Sam en Vatting Van de Europese Droom Van JEREMY RIFKIN v2

5/12/2018 Sam en Vatting Van de Europese Droom Van JEREMY RIFKIN v2 - slidepdf.com

http://slidepdf.com/reader/full/sam-en-vatting-van-de-europese-droom-van-jeremy-rifkin-v2

Samenvatting van The European Dream van JeremyRifkin door Sjaak Evers

Page: 1/49

JEREMY RIFKINDe Europese droom

Hoe Europa’s visie op de toekomst langzaam maar zekerde Amerikaanse droom overschaduwt

2005Uitgeverij Business Contact

Amsterdam/Antwerpen

Samenvattingdoor Sjaak EversMaart-Aug. 2007

Rifkin schreef verder onder meer The end of Work en The Age of Access,inhoud die ook verwerkt is in dit boek, zoals zal blijven.




Page: 2/49

WAT MIJ (Sjaak E.) BETREFT IS DIT BOEK VERPLICHTE STOF OP IEDERE SCHOOL IN

IEDER LAND VAN EUROPA!Rifkin:- beschrijft uitgebreid:

o hoe de wereld in het algemeen en Europa en Amerika in het bijzonderzich ontwikkel(d)en. Hij gaat uitgebreid door het verleden, opdat webeter begrijpen wat er nu aan de hand is, beiden schematisch hierondersamen gevat:

De 3 instituties van de late Middeleeuwen in Europa:Kerk Feodale economie Koninkrijken(geloof)

3 nieuwe instituties van de vroegmoderne tijd:Wetenschap Markteconomie/-kapitalisme Nationalestaat(rede)

3 nieuwe instituties van nu:Nieuwe manieren GlobaleTransnationaleom natuur te begrijpen Commerciële politiekeen te benaderen Netwerken/-kapitalisme ruimten(empathie)

o hoe de Europese en de Amerikaanse Droom zich ontwikkel(d)en, waarbijwat hem betreft de Europese Droom inhoudt:

1. inclusiviteit,2. diversiteit,3. kwaliteit, levenskwaliteit4. duurzaamheid,5. ontspanning, echte ontspanning6. mensenrechten, universele mensenrechten7. rechten van de natuur8. vrede op aarde

- maakt uitgebreid overtuigend zijn stelling aannemelijko de Europese droom past beter dan de Amerikaanse droom bijo hoe de wereld zich ontwikkelt.




Page: 3/49




Page: 4/49

Inleiding

De Europese droom benadrukt1. eerder relaties binnen de gemeenschap dan individuele

autonomie2. eerdere culturele diversiteit dan assimilatie3. eerder de kwaliteit van het leven dan het vergaren van

rijkdommen4. eerdere duurzame ontwikkeling dan onbeperkte materiele

vooruitgang5. eerder werkelijke ontspanning dan rusteloze arbeid6. eerder de rechten van mensen en natuur dan eigendomsrechten7. eerder wereldwijde samenwerking dan het eenzijdig uitoefenen

van macht

Europeanen veel meer geneigd om:- de basisideeën van “de moderniteit” ter discussie te stellen- een post-moderne oriëntatie aan te hangen,door:- de verwoestingen die werden teweeggebracht door 2 wereldoorlogen (= p. 11)- de rampzalige toestand waarin het continent zich in 1945 bevond




Page: 5/49

Inhoudsopgave

1 DE GELEIDELIJKE TELOORGANG VAN DE AMERIKAANSE DROOM, P. 21................10

1.1 EEN LAND VAN DROMERS............................................................................................................101.2 EEN UITVERKOREN VOLK .............................................................................................................101.3 DE TELOORGANG VAN HET AMERIKAANSE ARBEIDSETHOS ......................................................................101.4 IETS VOOR NIETS......................................................................................................................111.5 DE AMERIKAANSE ZIN VOOR BURGERSCHAP.......................................................................................11

2 EEN LAND VAN NIEUWE KANSEN, P. 48..............................................................12

2.1 VOORUITGANG BOEKEN .............................................................................................................122.2 ZWEMMEN OF VERZUIPEN ...........................................................................................................122.3 WIE IS HET PRODUCTIEFST? ........................................................................................................122.4 LEVEN OM TE WERKEN OF WERKEN OM TE LEVEN?...............................................................................122.5 EN DE BANEN? ......................................................................................................................12

3 HET ONOPVALLENDE ECONOMISCHE WONDER, P. 70..........................................133.1 DE GEBOORTE VAN EEN NIEUW SOORT SUPERMACHT.............................................................................133.2 WAT IS SUCCES?.....................................................................................................................133.3 DE KWALITEIT VAN HET LEVEN .....................................................................................................13

4 RUIMTE, TIJD EN MODERNITEIT, P. 98................................................................14

4.1 AMERIKANEN KOMEN VAN MARS, EUROPEANEN VAN VENUS...................................................................144.2 DE EUROPESE OBSESSIE MET RUIMTE EN TIJD....................................................................................144.3 HET KOLONISEREN VAN DE NATUUR (RUIMTE)................................................................................164.4 DE ONTHEILIGING VAN DE TIJD ...................................................................................................164.5 DE AMERIKAANSE BIJDRAGE AAN RUIMTE EN TIJD.................................................................................18

5 DE GEBOORTE VAN HET INDIVIDU, P.131...........................................................185.1 HET BESCHAVEN VAN DE MENS.....................................................................................................195.2 HET ONTSTAAN VAN PRIVACY........................................................................................................195.3 HET ONTSTAAN VAN DE BOURGEOISIE..............................................................................................19

6 DE EIGENDOMSIDEOLOGIE, P.146......................................................................20

6.1 EIGENDOM IN DE MIDDELEEUWEN.................................................................................................206.2 DE BIJDRAGE VAN DE REFORMATIE.................................................................................................216.3 DE METAFYSICA VAN HET PRIVÉ-EIGENDOM........................................................................................216.4 MIJN OF DIJN.....................................................................................................................236.5 DE AMERIKAANSE LIEFDE VOOR BEZIT.............................................................................................246.6 DE BOTSING TUSSEN EIGENDOM EN DEMOCRATIE.................................................................................24

7 DE ONTWIKKELING VAN KAPITALISTISCHE MARKTEN EN NATIONALE STATEN, P.175.....................................................................................................................26

7.1 HET GEVECHT OM DE VRIJE MARKT..........................................................................................267.2 DE OPKOMST VAN DE NATIESTAAT...........................................................................................277.3 HET CONSOLIDEREN VAN DE MACHT...............................................................................................277.4 AMERIKANEN, DE LAATSTE WARE GELOVIGEN.....................................................................................28

8 COMMERCIELE NETWERKEN IN EEN MONDIALE ECONOMIE, P. 197......................29

8.1 DE GEBOORTE VAN EEN NIEUW ECONOMISCH SYSTEEM..........................................................................308.2 SAMENWERKING.......................................................................................................................308.3 BEZITTINGEN VERSUS PARTICIPATIE ................................................................................................31




Page: 6/49

9 DE VERENIGDE STATEN VAN EUROPA, P. 215.....................................................31

9.1 WAT IS EUROPA?....................................................................................................................319.2 HET SMEDEN VAN EEN UNIE........................................................................................................329.3 DE NIEUWE GRONDWET VAN DE EU...............................................................................................32

10 GEDECENTRALISEERD BESTUUR, P. 232...........................................................32

10.1 DE FEEDBACKREVOLUTIE ...........................................................................................................3210.2 PROCES EN BESTUUR...............................................................................................................3310.3 BESTUURLIJKE NETWERKEN........................................................................................................3310.4 HET DELEN VAN MACHT............................................................................................................33

11 DROMEN OVER DE BURGERLIJKE MAATSCHAPPIJ, P. 252...................................33

11.1 DE VERGETEN SECTOR.............................................................................................................3311.2 RUIMTE VOOR NIEUWE POLITIEKE PARTNERS: DE MAATSCHAPPIJ (FORTUYN, K ABINET BALKENENDE IV) ..............3311.3 WAT UNIVERSELE MENSRECHTEN EN CULTURELE IDENTITEITEN GEMEEN HEBBEN...........................................33

12 HET DILEMMA VAN DE IMMIGRANT, P. 266.......................................................35

12.1 VAN KLASSENPOLITIEK NAAR CULTURELE POLITIEK ..............................................................................3512.2 EUROPA ALS IMMIGRATIELAND.....................................................................................................3512.3 NIEUWE MENSEN VOOR DE OUDE WERELD......................................................................................3512.4 CULTURELE DIASPORA’S EN DUBBELE LOYALITEITEN............................................................................3512.5 LEVEN IN MEERVOUDIGE RUIMTE EN TIJD...........................................................................36

13 EENHEID IN VERSCHEIDENHEID. P. 287............................................................36

13.1 GEMEENSCHAPPELIJKE KWETSBAARHEID EN GLOBAAL BEWUSTZIJN.........................3713.2 VAN REDELIJKHEID NAAR EMPATHIE.........................................................................................3713.3 HET AFDWINGEN VAN UNIVERSELE MENSENRECHTEN...........................................................................3713.4 DE POLITIEK VAN DE EMPATHIE...................................................................................................39

14 VECHTEN VOOR VREDE, P. 304 .......................................................................3914.1 EEN LEVEN BEËINDIGEN............................................................................................................3914.2 ZELFSTANDIG BESLISSEN...........................................................................................................3914.3 UITEENLOPENDE PERSPECTIEVEN OP DE WERELD...............................................................................3914.4 DE EUROPESE DROOM VAN EEUWIGE VREDE...................................................................................4014.5 EEN NIEUWE ROL VOOR MILITAIREN...............................................................................................4014.6 VERANTWOORDELIJK VOOR DE EIGEN VERDEDIGING............................................................................40

15 EEN TWEEDE VERLICHTING, P. 339..................................................................41

15.1 ONDERZOEK ZONDER GRENZEN...................................................................................................4115.2 DE BEWIJSLAST......................................................................................................................4115.3 HET VOORZORGSPRINCIPE.............................................................................................41

15.4 SYSTEEMDENKEN...........................................................................................................4215.5 ONDERWEG.........................................................................................................................4315.6 DIERENRECHTEN....................................................................................................................4315.7 ECOSYSTEMEN VERBINDEN.........................................................................................................43

16 DE VERBREIDING VAN DE EUROPESE DROOM, P. 384 .......................................43

16.1 DE EXPORT VAN HET EU-MODEL................................................................................................4416.2 UNIVERSELE ETHIEK EN HET KOUDE KWAAD.....................................................................................4516.3 HET 3-DE STADIUM VAN HET MENSELIJK BEWUSTZIJN..........................................................................4516.4 EEN WERELDWIJDE PERSONA......................................................................................................4716.5 DE AMERIKAANSE EN DE EUROPESE DROOM...................................................................................47




Page: 7/49




Page: 8/49

Inhoudsopgave illustreert fenomenale breedte en diepte van het boek!

In het boek komen- een aantal begrippen bij elkaar- in een fraai verband:

DEEL I

123

4

DEEL II

5

6

7

DEEL III8910111213141516

NIEUWE LESSEN VAN DE OUDE WERELD

De geleidelijke teloorgang van de Amerikaanse droomEuropa: een land van nieuwe kansenEuropa: het onopvallende economische wonder

Moderniteit en veranderingen in het idee van RUIMTE- de ontdekking van het perspectief; kijk: verticaal (God) ==>

horizontaal (naar elkaar)- Verlichtingen in het idee van TIJD:- tijd ==> geld- Benedictijnen .VS gaat voor efficiëntie

HET ONTSTAAN VAN DE MODERNITEIT

De geboorte van het individu

De eigendomsideologie- Protestantse ethiekVS:- liefde voor bezit- geografie: eindeloos grond

De ontwikkeling vankapitalistische markten- in plaats van gilden,en nationale staten- in plaats van locale vorsten.VS: maagdelijk terrein, geen gilden en locale vorsten

EEN TOEKOMST VAN MONDIALE VERHOUDINGENCommerciële netwerken in een mondiale economieDe Verenigde Staten van EuropaGedecentraliseerd bestuurDromen over de burgerlijke maatschappijHet dilemma van de immigrantEenheid in verscheidenheidVechten voor vredeEen tweede Verlichting




Page: 9/49

De verbreiding van de Europese Droom




Page: 10/49

1 DE GELEIDELIJKE TELOORGANG VAN DE AMERIKAANSEDROOM, p. 21

1.1 Een land van dromers

2 verschillende opvattingen over c.q. definities van vrijheid en veiligheid:De Amerikaanse definitie De Europese definitie- Vrijheid is verbonden met autonomie; als je

autonoom bent, ben je niet afhankelijk van anderen,sta je niet bloot aan omstandigheden die je niet kuntbeïnvloeden

- Om autonoom te zijn heb je eigendom nodig; meerrijkdom ==> onafhankelijker. Je bent vrij als jezelfvoorzienend bent

- Rijkdom betekent exclusiviteit en exclusiviteitbetekent veiligheid

- Vrijheid betekent dat je ergensbij hoort, dat je toegang hebttot relaties met anderen

- Relaties betekenenverbondenheid

- Verbondenheid impliceertveiligheid

De Amerikaanse droom De nieuwe Europese droom- benadrukt economische groei,

persoonlijke welvaart enonafhankelijkheid

- is meer gericht op duurzame ontwikkeling, dekwaliteit van het leven en wederzijdseafhankelijkheid

- daarbinnen staat het arbeidsethoshoog aangeschreven.

- biedt meer ruimte aan vrije tijd en spel

- is niet los te zien van het religieuzeerfgoed en de diepe spiritualiteit vanhet Amerikaanse volk.

- is in wezen seculier

- heeft een sterke

assimilationistische inslag- betekent dat we oude culturele

banden afschudden

- is gebaseerd op:o bewaren eigen culturele identiteito leven in een multiculturele wereld

- hiervoor zijn vaderlandsliefde enpatriottisme essentieel

- is eerder kosmopolitisch van aard

- Amerikanen zijn eerder bereidmilitair in te grijpen

- Europeanen geven de voorkeur aanvredesoperaties, diplomatie, economischesteun en hulp

- Amerikanen denken eerder lokaal - de Europese loyaliteit strekt zich uit van hetlokale tot het globale

- is persoonlijk van aard - hecht meer aan het welzijn van alle mensen

1.2 Een uitverkoren volk Fanatiek religieus. John Winthrop, geestelijk leider van de pelgrims in 1620, vertegenwoordigtde spirituele kant van de Amerikaanse Droom, appelleert aan het verlangen naar verlossing ineen volgende wereld.

1.3 De teloorgang van het Amerikaanse arbeidsethos

Fanatiek pragmatisch. Benjamin Franklin vertegenwoordigt de praktische kant, appelleert aanhet verlangen naar geluk in deze wereld. Amerikanen echter steeds minder bereid en in staatom hard te werken!




Page: 11/49

1.4 Iets voor niets

De authentieke Amerikaanse droom combineerde geloof in God met geloof in hard werken enopofferingen, maar dat is allemaal minder aan het worden.

1.5 De Amerikaanse zin voor burgerschap

Neemt af. De Amerikaanse droom is allang niet meer het oerverhaal dat het Amerikaanse volkverenigt.




Page: 12/49

2 EEN LAND VAN NIEUWE KANSEN, p. 48

2.1 Vooruitgang boekenSteeds vaker verkiezen emigranten Europa boven Amerika

2.2 Zwemmen of verzuipen

Dit is van oudsher het devies in Amerika

2.3 Wie is het productiefst?

De Europa productiviteit steekt op tal van fronten gunstig af t.o.v. de VS.

2.4 Leven om te werken of werken om te leven?

= VS versus Europa

2.5 En de banen?

Ook in dit opzicht valt op succes af te dingen.

Amerikaanse droom steeds meer een mythe zonder inhoud.




Page: 13/49

3 HET ONOPVALLENDE ECONOMISCHE WONDER, p. 70

3.1 De geboorte van een nieuw soort supermachtOok een ander vergelijking mogelijk: onderdelen van de één versus onderdelen vande ander

EUROPA VS1 BBP Duitsland USD 1.800 miljard BBP Californie USD 1.344 miljard2 BBP Verenigd Koninkrijk USD

1.400 miljardBBP NewYork USD 799 miljard

3 BBP Frankrijk USD 1.300 miljard helft groter dan BBP van Texas4 BBP Italie USD 1.000 miljard Meer dan 2 x zo groot als dat van

Florida

5 BBP Spanje USD 560 miljard BBP Illinois USD 467 miljard6 NL > New Jersey7 Zweden > Washington8 Belgie > Indiana9 Oostenrijk > Minnesota10

Polen > Colorado

11

Denemarken > Connecticut

12

Finland > Oregon

13 Griekenland = South Carolina

3.2 Wat is succes?

Bruto Binnenlands Product, BBP zeer dubieuze maat (==> Lou Keune@UvT)

3.3 De kwaliteit van het leven

Staat tegenover de groei en het vermeerderen van persoonlijke rijkdommen.

IN DE VOLGENDE 4 HOOFDSTUKKEN EERSTDE FILOSOFISCHE EN DE INSTITUTIONELE VERANDERINGEN,DIE GELEID HEBBEN TOT DE MODERNE TIJD.

DAARDOOR ZULLEN WEHET EUROPESE VERLEDEN ENDE AMERIKAANSE DROOM DIE DAARUIT ONTSTOND,BETER BEGRIJPEN.

ALS WE WILLEN WETEN WAAR EUROPA HEENGAATNU ZE EEN NIEUWE DROOM AAN HET ONTWIKKELEN IS,IS HET ESSENTIEEL TE WETEN WAT ZE ACHTERLAAT.




Page: 14/49

4 RUIMTE, TIJD EN MODERNITEIT, p. 98

Hoofdstuk 4 en

heel deel II HET ONTSTAAN VAN DE MODERNITEIT, met als 3 hoofdstukken:5. DE GEBOORTE VAN HET INDIVIDU, p.1316. DE EIGENDOMSIDEOLOGIE, p. 1467. DE ONTWIKKELING VAN KAPITALISTISCHE MARKTEN EN NATIONALE STATEN, p. 178en in deel III EEN TOEKOMST VAN MONDIALE VERHOUDINGEN, de eerste 2hoofdstukken8. COMMERCIELE NETWERKEN IN EEN MONDIALE ECONOMIE, p.197,9. DE VERENIGDE STATEN VAN EUROPA, p. 214,hebben als basis het schema van hieronder (p. 105 en p. 174):

De 3 instituties van de late Middeleeuwen in Europa:Kerk Feodale economie Koninkrijken

(geloof)

3 nieuwe instituties van de vroegmoderne tijd:Wetenschap Markteconomie/-kapitalisme Nationale staat(rede)

3 nieuwe instituties van nu:

Nieuwe manieren GlobaleTransnationaleom natuur te begrijpen Commerciële politiekeen te benaderen Netwerken/-kapitalisme ruimten(empathie)

4.1 Amerikanen komen van Mars, Europeanen van Venus

Rifkin vermoedt dat de Europese droom die zich nu aan het ontwikkelen is, veel beterdan de oude Amerikaanse droom kan inspelen op de nieuwe definities van RUIMTE en

TIJD van een één geworden wereld.

4.2 De Europese obsessie met ruimte en tijdDoor de introductie van nieuwe TECHNOLOGIEEN wordt ons bewustzijn van relaties inRUIMTE en TIJD veranderd. Gereedschappen vormen een uitbreiding van ons wezenen van onze zintuigen. Ze vergroten ons bereik. Daardoor wordt het mogelijk RUIMTEin beslag te nemen, TIJD samen te vatten en onszelf te beveiligen. Armen ==>geweer, benen ==> auto, geheugen ==> computer. Uitvinding van de drukpers(1436). Orale culturen ==> Drukwerkculturen. Hout ==> kolen. Uitvindingstoommachine (late 18-de eeuw).




Page: 15/49

De veranderingen in RUIMTE en TIJD aan het begin van het moderne tijdperk haddeneen verwoestende uitwerking op de INSTITUTIES van Middeleeuws Europa. Zie hetschema van hierboven. Uiteindelijk maakten ze plaats voor 3 nieuwe instituties. Ziehet schema van hierboven.




Page: 16/49

4.3 Het koloniseren van de natuur (RUIMTE)

1) De introductie van het PERSPECTIEF in de kunst van de vroege Renaissance was

revolutionair. Blik van de mens: hemel ==> aarde, de horizontale wereld van het hieren hu. Alles wordt object van menselijke aandacht = het begin van ‘de ontnuchteringvan de wereld’, zoals Max Weber dat later zou noemen.2) Filosofen van de VERLICHTING:- Francis Bacon ==> hoe (onderwerpen van de natuur), de wetenschappelijkemethode.- Rene Descartes: natuur ==> wiskunde ==> voorraad grondstoffen, rationeel,berekenbaar.- John Locke: natuur is er t.b.v. de mens- Isaac Newton bedacht de formules waarmee men greep kon krijgen op de natuurlijkewereld.Uitbreiding naar de economie:- Adam Smith

4.4 De ontheiliging van de TIJD

Transformatie van de RUIMTE (zie juist hierboven op deze pagina):1) een heilig domein ==> een sfeer waar het nut heerst2) Gods schepping ==> een voorraad grondstoffen,ging vergezeld van een analoge ontheiliging van de TIJD. De tijd behoorde niet langertot de natuur, maar tot de wetenschap

1) “woekerrente”,- door Kerk (Thomas van Aquino) verboden,- voor handelaren nodig om te anticiperen=- TIJD is volgens handelaar GELD- tijd is volgens Kerk van God

Kerk moest capituleren. Basis voor:- opkomst van het marktkapitalisme- neergang van de macht van de kerk in Europa

2) Het idee tijd veranderde na de late Middeleeuwen ook nog op een andere manier.De uitvinding van het rooster en van het mechanische uurwerk in de 13-de eeuwdoor de BENEDICTIJNER MONNIKEN betekende een radicale wijziging in het denkenover de tijd. Ook deze verandering droeg in belangrijke mate bij aan

- de ontwikkeling van de markteconomie- de opkomst van de nationale staatKalender (macro-tijd, verleden, spiritualiteit) ==> rooster (micro-tijd, toekomst,productiviteit).Benedictijnen (p. 116 e.v.) introduceerden opnieuw het Romeinse idee van het uur==> klokken.- Eviatar Zerubavel: Benedictijnen gaven het menselijk bedrijf het ritme van demachine- Reinhard Bendix: de Benedictijner monnik ‘de eerste professional van de westersebeschaving’




Page: 17/49

- Lewis Mumford: niet de stoommachine maar de klok de belangrijkste machine vandeze tijd.De eerste uurwerken beschikten niet over een wijzerplaat. Ze luidden alleen ieder uur.1650: slingeruurwerk, kort daarna de kleine wijzer, begin 17-de eeuw: de grote wijzer.Uitbreiding naar de handel en de industrie:- Klokken werden het instrument waarmee handelaren en fabriekseigenaren dewerktijd van hun arbeider controleerden. Binnen de fabriek heerste de tijd van demachine.

Geen enkel aspect van de cultuur bleef buiten schot.




Page: 18/49

4.5 De Amerikaanse bijdrage aan ruimte en tijd

Amerikanen zijn dol op EFFICIËNTIE. De Amerikaanse F.W. Taylor wordt algemeen

beschouwd als de vader van de moderne efficiëntie.

Als de (stads)klok voor Europa de overgang markeerde naar een nieuw tijdperk,vervulde de stopwatch die functie voor Amerika.

Amerikanen zoeken geluk door iets te doen, Europeanen door te zijn.

Voor Amerikanen heeft geluk te maken met prestaties, niet in het minst metpersoonlijke en materiele successen. Voor Europeanen heeft geluk te maken met dekracht van relaties en banden met de gemeenschap. Hechte relaties en een diepgevoel van solidariteit hebben tijd nodig om zich te ontwikkelen. Die kunnen nietonderworpen worden aan het regime van de klok of efficiëntie-eisen.

DEEL II HET ONTSTAAN VAN DE MODERNITEIT

5 DE GEBOORTE VAN HET INDIVIDU, p.131

Veel Amerikanen geloven dat het archetypische individu een Amerikaanse uitvindingis.

HET LEVEN VAN DE GEMIDDELDEMIDDELEEUWER

HET LEVEN VAN DIENS MODERNENAZATEN

Spirituele waarden Materiele waarden Theologie IdeologieHet geloof De redeVerlossing Vooruitgang

Taken en dagelijkse routine BanenLeven van het land ProductiviteitPlaats LocatieCyclische tijd, gekoppeld aan de wisselingvan de seizoen

Lineaire tijd, gemeten in uren, minutenen seconden, structureert voortaan hetervaringsleven

Vertrouwen centraal in persoonlijkeverhoudingen

Contract centraal in persoonlijkeverhoudingen

Goede werken ArbeidsethosHet heilige Het nuttigeMythologie Gereduceerd tot amusement, terwijl het

historisch bewustzijn aan invloed wonRechtvaardige prijs MarktprijsVerlossing LotWijsheid KennisLiefde voor Christus Ook eigenliefdeKaste KlasseOpenbaring Ontdekking




Page: 19/49

Profetieën De wetenschappelijke methodeDienstbaar IJverig

5.1 Het beschaven van de mens

Erasmus publiceerde in 1526 een boek over tafelmanieren en etiquette.Mes lange tijd enige gerei aan tafel.Vork verscheen voor het eerst in de late Middeleeuwen.Lepel en bord kwamen daarna.

Chaotische tafel uit de Middeleeuwen ==> efficiente, rationele aangelegenheid

5.2 Het ontstaan van privacy

Woonkamer, eetkamer, privé-slaapkamers in de 19-de eeuw bij de welgesteldenKerngezin uitvinding van de 19-de eeuw.

Vanaf begin 18-de eeuw ‘ik’ in de literatuurStoel werd geïntroduceerd rond 1490, ledikant 16-de eeuw,bad werd geprivatiseerd, toiletbezoek werd ook privé-zaak.

5.3 Het ontstaan van de bourgeoisie

Veranderingen in tafelmanieren, levensomstandigheden, gezinsleven, seksueleactiviteiten en hygiene droegen waarschijnlijk meer bij aan de ontwikkeling van eengevoel voor het rationele, objectieve en autonome individu dan alle geleerde werkenvan de Verlichtingsfilosofen bij elkaar.

Pas in de moderne tijd is de claim van het individu op onafhankelijkheid totaalgeworden.

Hoe vernuftig de nieuwe bourgeoisie was, bleek uit de manier waarop zij- de potentiële anarchie van het individualismein evenwicht bracht met- een nieuwe opvatting over sociale verplichtingen.Weber ving een glimp op van deze nieuwe mentale acrobatiek.

Calvijn verving de externe orde van de Kerk door een interne orde. Controledoor de kerk ==> zelfbeheersing. Bourgeoisie leerde zichzelf te beheersen, op te

offeren en ijverig te zijn. Aanvankelijk waren de ze waarden een manier om het geloof te praktiseren. Uiteindelijk raakte de religieuze inhoud op de achtergrond maar blevende waarden gehandhaafd. Zij werden een kritisch element bij het bevorderen van dekapitalistische moraal.

Iedereen leerde een evenwicht aan te brengen tussen:- de nieuw verworven autonomie en onafhankelijkheid, ende zelf opgelegde verantwoordelijkheden jegens de maatschappij.

In Amerika verliep het integratieproces anders dan in Europa. De band met dereligieuze wortels bleef daar bewaard. Veel Amerikanen bleven trouw aan de




Page: 20/49

protestantse ethiek. Het was op dit punt dat de Amerikaanse droom zichlosmaakte van zijn Europese achtergrond.Amerikanen zagen er geen tegenstrijdigheid in om tegelijkertijd 2 verschillendewaardenstelsels aan te hangen ( = p. 13):- de RELIGIEUZE wereld van de Reformatie, van John Winthrop, gaat voor geluk in hethiernamaals- de SECULIERE wereld van de Verlichting, van Benjamin Franklin, gaat voor geluk inhet hier en nu.Het gemeenschappelijke: beiden beloonden de autonomie van het individu. DeAmerikanen het meest individualistische volk op aarde

De Europeanen waren minder schizofreen. Uiteindelijk lieten zij hun RELIGIEUZEhartstocht varen en behielden zij alleen de Verlichtingsideologie. Ook die werd laternog gecompromitteerd door een diep wantrouwen jegens:- de menselijke vervolmaakbaarheid (oorlogen. Sjaak E) (= p. 3)

- de overtuiging dat de vrije markt automatische zou leiden tot onbeperkte materielevooruitgang voor iedereen.

Vanwege een lange GESCHIEDENIS van meer paternalistische engemeenschappelijke leefwijzen hebben Europeanen altijd enige afstandgehouden tot het idee van het autonome individu.

6 DE EIGENDOMSIDEOLOGIE, p.146

- De veranderingen in het bewustzijn van TIJD en RUIMTE (zie H.4), en

- de geboorte van het rationele, autonome individu (zie H. 5)leidden tot een grondige verandering van het leven in Europa.Daarnaast ontwikkelde zich een “institutie”, de eigendomsideologie (zie dit H.6),die het fundament legde voor:- de kapitalistische markt , voor de vrije uitwisseling van eigendommen- de nationale staat , voor het beschermen van de eigendomsrechten van de burgers(zie H. 7).Europa bereidt zich erop voor de beide zuilen van de moderne tijd achter zich telaten, om- in een wereldomspannende netwerkeconomie (zie H. 8)- de eerste postterritoriale regio (zie H.9)te worden.

Tocqueville: Amerika erg verknocht aan particulier eigendom, want geen proletariërs!

6.1 Eigendom in de Middeleeuwen

In de feodale wereld is bezit iets voorwaardelijksIn de industriële wereld is bezit een absoluut recht van eigenaren, allen beperkt doorde staat.




Page: 21/49

De sociale structuur van de feodale maatschappij is als de hiërarchie in de natuur.God is eigenaar van de schepping. God schonk mensen het recht deze eigendommente gebruiken. Niemand had absolute zeggenschap.

Eind 18-de eeuw: het feodale concept van het voorwaardelijke gebruiksrecht vanparticulier eigendom ==> de absolute eigendom, vooral- door de ontmanteling van de feodale instellingen ende afschaffing van de gemeenschappelijke gronden.

Meer dan 1000 jaar behoren mensen bij de grond. Voortaan behoort het land aan demensen.

Arbeid ==> een vorm van bezit, mensen verkochten hun tijd op de marktDe dagelijkse rondgang op het land ==> een baanStatus binnen de gemeenschap ==> contractuele overeenkomsten

Iedereen verantwoordelijk voor het eigen lot.

Privé-eigendom ==> subjectieve criteria als vertrouwen ==> objectieve criteria in devorm van eigendomsbewijzen ==> moderne markten.

6.2 De bijdrage van de Reformatie

De protesten van de Reformatoren (Luther en Calvijn) ==> de ene bezittende klasse(kerken, feodale vorsten) vervangen door de andere (handelaren, kooplieden enwinkeliers).

Hoewel de leer van Calvijn (met zijn nadruk op onophoudelijke inspanning,productiviteit en het verbeteren van de eigen positie) nooit bedoeld was om dehandel te bevorderen, had die toch het onbedoelde effect dat de belangen van denieuwe kapitalistische klasse werden gediend (Tawney en Max Weber). Hervormersnamen afstand van een religieuze erfenis (afhankelijkheid van de kerkelijkehiërarchie), gaven mensen daarna(ast) ook een nieuw gevoel van eigenwaarde, datgoed te verenigen viel met het verwerven van eigendommen.

Hoewel de PROTESTANTSE ETHIEK in Europa ontstond, migreerden veel van demeest fanatieke aanhangers van deze denkbeelden naar Amerika. Daar gingen (= p.11):

- de religieuze opvattingen van Calvijn, een verbinding aan met:- de seculiere ideeën over wetenschap, particuliere eigendomsrechten enmarkrelaties, afkomstig uit de VerlichtingOp die manier creëerden zij de unieke Amerikaanse droom.

6.3 De metafysica van het privé-eigendom

Toen particulier eigendom eenmaal het organisatieprincipe van de maatschappij wasgeworden, werd het aan de geleerden overgelaten daarvoor de passendefilosofische onderbouwing te leveren.




Page: 22/49

De geschriften van Bodin verscheurden de sluier van kerk en staat, die Europa sindsde val van het Romeinse rijk had ontwikkeld. In de tijd waarin de dominanteorthodoxie de staat nog altijd zag als de drager van het geloof, Bodin: de belangrijkstetaak van de staat eerder seculier: de verdediging van het natuurlijk recht opparticulier eigendom.

- Aristocratische privileges en ontzag voor kerkelijk gezag ==> individuele rechten,eerst en vooral neergeslagen in privé-eigendom- Individuen dienen belangen van vorsten en koningen ==> vorsten beschermenindividuele eigendomsrechten.- Taken gaan vooraf aan rechten, diensten leveren rijkdommen ==> rechten overeigendommen en belangen te beschermen, gaan vooraf aan taken, rechtenonafhankelijk van diensten

Hiermee intellectuele basis voor een totaal nieuw begrip van particulier eigendom.

Zowel inhoud als details van het moderne eigendomsbegrip behoeven nog invulling: 3theorieen:

1. Arbeidstheorie van John Locke (1690). Arbeid ==> eigendom. Emancipeerdemenselijk arbeid. Filosofische fundering van de revoluties in Frankrijk en VS

2. Gelukstheorie van David Hume en later Jeremy Benthem en John Stuart Mill):eigendom is nuttig ter bevordering van het menselijk geluk .

3. Persoonlijkheidstheorie van Hegel: eigendom uitdrukking van persoonlijke vrijheidom aan een zaak wil op te leggen. William James: weinig verschil tussen ‘ik’ en‘van mij’.

Focus van het kapitalisme: productie ==> consumptie. Theorie 3 daardoorgangbaarder geworden.

Marketingdeskundigen al lang begrepen: nauwe band tussen persoonlijkheid eneigendom, wie we zijn = wat we hebben.




Page: 23/49

6.4 MIJN OF DIJN

De omslag in het denken over de aard van eigendom ging gepaard met tal van

andere veranderingen. Al deze veranderingen bij elkaar transformeerden eenFEODALE economie naar een MARKT economie.- Vorstenhuizen ==> regeringen van nationale staten- Het nieuwe eigendomsbegrip voor Europeanen een nieuwe manier om relaties met

TIJD en RUIMTE te herschikken.- Nieuwe technologieën openden de weg naar nieuwe RUIMTEN en zorgden voor een

dramatische versnelling van het levenstempo (TIJD)- RUIMTE: omsloten en verticaal ==> open en horizontaal- TIJD: cyclisch en relatief gesloten ==> lineair en expansief - DE oude FEODALE instellingen met hun ommuurde RUIMTEN en begrensde TIJD,

gingen ten onder in het kielzog van zich ontsluitende grenzen- Het nieuwe denken over PARTICULIER EIGENDOM het belangrijkste middel om

vertrouwd te raken met de nieuwe grenzen van TIJD en RUIMTE

De hele aardse werkelijkheid samengevat in een enkele formule: MIJN OFDIJN.

De MARKTECONOMIE en de NATIONALE STAAT de INSTITUTIONELE mechanismen omdeze nieuwe visie op de wereld ingang te doen vinden.

Het idee dat de enige legitieme functie van de staat is bescherming te bieden aaneigendomsrechten en, met het wetboek in de hand, iedereen gelijk en onpartijdig tebehandelen, was revolutionair.

Thomas Paine en Alexis de Tocqueville:- niet: revoluties in Amerika en Frankrijk ==> / bron van eigendomsverhoudingen- maar: revoluties in Amerika en Frankrijk <== / product van

eigendomsverhoudingen

De accumulatie en ruil van eigendommen ==> aardse/ materiele overvloedNiet iedereen hiermee eens:- Jean-Jacques Rousseau (1755)- Karl Marx lanceerde een aanval op de filosofische en historische grondslagen van

de particuliere kapitaalsvorming. Hij noemde het een gesel van de beschaving enriep Europeanen op de privatisering van de productiemiddelen ongedaan te maken

Voor sommigen particulier eigendom de weg naar Utopia,Voor anderen een allesbehalve utopische nachtmerrie.Europa werd verscheurd door 2 zeer verschillende maatschappijmodellen.

De arbeidende bevolking zag niet veel van de materiele vooruitgang, beloofd door deVerlichtingsfilosofen en hun volgelingen.- Miljoenen wanhopige Europeanen namen domweg hun biezen en vluchten naar

Amerika in de hoop daar een beter leven te vinden- Vakbonden, coöperaties en socialistische politieke partijen kregen steeds meer

steun onder de werkende klasse in het Europa van de 19-de en 20-ste eeuw




Page: 24/49

6.5 De Amerikaanse liefde voor bezit

Amerika heeft het Europese voorbeeld niet gevolgd. Het socialisme heeft in Amerika

nooit echt voet aan de grond gekregen.

De GEOGRAFIE speelt daarbij een belangrijke rol.

De verkoop van land ging de hele (19-de) eeuw door.

Het bracht een van de grootste bevolkingsstromen in de geschiedenis op gang.

De bevolkingsdichtheid bleef laag vergeleken met Europa.

Wij (Amerikanen) minder last van drukte, voelen ons meer autonoom, zijn mindervan elkaar afhankelijk en zelfstandiger, minder communautair en meerindividualistisch

Invloed gehad op de manier waarop wij Amerikanen kijken naar de onsomringende wereld

o Amerikanen zijn gewend aan veel ruimteo In de 20-ste eeuw het bezit van een huis in een voorstad de populairste

manier om de Amerikaanse droom levend te houden. Nog in de 18-de eeuwbouwden de Nederlanders hun huizen in rijen, in heel Europa gewoon sindsde dagen van het Romeinse Rijk

o Amerikaanse buitenwijken verschillen van de Europese. Grote hoeveelheidgrond per huis. Stedelijke gebieden in Europa een totaal ander beeld

Europese overheden moedig(d)en het huren van huizen aan. Europa kentverhoudingsgewijs minder huiseigenaren dan de VS.Het aantal woningen waarvan de bouw wordt betaald uit publieke middelen is inEuropa ook veel hoger dan in de VS.

In de gemiddelde Amerikaanse buitenwijk weinig gemeenschapsgevoel. VoorEuropeanen is de plek waar ze wonen meer dan een huis. Het vormt voor hen eendeel van een gemeenschap. De gemiddelde Europeaan verhuist maar half zo vaak alsde gemiddelde Amerikaan.

Geen ruimtelijke planning ==> uitdijende voorsteden. Slaapsteden, cultuurloos,

karakterloos.In Europa heeft iedere gemeenschap haar eigen geschiedenis, haar eigen verhaal.Ruimtelijke ordening daar ver voortgeschreden.

6.6 De botsing tussen eigendom en democratie

Goedkope grond in ruime mate beschikbaar ==> geen zorg over conflict tussen demaatschappelijke klassen.Aan het einde van het eerste decennium van de 20-ste eeuw vragen overeconomische rechtvaardigheid en de herverdeling van welvaart: 1910 president

Theodore Roosevelt. New Deal.




Page: 25/49

Einde met de ontmanteling van de Great Society van Lyndon Johnson.

Reagan betekende een terugkeer naar de Amerikaanse droom.




Page: 26/49

7 DE ONTWIKKELING VAN KAPITALISTISCHE MARKTEN ENNATIONALE STATEN, p. 175

Markteconomie van vrij recente datum. Hoewel ook de oudheid al markten kende,speelden die in het sociale leven een beperkte rol. De meeste economischeactiviteiten waren traditioneel gebaseerd op het huishouden. Het Griekse woord oikosbetekent huis.

7.1 Het gevecht om de VRIJE MARKT

De gildeneconomie functioneerde dankzij gewoonten, niet vanwege de krachten vande markt.

Gedurende meer dan 4 eeuwen bevochten de GILDEN de opkomende klasse vankapitalisten.

In de 16-de eeuw begon in Engeland een onafhankelijke klasse van kooplieden decontrole van de gilden over de productie van goederen en diensten te betwisten.

Individuele handelaren begonnen de controlemaatregelen van de gilden en destedelijke rechtsregels te omzeilen door werk uit te besteden aan goedkoperearbeiders op het platteland – een systeem dat ‘wegzetten’ werd genoemd. (WAT EENOVEREENKOMST MET DE BEDRIJVEN, HET VERRE OOSTEN EN HET OURSOURCEN VANNU. Sjaak E)

Technologische en organisatorische doorbraken arbeidsverdeling ==> kosten en tijd omlaag (goedkoper en sneller) meester en leerlingen van de gilden hadden hun eigen gereedschap ==> de

nieuwe klasse van onafhankelijke handelaren namen ook de productie in beheerdoor gereedschappen en machine te verschaffen aan hun werklieden op hetplatteland

Gilden konden onmogelijk op tegen de snelheid waarmee werd geproduceerd, deproductievolumes of de prijs van de eindproducten.

De introductie van fabrieken zorgde in Europa voor een verdere erosie van demacht van de gilden.

Soevereiniteit van gebieden en zaken als tolhuizen vormden nog een obstakel voor deregionale en nationale handel. Robert Heilbroner wijst erop dat alleen Engeland in delate Middeleeuwen beschikte over een uniforme interne markt (WAT EENOVEREENKOMST OOK WEER MET HET PROCES VAN DE EU LATER, Sjaak E). Voor eengroot deel verklaart dit ook weer waarom juist Engeland de eerste groteeconomische macht kon worden.




Page: 27/49

7.2 De opkomst van de NATIESTAAT

1861: Italiaanse staat verenigd. Italiaanse premier schijnt opgemerkt te hebben: “Wehebben Italie gemaakt, nu moeten we Italianen gaan maken” (OVEREENKOMST METEU HIER OOK WEER, Sjaak E)

Het opleggen van een gemeenschappelijke taal en een algemeen onderwijsstelsel wasnog maar het begin van de bemoeienis van de natiestaat met de burgers. Demoderne staat heeft tot doel een volledig genationaliseerde omgeving te creëren

waarin de krachten van de markt vrij spel hebben.Uiteindelijk moest een prijs betaald worden voor het garanderen van de individuelevrijheid op de markt: meer overheidsinterventie en meer overheidsbetrokkenheid bijde meest intieme aspecten van het persoonlijk leven.

7.3 Het consolideren van de macht

Het unieke van de moderne tijd: de vereniging van natie en staat, het ontstaan van denationale staat.

In de Middeleeuwen had overheersing eerder betrekking op volkeren dan op

gebieden. Een persoonlijke band tussen heerser en onderdaan.

De introductie van het kanon midden 15-de eeuw bracht een fundamentele wijzigingvan de aard van het bestuur met zich mee (door de hoge kosten van de nieuwemilitaire technologie): LOKALE DYNASTIEËN ==> staten met een vorst aan hethoofd

Een tijdlang liepen de belangen van de nieuwe heersers parallel aan die van dekapitalisten en de opkomende bourgeoisie.

Kapitalistischemarkten

NationaleStaat

Nationaal

- verhaalNationaal- bewustzijnNationale- identiteit:Edel

verleden/oorsprongGrootse

bestemming/visie

Boekdrukkunst

Nationale taal

Nationaalonderwijs-systeem

Productieveburgers




Page: 28/49

Uiteindelijk dreef de handelspolitiek van de nieuwe regimes echter een wig tussen deopkomende klasse van kapitalisten en de overheid. Overzeese gebiedsdelen! Veelstaten richtten hun eigen maatschappijen op om in de koloniën handel te drijven t.b.v.het moederland. Machtigst en beruchtst: de NL-se en Britse Oost-IndischeCompagnieën.

Eind 18-de eeuw viel de breuk tussen de opkomende klasse van kapitalisten en demonarchie niet meer te repareren. 1789, Franse Revolutie (<== USA): Derde standtegenover Lodewijk de Zestiende. Voortaan een regering van, door en voor het volk.Een totaal nieuw soort politiek experiment.

Aangezien werd aangenomen dat de bestaansreden van de natiestaat gelegen was inde bescherming van de eigendomsrechten van de burgers, was het zinnig om alleendiegenen stemrecht te verschaffen die ook daadwerkelijk over eigendom beschikten.

Twee ontwikkelingen versnelden overgang:- het confisqueren door de opkomende bourgeoisie van land dat aan de Kerktoebehoorde

- de komst van spoorwegen en de telegraaf.

7.4 Amerikanen, de laatste ware gelovigen

Amerika is nooit geconfronteerd met tal van onoverzichtelijke conflicterendebelangen, die in de oude wereld vaak een belemmering hebben gevormd voor- de evolutie van de vrije markt ende ontwikkeling van nationale staten.Het Amerikaanse economische en politieke experiment speelde zich af op

MAAGDELIJK terrein.

Het mercantilisme (?) kreeg er ook nooit voet aan de grond.

Evenmin hoefden Amerikanen bij de ontwikkeling van een nationale identiteit de strijdaan te gaan met concurrerende culturele voorkeuren.

Het amerikaniseren van de nieuwe wereld verliep niet zonder slag of stoot: Indianen,Slavernij.Daardoor moreel geen recht van spreken tegenover anderen.

Als de Amerikanen- de meest hartstochtelijke kapitalisten en het meest patriottische volk ter wereldzijn,

dan komt dat omdat wij- de vrije markteconomie en de Amerikaanse overheidzien als de beste garantie voor de Amerikaanse droom.Zou een van beiden verzwakken of niet meer in relatie staan met de Amerikaansedroom, dan zouden we gaan twijfelen aan het systeem zelf. En dat is precies wat nugebeurt nu:- grote bedrijven steeds meer invloed krijgen op de besluitvorming van de overheid- de kloof tussen rijk en arm groter wordt,




Page: 29/49

- Amerikanen uit de midden- en lager klassen voortdurend aan neerwaartsemobiliteit onderhevig zijn

III. EEN TOEKOMST VAN MONDIALE VERHOUIDINGEN

8 COMMERCIELE NETWERKEN IN EEN MONDIALE ECONOMIE, p.197

Opnieuw bevindt de mensheid zich op een kruispunt. De oude orde sterft af en eennieuw tijdperk begint. Revolutionaire TECHNOLOGIEEN veroorzaken een fundamenteleverandering in ons bewustzijn van TIJD en RUIMTE. Nadat de afgelopen 200 jaar gedomineerd werden door NATIONALE MARKTEN en door territoriaal gebondenNATIONALE STATEN, kraken de oude INSTITUTIONELE kaders nu in hun voegen.Mannen en vrouwen ervaren zichzelf niet meer als het autonome INDIVIDU vanvroeger eeuwen. Het nieuwe bewustzijn is veel meer naar buiten gericht en de hele

wereld valt binnen onze horizon. De NATIONALE MARKT en de NATIESTAAT lijkenopeens te klein, te beperkt. Steeds meer activiteiten -zowel op economisch alssociaal terrein- overstijgen de oude grenzen en vinden wereldwijd plaats.De ontwikkeling van een nieuw economisch stelsel brengt veranderingen teweeg inde vormen van bestuur. Iets soortgelijks vond aan het begin van de moderne tijd

plaats toen het MARKTKAPITALISME de FEODALE economie verdrong en eenverandering afdwong in het bestuur van steden en vorstendommen. Deze keer is het - de NATIONALE MARKTECONOMIE die uitgedaagd wordt door de WERELDWIJDE

NETWERKECONOMIE- de NATIESTAAT wordt gedeeltelijk opgenomen in een politieke regio zoals de EU.Digitale handel verloopt te snel, is te compact en te zeer globaal georiënteerd om zich

te laten tegenhouden doornationale grenzen.Nationale staten- zijn te kleinschalig om nog toezicht te kunnen uitoefenen op regionale en mondiale

handelsstromen- hebben geen antwoord meer op de toenemende sociale en ecologische risico’s

waarmee de snelle globalisering gepaard gaat.Elk land ervaart de druk van een wereld die steeds meer verbindingen kent, en steedsmeer onderlinge afhankelijkheid. Niettemin loopt Europa bij deze veranderingenvoorop. Europa is het leslokaak van een wereld die zich opnieuw op de toekomst dient te bezinnen.

Achtergrond van deze INSTITUTIONELE veranderingen: (TECHNOLOGISCHE) revolutiein de communicatiemiddelen.Niet alleen het bereik en de toegankelijkheid van informatie zijn fundamenteelveranderd, maar ook de snelheid waarmee mensen kunnen communiceren. Pas in de13-de eeuw is men in uren gaan rekenen. Het voorbije decenniun: nanoseconden enpicoseconden.

De markteconomie en de territoriale natiestaat waren niet bedoeld voor eencommunicatierevolutie die de hele wereld kan omvatten en alles en iedereentegelijkertijd met elkaar kan verbinden. Resultaat is dat we getuige zijn van degeboorte




Page: 30/49

- van een NIEUW ECONOMISCH SYSTEEM (==> dit H. 8) en- van nieuwe BESTUURSINSTELLINGEN (==> H. 9)

8.1 De geboorte van een nieuw economisch systeem

Het is het markmechanisme zelf dat verouderd raakt. Markten opereren lineair,discreet en discontinu. De nieuwste communicatiemiddelen zijn niet langer lineairmaar cybernetisch van aard.

Netwerken.

Verkopers en kopers ==> dienstverleners en gebruikers Fysieke uitwisseling van goederen ==> toegang tot het gebruik van goederen de gebruiker blijft voor de toekomst behouden Transactiekosten en marges

Terwijl het bedrijf vroeger een fysiek product verkocht aan een klant, biedt het degebruiker nu gedurende een bepaalde tijd toegang (The age of ACCESS, ander boekvan Jeremy Rifkin) tot een dienst.

Markten zijn in wezen conflictueuze aangelegenheden. Bij transacties gaat elke partijonderhandelen vanuit de gedachte zijn eigenbelang te maximaliseren ten koste vande andere partij,- Koop goedkoop- Verkoop duur- Laat de koper op zijn hoede zijn.Netwerken functioneren totaal anders.

5 soorten netwerken volgens Manuel Castels:1. netwerk van leveranciers2. netwerk van producenten3. klantennetwerken4. standaard-netwerken5. coöperatie op het gebied van technologie

8.2 Samenwerking

De uiteindelijke drijfveer om over te stappen van het markt- naar het netwerk-modelis een gebrek aan tijd. Het oude economische model gaat uit vanachtereenvolgende markttransacties en is daardoor te traag en uit de tijd.

Traditionele marktactiviteiten en hiërarchische modellen zijn steeds meerachterhaald.

Een netwerk het enige model dat past bij een wereld die gekenmerkt wordt doorsnelheid, complexiteit en diversiteit.

Hoewel het netwerkmodel aan populariteit wint, nog weinig aandacht voor invloednetwerken op ons denken over- de rol van eigendom




Page: 31/49

- de filosofie van de handel.

Op de markt is het MIJN of DIJN.Binnen netwerken: wat van mij is, is ook van jou.

Het conventionele idee dat concurrentie tot het wezen van de mens hoort -de ethiekvan Hobbes/Darwin- maakt plaats voor het radicale idee dat coöperatie van groterbelang is voor iemands overleven en voorspoed.

8.3 Bezittingen versus participatie

Netwerken suggereren een radicaal andere definitie van vrijheid. Vrijheid wordt nietdoor bezittingen maar door participatie veiliggesteld

De aanwezigheid van netwerken heeft consequenties die veel verder gaan dan alleeneen bedrijfsmodel:

Markten NetwerkenGebaseerdop

Wantrouwen vertrouwen

Gebaseerdop

Eigenbelang gemeenschappelijkebelangen

Bevorderen afstandelijketransacties

hechte banden

Zijn Competitief Coöperatief

De markteconomie domineert meer en meer gebieden van het sociale domein. Op

sommige plekken in de US zijn ook de straten, de trottoirs, de pleinen en de parkeneigendom van de mensen die daar wonen.

Nu risico’s zijn gemondialiseerd, zijn zelfvertrouwen, wederkerigheid ensamenwerking belangrijker om te overleven dan solistisch, stoer individualisme envechtgedrag.

Dezelfde omstandigheden die een nieuw economisch model van samenwerking op devoorgrond plaatsen, beïnvloeden ook de politieke arena. DE EU is het meestuitgewerkte voorbeeld van ditt nieuwe multinationale bestuursmodel.

9 DE VERENIGDE STATEN VAN EUROPA, p. 215

9.1 Wat is Europa?

Het probleem is dat er nog nooit een bestuurlijke eenheid als de EU is geweest.

Het opvallendste kenmerk is dat de EU niet aan een bepaald territorium is gebonden.Een vage historische parallel is alleen te vinden met het katholicisme van de 8-ste totde vroege 19-de eeuw




Page: 32/49

9.2 Het smeden van een Unie

Haar legitimiteit door een continu proces van engagement, discussie enonderhandelingen met een veelheid van deelnemers die opereren op lokaal,

regionaal, nationaal, transnationaal en wereldwijd niveau.

9.3 De nieuwe grondwet van de EU

De EU neemt onmiskenbaar de koppositie in als het gaat om bevorderen vanmensenrechten.

10 GEDECENTRALISEERD BESTUUR, p. 232

(= INTERACTIEVE BELEIDSVORMING, Sjaak E)

De belangrijkste rol van de EU is orkestraal van aard.

Communicatie kwam al aan de orde. Ook op het terrein van de energievoorzieningbegon iets te veranderen. Energiebronnen als olie, steenkool, aardgas en nucleaireenergie, die CENTRAAL worden georganiseerd en VERTICAAL gedistribueerd,begonnen plaats te maken voor meer VERSPREIDE, duurzame energiebronnen als zon,wind, biomassa, aardwarmte en waterstof. Doorgaans worden deze DECENTRAALopgeslagen.

De revolutionaire (TECHNOLOGISCHE, Sjaak E) ontwikkelingen op het gebied vaninformatie en communicatie hebben het belang van NATIONALE grenzen sterk doenafnemen, precies zoals het KANON in het FEODALE tijdperk het einde betekende van

de muren om de vestingsteden

10.1 De feedbackrevolutie

Val van het sovjetrijk eerste signaal centrale sturing niet meer effectief.

Centrale sturing is conform model van Frederick Taylor, overal overgenomen, eenweerspiegeling van de machinementaliteit van die periode.

De introductie van nieuwe communicatie en infornatie-technologie schiep nieuwemetaforen.

Whitehead elimineerde begin 20-ste eeuw de oude muren tussen RUIMTE en TIJD. Hijbracht alle fenomenen terug tot pure actviteiteit/prcocessen. Wat iets is/structuur/zijn kan niet losgemaakt worden van wat iets doet/functie/worden.Omdat alles voortdurend verandert, is er op ieder moment sprake van iets nieuws.

Wiener introduceerde de mechanische analogon van de procesfilosofie met het begripcybernetica.Volgens deze theorie is feedback het besturingsmechanisme achter alle gedragingen.Feedback neemt ons mee- Van: een tijdperk georganiseerd rond lineaire, discrete en discontinue acties- Naar: een veel sneller tijdperk van zuivere, ononderbroken processen.




Page: 33/49

10.2 Proces en bestuur

Het openbaar bestuur: rationele bureaucratische benadering ==> procesbenadering:alle spelers betrekken bij een continu proces van afwegingen, onderhandelingen,

compromissen en consensus. Het proces zelf –met zijn nadruk op continue feedback-werd het nieuwe bestuursmodel. Volgens dit model bevorderen juist netwerken deduurzame betrokkenheid van alle partijen.

10.3 Bestuurlijke netwerken

De EU is de eerste zuiver procedurele staat. (PROBLEEM (GEEN INHOUDELIJKE VISIE)OF HET BIJZONDERE, ZWAKTE OF KRACHT (VISIE: KANSEN BIEDEN), Sjaak E).

10.4 Het delen van macht

Regeren vindt niet langer plaats in discrete en afzonderlijke stadia, maar wordt eencontinu proces van engagement.

11 DROMEN OVER DE BURGERLIJKE MAATSCHAPPIJ, p. 252

In het tijdperk van de NATIONALE staten opereerde de politiek langs 2 lijnen:- de markt, de overheid.De politiek van de EU kent daarentegen 3 lijnen:- de markt, de overheid en de maatschappij.

Dat betekent een radicale vooruitgang in de evolutie van het politieke leven. Mensenzullen op een fundamenteel andere manier naar de toekomst kijken. Als de politieklangs 2 lijnen de visie van de Verlichting mogelijk maakte, maakt de nieuwe politiekde Europese droom realiseerbaar.

11.1 De vergeten sector

Na lange tijd gekoloniseerd te zijn door de krachten van de MARKT en de NATIESTAAT,is de MAATSCHAPPIJ –samen met de fundamentele culturele krachten die er de basisvan vormen- nu bezig haar centrale rol in het openbare leven weer voor zich op teeisen. Maatschappelijke groeperingen aanduiden als non-PROFITorganisaties of non-GOUVERNEMENTele organisaties wekt de indruk dat ze minder belangrijk zijn of zelfs louter in de schaduw staan van COMMERCIELE of OVERHEIDsinstellingen.

11.2 Ruimte voor nieuwe politieke partners: de maatschappij(Fortuyn, Kabinet Balkenende IV)

Als eerste heeft de EU maatschappelijke organisaties formeel erkend als volwaardigepartners in openbare beleidsnetwerken. Prodi noemde dit ‘netwerk Europa’. Door demaatschappelijk organisaties het hof te maken tracht de EU in een tijdperk vanwereldwijde handel politieke invloed terug te winnen.

11.3 Wat universele mensrechten en culturele identiteiten gemeenhebben




Page: 34/49

De meest opmerkelijke politieke verandering van de voorbije 3 decennia is degroeiende betrokkenheid geweest van maatschappelijke groepen bij het politiekeproces.




Page: 35/49

Er zijn 3 stromingen (SOORTEN VAN GROEPEN, Sjaak E):Onderwerp Scope Karakter

1 Gaat het om de zorg voor godsdienst, onderwijsen kunsten; maatschappelijke dienstverlening;buurten en gemeenschappen; recreatie, sport enspel

Veelal binnennationalegrenzen

Veelal geenduidelijkpolitiekkarakter

2 Gaat het vooral om rechten Wereldwijdeproblemen

Veelal politiekkarakter

3 Gaat het om plaatselijke culturele en etnischegroepen

Zowelbinnenlands alsinternationaal

Nationale staten, provinciale en lokale overheden zijn nog ambivalent over formeledeelname van maatschappelijke organisaties.Overheden moeten op alle denkbare niveaus samen met maatschappelijke

organisaties beleidsnetwerken ontwikkelen als tegenwicht tegen wereldwijdeondernemingen.

12 HET DILEMMA VAN DE IMMIGRANT, p. 266

Zoals ten tijde van de NATIONALE STATEN het overheersende conflict eenklassenkarakter had en draaide om vragen van eigendom, de verdeling van kapitaalen de bescherming van de particuliere eigendomsrechten, zo gaat de strijd nu na deglobalisering over diversiteit.

12.1 Van klassenpolitiek naar culturele politiek

Er zijn al vaak conflicterende agenda’s van de Europese subculturen. De situatie wordtverdere gecompliceerd door de dramatische toename van immigrantenstromen vanbuiten de EU.

12.2 Europa als immigratieland

Amerika is het echte land van de immigranten. Iedereen, met uitzondering van deinboorlingen, kwam van elders en de meeste, tenminste de eerste 300 jaar, uitEuropa.

12.3 Nieuwe mensen voor de oude wereld

Vruchtbaarheidscijfers blijven dalen.De veroudering van de Europese bevolking zal een toenemende last worden voor deEuropese economie.HET IMMIGRATIEPROBLEEM WORDT DE ULTIEME LAKMOESTEST VOOR DEEUROPESE DROOM.Om werkelijk verschil te maken zou massale immigratie gecombineerd moetenworden met een dramatische toename van de vruchtbaarheid.

12.4 Culturele diaspora’s en dubbele loyaliteiten

In Amerika gaan immigranten snel op in de overheersende cultuur.




Page: 36/49

West-Europa kent een totaal andere immigratiedynamiek. Immigranten staan niet tetrappelen om zich aan te passen.

Culturen komen los te staan van hun territorium, worden mobiel. Het gevoel ergensbij te horen is minder gebonden aan een plaats dan aan een geestesgesteldheid.Culturen worden internationaal en wereldomvattend, net als commerciële en politiekeactiviteiten.

De snelle verspreiding van culturele diaspora’s met een dubbele loyaliteit kan voor deautochtonen ergerlijk en zelfs bedreigend zijn.De grote vraag is of de moslimgemeenschap de verdraagzaamheid zal kunnenopbrengen om andere religies en culturen te accepteren. In de 13-de, 14-de en 15-deeeuw, toen de islam de meeste invloed had, was dat haar belangrijkste kwaliteit.

Culturele diaspora’s ondermijnen de traditionele verhouding tussen volk, eigendom en

territorium.

In een wereld waarin mensen hun cultuur meenemen, moet van immigranten nietverwacht worden dat ze snel bereid zullen zijn tot het ultieme offer dat de NATIONALESTATEN altijd hebben verwacht: de wapens opnemen ter verdediging van de staat enbereid zijn het eigen leven te geven voor het land.

12.5 LEVEN IN MEERVOUDIGE ruimte EN tijd

Bij de poging (!, Sjaak E) een politiek te vestigen die territorialiteit transcendeert, ishet grootste probleem uit de te vinden hoe de diverse werkzame krachten verenigdkunnen worden achter een gemeenschappelijke doelstelling, die even krachtig is als

de eeuwenoude territoriale doelstelling.

Als de nieuwe RUIMTElijke werkelijkheid veel complexer is dan de eenvoudigegeometrie van de Verlichting, de veranderende coordinaten van de TIJD zijn nietminder gecompliceerd.

Europeanen willen:- hun culturele erfenis bewaren en verrijken- hier en nu genieten van het goede leven- in de nabije of niet al te verre toekomst een wereld van duurzame vrede tot stand

brengen.

We hebben nu dus een radicaal nieuwe oriëntatie op RUIMTE en TIJD, en een nieuwedroom. Wat hierin nog ontbreekt, is een nieuw sociaal bindmiddel dat sterk genoeg isom 455 miljoen mensen bij elkaar te houden. Dit nieuwe middel moet sterker zijn danhet bestaande dat mensen bindt aan hun territorium en de natiestaat. Althans, als deEuropese droom gerealiseerd moet worden…

13 EENHEID IN VERSCHEIDENHEID. p. 287




Page: 37/49

Het idee dat mensen verenigd zouden kunnen worden rond democratische waardenen de ideologie van de natiestaat leek in de late Middeleeuwen waarschijnlijk ookfantastisch en vergezocht.

Eigendomsrechten en verplichtingen gebaseerd op een territorium==> universele mensenrechten en verplichtingen geworteld in onze collectieveparticipatie aan een gemeenschappelijke aarde.

13.1 GEMEENSCHAPPELIJKE KWETSBAARHEID EN GLOBAALBEWUSTZIJN

Universele mensenrechten vormen het volgende politieke hoofdstuk in deontwikkeling van de menselijke soort.

David Beetham: ”Het is- de blootstelling aan gemeenschappelijke bedreigingen- de deelname aan gemeenschappelijke humaniteitdie de claim rechtvaardigt dat de mensenrechten een universeel karakter hebben.

Bryan Turner: het idee van menselijke kwetsbaarheid en zwakte, en de bijbehorendegevoelens van sympathie, zijn de enige universeel geldende emoties, die in staat zijnde mensheid te verenigen en een fundering bieden voor de aanvaarding vanuniversele mensenrechten.

13.2 Van redelijkheid naar EMPATHIE

De motor achter de droom van eeuwige zaligheid: het christelijke geloof

In de moderne tijd: rede ==> materiele vooruitgangIn deze tijd: gemeenschappelijke kwetsbaarheid ==> empathie ==>wereldomvattend bewustzijn.

De praktische uitwerking van het empathieproces is de stelregel: behandel anderen,zoals jezelf door anderen behandeld wilt worden. De utilitaire rede ==> een wereld van ‘mijn’ en ‘dijn’ ==> eigendomsrechtenEmpathie ==> een nieuwe wereld van ‘wij’ ==> universele mensenrechten.

Empathie is het nieuwe sociale bindmiddel en universele mensenrechten vormen denieuwe gedragscode voor het bevorderen van een universeel bewustzijn.

De meest urgente intellectuele taak voor het komend tijdperk van globaleverhoudingen: de ontwikkeling van een nieuwe synthese van geloof (SPIRITUEEL Q),rede (INTELLIGENTIE Q) en empathie (EMOTIONEEL Q, Sjaak E). Alleen een dergelijkecombinatie stelt iedereen in staat voor de nader open te staan.

13.3 Het afdwingen van universele mensenrechten

Universele bedreigingen ==> universele rechten en verplichtingen. Hoe eenInstitutioneel kader opzetten om universele mensenrechten dezelfde afdwingbare




Page: 38/49

status te geven die eigendomsrechten genoten in het tijdperk van de NATIONALESTAAT.

T.H. Marshall: 3 stadia in de geschiedenis van het burgerschap + bijbehorenderechten en plichten:

Burgerschapbetekende

InEeuw

1 Burgerrechten 18 Garantie voor het recht op privé-eigendom enaanverwante rechten, zoals- recht op privacy- recht wapens te dragen (in US)- recht op vrijheid van expressie, religie en

meningsuiting2 Politieke rechten 19 Stemrecht: blanke mannen met bezittingen ==>

- vrouwen,- minderheden- armen

3 Sociale rechten 20 Ook recht op gezondheidszorg, onderwijs enpensioenen, etc

John Urry: 6 categorieën van burgerschap, opgekomen in de postmoderne tijd:

Erkent het recht1 Cultureel

burgerschapvan iedere cultuur om de eigen identiteit te bewaren en teontwikkelen

2 Recht vanminderheden om zich in andere samenlevingen te vestigen, daar te blijvenen zowel alle rechten te verwerven als volledigverantwoordelijk te zijn

3 Recht opecologischburgerschap

te leven in een duurzame en harmonieuze relatie met deaarde en te genieten van de vruchten van de natuur

4 Kosmopolitischburgerschap

om relaties aan te gaan met andere burgers, samenlevingenen culturen zonder tussenkomst van autoriteiten

5 Het burgerschapvan de consument

op vrije gang tot waar dan ook beschikbare goederen,diensten en informatie

6 Recht van burgersop mobiliteit

en de verantwoordelijkheid van bezoekers en toeristen die opdoorreis zijn in nadere landen en culturen.

Deze nieuwe vormen van burgerschap ontkennen het belang van een bepaaldterritorium.

Universele mensenrechten zien af van welke plaats ook. Zij bestaan onafhankelijk vanenig territorium. Burgerrechten ==> mensenrechten.

Het tijdperk van de mensenrechten begon in feite met de oprichting van de VN in1945.




Page: 39/49

De VN beschikt niet over het gezag om naleving van mensenrechten af te dwingen.De EU wel ==> de EU de eerste, non-territoriale politieke instelling die in staat is deeigen lidstaten en de 445 miljoen mensen die vallen onder haar jurisdictie, te dwingentot naleving van de wetten betreffende de universele mensenrechten.

13.4 De politiek van de empathie

Empathie niet alleen een aangeboren neiging maar ook een aangeleerd proces. Hetvraagt om voortdurende betrokkenheid bij anderen. Onze empathie groeit en verdieptzich al naar gelang onze actieve betrokkenheid bij anderen. En dit is het punt van denieuwe, gelaagde netwerkbenadering van leidinggeven een centrale rol speelt.

De Europese droom is een subtiele evenwichtsact tussen het verlangen naar meerdifferentiatie en naar verdere integratie.

De Europese droom vertegenwoordigt het volgende stadium in de ontwikkeling vanindividuatie en integratie. De EU doet als eerste bestuursinstelling een poging beidekrachten met elkaar te verzoenen. Het menselijk bewustzijn ondergaat een uitbreidingin 2 richtingen, enerzijds naar de veelvoudige identiteiten van de postmodernepersona, anderzijds naar de globalisering van de economie.

14 VECHTEN VOOR VREDE, p. 304

14.1 Een leven beëindigen

Wereldoorlogen ==>.Europa ==> Buitenlands beleid

==> Doodstraf + veiligheid

Oog om oog en tand om tand (Oud testament) <==> geloof in verzoening(Nieuwe testament)

Hoe slagen de Europeanen erin hun standpunt over het niet ter dood brengen vancriminelen te verenigen met het voeren van een oorlog?

14.2 Zelfstandig beslissen

Amerika laat zich niet weerhouden door multilaterale overeenkomsten en verdragen.

14.3 Uiteenlopende perspectieven op de wereld

De Europese droom is er een van inclusiviteit en iets van autonomie.

De soevereiniteitskwestie is wat de VS en de EU uiteindelijk verdeelt, en watde Amerikaanse droom onderscheidt van de Europese.

Het is een merkwaardige paradox dat in een wereld waarin:- de globalisering doorzet,




Page: 40/49

- geografische begrenzingen steeds losser worden en zelfs helemaal verdwijnende regering van de VS steeds meer nadruk legt op de soevereiniteit.

De Europese staten staan steeds meer soevereiniteit af aan de EU en aaninternationale lichamen.

14.4 De Europese droom van eeuwige vrede

Wie kent beter dan Europa de verschrikkingen die het gevolg kunnen zijn van landendie proberen hun wil aan anderen op te leggen.

Joschka Fischer: De kern van het begrip Europa van na 1945 was en is nog altijd deverwerping van het Europese principe van de machtsbalans en van de heerszuchtigeambities van individuele staten die opgekomen waren na de vrede van Westfalen in1648

Het nieuwe Europa is niet geboren uit naïviteit en werd niet geïnspireerddoor fantasieën, maar ontwikkelde zich uit een gevoel van diepe walgingover de barbarij waartoe menselijke wezens jegens hun medemensen instaat zijn.

In Europa tal van zaken ook niet bewonderenswaardig. Men kan bijv. een gevoel vansuperioriteit waarnemen, vooral onder de klasse van professionals ….

14.5 Een nieuwe rol voor militairen

Het Europese beleid t.a.v. buitenlandse zaken en veiligheid berust op 2 pijlers:- het opnieuw definiëren van de rol van militairen- het gebruik van economische hulp

Sterven voor het land ==> sterven voor de mensheid.Moraal belangrijker dan soevereiniteit.

Omvang en kwaliteit van de hulp is belangrijk.

Amerikanen en Europeanen propageren 2 totaal verschillende opvattingen over hetbeleid inzake buitenlandse betrekkingen en veiligheid.

14.6 Verantwoordelijk voor de eigen verdediging

VS lijkt tussen 2 visies te laveren:- ze blijft de EU aansporen meer verantwoordelijkheid te nemen voor de verdediging

van Europa- ze wil niet dat de EU een eigen militaire organisatie opzet, onafhankelijk van de

NAVO




Page: 41/49

15 EEN TWEEDE VERLICHTING, p. 339

Controverse binnen de wetenschappelijke gemeenschap.

15.1 Onderzoek zonder grenzen

De effecten van de computertechnologie, de biotechnologie en weldra ook denanotechnologie, verspreiden zich over de hele wereld en kunnen langdurig van aardzijn.

- Ontdekking van de kernsplijting- Verwoesting van Hiroshima & Nagasaki

Net als bij onderwerpen als bestuur, buitenlands beleid en veiligheidbegint Europa ook hier fundamenteel af te wijken van de Amerikaanse benadering

Verschillende houding t.o.v. RISICO’S

Europeanen zijn zich veel meer bewust van de duistere kant van wetenschap entechnologie, hebben meer ervaring met zowel de positieve als de negatieve kant vanw&t.

De Amerikanen namen de Europese droom van materiele vooruitgang –bevorderingvan het eigen belang en autonomie- over en bleven die in hun puurste vorm najagen.De Europese gehechtheid was minder onvoorwaardelijk . Hetzelfde gold voor zakenals w&t, die evenzeer hun wortels in de Verlichting hadden.

15.2 De bewijslastIn 2003 voorstel van de EU (Margot Wallstrom, Europees commissaris voor het mileu):bedrijven dienen te bewijzen dat hun chemische producten veilig zijn, alvorens dieworden verkocht. Het is vrijwel uitgesloten dat in een land als Amerika, waar delobbyisten van grote bedrijven miljarden dollars spenderen aan het beïnvloeden vanhet congres, soortgelijke regelingen ooit tot stand komen.

15.3 Het VOORZORGSPRINCIPE

De eerste keer dat het voorzorgsbeginsel door de politiek werd gebruikt, was in de jaren 70 in Duistland (bossen sterven, door zure regen).

Het gaat erom risico’s te beperken, zelfs voordat er sterke bewijzen voorschade zijn.

Wallstrom e.a. zien in het voorzorgbeginsel het belangrijkste instrument voor hetbevorderen van duurzame groei.

Vergeleken met Amerikanen brengen Europeanen ook veel meer tijd door met hetbezoeken van landelijke gebieden in het weekend en tijdens vacanties.

Europeanen meer doordrongen van het idee dat alles met alles verbonden is.




Page: 42/49

De traditionele wetenschap is eenvoudig te primitief voor een wereld waarin totalevernietiging tot de mogelijkheden is gaan behoren. Wanneer de hele wereld gevaarloopt vanwege de schaal van menselijke interventies, is een nieuwewetenschappelijke benadering nodig die de gehele wereld in de beschouwing betrekt.Dat is de logica die aan de basis ligt van het voorzorgsbeginsel.

15.4 SYSTEEMDENKEN

In de oude optiek was de mens de som van zijn individuele eigenschappen. In denieuwe optiek is hij een momentopname van de activiteitenpatronen waarin hij eenrol speelt.

Volgens de systeemtheorie is het geheel meer dan de som der delen. De redenhiervoor is dat de relatie tussen de delen op het nivo van het geheel iets kwalitatief anders creeert.

Het systeemdenken heeft veel te danken aan het nieuwe onderzoeksterrein van deecologie. Ernst Harckel. Vladimir Vernadski: 1926: boek: Biospheria. In de jaren 70van de vorige eeuw: James Lovelock, Lynn Margalis: Gaia-hypothese Het voorzorgbeginsel is meer dan alleen wachtpost, gebaseerd op hetsysteemdenken. Om risico’s in te schatten wordt een holistische aanpak verkozen.Interdisciplinaire benadering.

Het meest interessante aspect van de nieuwe wetenschap is misschien wel dat dezeeen getrouwe afspiegeling vormt van het netwerkdenken dat op het terrein van

COMMERCIE en BESTUUR steeds meer ingang vindt.

Fritjof Capra: het web van het leven. Er bestaat een duidelijke analogie tussen dezeomschrijving enerzijds en het opkomend netwerk Europa.

We zien een nieuwe wetenschap, een tweede Verlichting.

Oude wetenschap Nieuwe wetenschapGekarakteriseerd door distantie, toe-eigening, ontleding en reductie

Door betrokkenheid, integratie enholisme

Zag In de natuur objecten Ziet relaties

Wil de natuur productief maken Wil de natuur verduurzamenStreeft naar macht over de natuur Wil partner zijnBeloont autonomie tegenover de natuur Beloont participatieNatuur vijand, geschikt om te beroven en totslaaf te maken

Natuur gemeenschap die in standgehouden moet worden

Natuur nut Natuur intrinsieke waarde De 2-de Verlichting is zich al een eeuw aan het ontwikkelen:- Einde 19-de eeuw: Thermodynamica en biologie- Begin 20-ste eeuw: Introductie van het onzekerheidsbeginsel, mechanica,

procesfilosofie en ecologie




Page: 43/49

- Na WO II: cybernetica, systeemdenken en inforamtietheorie- Recentelijk: Complexiteitstheorie

15.5 Onderweg

Europa op weg naar een duurzame waterstofeconomie.

Groot-Brittannie 19-de eeuw belangrijkste natie ter wereld door stoommachines in tezetten bij de steenkolenwinning.VS 20-ste eeuw belangrijkste macht ter wereld door oliereserves te exploiteren m.b.v.de verbrandingsmotor.Beide revoluties in de energievoorziening hadden buitengewoon grote gevolgen.EU is vastbesloten leiding te geven aan de 3-de energierevolutie.

Het verschil tussen de Amerikaanse en de Europese aanpak van de landbouw:- een oudere, nog uit de Verlichting stammende invalshoek- een nieuwer, ecologisch perspectief

15.6 Dierenrechten

Het is niet zo dat de nieuwe wetenschap rede en nut helemaal elimineert bij debenadering van de natuur, maar het maakt deze waarden grotendeels afhankelijk vanempathie en intrinsieke waarden.

De EC definieert kwaliteit als het geheel van ‘prioriteiten, waaronder de verbeteringvan de voedselveiligheid, milieubescherming, de ontwikkeling van het platteland, hetbehoud van het landschap en dierenwelzijn’. In de VS ontbreekt beleid op dit terrein.

Het is de uitbreiding van de menselijke empathie naar onze medeschepselen.

15.7 Ecosystemen verbinden

Natuurlijke grenzen krijgen prioriteit boven nationale genzen.

Het eigendom van de natuur wordt minder belangrijk dan de toegankelijkheid.

Grensoverschrijdende vredesparken breiden universele rechten zodanig uit dat ook derechten van de natuur daaronder vallen.

Door steeds vaker gebruik te maken van het voorzorgsbeginsel en hetsysteemdenken, heeft Europa een voorsprong genomen op de VS en anderelanden. Of de EU daadwerkelijk het nieuwe wetenschappelijke denken zal kunnentoepassen bij de regelgeving voor COMMERCIELE toepassingen die nog volgens hetoude wetenschappelijk model werden ontwikkeld, valt te bezien. Op lange termijn zalde succesvolle overgang naar een nieuw wetenschappelijk tijdperk afhangen van devraag of de industrie zelf in staat is om zowel het voorzorgsbeginsle als hetsysteemdenken te integreren in onderzoeksplannen en de ontwikkeling van nieuwe,ecologisch verantwoorde technologieën, producten en diensten.

16 DE VERBREIDING VAN DE EUROPESE DROOM, p. 384




Page: 44/49

Dit hoofdstuk begint als volgt:

Alle ogen zijn gericht op Europa. De wereld slaat dit grootschalige bestuursexperimentgade en hoopt dat het een aanwijzing zal geven waar de mensheid heengaat. DeEuropese droom, met zijn nadruk op inclusiviteit, diversiteit, kwaliteit, duurzaamheid,ontspanning, mensenrechten, rechten van de natuur en vrede, wordt steedsaantrekkelijker voor een generatie die ernaar uitziet om- zowel wereldwijde contacten te onderhouden- als ook op een bepaalde plek thuis te zijn.

16.1 De export van het EU-model

De NAFTA wordt geen politieke unie zoals de EU. De VS is zoveel machtiger dan deanderen.

Het is mogelijk dat zowel India als China minstens gedeeltelijk uiteen zal vallen insemi-autonome regio’s en dat deze regio’s hun eigen transnationale en mondialecommerciële en politieke netwerken zullen oprichten.

De regio die waarschijnlijk als eerste in het voetspoor van de EU zal treden zijn deOost-Aziatische landen:- in 1967 begonnen Indonesië, Maleisie, de Filipijnen, Singapore en Thailand (5)- in 1984 Brunei erbij- in 1995: Vietnam- in 1997: Laos en Myanmar- in 1999: Cambodja erbij

In 1998 vormden de 10 lidstaten van de ASEAN, samen met de beide Korea’s, Japanen China de Oost-Aziatische Groep. In 2001 brcaht deze een rapport uit onder de titel‘Naar een Oost-Aziatische gemeenschap: een regio van vrede, welvaart envooruitgang’ = pleidooi voor East Asia Free Trade Area.

Rapport stelt ook dat de Oost-Aziatische landen historische gebeurtenissengemeenschappelijk hebben en culturele normen en waarden met elkaar delen.

De Aziatische ontwikkelingsbank schreef in 2002 en rapport over de kosten en batenvan een gemeenschappelijke munt.

Hoeveel conflicten er de afgelopen 2000 jaar in Europa ook waren, er bestaattenminste een gemeenschappelijke filosofische, theologische en culturele erfenis:- Griekse wetenschap- Romeins recht- Christendom- De Renaissance en de Reformatie- De wetenschap van de Verlichting- De eerste en de tweede Industriële Revolutie

Taoisme, Confucianisme en Boedhisme hetzelfde voor Oost-Azie- concentreren zich eerder op het geheel dan op de delen




Page: 45/49

- besteden aandacht aan harmonie, holisme en de wederzijdse invloed van alles opvrijwel alles.

In het westen is de exploitatie van de natuur onderdeel van het wereldbeeld van deVerlichting;In het oosten staan soortgelijke schadelijke activiteiten minstens ten dele haaks op detraditionele Aziatische notie van de harmonieuze relaties tussen mens en natuur.

Rifkin denkt dat Europa in de beste positie verkeert tussen- het extreme individualisme van Amerika, enhet extreme collectivisme van Azie.

16.2 Universele ethiek en het koude kwaad

De westerse moraal is afgeleid van de 10 geboden. Jodendom, christendom en islampropageren stuk voor stuk wat men een moraal gebaseerd op intieme, controleerbare,oorzakelijke schade zou kunnen noemen. Moord, roof, liegen en overspel, het isbetrekkelijk gemakkelijk om voor dit soort daden de verantwoordelijkheid toe tewijzen. Dit zijn voorbeeld van wat men het warme kwaad kan noemen.Maar in een samenleving waarin de globalisering voortschrijdt, waarin het gedrag vaniedereen alle anderen beinvloedt, bestaat een nieuwe moraal, het koude kwaad.Het gaat om handelingen waarvan de effecten zo ver verwijderd zijn dat er geencausaal verband wordt gelegd met het veroorzakende gedrag.

Belangrijk wordt of in toenemende mate schadelijke effecten van bepaaldeactiviteiten een gevoel van gemeenschappelijke kwetsbaarheid enverantwoordelijkheid voor elkaar en de aarde zullen veroorzaken.

Zal het mogelijk zijn een systematische benadering van de ethiek te ontwikkelen, dieons in staat stelt het koude kwaad in al zijn verschillende gedaan te identificeren?

16.3 Het 3-de stadium van het menselijk bewustzijn

Wil de Europese droom de droom van de hele wereld worden, dan zal er een nieuwverhaal ontwikkeld dienen te worden over de missie van de mens. Een nieuwmetaverhaal- dat alle mensen kan verenigen voor een gemeenschappelijke reis (autonomie),- terwijl tegelijk ieder individu en iedere groep wordt toegestaan de eigen weg te

volgen (interdependentie)

(lijkt erg op ‘autonomie’ en ‘interdependentie’, de prachtige begrippen-2-ling vanMastenbroek)De dialectiek:- tussen individuele differentiatie (autonomie)- en collectieve integratie (interdependentie)

Freud zijn ideeen over de mentaleontwikkeling van individuen

Barfield vat de geschiedenis op als hetzich ontvouwen van het menselijkbewustzijn

1 Het ‘oceanische’ gevoel van eenheid. De mens als jager en verzamelaar




Page: 46/49

Het levensinstinct of Eros2 Het ‘genot’-s-principe wordt

uitgedaagd door het ‘realiteit’-sprincipe. Baby ervaart de angst vande scheiding van ‘de moeder’ als dedood. Het kind zoekt compensatievoor gevoelens van angst- door het sublimeren van zijn

lichamelijke gewaarwordingen, en- door het levensinstinct te

vervangen door het doodsinstinct.Het doodsinstinct verdwijnt niettijdens de adolescentie en devolwassenheid.Surrogaten:

- het verhaal van Christus- Nationalistische ideologie- Technologische en materiele

bezittingen.De mens heeft piramides gebouwd,enorme kathedralen en majestueuzewolkenkrabbers om zich teverzekeren van een zekere mate vanonsterfelijkheid.De WETENSCHAP volgens het receptvan de Verlichting, MARKTrelaties enhet bestuur van de NATIEstatenhebben samengespannen om deillusie te creëren van het AUTONOMEINDIVIDU dat in geen enkel opzichtafhankelijk is van de natuurlijkewereld.Nu heeft het doodsinstinct zich tegenons gekeerd in de vorm vanwereldwijde dreigingen zoals- Klimaatverandering,

kernbewapening- toenemende armoede en sociale

onrust

Het begin van de landbouw

In de late Middeleeuwen en aan het beginvan de moderne tijd: het einde van deintieme deelname aan en gemeenschapmet de natuurlijke wereld

3 Voortdurende pogingen om hetoorspronkelijke gevoel van oceanischeeenheid terug te vinden

Nu staan we aan de grens van het 3-destadium, waarin de mens zelfbewust kiestom opnieuw deel te gaan nemen aan denatuur.

Net als de individuele geschiedenis is de geschiedenis van de mensheidvolgens Barfield afhankelijk van de dialectiek tussen 2 krachten:- de ene streeft naar eenwording en onderlinge afhankelijkheid – het levensinstinct- de andere is op zoek naar scheiding en onafhankelijkheid – het doodsinstinct.




Page: 47/49

(VOLGENS MASTENBROEK IS DE GEHELE GESCHIEDENIS VAN DE ONTWIKKELINGVAN ORGANISATIES TERUG TE VOEREN OP HET OMGAAN MET AUTONOMIE ENINTERDEPENDENTIE, Sjaak E)

We staan nu voor het integreren van het levensinstinct en het doodsinstinct in eennieuwe eenheid.

Opnieuw bewust deelnemen aan de natuur door een vrije wilsdaad scheidt het 3-destadium van alles wat daaraan voorafging. Door er vrijwillig voor te kiezen onderdeelte zijn van de natuur behoudt men de eigen unieke identiteit, terwijl men zich nesteltin de oceanische eenheid van de biosfeer.

16.4 Een wereldwijde persona

De grootste angst om buitengesloten te worden ==> een nieuw relationeelbewustzijn.

16.5 De Amerikaanse en de Europese Droom

De Amerikaanse droom is grotendeels gevangen in het doodsinstinct- Doodsinstinct = opeten = consumeren.- Elias Canetti: ‘Ieder van ons is koning te midden van de lijken’

Als ons (Amerikaans) gevoel voor persoonlijke verantwoordelijkheid losgemaakt zoukunnen worden van onze beperkte individuele en materiele doelen …Overheersing ==> rentmeesterschap, een christelijke versie van het 3-debewustzijnsniveau.

De Europese droom heeft daarentegen alle kenmerken om de morele leiding tekunnen claimen.Europeanen- werken eerder om te leven dan dat zij leven om te werken.- vinden werkelijke ontspanning, sociaal kapitaal en sociale cohesie belangrijker dan

een carrière.

Rifkins grootste zorg: kunnen Europeanen Droom in stand houden. Dromen vereisenoptimisme . Amerikanen lopen over van optimisme, Europeanen veel minder

Lessen van Rifkin:

Amerikanen EuropeanenZouden meer bereid kunnen zijn omeen collectief gevoel vanverantwoordelijkheid te ontwikkelen

Zouden meer bereid kunnen zijn om depersoonlijke verantwoordelijkheid teaanvaarden voor hun individueleondernemingen

Zouden wat gematigder kunnen zijn inhun perspectieven

Zouden wat meer hoop kunnen hebbenen optimistischer kunnen zijn

Door het beste uit beide dromen te combineren zijn we misschien beter in staat om opweg te gaan naar het 3-de stadium van het menselijke bewustzijn.




Page: 48/49

De Amerikaanse droom is het waard om voor te sterven. De nieuweEuropese droom is het waard om voor te leven.




Page: 49/49

TOT SLOT

Dit boek is een m.i. een buitengewoon boek, er zijn natuurlijk wel vragen bij te stellenook:

- De slag maken van hun land naar Europa lijkt mij voor Europeanen iets heel andersc.q. veel lastiger dan voor de Amerikanen

- Empathie, gaat dat werken als sociaal bindmiddel. Ik vind het prima, daar gaat hetniet om.

Nog een technische noot:

- schema’s, zijn van mijzelf. Boek is een lap tekst, zonder tabel of plaatje

Sjaak Evers18 aug. 2007

Sam en Vatting Van de Europese Droom Van JEREMY RIFKIN v2

Documents

Transcript of Sam en Vatting Van de Europese Droom Van JEREMY RIFKIN v2