte vertouen in

politieke instellingen !political culture benadering"o 6isico van overbevraging: moderne, kritische burgers stellen zoveel

eisen, dat het politiek apparaat hier onmogeli$k op in kan gaan. Burgers zi$n teleurgesteldX overheid li$dt nog meer legitimiteitsverlies

'oor:o Politiek zal geoon moeten leren leven met nieue generatie van

kritische burgers 7ieue, hoogopgeleide generaties ondersteunen de

democratische verorvenheden en basisaarden Minder respect tegenover politiciX toleranter $egens

burgerli$ke ongehoorzaamheidX sceptische tegenovergevestigde instellingen @rote probleem:mensen hechten meer geloof aan de democratische

idealen, maar staan tegeli$k bi$zonder kritisch tegenover de instellingen enpersonen die deze democratische idealen zouden moeten uitvoeren.

&. Politieke parti'en en parti's-stemen&.1 Politieke parti'en in de hoo*drol

Politieke parti$en spelen in de hedendaagse politiek een hoofdrol. 2i$n een relatief recent verschi$nsel !pas belangri$k bi$ hoge mate van

participatie > voorheen: elitezaak" 2i$n onlosmakeli$k verbonden met de massale participatie van de bevolking

aan de politieke processen !dz: met de vertegenoordigende ofrepresentatieve democratie en met verkiezingen"

Parti$en zorgen voor de integratie van politieke s+steem, afstemmingsamenleving en beleid

Politieke parti$ 1 een vereniging of organisatie, die deelneemt aan de verkiezingvan de politieke machthebbers

2eer brede variatie aan soorten en vormen 6ol: verschilt sterk van land tot land en vooral van politiek regime tot

politiek regimeo Presidenti#le s+stemen !'5":

'erkiezing van de president is belangri$kste doelstellingparti$en

o Parlementaire s+stemen: %et is in eerste instantie van belang zoveel mogeli$k zetels

in het parlement te verovereno 6egeringsparti$ functioneert anders dan oppositieparti$

9+pologie#n 1 classi?catie 8m al die verschillen en variaties in kaart te brengen 8p belangri$ke punten !hoe de parti$ eruit ziet en hoe ze functioneert bin

hun politiek s+steem"


47/87

&.2 istorische t-pologie(n

=..


48/87

7aam veri$st rechtstreeks naar het soort organisatie !de )top- of de)kaders- vormen het zaartepunt" die ontstaat in het parlement

'erschil kaderparti$ en massaparti$:


49/87

5igmund 7eumann !AL=": maakt een onderscheid tussen individuele representatieparti$en

o oudere parti$en > die klein aantal burgers verenigden envertegenoordigen in het parlement

sociale integratieparti$eno parti$ van de massademocratie > die grote aantallen burgers

vertegenoordigt, maar deze ook voor andere, dan louter politiekeactiviteiten, samenbrengt en dus verenigt.

=.. e volksparti$ of catch;all part+Massaparti$ ontstaat rond eeuisseling > sindsdien is samenleving veranderd,mede door het electorale en politieke success van de massaparti$en.'ooral na 48** zeer snelle ontikkelingen:

sterke economische groei langzamerhand grondig gei$zigde visie op sociale en economiche rol van

de staat ontikkeling van de moderne elvaartsstaat !massaparti$en passen zich in

die contet aan"

8tto strategische discussie afscheiding van de meer radicale vleugels

o meer moderne pragmatischeNideologische koers: na 48** 7a nederlaag Bad @odesberg !nieu parti$programma > uitsland"

'erschil volkparti$en tegenover massaparti$en:

*deologische scherpte verliezen > hun pro?el vervaagto uideli$ke ideologie maakt plaats voor breder programma !om zo

einig mogeli$k kiezers af te schrikken en uit te sluiten eiderschap ordt versterkt

o Besluitvorming ordt verder gecentraliseerd 6ol van de individuele leden ordt gereduceerd @aat oude )classe gardCe- verlaten

o 1 neemt zekere afstand van vroegere duideli$k afgebakendeachterban

o 5teunt niet meer uitsluitend op arbeidersklasse of bepaaldereligieuze denominatie

o @aat zich op andere groepen kiezers richten !ontzuiling"


50/87

Proberen zich te verzekeren van banden met een heel scala aanpressiegroepen !niet meer eclusief binden aan soort pressiegroepen"

o Banden met de organisaties, die de parti$ hebben opgericht ordenlosser

'olksparti$ maakt haar hechte banden met de maatschappi$ losser, om

meer een politieke organisatie te orden'erklaringen transformatie !


51/87

@rote organisaties georden met uitgebreide staf professionelemedeerkers en behoefte aan administratieve staf en georganiseerdepersoneelsstructuur.

Parti$ als ledenbeeging: is niet gegroeid: edenaantallen zakken Parti$en besteden veel minder aandacht aan hun leden oor toegenomen electorale stri$d en moderne communicatiemiddelen, ligt

nadruk steeds meer op het veroveren en behouden van kiezers.Parti$ 1 zaarder aan de top, aar zi$ met instellingen van de staat verbonden is.

Manier aarop de 3 componenten zich met elkaar verhouden:o e band tussen de parti$ als ledenbeeging en de centrale

parti$organisatie ordt losser edenbeeging )voedt- minder de centrale parti$leiding

'oeding komt van parti$ in public oFce /genda van de parti$leiding bepaald door de agenda van het

dageli$kse debat in de politieke instellingen Ginanci#le middelen komen in toenemende mate van de

overheid /nkerpunt van de parti$ ordt steeds meer de staat, en steeds minder de

samenleving. (atch;all parti$en orden in toenemende mate strikt politieke organisaties

Best mogeli$k moderne politieke parti$en te vergeli$ken met oude kaderparti$en:

2elfde zaartepunt !parti$ in de staat, de top of kaders van de parti$"Maar moderne parti$en functioneren echter in een massademocratie !niet zo bi$

kaderparti$en"6uud


52/87

/lle t+pologie#n zi$n pogingen om de essentie van de historischeveranderingen te vatten.

Parti$en zi$n behoorli$k veranderd:o @evolg van veranderingen in de samenlevingo @evolg van de ontikkeling van de massamedia voor

massacommunicatie

&.3 Andere t-pologie(n

9+pologie: heeft tot doel fenomenen te ordenen en te classi?ceren 'aak misleidend *s een forse vereenvoudiging van de complee realiteit 7iet alle parti$en veranderen en ze doen dit ook niet op dezelfde manier of

op hetzelfde ogenblikBehalve door die algemene historische t+pologie#n, kunnen parti$en ook opandere manieren geclassi?ceerd orden.

=.3. (lassi?catie op basis van organisatie%istorische classi?caties besteden veel aandacht aan de i$ze aarop politiekeparti$en georganiseerd zi$n, hun intern functioneren.-H0: doorbraak van hele reeks nieue parti$en > illen beust anders zi$n.

Meeste van die parti$en behoren tot de familie van de groene parti$en, ofvan de nieu >linkse parti$en.

4illen vermi$den dat de macht in de parti$ al te zeer geconcentreerd raaktbi$ een hand$evol mensen.

4illen tonen hoe ze illen dat de samenleving als geheel functioneert: als

een democratie aarin iedereen daaderkeli$k kan participeren en medebeslissingen kan nemen.

1 ne;politics;parti$en8rganisatie valt op:

4illen leden zoveel mogeli$k inspraak geveno eden van de parti$ die op vri$illige en niet;professionele basis aan

het politieke proces illen deelnemen mogen doorlag geven bi$beslissingen.

/ls er macht uitgeoefend moet orden, streven ze ernaar deze machtbeperkt te houden

o Een heel team aan het hoofd van de parti$o oor niet toe te staan dat mensen al te lang in die leidinggevende

posities bli$ven zitten !principe van de rotatie" 8p machtsposities moet het personeel regelmatig geisseld

ordeno @een persoonli$ke verkiezingscampagneso 'oltallige congressen

7e;politics;parti$en: zi$n langzaam, maar zeker, van hun organisatorisch ideaalveri$derd geraakt.

7adelen van deze manier van erken:


53/87

o 'ereist voortdurend overleg en daarbi$ is het nodig datiemandNbeperkte groep in naam van de parti$ als geheel kan spreken,onderhandelen en beslissingen kan nemen:

Professionele zullen meer van de dossiers kennen en meerinspraak hebben

Principe van de rotatie botst snel met het strategische voordeel van deervaring

o Bekende personen in huis: inzetten bi$ verkiezingen Michels had dit al voorspeld

emocratische politiek is een competitie tussen politieke parti$en en diecompetitie dingt tot het kiezen voor een aantal vormen en strategie#n.

Bearen van de democratie binnen de parti$ is niet gemakkeli$k. @roen en nieu;linkse;parti$en hebben dit beust geprobeerd en

verschillen daarom nog steeds van oudere parti$en. !interneparti$democratie bli$ft van hun aandachtspunten"

=.3. (lassi?catie op basis van ideologieParti$en indelen op grond van hun gedachtegoed, hun ideologie. Parti$families

8m families van elkaar te onderscheiden orden 3 criteria gebruikt: %istorisch: parti$en die in vergeli$kbare omstandigheden ontstonden, horen

vaak inhoudeli$k bi$ elkaar.Bv: arbeidersparti$en, agrarische en groene parti$en

Parti$en geven ook deels zelf aan tot elke familie ze horen doorinternationale banden met elkaar aan te knopen.Bv: Europees parlement !fracties"

8p basis van het beleid dat ze proberen te realisereno iberale parti$en: streven naar vri$ere economische markto 6egionalistische parti$en: streven naar groter autonomie

8p die manier tientallen grote families onderscheideninkerkant ideologische spectrum:

5ociaaldemocraten:o 5P, Pvd/,P58E

(ommunisteno P(G, 6(

7ieu;linkse parti$eno %eterogeen en niet alti$d gemakkeli$k te onderscheiden van de

groene parti$eno 'inden oorsprong in studentenbeegingen !-=0"o (ombineren een radicaal socialistische visie !met nieue thema-s

!ereldvrede, democratische participatie, milieu"" met een libertairevisie op ethische kesties

o @roeninks @roene parti$en

o @roen, Ecolo, es 'erts(entrum en rechterkant:

(hristendemocrateno

(I', cd%, (/,(& (onservatieve parti$en


54/87

o %ebben soms, maar niet noodzakeli$k een religieuze basiso 'bn

iberale parti$eno GP, '', 8pen ', M6

/grarische parti$en:

Minder verspreid over alle Europese landeno @oed vertegenoordigd in 5candinavische landen

Etreem rechts of rechts;populistische parti$en:

eden ervan verschillen onderling van elkaar eden zoeken einig onderling contact over de grenzen heen.

o 'laams Belang, GPaatste ti$d populair: populistisch

'erschillen van etreem rechtse parti$en door sterke nadruk op liberaleindividuele vri$heden

o i$st edecker

6egionalistische parti$en: 'erdedigen de belangen van de regio of streven naar meer autonomie of

eventuele onafhankeli$kheid 5ommige tegeli$k christendemocratisch, of conservatief, of liberaal, of

sociaaldemocratischo ega 7ord, 'laams belang, 57P, 7;'/, (i&,

ergeli$ke indeling stelt ons in staat te beki$ken hoe sommige parti$enveranderen en eventueel tot een andere familie gaan behoren.

Bv: /7, M5*, !p 3L"Bovenstaande classi?catie is voor hedendaagse parti$en > verder geschiedenis:

toevoegenGascistische parti$en !succes -0 > 30"

7aast deze classi?catie, die rekening houdt met de inhoud van de parti$programma-s en ideologie#n, kan ook gekeken orden naar de breedte!reiki$dte" van de programma-s.

Meeste parti$en relatief breed programma 1 algemene visie op mens enmaatschappi$

o uideli$k standpunt kunnen innemen over een breed scala aanondererpen

/part t+pe parti$: 8ne;issue parti$

5pitst zich toe op een heel beperkt aantal van aspecten van het beleid


55/87

Mller en 5trm !AAA": onderscheid tussen parti$en op basis van belangri$kstedoelstelling

Parti$en hebben voortdurend verschillende doelen en moet dusstrategische keuzen maken.

3 t+pen:o 8Fce;seeking

5treeft ernaar politieke posities te veroveren !posities in deuitvoerende macht !regering""

6edenen:


56/87

5tri$den tegen het s+steem en illen er zelf ook zoveelmogeli$k buiten bli$ven !1 antis+steemparti$enNanti;establishment;parti$en"

Meestal overgangsfase in het leven van een parti$o anger bli$ven leven en meer electorale steun veroveren 1V

opschuiven naar een meer lo+ale positie 8ntikkeling van anti;establishment > potenti#le > re#le coalitiepartner

o *n loop -A0 bi$ meeste rechts;populistische parti$en %evige discussies en eventueel afsplitsing van een deel van

de parti$

&.4 Parti's-stemen

Parti$en zi$n in concurrentie met elkaar > aantal onderlinge verhoudingenParti$s+steem 1 het geheel van alle parti$en van eenzelfde politieke s+steem enhun onderlinge relaties.

Parti$s+stemen hebben aantal speci?eke kenmerken: %et aantal parti$en

o uverger: onderscheid tussen: 5+stemen met parti$

@een sprake van relaties tussen parti$en !maar parti$"

/utoritaire politieke regimes, aar burgers, bi$verkiezingen, niet echt de mogeli$kheid hebben tekiezen

Bv: bi$ verdi$nen 5&X verdi$nen groot aantaleenparti$s+stemen

9eeparti$ens+stemen 5prake van competitie, interactie Beide stri$den om de macht: parti$ int


57/87

Mechanisme van de parti$ 9eeparti$ens+steem !'


58/87

/ndere landen: geen trend naar fragmentatie !$aren -K0: K,0 en $aren -H0:K,3"

]Belgim is the otstanding case of inceased factionalisation in the pat.s.stem^ !ane I Ersson AA"

'ooral in 'laanderen !3,A vs. 3, eTectieve parti$en"

@raad van polarisering !zie hierboven" Beeegli$kheid van een parti$s+steem

o /ls onderlinge verhoudingen sterk isselen: kiezers passen hunstemgedrag van verkiezing tot verkiezing aan.

o Beeegli$kheid 1 electorale volatiliteit Meten: ki$ken naar netto verschuivingen

1 de helft van de som van de verschilleno /lgemene volatiliteit neemt toe

%eeft te maken met de ontikkelingen in de i$ze, aarop

kiezers hun keuze makeno 7etto volatiliteit: meting adhv verkiezingsuitslag

Bruto volatiliteit: precies hoeveel kiezers er isselden 8pzetten surve+;onderzoek !steekproef"

/. 0iess-stemen en stemgedrag/.1 et belang van verkieingen

'erkiezingen:


59/87

Parti$en besteden er zelf veel aandacht aan !i$ze van organisatie 1voorerp hevige debatten" !bv: B%'"

heel diki$ls gebaseerd op i$zigingenin kiesstelsel

5temrecht Belgi#: %uidige democratie: alle volassenen 9ot HA3: census; of ci$nskiesrecht

o Enkele zi$ die bepaalde bedrag aan belastingen betaalden ofbepaalde opleiding genoten hadden

9ot AH: algemeen meervoudig stemrechto Meer stemmen voor ri$kere elite !etra stem opleiding of dimploma"

7a 48*: algemeen kiesrecht voor mannen L[ vanaf AKH: vrouenstemrecht [ vanaf AH: vanaf H[ vanaf 00K: migrantenstemrecht !L $aar hier onenNgemeenteraad"

5temrecht 7ederland: ongeveer zelfde ontikkeling !KK"

5+steem van opkomstplicht !grootste deel 0steeeu" 1 burgers recht en plicht te gaan stemmen Moeten gaan maar blanco kunnen stemmen 7ederland: in A afschaTen > drastische verlaging opkomst Belgi#: omstreden begrip !afschaFng voor vri$heid"

o 6echts: voorN links: tegen ant minderheden vallen eerst eg !geengoede eerspiegeling" > eigen belang: linkse kiezers vallen eerst eg

o 7u AU gaat stemmen5temrecht toekennen aan houders nationaliteit van het land:

9egenoordig: op basis van oonplaats !nt nationaliteit" !regel Europese&nie"


60/87

o Mensen gaan stemmen

Samenvatting Politicologie

Documents

Transcript of Samenvatting Politicologie