RenovatieTotaal april 2012

RENOVATIE TOTAALPraktijkblad voor de renovatiesector

Jaargang 2 # 2, April 2012

14 Lingewijk Gorinchem gerenoveerd

18 Behoud pannendak

20 Dag van de Bouw

24 Herstel van traditioneel stucwerk

de renovatiesector

Gratis abonnement?

Mail naar

info@renovatie-

totaal.nl

WAAROM VERWIJDEREN WAT GOED IS?

Modern renoveren is duurzaam, milieuvriendelijk en energiebesparend renoveren. Indien mogelijk laten we daarom het bestaande

dak intact. Vaak voldoet de bestaande dakopbouw nog steeds, maar heeft deze slechts een upgrade nodig om te voldoen aan de

hedendaagse eisen. Deze upgrade bieden wij door het toevoegen van het juiste renovatie-element. Wij zien renoveren niet als

afbreken, maar als toevoegen. Geen afval, geen tijdverspilling. Wij geven de woning een extra modern jasje om te voldoen aan de

hedendaagse eisen. Gemakkelijk, nietwaar?

WWW.OPSTALAN.NL

VOOR ELKE SITUATIE

EEN OPLOSSINGMODERN RENOVEREN BEGINT MET OPSTALAN

Bekijk RenovatieTotaal nu ook online!

www.renovatietotaal.nl

DUURT DIT JOU OOK TE LANG?

voor adressen en meer informatie kijk op www.ivana.com

DE OPLOSSING...IVANA FREESMALLEN

NEDERLANDAlkmaarAlmeloAlmere-StadAmersfoortAmsterdam - Centrum- Noord- Westpoort- Zuid- ZuidoostApeldoornBarendrechtBarneveldBergen op ZoomBergschenhoekBredaDen HaagDoetinchem1 DokkumDordrechtEindhovenEmmenGoudaGroningenHalfwegHeemskerk2

HeerenveenHeerlenHelmondHengeloHoofddorpHoogeveenHoutenLeeuwardenLeiderdorpMaastrichtMeppelMiddelburgMijdrechtMoerdijkNijmegenNoordwijkerhoutOosterhoutOssRijssenRoermondRoosendaal’s-HertogenboschSittardSoesterbergSteenbergenTerneuzenTielTilburgUdenUtrechtVeghelVenloVenrayWaalwijkWassenaarWeertWijchenWijk bij DuurstedeZaandam - Ind.Terr. Zuiderhout- Ind.Terr. WesterspoorZoetermeerZoeterwoudeZwolle

BELGIËAalstBalenDiegem (Brussel)KalmthoutMechelenMenenOostendeOudenaardeSint-NiklaasTessenderloTorhoutZele

1 per 1 april 20122 per medio mei 2012

ALTIJD DICHTBIJ!

2619_adv_Freesmal_265x385.indd 1 3/27/12 12:48 PM

nr. 2 | april 2012 5

In dit nummer

Willie Wortels gevraagdWie had dat een aantal jaren geleden gedacht: zonnepanelen zijn hotter dan ooit. 22 woningcorporaties zijn een onderzoek gestart naar de mogelijkheden van grootschalig gebruik van zonnepanelen op hun huurwoningen. Daarbij zou het gaan om circa 360.000 woningen. Terwijl jarenlang iedereen die met zonne-energie te maken had moord en brand schreeuwde van-wege het onduidelijke beleid ten aanzien van subsidies. Een tijdje wel subsidie, dan weer een poos niet, dan weer wél … Vol-gens velen waren subsidies écht noodzakelijk om grootschalige toepassing mogelijk te maken en daarmee de kostprijs te verla-gen. En wat gebeurde er? De kostprijs is de afgelopen twee jaar ongeveer gehalveerd, onder meer door overproductie. Zo is bij-voorbeeld het aanbod van zonnepanelen uit China enorm geste-gen. Er ontstaan nu allerlei initiatieven en er zijn acties van on-der meer de Stichting Natuur en Milieu en de Vereniging Eigen Huis. Ook energiebedrijf E.O.N. wil zonnepanelen gaan verko-pen aan particulieren en Nuon heeft plannen voor fi nanciering van een eigen zonnestroominstallatie via de energienota.Met het verlagen van de kostprijs wordt door zonnepanelen op-gewekte elektriciteit even duur als stroom uit het net, met toe-slagen en belastingen – ongeveer 23 cent per kilowattuur. Dát lijkt voordelig, maar niet vergeten moet worden dat de terugver-dientijd van zonnepanelen nog altijd tussen de acht tot twaalf jaar ligt. Dat is aanzienlijk langer dan het terugverdienen van welke vorm van schilisolatie dan ook! En er is nog een kantteke-ning te maken: door het goedkoper worden van de panelen zelf, zullen de kosten van het aanbrengen van de panelen relatief een steeds groter deel van de totale kosten vormen. Maar dat komt vast goed: de Willie Wortels van deze tijd hebben zich al lang gestort op nieuwe inventieve, slimme én snelle systemen om zonnepanelen op alle mogelijke bestaande hellende en platte da-ken én aan gevels te bevestigen.

Carla Debets Hoofdredacteur RenovatieTotaal

Reageren? [email protected]

Redactioneel

COLOFON

Beurs Renovatie 2012

Bouwkosten: Traditioneel stucwerk

RenovatieTotaal is onderdeel van BouwTotaal en verschijnt 6 maal per jaar. RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, open aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken hee� .

Jaargang 2. Nummer 2, april 2012

UitgeverAndré Lardinois

HoofdredactieCarla Debets

RedactieFrank de Groot

MedewerkersEd de Rechteren van HemertAndré Thomsen, Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten, Casa Data

AdvertentiesAndré LardinoisTelefoon : 0570 – 654660E-mail: [email protected] BurgersTelefoon : 0570 – 623852E-mail: [email protected] ArendsTelefoon : 0570 – 654660E-mail: [email protected]

Ontwerp en OpmaakDe Opmaakredactie, Wehlwww.deopmaakredactie.nl

Cover: project GorinchemFoto: Hemubo, Almere

DrukDijkman, Diemen

RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BVPostbus 22737420 AG DeventerMaagdenburgstraat 227421 ZC DeventerTel. 0570 – 654660Fax. 0570 – 656580E-mail: [email protected]

CopyrightNiets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schri� elijke toestemming van de uitgever.Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

Project in beeld: Lingewijk Gorinchem gerenoveerd en geïsoleerd

14

Restauratietechniek: Behoud pannendak

18

24

6 Actueel

9 Column André Thomsen

11 Uitdaging: gevelversiering

12 Actueel: terugblik beurs Renovatie 2012

17 Hout: kozijnvervanging

20 Actueel: Dag van de Bouw

23 Techniek: kelderafdichting

27 Bouwkosten: renovatie en isolatie hellende daken

29 OudNieuw

31 Productoverzicht

6 nr. 2 | april 2012

Actueel

Het renovatieproject Dolomietenlaan Tilburg was zowel genomineerd voor de PassiefBouwen Award 2011 als voor de VSK Award 2012. Uiteindelijk won-nen twee nieuwbouwprojecten de Pas-siefBouwen Award, maar de VSK Award Projectenprijs ging wél naar het Til-burgse renovatieproject.

De jaarlijkse onderscheiding is een ini-tiatief van de installatiebranche en werd voor de 13e keer uitgereikt. Naast de al bestaande categorieën Vuur, Water, Aarde en Lucht was er dit keer een nieuwe categorie: de VSK Projecten-prijs. Hiervoor kwamen renovatiepro-

jecten in aanmerking waarbij de instal-lateur deel uitmaakt van de keten, samenwerking plaatsvindt in een pro-jectteam en de energetische waarde van het betreffende project met minimaal twee energielabels stijgt.De VSK-Award Projectenprijs 2012 werd gewonnen door Brink Climate Systems voor het renovatieproject Dolomieten-laan Tilburg. Het betreft een innovatief project waarbij jaren ’70 woningen zijn gerenoveerd naar Passiefhuisniveau. Met Brink Climate Systems als advise-rend fabrikant en in zeer nauwe samen-werking met installateur Kempair Kli-maatbeheersing en nog vijf betrokken

partijen (opdrachtgever TBV Wonen, Remmers Bouwgroep, Gumpp & Maier, Kuin & Kuin Architecten, adviseur Treco-dome) is dit project succesvol opgeleverd.Bij het project is uitgegaan van de PHPP-berekening (PassiefHuisProject-

Pakket-regeling) omdat die strengere eisen heeft dan het Nederlandse Bouw-besluit. Hierdoor voldoen de woningen ruimschoots aan de toekomstige eisen van het Bouwbesluit per 2012.

Een meerderheid van Provinciale Sta-ten van Friesland besloot geen com-pleet nieuw ijsstadion Thialf bij het Abe Lenstrastadion in Heerenveen te laten bouwen. De reden: een nieuw stadion kost veel te veel geld.

Zo’n drie jaar lang zijn er – naast ver-bouwingsplannen – ook diverse ideeën uitgewerkt voor nieuwbouw van het ijsstadion Thialf in Heerenveen. Daar-bij zou het stadion compleet ‘verhuizen’

naar een nieuwe plek, namelijk naast het voetbalstadion Abe Lenstra. De gemeente en Gedeputeerde Staten van Friesland wilden wel een nieuw stadion, maar de Provinciale Staten waren het er niet mee eens en kozen voor een ver-bouwing van het huidige stadion. Een nieuw Thialf zou 100 miljoen euro gaan kosten, waarbij de provincie Friesland bijna de helft zou betalen. De provincie vindt het project niet alleen te duur, maar twijfelt ook of een nieuw stadion

van 100 miljoen euro wel rendabel is. Daarom geven ze de voorkeur aan een combinatie van nieuwbouw en renova-tie van het huidige Thialf. De verbou-wing zal rond de 50 miljoen euro gaan kosten en de provincie neemt in dit geval 20 miljoen euro voor haar reke-ning. Het huidige Thialf is verouderd. De verbouwing is nodig om in de toe-komst nog verzekerd te zijn van inter-nationale schaatstoernooien.

In gemeente Nieuwegein staat 32 pro-cent van de kantoren leeg. Om deze leegstand aan te pakken, wordt het be-staande kantoorgebouw aan de Veen-wal in Nieuwegein getransformeerd naar starterswoningen.

Het kantoorpand ligt aan een drukke weg, een zwaar geluidbelaste locatie. Uit de eerste berekeningen van

LBP|SIGHT bleek dat de woningen niet zondermeer voldeden aan de gemeen-telijke regelgeving. De gemeente werd daarom al in een vroeg stadium betrok-ken bij de ideeën en het ontwerp voor geluidwering. Op deze manier kon LBP|SIGHT actief meedenken over geschikte oplossingen voor de gemeen-telijke regelgeving omtrent geluid en transformatie. Voor het gebouw ont-

wierp Loosbroek Architecten uit Tiel kleine ‘serre-achtige’ uitbouwen van Metagla, waardoor de achterliggende gevel stiller wordt. Daarnaast zijn geluid-werende gevel- en ventilatievoorzienin-gen bepaald om het geluid te reduceren. Door de maatregelen voldoet het getransformeerde kantoorpand straks aan alle belangrijke eisen die de Wet geluidhinder aan woningen stelt.

IJsstadion Thialf wacht ingrijpende renovatie

Woningen in kantoor Nieuwegein

VSK Award Projectenprijs 2012

Aanpak dak Van SchijndelhuisHet Van Schijndelhuis in Utrecht is in 1992 ontworpen door architect Mart van Schijndel. Het huis van de in 1999 overleden architect is inmiddels een monument en de Stichting die zich in-zet voor behoud, bestaat in 2012 20 jaar en voert langzamerhand allerlei renovaties uit. Nu is het dak aan de beurt.

Afgelopen zomer werden de patio’s al grondig gerenoveerd, deze zomer gaat de Stichting Roof Update het dak van het Van Schijndelhuis verduurzamen. Roof Update is een kennisplatform voor innovaties op daken en gevels; een netwerk van onafhankelijke specialis-ten die door actieve kennisdeling hoog-waardige en daarmee duurzame resul-taten bieden voor energie-, groen- en leefoplossingen op daken en gevels. Door het dak van het Van Schijndelhuis beter te isoleren en zonnecollectoren aan te brengen wordt het energiever-bruik verminderd.Roof Update doet dit niet alleen vanuit haar maatschappelijke verantwoorde-lijkheid maar ook en misschien wel vooral vanwege de complexiteit van het vraagstuk van verduurzaming van een monument. ‘Monumenten kosten meestal meer geld dan ze opleveren, maar door het energieverbruik naar beneden te brengen en de voorzienin-gen op het niveau van de duurzaam-heid van de toekomst te brengen kun-nen ze nog heel lang mee, en dat moet. Want monumenten zijn mooi en spre-ken tot de verbeelding. Ze brengen het verleden dichtbij en straks, als onze missie slaagt, leren ze ons zelfs over de toekomst,’ aldus Joost Becking, één van de initiatiefnemers en bestuurslid van Stichting Roof Update.Informatie: www.vanschijndelhuis.nl; www.stichtingroofupdate.nl

nr. 2 | april 2012 7

Hoewel de initiatieven in veel steden of gemeentes talrijk zijn, komt de daadwerkelijke realisatie maar lang-zaam tot stand: woningen boven win-kels. Achter het Damrak in Amsterdam is net weer een klein project opgeleverd van tien woningen in acht panden. Rap-pange & Partners ontwierp daarvoor een stelsel van trappen en galerijen.

Bij het realiseren van woningen boven winkels spelen vaak twee grote proble-men een rol die zeer verschillend van aard zijn. Enerzijds gaat het om de ver-schillende eigenaren en gebruikers van de gebouwen en hun belangen en daar-naast om de bouwkundige mogelijkhe-den. Zoals Rappange voor het project Damrak aangeeft: ‘Om tot een goed project te komen tot tevredenheid van alle opdrachtgevers en gebruikers was

een langdurig proces waarin wij als architect een belangrijke rol hebben gespeeld. Dit resulteerde in een oplos-sing die voor alle betrokkenen een ver-betering betekent.’Al in 2001 werd een onderzoek gestart om te kijken waar de beste kansen lagen om de bestaande woningen boven de winkels te ontsluiten. Daarbij gaat het ook om bijvoorbeeld vluchtwegen voor huurders. Het totale project omvatte een gemeenschappelijke toegang, een loopbrug en zes woningen. Opmerke-lijk is dat de toegang zodanig is ontwor-pen dat ook particulieren verderop in het blok er eenvoudig op aan kunnen sluiten. Er zijn dan ook al diverse klei-nere vervolgprojecten opgestart en in een tweede fase worden nog eens zes woningen gerealiseerd.

Hoe kunnen leegstaande kantoren worden omgebouwd tot woningen? Le-nen de leegstaande kantoren zich wel voor woningbouw? Het Rijk (ministe-

rie van BZK) zoekt voor een pilot kan-toorgebouwen, of ze nou monumen-taal of karakteristiek zijn.

Het Agentschap NL meldt dat het afge-lopen jaar al voor een tiental kantoren is onderzocht hoe deze zijn om te bou-wen voor woningen. Samen met de VNG en het ministerie van Binnen-landse Zaken en Koninkrijksrelaties wil het Agentschap een expertteam inzet-ten om gemeenten te helpen bij het herbestemmen van kantoren tot wonin-gen. Daarvoor is men op zoek naar lege kantoren. Deelname aan de pilot houdt in dat een team van deskundigen op het gebied van transformatie de kansen, knelpunten en mogelijke oplossings-richtingen in beeld brengen, in overleg met de eigenaar, belanghebbende of marktpartij. Dit kan mogelijk leiden tot een concreet plan voor herbestemming, een Bouwbesluittoets en/of onderzoek naar de financiële haalbaarheid.Informatie: Agentschap.NL: www.agentschapnl.nl

De aanschafprijs van een cv-ketel blijkt nog vaak de doorslag te geven bij de keuze van corporaties voor nieuwe ke-tels. Hoewel ze de energieprestatie en de totale onderhoudskosten gedurende de gehele levensduur van de ketel ook zeer belangrijk vinden. Nefi t liet USP Marketing Consultancy een onderzoek uitvoeren onder 100 woningbouwcor-poraties.

Een grote meerderheid van de corpora-ties (89 procent) vindt duurzaam bou-wen belangrijk; gemiddeld is 94 procent van de corporatiewoningen in 2011 voorzien van een energielabel. Bijna de helft van de corporaties ziet het vervan-gen door zuinigere cv-ketels als beste methode om dit energielabel te verbe-teren.Ondanks dat de meeste corporaties de vervanging en het onderhoud van cv-

ketels uitbesteden aan een installateur, kiest de corporatie wel vaak zelf voor merk en type cv-ketel. Duurzaamheid-aspecten als energiezuinigheid, terug-dringen van CO2-uitstoot, verbeteren van het leefmilieu van de huurders en verbeteren luchtkwaliteit worden als (zeer) belangrijk gezien. Bij de uiteinde-lijke keuze voor een cv-ketel is echter de aanschafprijs (43 procent) het belang-rijkste keuzecriterium, belangrijker dan de uiteindelijke onderhoudskosten (24 procent).Om de aanschaf- en onderhoudskosten voor de corporatie te optimaliseren en te beheersen, biedt Nefit met het Safe & Sure concept een oplossing. In dit con-cept wordt afgestapt van de oude opdrachtgever-installateur relatie. Het concept staat voor een lange termijn partnerschap tussen corporatie, fabri-kant én installateur, waarbij het onder-

houd gedurende de levensduur van de cv-ketel uit handen wordt genomen van de corporatie.

Kansen voor leegstaande kantoren

Corporaties kiezen cv-ketel op prijs

Woningen boven winkels

Boek: Duurzaam ErfgoedKun je ook in een monument duur-zaam leven? Als je het zelf nog niet kunt bedenken, dan helpt het om ideeën op te doen, bijvoorbeeld met het nieuwe boek Duurzaam Erfgoed. In maar liefst 264 pagina’s volgen tips na tips om zowel op de energierekening te bespa-ren als zorgvuldig met het erfgoed om te gaan. Want die combinatie maakt het soms extra moeilijk. Veel traditio-neel toegepaste materialen zijn steeds opnieuw te gebruiken, zoals hout, kalk, klei, riet, stro, enzovoort. Een massieve houten deur van voor 1900 kan wel honderd jaar meegaan. Dit in tegen-stelling tot toegepaste kunststof kozij-nen die na zo’n 20 tot 25 jaar echt wel aan hun einde zijn en vervangen moe-ten worden.In het boek bieden diverse auteurs van-uit hun eigen gezichtspunt en deskun-digheid talloze tips voor energiebespa-ring in bestaande monumenten. Daar-bij komen onder meer bouwmaterialen, installaties, isolatie en gezondheid aan de orde.Het boek Duurzaam Erfgoed is ver-krijgbaar bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort en Terra Lannoo, Houten. 264 pagina’s, ISBN 978 90 8989 486 1, 39,95 euro. www.cultureelerfgoed.nl

8 nr. 2 | april 2012

Actueel

Wauben Architects kreeg de opdracht om de flat Molenwei in Heerlen te voorzien van een nieuwe entree én een multifunctioneel dienstencentrum te ontwerpen. Omdat het budget beperkt was, bedacht het architectenbureau een creatieve oplossing: een uitbrei-ding zonder fundering!

Voor de ontwikkeling van het diensten-centrum was niet veel geld beschikbaar. Om kosten te besparen en het gebouw toch de gewenste transparantie te geven, bedacht Wauben Architects een oplossing waarbij het gebouw in de onderdoorgang is gesitueerd en is opge-hangen aan de hoofddraagconstructie

van de bestaande flat. Zo was geen fun-dering nodig. Zowel de voor- als ach-tergevel zijn volledig in glas uitgevoerd. De multifunctionele ruimten grenzen aan deze gevels en hebben dus veel dag-licht. Het hangende gebouw kreeg afge-schuinde kaders rondom het glas; deze kaders zijn bekleed met grijze geëmail-leerde beglazing. Aan de andere zijde (dan op de foto) zorgt een loopbrug voor de ontsluiting van het gebouw. De 300 m2 vloeroppervlak bevat onder andere ruimten voor dagverzorging en ontmoetingsruimte, een grootkeuken met open bar, toiletten, een zorgloket en een huismeesterkantoor.

Problemen als scheefstand van de wo-ning, scheve vloeren, ramen en deuren die vervormen en klemmen, scheuren in bouwmuren en in niet-dragende muren en verzakking van de grond rond het pand duiden op funderings-problemen. De provincie Friesland heeft hiervoor een regeling getroffen.

De regeling funderingsherstel is bedoeld voor eigenaren/bewoners van particu-liere woningen in Friesland met funde-ringsproblemen als gevolg van paalrot. Daarbij geldt: de woning moet vóór

1992 uw eigendom geworden zijn, én de WOZ-waarde van de woning mag niet hoger zijn dan € 236.607,-.Via de belangenorganisatie Stichting Platform Fundering Nederland is een lijst met deskundigen op te vragen. Een deskundige voert in opdracht van de eigenaar onderzoek uit door metingen te verrichten en eventueel putten te slaan. Voor het uitvoeren van een inspectie aan houten paalfunderingen is door F3O (ministerie van VROM, een aantal gemeenten en funderingsdes-kundigen), een protocol opgesteld. Het

onderzoek moet volgens de richtlijnen van dit protocol worden uitgevoerd. Hierbij moet men niet vergeten dat de onderzoekskosten al snel kunnen oplo-pen. Wanneer er een lening wordt ver-strekt, kunnen de onderzoekskosten ondergebracht worden in de lening.

Op de provinciale website www.fryslan.nl/funderingsherstel vindt u onder ‘Wonen Ruimte’ meer informa-tie over de stimuleringslening en de aanvraagprocedure. Ook het aanvraag-formulier is op deze website te down-loaden.

Bestaande flat draagt nieuw dienstencentrum

Gary Lawrence is onlangs de nieuwe directeur geworden bij Systabo Turn Key Bouw uit Enschede. Het bedrijf zet onder meer in op de revitalisering van leegstaande bedrijventerreinen.

Lawrence werkte voorheen onder meer bij Hebel Cellenbeton en Xella waar hij meerdere jaren als commercieel direc-teur Nederland was.

Regeling funderingsherstel in Fryslân

Onlangs verscheen de nieuwe en ver-beterde versie van BREEAM-NL Be-staande Bouw en Gebruik (BREEAM_NL BBG). De tekst van de nieuwe versie is met inbreng van de markt verbeterd.

BREEAM-NL Bestaande Bouw en Gebruik(BBG) is een monitoringsin-strument waarmee u de duurzaamheid-prestatie van bestaande bouwwerken kunt monitoren. Het keurmerk beoor-deelt de gebouweigenschappen én het beheer en gebruik ervan. In de nieuwe versie zijn toelichtingen waar nodig uitgebreid, antwoordopties toegevoegd of puntentellingen gewijzigd. Met BREEAM-NL Bestaande Bouw & Gebruik kan de huidige duurzaamheid-prestatie van een bestaand gebouw

worden vastgesteld. Omdat de eigenaar van het pand vaak een andere partij is dan de beheerder of gebruiker, kunnen er drie scores behaald worden: voor het gebouw (Asset), het beheer en het gebruik. Een jaarlijkse invulling van BREEAM-NL BBG kan leiden tot een waardevol gebouwdossier dat partijen kan ondersteunen bij het verbeteren van de prestaties van het gebouw en bij het vaststellen van de langjarige onder-houdsplanning. Een door de DGBC opgeleide onafhankelijke Assessor kan het dossier beoordelen, en zo de score objectief vaststellen. De nieuwe versie 2.1 is te downloaden op www.breeam.nl, net als het wijzigin-gendocument ten opzichte van de vori-ge versie 2011-v2.03.Bison Professional heeft een nieuwe

website: www.bisonprof. Naast de overzichtelijke nieuwe vormgeving biedt de website uitgebreide informa-tie voor de vakman.

De vakman kan op de nieuwe website terecht voor actuele productinformatie, nieuwsberichten, productwijzers, wer-kinstructies, safety datasheets, achter-grondverhalen, veelgestelde vragen en

alle op het gebied van kwaliteit, zoals duurzaamheid, keuren en normerin-gen. De site verwijst tevens naar alle vakbeurzen waaraan deelgenomen wordt en biedt de mogelijkheid diverse informatieve folders in te kijken. De onderwerpen zijn bovendien handig gestructureerd, zodat alle informatie eenvoudig te vinden is. Zie www.bisonprof.nl

Nieuwe website over lijmen

Nieuwe versie BREEAM-NL BBG

Nieuwe directeur

nr. 2 | april 2012 9

Begin februari opende de inschrijving van de subsidieregeling Kantoren ver-nieuwen naar energieneutraal. Al op de eerste dag is er een overintekening voor de Technische Onderbouwing. Dat betekent dat er animo in de markt is om kantoren te renoveren naar ener-gieneutrale kantoren.

Het programma Kantoren vernieuwen naar energieneutraal bestaat uit twee onderdelen:1. Technische Onderbouwing. Dit

betreft haalbaarheidstudies voor renovatieprojecten waarbij een ener-giereductie van minimaal 60 procent de inzet is. Ook het onderzoeken van een alternatief plan voor een al bestaand scenario of initiatief valt onder dit programmaonderdeel. De bijdrage bedraagt maximaal 15.000 euro per project. De inschrijving voor dit onderdeel is inmiddels gesloten.

2. Uitvoering van Duurzame Renova-tieprojecten. Dit betreft de daadwer-kelijke uitvoering van renovatiepro-jecten die een energiereductie van 60

procent beogen. Op 6 mei a.s. opent de inschrijving voor dit onderdeel en staat open voor alle geschikte con-sortia, onafhankelijk of ze een subsi-die hebben ontvangen in de eerste fase.

Het totale subsidiebudget voor de Duurzame Renovatieprojecten is €1.500.000. De uiteindelijke vaststel-ling van de hoogte van het subsidiebe-drag per project wordt overigens bepaald aan de hand van de werkelijk geleverde energieprestaties bij opleve-ring, met een plafond van € 250.000,- per project.Energiesprong is een programma van de SEV (Stuurgroep Experimenten Volkshuisvesting), dat van 2010 tot 2014 wordt uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties/WWI. Doel is een marktinnovatie op gang te brengen ten gunste van een andere energieaanpak in de gebouwde omgeving.Meer informatie/ aanmelden: www.energiesprong.nl

Met het Kompas 2012 brengt WSB Fi-nishing Equipment de nieuwste versie van het bekende Wagner handboek voor oppervlaktetechnieken. In het handboek is het complete producten-programma spuitapparatuur, pompen en accessoires voor de ver-werking van on-der meer lakken, muurverven en pleisters, over-zichtelijk samen-gebracht.

Het boekwerk - ook dit jaar op A4-for-maat - is onderver-deeld in producten en systemen voor de schilder en stukadoor en is nu uitgebreid met

producten voor de houten metaalbe-werkende bedrijven. Er wordt onder-scheid gemaakt naar de verschillende applicatietechnieken, zoals: Airless, FineFinish, verwarmd spuiten, pleister-

spuiten en markeren. Voor iedere productgroep worden alle bijbeho-

rende producten én toe-behoren gepresenteerd. Het handboek bevat ook tips en adviezen hoe men het beste resultaat en rendement kan bereiken met de apparatuur.Voor een gratis exem-plaar: WSB Finishing Equipment B.V., Utrecht (030) 241 41 55 of Wolvertem (+32) 2 269 46 75.

Animo voor energieneutrale kantoorrenovatie

Handboek verfspuitapparatuur en pompen

De renovatiemarktDiscussies over de aanpak van de bestaande stad gaan steevast over de sociale huursector. Of het nu gaat over energiebesparing, herstructurering, ketensamenwerking, prestatiegericht vast-goedonderhoud of de prijs voor de beste renovatie, het zijn altijd de woningcorporaties of vergelijkbare grote vastgoed-partijen die direct of indirect worden aangesproken.Dat is op zich wel te begrijpen. Woningcorporaties zijn traditio-neel de motor van de bouw-, renovatie- en onderhoudsopgave, het zijn goed benaderbare en aanspreekbare professionals met een continue beheer-verantwoordelijkheid die het belang van een goede technische conditie kennen en over goedgevulde reser-ves beschikken. Bovendien zijn het er maar zo’n 400. Dus rich-ten alle ogen zich op de Vestia’s.

Het is in meer dan één opzicht de vraag of dat zo verstandig is. Woningcorporaties zijn en blijven weliswaar een aantrekkelijke partij, maar bevinden zich in toenemend zwaar weer. Hun bo-men groeien al lang niet meer tot in de hemel, hun reserves wor-den zwaar op de proef gesteld en ze maken moeilijke tijden door. Hun marktaandeel is bovendien beperkt en dalend, op dit mo-ment minder dan een derde van de woningvoorraad en veel minder dan een kwart van het in de gebouwenvoorraad geïnves-teerde vermogen.De eigenwoningsector omvat daarentegen zo’n 60 procent van de woningvoorraad en een kleine helft van het in de gebouwen-voorraad geïnvesteerde vermogen en neemt gestadig toe. Omdat de woningmarkt op slot en verhuizen er niet in zit, is investeren in het eigen huis een goed alternatief met weinig risico. Daarom rijden er steeds meer busjes van klusbedrijven door het land. De bouwmaterialenhandel kent deze verschuiving al veel langer en speelt er steeds meer op in.Maar ja, hoe bereik je als bouwondernemer 4,2 miljoen huishou-dens met een eigen woning?

Toch verschuift de bouwmarkt onontkoombaar steeds meer naar een consumentenmarkt, zelfs in de sociale huursector. Mis-schien doen grote en kleine bouwbazen er daarom verstandig aan om af en toe stage bij een marktkoopman te gaan lopen.

André Thomsen

In elk nummer van RenovatieTotaal gee� prof. ing. André Thomsen zijn mening over een aspect van ‘de renovatiewereld’. André Thomsen is als emeritus hoogleraar Woningverbetering en Woningbeheer verbonden aan het Onderzoeksinstituut OTB van de TU Del� en onder meer voormalig voorzitter jury Nationale Renovatie Prijs, thans Gulden Feniks.

Column

programma spuitapparatuur, pompen en accessoires voor de ver-werking van on-der meer lakken, muurverven en pleisters, over-zichtelijk samen-

Het boekwerk - ook dit jaar op A4-for-maat - is onderver-deeld in producten en systemen voor de schilder en stukadoor en is nu uitgebreid met

spuiten en markeren. Voor iedere productgroep worden alle bijbeho-

rende producten én toe-behoren gepresenteerd. Het handboek bevat ook tips en adviezen hoe men het beste resultaat en rendement kan bereiken met de apparatuur.Voor een gratis exem-plaar: WSB Finishing Equipment B.V., Utrecht (030) 241 41 55 of Wolvertem (+32) 2 269 46 75.

BRICKS & BRICK SOLUTIONS

e-brick & e-board, de slimme 2-in-1 oplossing.

GEVEL RENOVEREN & METEEN ISOLEREN!Esthetisch, Ecologisch, Effi ciënt, … Deze combinatie van isolatiepanelen en baksteen van Vandersanden biedt niets dan voordelen.

• Isoleren en afwerken in één handeling • Geen nieuwe funderingen nodig• Een gelden tijdbesparende oplossing • Isolatiedikte in functie van de gewenste isolatiewaarde • 2 varianten: ideaal voor elke behoefte en elk budget!

Kĳ k nu al via onze websiteshoe uw eigen project er zal uitzien. Handig, zo’nExterior Makeover!

Meer weten? www.e-brick.nl

www.e-board.nl+31 416 36 96 96

Wĳ komen u graag persoonlĳ k informeren.

Effi ciënt

Ecologisch

Energie-besparend

Esthetisch

Economisch

VDS_Advertentie E-Brick & E-Board 270x375 NL Arch 110909.indd 1 9/09/11 11:38

nr. 2 | april 2012 11

Uitdaging

De fl at Geldershoofd in de Bijlmer is een enorm fl atgebouw met zo’n 500 woningen. Nadat de afgelopen twintig jaar nagenoeg alle fl atge-bouwen waren aangepakt, besloot Delta Forte in samenwerking met Rochdale ook Geldershoofd aan te pakken.

Gevelversiering

Respect voor het bestaande was daarbij een belangrijk uitgangspunt. En zo kwam het dat de bestaande versiering op de kopgevel, die werd ontworpen door de Russische kunstenaarsgroep Archeopterix een fl inke opknapbeurt kreeg. Het kunstwerk bestaat uit verf en staal. De tekst Handle with care slaat op de bedoeling van de kunstenaars-groep: ze zien de mensen die in de grote ‘woondozen’ van de moderne stad wo-nen als breekbare wezens die voorzich-tig behandeld moeten worden.In de 400 meter lange galerijgevel zijn ter plaatse van de vier entrees naar bui-ten geknikte luifels aangebracht. Door-dat het knikpunt per verdieping op een andere plaats ligt, ontstond een diago-nale lijn die de lengte van de fl at door-breekt en de entree accentueert.

Hee� u meegewerkt aan een bijzondere gevelversiering en is dit kunstwerk niet ouder dan van 2010? Stuur ons een foto met een korte toelichting, en wie weet staat u de volgende keer in Renovatie Totaal!Reacties naar: [email protected]

12 nr. 2 | april 2012

Actueel

Nederlandse winnaars Aluminium Award 2011Op de Renovatiebeurs werden de winnaars bekend gemaakt van de Benelux Aluminium Award 2011. Dit is een tweejaarlijkse prijs voor duurzaam renoveren die gezamenlijk is uitgeschreven door het Aluminium Centrum, de Vereniging Metalen Ramen en Gevelbran-che (VMRG) in Nederland, het Aluminium Center Belgium en de Federatie van Aluminium Constructeurs (FAC) in België.

Amicitia, Leeuwarden

DHV kantoor, Amersfoort

Het traditionele kantoor- annex winkelgebouw in Leeuwarden stond lange tijd bekend als lelijkste gebouw van de stad. Met een grondige renovatie veranderde het gebouw in een opvallend woon-/winkelcomplex. Door toepassing van veel glas en aluminium kreeg het gebouw een transparant uiterlijk, waarbij de glazen balustrades, afgewerkt met aluminium regels, het open karakter onderstrepen.In de categorie Bedrijfsgebouwen viel het DHV hoofdkan-toor in Amersfoort in de prijzen. Ook dit gebouw kreeg een veel transparantere gevel door aluminium profielen en plaatwerk, en glas. Met een bijzondere spouwcon-structie leidde dit bovendien tot een veel energiezuiniger gevel: het energielabel ging van G naar A.

Meer informatie (o.a. over de Belgische winnaars en het juryrap-port); www.aluminium-award.eu/2011/

Lichtgewicht isolatieglas voor monumentenStolker Glas brengt het lichtste isolatieglas op de markt: met een gewichtsbesparing van maar liefst 50 procent. Door een speciale behandeling is het dunne glas koud buigbaar en geschikt voor renovatie- en restauratiepro-jecten.

Slechts 7 mm dik is het nieuwste glas dat Stolker op de markt brengt. Naast het al leverbare 8, 9 en 10 mm dunne isolerende dubbelglas. Door de geringe dikte is het product in nagenoeg elke situatie toepasbaar. Het Stolker Monuglas wordt uitgevoerd in getrokken glas, waardoor men de zachte, onregelmatige spiegeling behoudt die zo karakteristiek is voor gevels in historische gebouwen. Ondanks het dunne glas kunnen toch isolatiewaarden behaald worden van 3,1 W/m2K luchtgevuld tot een

U-waarde van 1,6 W/m2K, gevuld met Xenon.Naast deze producten is ook nog MonuSafe en MonuTem-pered leverbaar, respectievelijk glas in een gelaagde samenstelling van 8 mm dik en glas in een geharde 4 mm dunne ruit. Beide glassoorten zijn voorzien van een warmtereflecterende coating én hebben de spiegeling van oud getrokken glas.

Stolker Glas, Nieuwegein, (030) 285 54 00, www.stolkerglas.nl; www.monumentenglas.nl

Hulpstukken voor de hemelwaterafvoerPolytech introduceerde op de Renovatiebeurs een aantal praktische oplossingen voor de hemelwaterafvoer. Het bladafscheidersysteem voorkomt verstopping van de hemelwaterafvoer en met de universele hemelwateraan-sluitbocht volstaat slechts één onderdeel voor alle bochten.

Het bladafscheidersysteem wordt in de hemelwaterafvoer geplaatst en voorkomt verstopping van de hemelwater-uitloop door bladeren in de dakgoot. Het scheidingsys-teem voert hemelwater en blad door de regenpijp en scheidt ze vervolgens van elkaar. Een roostertje in het systeem en een uitloop zorgen ervoor dat het blad in de

tuin of op het terras terechtkomt.De universele hemelwateraan-sluitbocht is ontwikkeld als antwoord op vragen uit de markt. Vooral bij renovatiewerkzaamhe-den zijn er veel verschillende bochten en hulpstukken nodig voor aansluiting van de goot op de standleiding. Polytech maakte één aansluit-bocht waarmee diverse bochten te maken zijn. In stappen van 22,5 graden is een bocht op te bouwen tot 180 graden; bovendien is de bocht wentelbaar voor diverse richtingen.

Polytech Kunststoffen, Musselkanaal, (0599) 41 74 44, www.polytech.nl

Vloeibare dakbedekking

Hypertectum is een vloeibare dakbedekking die geschikt is voor renovatie van bestaande daken. Het aanbrengen van de elastische lagen kan zowel met een kwast, een roller als met een spuitsysteem.

Het Hypertectum dakbedekkingsysteem wordt geleverd door Coating Products en kan zowel op horizontale als verticale vlakken worden aangebracht. Aansluitingen op doorvoeren, dakkapellen, opstaande randen en andere doorbrekingen van het dak kunnen eveneens met het systeem worden behandeld. Het ééncomponentsysteem heeft een verwachte levensduur van meer dan 25 jaar; het bevat geen vlies of versterkende matten die in het product moeten worden verwerkt.

De eerste vakbeurs Renovatie in de Brabanthallen is positief ontvangen, zowel door de exposanten als door de bezoekers. Ook het hoge niveau van de bezoekers viel op: 80 procent was eind- of medebeslisser of adviseur in het aankoopproces. Behalve het vele productnieuws, was vooral ook de positieve sfeer opvallend. Iedereen had zin om liever vandaag dan morgen met een interessante renovatieklus te beginnen! In de aanloop naar de beurs bleek het animo zó groot dat de organisatie op het laatst diverse exposanten moest teleurstellen. Bij de volgende editie – van 8 tot en met 10 april 2014 – zal dan ook de halcapaciteit worden vergroot. In het vorige nummer van RenovatieTo-taal hebben we al uitgebreid aandacht besteed aan de beurs. Toch zijn ook bijgaande nieuwsfeiten van de beurs nog een vermelding waard.

Eerste editie vakbeurs Renovatie succes

nr. 2 | april 2012 13

Om het materiaal te kunnen verwerken – op bitumen, EPDM, beton, hout, metaal, glas, natuursteen of kunst-stoffen – moet de ondergrond eerste worden gereinigd en scheuren en kieren gedicht worden. Vervolgens wordt het systeem in twee lagen opgebracht: eerst een laag Hypertectum AR en vervolgens een laag Hypertectum AF. De eerste laag is circa 0,6 tot 0,8 kg/ m2 dik. Bij het aanbrengen – met kwast, roller of airless – worden bij beide lagen eerst alle opstaande kanten van het dak en doorbrekingen aangepakt en vervolgens de rest van het dak. Het materiaal heeft een hoge elasticiteit: circa 400 tot 600 procent en is dampopen.

Coating Products, Doetinchem, (0314) 20 01 25, www.coatingproducts.nl

Snelle renovatie van vloerbedekking

Sigan is een polyethyleenfolie die aan beide kanten is voorzien van een dispersielijm. Deze lijm is tijdens het productieproces gedroogd, vandaar het ‘drooglijmsys-teem’. Met de folie kan nieuwe vloerbedekking eenvou-dig over bestaande worden aangebracht.

Doordat de polyethyleenfolie is voorzien van het droog-lijmsysteem kan de folie later weer probleemloos verwijderd worden, zonder lijmresten achter te laten. Uit technisch oogpunt is het systeem dus een alternatief voor het traditionele lijmen. De Sigan folie kan worden aangebracht op diverse soorten ondervloeren, vloerbe-dekkingen of egalisatielagen: bijvoorbeeld op anhydriet-vloeren, vloeren van spaanplaat, bestaande vloerbedek-king van PVC of linoleum, op parket, laminaat, vloertegels en terrazzowerk. Daarvoor zijn er drie types Sigan folie met verschillende kleefkrachten. Het materiaal wordt geleverd in rollen van 75 cm breed. Deze manier van vloerbedekking renoveren is vooral een oplossing in gebouwen die tijdens de renovatie door moeten blijven draaien: winkels, ziekenhuizen, scholen, restaurants, enzovoort. De nieuwe vloerbedekking op de folie kan namelijk direct weer worden belast.

Unipro bv, Haaksbergen, (053) 573 73 73, www.unipro.nl

Naadloos aluminium gootsysteem

Er is volgens N.A.G. steeds meer vraag in de markt naar een dubbelwandige dakgoot waarbij de binnengoot, de beugel en de buitenbak in één geheel gemonteerd

worden. Dit bijvoorbeeld ter vervanging van de houten bakgoot met een zinken binnengoot.

N.A.G. koos er bewust voor om de dubbelwandige goot niet van isolatie (meestal PUR) te voorzien: bij montage van een geïsoleerde goot tegen de muurplaat of gevel loopt men het risico, bij het niet geheel afdekken van de muurplaat, op het creëren van een koudebrug boven en/of onder de goot. Bij de dubbelwandige dakgoot van N.A.G. is zowel de binnengoot als de buitengoot minimaal 1,5 of 2 mm dik (op aanvraag) zodat mechanische beschadigingen zoveel mogelijk voorkomen worden. Er zijn enkele standaard gootmodellen leverbaar maar ook afwijkende modellen zijn in overleg mogelijk. Als er toch gebruik wordt gemaakt van isolatie, dan gaat het om losse elementen die bij recycling eenvoudig verwijderd kunnen worden. De goten worden bevestigd met behulp van inwendige binnenbeugels die geheel uit het zicht blijven. De goten zijn ook leverbaar met doorlopende windveren.

N.A.G. B.V., Westknollendam, (075) 68 77 034, www.nag.nl

Renovatiesoftware gebaseerd op het Lean principe

Processen in de renovatie lijken op die in de nieuwbouw. Kraan Bouwcomputing meent echter: wil men vanaf het begin goed kunnen berekenen en tijdens het proces alle informatie veiligstellen, dan vraagt dit om specifieke ondersteuning op het gebied van calculatie, administra-tie en procesaansturing in het bijzonder.

Kraan introduceerde daarvoor een nieuw product: Kraan Renovatie. Daarbij is vooral gekeken naar de processen die tussen hoofdaannemer, onderaannemers en de opdrachtgever spelen. Door deze processen goed in kaart te brengen en zo eenvoudig mogelijk te verpakken in een goed geautomatiseerd deelproces (van calculatie via opname tot en met de facturatie) is een bijzonder stuk gereedschap ontstaan. Kraan heeft deze oplossing zoveel mogelijk binnen haar bestaande programmatuur gemaakt zodat het voor de gebruiker eenvoudig schakelen is. In het product is Kraan bovendien uitgegaan van het Lean principe: ofwel het volgen van het meest optimale proces, waardoor zo efficiënt mogelijk kan worden gewerkt. Hierdoor kan een optimaal rendement worden gegene-reerd door het laag houden van de administratieve lasten.Ook de module Kraan Intake is nieuw: deze software verbindt op een snelle, slimme en gebruiksvriendelijke manier de binnengekomen klachten of meldingen voor het onderhoudsteam met de werkvoorbereiding. Deze

krijgt naast de melding (opdracht) ook alle informatie over de gebouwen, de eigenaar, de beheerder en eventu-eel de bewoners.

Kraan Bouwcomputing B.V., Rotterdam, (010) 28 66 642, www.kraan.com

Tijdelijke personenlift uitkomst bij renovatie

Bij grote (hoge) verbouwings- en renovatieprojecten waarbij de bewoners in hun woningen blijven, moeten de liften wél gewoon doordraaien. Als ook de liften een grote onderhoudsbeurt moeten ondergaan, is een tijdelijke lift een oplossing. Reco Special Products is specialist op het gebied van tijdelijke liftoplossingen.

Ook een tijdelijke personenlift moet voldoen aan alle eisen (bijvoorbeeld aan de wet geboden toegang) en de huidige normering. Daarnaast zijn er eigenlijk geen standaardoplossingen: iedere tijdelijke personenliftop-stelling is uniek en moet worden aangepast aan de afzonderlijke situatie. Dat geldt niet alleen voor het product – de tijdelijke lift – zelf, maar ook voor het traject daarna, met onder andere de plaatsing van de lift en het onderhoud.Reco Special Products hanteert voor het gehele traject een plan in vijf stappen, ofwel een totaaloplossing: inventarisatie van de situatie, waarbij de wensen van de opdrachtgever op tafel komen; berekening, rapportage en begeleiding van het projectplan; plaatsing van de lift (soms zelfs binnen twee dagen); keuring, door een onafhankelijke keuringsinstantie, en een plan voor onderhoud en storingen. En het tijdelijke karakter kan soms wel uitlopen tot vijf jaar; Reco heeft veel voorbeel-den van geslaagde oplossingen voorhanden.

Reco Special Products B.V., Waddinxveen, (0182) 74 40 50, www.recosp.eu; www.tijdelijkelift.nl

Eerste editie vakbeurs Renovatie succes

14 nr. 2 | april 2012

Project in beeld

De totale wijk Lingewijk-zuid in Gorinchem omvat 493 huurwoningen, die eigen-dom zijn van woningcorpo-

ratie Poort6. De woningen zijn destijds gebouwd door staalfabrikant De Vries Robbé, voor de eigen werknemers. De architect mocht zich uitleven en vatte die taak serieus op: gevelvariaties met vakwerken, bakstenen trapgevels en stucwerk wisselen elkaar af, evenals straatbeelden en hoekoplossingen. Geen wonder dat iedereen een dergelij-

ke wijk wil behouden. Poort6 zette daarom in op Hoog Niveau Renovatie, niet alleen voor zo goed mogelijk behoud en herstel van de buitenzijde van de woningen, maar de woningen kregen ook nieuwe indelingen om aan hedendaagse eisen te voldoen.

HoutrotproblemenDe woningen waren al eerder (in 1992) gerenoveerd, vooral om beter te isole-ren. Dit bleek echter slecht gebeurd: dakkapellen waren vervangen door

kunststof exemplaren, ramen verwij-derd en de oude houten kozijnen voor-zien van kunststof kozijnen met dub-belglas, en isolatie aan de binnenzijde. Houtrot en condens waren het gevolg. Dus ook deze problemen moesten wor-den opgelost. De wijk wordt nu in fasen aangepakt: de eerste fase van 52 woningen – het meest karakteristieke deel van het project - is afgerond, de tweede fase van 53 woningen startte in november 2011 en voor de derde fase (40 woningen) zijn de opnames gestart.

Behoud en herstel Bij de renovatie is de zorgvuldige aan-pak van de oorspronkelijke architec-tuur tot in de details een belangrijk uit-gangspunt geweest. Daarbij moest het gevelmetselwerk worden hersteld en lelijke reparaties worden verbeterd, maar ook de eerdere renovatiewerk-zaamheden grotendeels worden terug-gedraaid: de kunststof dakkapellen en kozijnen zijn weer vervangen door houten bouwdelen met de oorspronke-lijke detaillering.

Isolatie binnen voor behoud fraai uiterlijkIn de Gorinchemse Lingewijk staan sociale huurwoningen van rond de jaren twintig van de vorige eeuw die zo rijk gedetailleerd zijn als maar zelden voorkomt. Dat maakte de woningen dus ook alleszins waard om te renoveren en restaureren. Vanwege de zeer karakteristieke gevels moest isolatie aan de binnen-zijde gebeuren. Er werd gekozen voor een meerlaagse isolatiefolie van aluminium folies afgewisseld met luchtkussens. Door de geringe dikte blijft er zoveel mogelijk vloeroppervlak over.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst; Foto’s: Isobooster, Carla Debets

1.

4. 5.

Foto 4. Hellende daken met dakkapellen, hoek- en kilkeperdetails zijn waar mogelijk met authentieke materialen hersteld.

Foto 5. De isolatie is aan de binnenzijde aangebracht, zowel in de daken, als in de gevels.

Foto 6 en 7. Elke vierkante centimeter telt in de kleine woningen. Met de meerlaagse isolatiefolie (Isobooster) is een voorzetwand van 80 mm mogelijk en wordt toch een Rc-waarde van 3,5 m2K/W gehaald.

nr. 2 | april 2012 15

Foto 1. De rijk gedetailleerde woningen in de Gorinchemse wijk Lingewijk zien er na renovatie weer prachtig uit.

Foto 2. De eerste renovatiefase van 52 woningen kent veel verschillende woningtypes, allemaal met bijzondere kenmerken.

Foto 3. Karakteristieke details werden weer in de oorspronkelijke staat terug-gebracht.

Daarbij werd fors ingezet op energiebe-sparing. Maatregelen op energiegebied vormen dan ook een belangrijk onder-deel van de renovatie: vervanging van de isolatie aan de binnenzijde van gevels, nieuwe houten kozijnen, deu-ren en ramen met HR++ glas, isolatie van daken en begane grondvloeren, en een nieuwe MV-installatie.

Isolatie bij behoud architectuurVanwege de bijzondere gevelarchitec-tuur moest isolatie aan de binnenzijde plaatsvinden. Daarbij varieerden de oorspronkelijke gevels van halfsteens tot steens en spouwmuren. Ook de kappen zijn aan de binnenzijde geïso-leerd om de oorspronkelijke buiten-kant te behouden. Alle gevels en daken zijn voorzien van hoogwaardige meerlaagse isolatiefolie, dat bestaat uit verschillende lagen aluminium folie, afgewisseld met luchtkussens (Isobooster). In vergelijking met ande-re isolatiematerialen is de werking van deze isolatiefolie vooral gebaseerd op thermische reflectie in plaats van absorptie. Dit geldt zowel voor warm-te als koude.Projectleider Patrick Luschen van aan-nemer Hemubo vertelt: ‘MAT Afbouw, die wij hadden ingeschakeld voor de afbouw, kwam met dit voorstel. De woningen moesten namelijk van een energielabel G naar een label B, eigen-

lijk nog liever een A-label. Met deze isolatiefolie konden we een hoge Rc-waarde halen, terwijl het toch een dun materiaal is.’Zowel in de gevels als in de daken is isolatiefolie van 40 mm dik toegepast: bij deze kleine arbeiderswoningen is elke centimeter verlies van oppervlakte er één teveel. De folie is isolatie en dampremmende laag ineen en het flexibele materiaal laat zich gemakke-lijk aanbrengen. ‘Bovendien’, zo licht Arthur Horeman van Isobooster toe, ‘hoeft de isolatie niet in de metal-stud opgenomen te worden, wat meer vrij-heid biedt bij het leidingwerk, zoals voor elektra en water.’De nieuwe opbouw bestaat van buiten naar binnen uit: metselwerk, luchtspouw, 40 mm Isobooster, metal stud (is eveneens lucht), dampdichte folie en 12,5 mm gipsplaten. Ventileren is daarbij belangrijk, zowel voor de reflectiewerking als ter voorkoming van condensatie in de constructie. De totale dikte van de voorzetwand is 80 mm en de nieuwe R-waarde is 3,5 m2K/W. Voor de daken is hetzelfde principe toe-gepast: het dakbeschot is waar nodig ver-vangen en aan de binnenzijde voorzien van de meerlaagse isolatiefolie van 40 mm dik, dat met behulp van staalprofie-len tussen de gordingen is gelegd, en gipsplaten van 12,5 mm als afwerking.

Ook voor de geïsoleerde daken geldt een R-waarde van 3,5 m2K/W.Horeman: ‘Opvallend is dat de R-waar-des van 3,5 zijn gebaseerd op de bere-kende waarde van het isolatiemateriaal van 3,4 m2K/W, maar dat in de praktijk gemeten waarden substantieel beter zijn dan de waarden die we volgens de norm mogen communiceren. Op basis daarvan was een verbetering van het energielabel van F naar A mogelijk geweest. Echter: op basis van de theo-retische gegevens én het feit dat niet op iedere plaats in de woning met de (theoretische) waardes als van Isoboos-ter gewerkt kon worden, is label B aan-gehouden.’ Uiteraard ook een goede score.

Eerste projectVoor aannemer Hemubo was dit het eerste project waarin meerlaagse isola-tiefolie werd toegepast. Luschen: Het materiaal is redelijk eenvoudig te ver-werken. Het vergt een iets andere werkwijze vergeleken met bij steenwol of glaswol, waarbij de vezels bij de plaatranden in elkaar grijpen. Hier moeten de naden goed worden afge-plakt. Bovendien moet je ervoor zorgen dat het materiaal goed loshangend ver-werkt wordt en niet teveel wordt samengedrukt. Voor de plafonds heb-ben we de folie geniet op de houten balklagen; in de gevels is het materiaal

met tape bevestigd op de metalstud profielen.’

Lean woningrenovatieDe vele verschillende woningtypes in het project maakte het werk er voor de aannemer niet eenvoudiger op. Poort6 had dit al in een vroeg stadium voorzien en besloot een bouwteam te vormen. Hemubo mocht als aannemer aanschuiven op basis van een eerder renovatieproject waar het bedrijf werkte volgens de lean-methodiek: daarbij worden de werkzaamheden van alle partijen zodanig op elkaar afgestemd dat iedereen op het juiste moment zijn bijdrage levert. Alle han-delingen die het proces verstoren wor-den achterwege gelaten. Hiermee worden fouten en dus ook faalkosten vermeden. In renovatieprojecten is dit nog geen gebruikelijke werkwijze. Goede onderlinge communicatie blijkt daarbij essentieel te zijn. Hemubo besloot daarom tot een werkwijze waarbij alle partijen - opdrachtgever, aannemer en onderaannemers – con-sequent dagelijks samen naar de voortgang keken, om eventuele knel-punten vóór te zijn en snel op te los-sen. Hiermee kon onder andere ook de doorlooptijd van de renovatie beperkt worden: de 52 woningen uit de eerste fase zijn in acht maanden tijd gerenoveerd.

BouwgegevensOpdrachtgever: Poort6 GorinchemArchitect: Hulshof architecten, RotterdamAannemer: Hemubo, AlmereLeverancier isolatie: Isobooster, HeerlenAfbouw (wanden): MAT afbouw, Zaltbom-melStart renovatie: februari 2011Oplevering: 1e fase november 2011

6. 7.

2.

3.

Het restaureren en renoveren van daken van historische

panden vraagt om specifi eke oplossingen. En om liefde voor

het vak. MONIER levert niet alleen de grootste keuze in

authentieke dakpanmodellen, maar ook integrale oplossingen

om het dak aan de eisen van het Bouwbesluit te laten

voldoen. Bijvoorbeeld als het gaat om isolatie. Daarom

blijven we investeren in ons assortiment speciale, historische

modellen met bijpassende componenten. Zoals de Grote

Romaanse, de Kruispan en de Tuile du Nord. Omdat wij

net zoveel houden van ons historisch erfgoed als u.

Kijk voor het grootste assortiment authentieke, historische

dakpanmodellen op www.monier.nl. MONIER adviseert

graag bij restauratie en renovatie: bel voor meer informatie

onze afdeling verkoop op 0348 - 47 65 00.

Kruispan Tuile du NordGrote Romaanse

OUDE LIEFDE...

PRODUCTGARANTIE

J A A R

J A A R

DAKSYSTEEMGARANTIE

PRODUCTGARANTIE

J A A R

J A A R

DAKSYSTEEMGARANTIE

Restaurant met luxe appartementen

Het Badpaviljoen, Domburg

MONIE1224 adv 265x380mm-def.indd 1 12-04-12 17:08

nr. 2 | april 2012 17

Hout

Mooi, authentiek, met oog voor historieKunststof kozijnen in een jaren dertig huis. Moderne draaikiepramen waar eens schuiframen zaten, het zijn voorbeelden van liefdeloos renoveren. Het resultaat is zoveel beter met inschakeling van een ervaren kozijn-producent die zich verdiept in de historie en de culturele waarde van de gevel.

Tekst en beeld: Kees de Vries

Han Entzinger, hoogleraar migratie- en integratiestu-dies aan de Rotterdamse Erasmus Universiteit pleitte

onlangs in het rapport ‘De Staat van Integratie’ voor het grootschalig opknappen van de oude stadswijken. Gebeurt dat niet, dan zullen verpaupe-ring en criminaliteit er de vrije hand krij-gen. ‘Als men deze wijken niet aan hun lot wil overlaten, is er alle reden fors te investeren in de kwaliteit van woningen en woonomgeving.’

VerbeterboekHopelijk nemen de betrokken gemeen-ten, woningbouwcorporaties, architec-ten en aannemers ter inspiratie vooraf Het Beste Verbeterboek van Marloes van Haaren ter hand (ISBN 978 90 6868 463 6). Deze architect en voorma-lig supervisor voor de Gordel 20-40 in Amsterdam toont 25 van de beste proe-ven uit 5316 verbeterde woningen uit 1999-2007. Ze toont de ellende en ver-rommeling van het gevelbeeld door in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw geplaatste kunststof kozij-nen. En hoe dat met veel liefde, histo-risch besef, vakmanschap en de origi-nele detaillering van houten kozijnen is aangepakt en gerestaureerd. Daarbij stelt de auteur: ‘Het belang van goed

timmerwerk en meelevende fabrikan-ten is niet te onderschatten.’

Authentieke uitstralingDe leden van de Bond van Timmerfa-brikanten in Bussum hebben lange ervaring in zowel nieuwbouw als reno-vatie. Op het gebied van wind- en waterdichtheid, inbraakwerendheid, bedienbaarheid en isolatie is een kozijn een hightech product. Zeker als er een koppeling gemaakt moet worden tus-sen moderne eisen en authenticiteit.Directeur John Postma van Wesselink Kozijnen in Doetinchem: ‘De opdrachtgever heeft er baat bij zo vroeg mogelijk naar de timmerfabrikant te gaan. Adviseurs weten in grote lijnen hoe de vork in de steel zit, de timmer-fabrikant weet het tot op detailniveau. Ik word dan ook liever niet gezien als een toeleverancier die bezig is met het genereren van omzet, maar als bedrijf met een toegevoegde waarde van infor-matie en kennis om het eindproduct zo goed mogelijk neer te zetten. Dat voor-komt in de uitvoering veel problemen. Wij hebben onze discipline, en dat is kozijnen.’

MuurhuizenHoutindustrie Amersfoort bewees zich de afgelopen jaren in grote renovatie-

projecten in de randstad. Directeur Ruud Kamminga zegt: ‘Bij het plaatsen van nieuwe ramen en kozijnen in een monumentaal pand kun je niet zomaar even iets doen. Je moet nadenken over de intenties van de architect, over de historie van een pand en dat vertalen naar nieuwe producten met een authentieke uitstraling. Bij de renovatie van historische panden moet niet alleen aan alle eisen voor comfort en veiligheid worden voldaan. Het is net zo belangrijk dat het oorspronkelijk gevelbeeld van een project bewaard blijft.’Hij wijst op Muurhuizen, de op de oude stadsmuur gebouwde historische straat in het centrum van Amersfoort. De panden die met liefde en vakman-schap zijn gerenoveerd, zoals het door de onderneming aangepakte oude pak-huis Muurhuizen 80-82, springen er uit. Ook voorzag Houtindustrie Amersfoort 33 jaren twintig woningen in het Oude Noorden in Rotterdam van nieuwe houten ramen waar in de jaren tachtig kunststof werd geplaatst. Echter, vormgeving en detaillering van de nieuwe draaikiepramen komen exact overeen met het oorspronkelijke model van de verticale schuiframen, terwijl ze technisch veel beter preste-ren. De uitstraling van de woningen is ermee hersteld.

UitstralingJohn Postma (Wesselink Kozijnen): ‘Ik spreek graag over ‘hoogwaardig’ reno-veren. Elk kozijn wordt door ons opge-meten en ingemeten, zowel in de oude als de nieuwe situatie. Ook wordt geke-ken hoe de detaillering is. Wij werken dat uit, maken de detaillering en leggen dat voor aan welstand. Amsterdam is een van de eerste steden waar goed is nagedacht het gevelbeeld zijn oor-spronkelijke allure terug te geven. Die houding waaiert gelukkig inmiddels ook over naar de andere steden. Doe je het niet goed, dan blijft het toch jam-mer en in mijn ogen een gemiste kans.’

Op welke manieren kan hout worden toegepast in renovatieprojecten? Hoe kan hout worden behouden en worden onderhouden?

De NBvT (Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten) geeft tips in elk nummer van RenovatieTotaal.

▲ Renovatie met liefde, vakmanschap en oog voor detail: Muurhuizen 80-82 in Amersfoort.

▲ Woningen in het Oude Noorden in Rotterdam kregen een facelift met houten kozijnen. Straat en gebouw stralen weer.

18 nr. 2 | april 2012

Restauratietechniek

Nog iets te vaak verdwijnen oude dak-pannen in de afvalcontainer. Dan wor-den bijvoorbeeld holle pannen tijdens een restauratie vervangen door opnieuw verbeterde Hollandse pannen of door nieuwe ‘oude’ pannen. Geen gelukkige ontwikkeling want het een-vormige strakke uiterlijk van die pan-nen past totaal niet op het historische dak. Ook hier geldt weer: behoud gaat voor vernieuwing.

Monniken en nonnenEen van de eerste ontwikkelingen op het gebied van dakpannen ontstond rond 1466 en bestond uit een combina-tie van onder- en bovenpannen – offi-cieel de Zwolse quackpannen – ook wel monniken en nonnen genoemd. Tot dan toe werden daken gedekt met natuurlijke materialen, die echter ook erg brandbaar waren. De dakpannen van gebakken klei waren een uitkomst.Daken met onder- en bovenpannen, ofwel holle pannen, zijn inmiddels zeldzaam in Nederland. Rond 1500 ontwikkelde men de Hollandse pan, met als belangrijk voordeel dat er min-der overlap was tussen de pannen, zodat het gewicht lager was. Tot de 18e eeuw lagen holle pannen op een zoge-noemde onbeschoten kap: de pannen hingen met hun nok aan de horizonta-le panlatten die op de sporen waren gespijkerd. Openingen tussen de pan-nen werden – nog tot de jaren vijftig van de vorige eeuw – dichtgemaakt met bosjes roggestro of met kalkmor-tel. In de 18e eeuw werd ook steeds vaker dakbeschot toegepast.Historische daken kenmerken zich mede door het gesloten karakter; de zolder werd immers vooral benut als berg- en bewaarruimte en daarvoor waren lichtopeningen niet nodig. Wat vorm en kleur betreft zijn de oude hol-le pannen niet identiek; dit komt met name door het met de hand mengen

van de klei. De grote variëteit in vormen kleurnuances is echter ook juist de specifieke waarde van een historisch pannendak. Het industriële productie-proces zorgde weliswaar voor pannen die gelijkmatiger waren en beter op elkaar aansloten, én voor een veel gro-tere variëteit in vormen, kleuren en versieringen, maar het lijkt allemaal niet op een historisch pannendak.

Het historisch pannendak behoudenTijdens een restauratie ook de zolder geschikt maken voor gebruik (bijvoor-beeld als woon-, slaap- of werkruimte) komt regelmatig voor. Gevolg daarvan is dat er dakbeschot en isolatie wordt aangebracht, maar ook dakdoorbrekin-gen zoals dakramen en ventilatie- en rookgasafvoerkanalen. Dat is ook vaak het moment dat besloten wordt wat er met de dakpannen moet gebeuren: hergebruiken of in de container.

Om aantasting van het pannendak tegen te gaan, kunnen een aantal pre-ventieve maatregelen genomen wor-den. Allereerst is regelmatige controle belangrijk, bijvoorbeeld na een storm. Daarbij kunnen pannen rechtgelegd worden, worden uitgewisseld of aange-vuld óf exemplaren die in slechte staat zijn, worden vervangen. Het verdient daarom aanbeveling om een kleine voorraad van de juiste pannen aan te leggen, vaak verkrijgbaar via handela-ren in tweedehands bouwmaterialen.Afwaaien kan worden voorkomen. Bij-voorbeeld door de juiste ligging van de pannen: de ene pan past soms beter dan de andere. Ook kunnen pannen aangestreken worden met kalkspecie, kan een houten roosterwerk aan de buitenzijde worden aangebracht of kunnen pan- en vorsthaken worden aangebracht.

Restauratie historisch pannendakBij restauratie zijn de volgende aan-dachtspunten van belang:- Behoud van het aanwezige pantype. Daarbij gaat het meestal om met de hand vervaardigde, holle pannen. Bij jongere monumenten liggen echter vrijwel altijd industrieel gefabriceerde pannen op het dak;- Inboeten. Net als bij metselwerk geldt: inboeten met tweedehands pan-nen;- Vervangen. Soms is het technisch noodzakelijk het pannendak volledig te vervangen. Het gebruik van gelijksoor-tige tweedehands pannen is dan vrijwel altijd mogelijk. Nieuwe pannen zijn ook mogelijk, mits van gelijk model;- Hergebruik is uitgangspunt bij res-tauratie. Daarvoor gelden de volgende richtlijnen: * afgeschilferde en gebarsten pannen – zogenoemde rammelaars – uitsluiten;

� Zó kan het ook: creatief hergebruik

van oude pannen zorgt voor een levendige

uitstraling.

Behoud van hettraditionele pannendakNiet alleen het vervangen van dakpannen vormt een bedreiging voor het historische pannendak, maar ook loodconstructies, dakramen, dakkapellen, daktuinen, dakterrassen en allerlei doorvoeren. Het historische pannendak vormt echter een kenmerkend onderdeel van een monument. Pannen maken deel uit van de architectuur – zeker in de 19e en 20e eeuw – doordat bewust gekozen is voor een vorm of kleur. Hoe kan de authenticiteit en de historische waarde van pannendaken behouden blijven?

Tekst: Carla Debets BouwtekstFoto’s: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Carla Debets

RestauratietechniekDe Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (voorheen RACM) in Amersfoort stelde vele technische brochures samen over diverse aspecten van restauratie.RenovatieTotaal besteedt aandacht aan diverse restauratietechnieken, waarvoor medewerking van de Rijksdienst werd verkregen.

Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Postbus 1600, 3800 BP Amersfoort, tel. 033 – 4217421, [email protected] en www.cultureelerfgoed.nl

▲ Nog te vaak worden historische pannen weggegooid (foto Okko Kloosterman).

▲ De Hollandse pan is een handgevormde pan en daardoor niet regelmatig van vorm. Voor de waterdichting werden strodokken toegepast.

▲ Duidelijk verschil tussen oude en nieuwe pannen.

nr. 2 | april 2012 19

craquelé of slijtageplekken vormen geen probleem; * kalkmortel verwijderen; * kwaliteitscontrole: bijvoorbeeld verborgen barsten opsporen door op de pan te kloppen; een dof geluid bete-kent dat de pan niet goed (meer) is; * op grootte sorteren en onderscheid maken in kromme en vlakke pannen; * ontbrekende pannen aanvullen met oude exemplaren uit restvoorraad; * tip: gebruik bij veel materiaalverlies de nog goede pannen voor ééndakschild en gelijksoortige tweede-hands pannen voor het andere dak-schild.- Historische aansluittechnieken. Het gebruik van kalkspecie bijvoorbeeld is onderdeel van het historisch beeld. Vermijd daarom zoveel mogelijk zicht-baar gebruik van lood. Gebruik kalk-specie bij de nok en bij aansluitingen met de schoorsteen en opgaand met-selwerk. Ook verholen goten kunnen een oplossing bieden;- Behoud van het gesloten karakter. Dakdoorvoeren beperken, mogelijk alleen in het binnenschild of achter-dakvlak. Als dat onmogelijk is: de afmetingen van dakramen of –kapellen beperken: liever twee kleine dan één

grote. Afvoerpijpen en dergelijke in het bestaande rookkanaal opnemen (behalve als dit nog voor de rookgasaf-voer dient). Afvoeren zo min mogelijk laten opvallen, bijvoorbeeld door een omtimmering of schilderwerk.

Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Techniekbrochure 12. Het pannendak (2008)

Vergunning ensubsidieVoor het verwijderen van historische dakpannen van een rijksmonument is – volgens de Monumentenwet 1988 – een aanvraag om vergunning noodza-kelijk. Dit geldt zowel bij een algehele restauratie als bij de uitvoering van isolatiewerkzaamheden.

Volgens het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten is het conserveren en repareren van historische pannendaken in beginsel subsidiabel.

▲ Dak met in Nederland zeldzame onder- en bovenpannen, ook wel monniken en nonnen genoemd (foto Albert Reinstra).

▲ Het historisch pannendak vormt een wezenlijk onderdeel van het monument.

SHR, uw steun bij renoveren

SHR voor technisch en wetenschappelijk onderzoek en advies

voor de houtverwerkende industrie, toeleveranciers, aannemers en gebouwbeheerders.

U kunt ons inschakelen voor: •ontwerpadvies, bestekbeoordeling, bouwplaatsinspectie

•advies bouwfysica, houtconstructie, coatings, •testen in het laboratorium,

•inspecties en schadebeoordelingen

Tel: 0317 – 467 366 Fax: 0317 – 467 399 E-mail: [email protected] Website: www.shr.nl

GegarandeerdVakmanschap

Een dakdekker mag zich pas een

Dakmeester noemen als hij is aan gesloten

bij de Stichting Dakmeester: een netwerk

van deskundigheid als het om daken gaat.

Een Dakmeester staat garant voor advies,

goede service en perfecte oplossingen

voor een probleemloos kwaliteitsdak.

U kunt rekenen op:

• De zekerheid dat het dak voldoet aan de

prestatie-eisen volgens het bouwbesluit

• | Optimale verwerking van hoogwaardige

producten

• Garantie op product én arbeid

www.dakmeester.nl

20 nr. 2 | april 2012

Actueel / Dag van de Bouw

Bouwplaatsen zijn normaal niet toe-gankelijk voor publiek, maar op de Dag van de Bouw wordt op deze re-

gel een uitzondering gemaakt. Jong en oud kunnen kennis maken met de bouwen in-frasector in al haar facetten. In 2011 bezoch-ten meer dan 100.000 mensen de Dag van de Bouw op 230 verschillende locaties.

RenovatieTotaal prikte er een aantal inte-ressante renovatie- en restauratieprojecten uit. Leden van Bouwend Nederland kun-nen hun projecten (renovatie én nieuw-bouw) nog aanmelden: doe dat zo snel mo-gelijk, maar uiterlijk 30 april a.s.! Voor meer informatie (ook aanmelden én ‘open’ nieuw-bouwprojecten): www.dagvandebouw.nl.

In heel Nederland stellen leden van Bouwend Nederland op zaterdag 2 juni a.s. – de Dag van de Bouw - hun mooiste en meest bijzondere bouwlocaties open voor het publiek. Iedereen is welkom om te zien wat er in de buurt verrijst, om kennis te maken met de nieuwste technologieën en technieken en om te ontdekken dat de bouw een hele goede omgeving is om te werken. Deze dag is een initiatief van Bouwend Nederland en haar leden.

Verbouw Mobilis – NSP Rotterdam CentraalLocatie: Stationssingel, Rotter-damOpeningstijden: 10.00 - 16.00 uurUitvoerende partij: Mobilis B.VGeschatte opleveringsdatum: december 2012 Website: www.mobilis.nl

Rotterdam krijgt een aantrekkelijk, dynamisch, goed functionerende openbaar-vervoerterminal. Het nieuwe Rotterdam Centraal wordt een vervoersknooppunt van regionale en internationale betekenis. Rotterdam Centraal is een belangrijk vervoersknooppunt. Met 110.000 reizigers per dag verwerkt het stationsgebied evenveel reizigers als luchthaven Schiphol. Naast de aansluiting op het Europese net van hogesnelheidstreinen (HSL-Zuid) krijgt Rotterdam Centraal ook een aansluiting op de lightrailverbinding RandstadRail. Door de komst van de HSL-Zuid en RandstadRail is de verwachting dat het aantal reizigers op Rotterdam Centraal in 2025 zal zijn toegenomen tot zo’n 323.000 per dag.

Herontwikkeling Nedinsco-complex VenloLocatie: Molensingel 17, VenloOpeningstijden: 10.00 - 16.00 uurUitvoerende partij: BAM Utiliteitsbouw regio EindhovenGeschatte opleveringsdatum: 2012Rijksmonument Nedinsco, op een toplocatie in plangebied Maaswaard, wordt herontwikkeld. Het is een waardevol pand in Bauhaus-architectuur en behoort tot ons culturele erfgoed. Een heleboel partijen hadden ideeën over herbestemming, maar een passende exploitatie vinden bleek moeilijk. In Nedinsco komen nu 27 starterswoningen in het sociale huursegment voor jonge potentials. Enkele mediapartijen gaan een groot deel van de beschikbare 2500 vierkante meter commerciële ruimte huren. De gemeente neemt de hele plint af.

Herbestemming De Fabriek van DelfshavenLocatie: Mathenesserdijk t.o. 485A, RotterdamOpeningstijden: 10.00 - 16.00 uurUitvoerende partij: BAM Woningbouw RotterdamGeschatte opleveringsdatum: oktober 2012 Website: www.defabriekvandelfshaven.nl

Eén van de meest markante fabriekspanden van Rotterdam wordt op dit moment verbouwd tot verzamelgebouw voor kleine bedrijven, zelfstandig ondernemers en freelancers. In het najaar van 2012 opent De Fabriek zijn nieuwe deuren. Met 36 innovatieve units, bestemd voor ondernemers. De Fabriek is zo’n pand waarvan je zou willen dat de muren konden spreken, zo rijk is z’n geschiedenis. In 120 jaar tijd transformeerde het van ‘uit-stoominrichting’ (wasserij en ververij) tot kraakpand en culturele broedplaats. Op dit moment neemt het projectteam van BAM Woningbouw Rotterdam het gebouw flink onder handen.

Restauratie MuiderkerktorenLocatie: Lineausstraat 35, AmsterdamOpeningstijden: 10.00 - 16.00 uurUitvoerende partij: Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen B.V.Geschatte opleveringsdatum: juni 2012 Website: www.mjdenijs.nl

Het ontwerp voor de renovatie en herontwikkeling van de toren is van Architectenbureau J. van Stigt. De Nijs heeft de Muiderkerktoren ingezet als opleidingskans voor leerling-bouwvakkers. Zo wordt er samengewerkt met opleidingscen-tra zoals SSP Amsterdam, Bouwtalent en ROC Amsterdam. Het plan bestaat uit het realiseren van drie tussenverdiepingen van ieder ca. 25 m2 vloeroppervlak. Uiteindelijk ontstaan er 7 verdiepingen in de toren. Er ontstaat extra ruimte die ontsloten wordt door een nieuw te plaatsen glazenpanorama lift aan de achterzijde van de toren.

Herbestemming 7 kluswoningen De Nieuwe StappenLocatie: Theresiastraat 15, TilburgOpeningstijden: 11.00 - 15.00 uurUitvoerende partij: Van der Weegen BouwgroepGeschatte opleveringsdatum: 2012 Website: www.hierwonen.nl/project/Stappen-Tilburg

In de Tilburgse buurt Theresia aan de Sasse van Ysseltstraat ligt de voormalige basisschool De Stappen. Het plan bestaat uit een 11-tal grondgebon-den woningen, voor diverse doelgroepen, en een buurtgerelateerde functie. De 11 woningen zijn onderverdeeld in 4 nieuwbouwwoningen aan de Van Sasse Van Ysseltstraat en 7 woningen in de bestaande school. Inmiddels is de verbouwing van de voormalige school tot cascowoningen in volle gang. De lokalen worden verbouwd tot 7 woningen. De authenticiteit van het gebouw zal zoveel mogelijk bewaard blijven, inclusief de vrije hoogte van 3,50 meter. Het idee bij deze 7 woningen is dat de kopers zelf de woningen gaan afbouwen; vandaar de benaming kluswoningen.

zaterdag 2 juni 2012 Dag van de Bouw

nr. 2 | april 2012 21

Herbestemming Helenahoeve, TiengemetenLocatie: Grevensweg 19, natuureiland TiengemetenOpeningstijden: 10.00 - 16.00 uurUitvoerende partij: Aannemers- en Timmerbedrijf BraspenningGeschatte opleveringsdatum: 2012

Het restaureren/renoveren van een bestaande boerderij tot horecagelegenheid waarbij de buitenzijde van de boerderij in oorspronkelijke staat wordt teruggebracht. Het realise-ren van een multifunctionele ruimte ten behoeve van de speel-leertuin die de bij de boerderij behorende werktui-genloods moet benaderen.

Verbouw en verhoging Daams Molen in VaassenLocatie: Jan Mulderstraat 18, VaassenOpeningstijden: 10.00 - 16.00 uurUitvoerende partij: Bouwbedrijf van Laar b.v.Geschatte opleveringsdatum: juli 2012 Website: www.daamsmolen.nlOm verzekerd te zijn van voldoende wind, wordt Daams Molen in Vaassen 4,50 m1 verhoogd door de hele molen (inclusief stenen onderbouw) op te vijzelen en er een extra onderbouw onder te plaatsen. Vooraf wordt de molen tijdelijk naar de overkant van de straat gereden om een nieuwe kelder en fundering te kunnen bouwen.

Verbouw Gerardus MajellakerkLocatie: Obiplein 4, AmsterdamOpeningstijden: 10.00 - 16.00 uurUitvoerende partij: Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen B.V.Geschatte opleveringsdatum: 2012 Website: www.mjdenijs.nlDe Gerardus Majellakerk is in 1925- 1927 gebouwd in 1992 dreigde de sloop van de voormalige kerk, dat tegenwoordig een monument is. De bestaande kantoor-ruimtes aan de westzijde in het gebouw zullen middels een geluidswand van 11 x 15 meter beschermd worden tegen de oefenklanken van het orkest. Tevens zal er voor het orkest een podium worden gemaakt en een verdiept gedeelte dat plaats biedt aan ongeveer 200 personen. De grote ruimte zal akoestisch worden aangepast. Tevens zullen de installaties worden verbeterd. Aan de buitenkant van de kerk worden los van klein onderhoud geen werkzaamheden verricht. Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen B.V. opent de bouwhekken.

Herbestemmingboerderij DataheerdLocatie: Meedenerweg 3, FeerwerdOpeningstijden: 10.00 - 16.00 uurUitvoerende partij: Bouwbedrijf de BoerGeschatte opleveringsdatum: 2012 Website: www.bouwbedrijf-deboer.nl

De Dataheerd: Collectief Particulier Opdrachtgeverschap (CPO). Deze boerderij is sinds generaties in dezelfde familie, maar aan de agrarische bestem-ming onttrokken. De laatste eigenaar wilde graag in de Dataheerd blijven wonen, maar om een pand van een dergelijk volume (3000 m3) te kunnen onderhouden is een grotere fi nanciële draagkracht nodig. Er worden vijf duurzaam gebouwde woningen gereali-seerd. Binnen een jaar zijn vier kopers gevonden waarvoor woonhuizen van circa 600 á 700 m3 in de boerderij worden gebouwd via een CPO constructie.

Restauratie MuiderkerktorenLocatie: Lineausstraat 35, AmsterdamOpeningstijden: 10.00 - 16.00 uurUitvoerende partij: Bouwbedrijf M.J. de Nijs en Zonen B.V.Geschatte opleveringsdatum: juni 2012 Website: www.mjdenijs.nl

Het ontwerp voor de renovatie en herontwikkeling van de toren is van Architectenbureau J. van Stigt. De Nijs hee� de Muiderkerktoren ingezet als opleidingskans voor leerling-bouwvakkers. Zo wordt er samengewerkt met opleidingscen-tra zoals SSP Amsterdam, Bouwtalent en ROC Amsterdam. Het plan bestaat uit het realiseren van drie tussenverdiepingen van ieder ca. 25 m2 vloeroppervlak. Uiteindelijk ontstaan er 7 verdiepingen in de toren. Er ontstaat extra ruimte die ontsloten wordt door een nieuw te plaatsen glazenpanorama li� aan de achterzijde van de toren.

Restauratie VerzetsmuseumLocatie: Plantage Kerklaan 81, AmsterdamOpeningstijden: 10.00 - 16.00 uurUitvoerende partij: Witkamp Bouwgroep b.v.Geschatte opleveringsdatum: Augustus 2012 Website: www.verzetsmuseum.org/

Bouwbedrijf Staartjes & La Grouw b.v. verbouwt de garage van het Verzetsmuseum te Amsterdam tot een museum voor kinderen tussen de 9 en 14 jaar. De verwachte oplevering is eind augustus 2012.

Verbouw Voormalig Postkantoor HillegomLocatie: Hoofdstraat 36, HillegomOpeningstijden: 10.00 - 16.00 uurUitvoerende partij: Veenman & Vink Hillegom BVGeschatte opleveringsdatum: 2012 Website: www.hetoudepostkantoorhillegom.nl

Verbouw voormalig postkantoor, monumentaal pand, in de gemeente Hillegom. Het bouwplan bevat 7 apparte-menten in het voorhuis, 9 in het achterhuis, dus in totaal 16 appartementen. Op de begane grond van het voorhuis zal een pannenkoekenrestaurant worden gerealiseerd

15 min.

auto

Met de AXA Remote 2.0TM heeft men de ventilatie van een woning letterlijk zelf in de hand. De raamopener heeft een slanke, moderne vormgeving en is leverbaar in stijlvol wit of grijs.

Comfort• natuurlijke ventilatie voor een gezond binnenmilieu• één afstandsbediening voor meerdere ramen • snelle, eenvoudige montage en uitstekende nastelbaarheid • boormal en universele schroeven bijgeleverd

Kwaliteit en veiligheid• hoge sluitkracht van maar liefst 400 N • uitstekend te combineren met een hor of vitrage • geen ontsierende bedrading • voldoet aan Politie Keurmerk Veilig Wonen en SKG**• meer dan 4 miljard verschillende codes

Kijk voor meer informatie opwww.axa-stenman.com of www.axa-remote.nl

Minimale raamafmeting 30 x 38 cm (H x B)

AXA Remote 2.0TM

de op afstand bedienbare raamopener voor klep-, uitzet- en valramen

Montagetijd

Draairichting naar buiten (klepraam)

Draairichting naar binnen (valraam)

Draadloze bediening

Inclusief bevestigingsmateriaal

Automatische vergrendeling

Ventilatiemogelijkheden voor een gezond binnen-milieu

Batterijgevoed Scan voor demonstratie en montagevideo

AXA Adv Remote-289x415.indd 1 20-03-12 11:54

www.schindler.nl

Schindler Graphic WallsHet moment van mobiliteit benutten om liftgebruikers een moment van beleving te geven.

24 nr. 2 | april 2012

Bouwkosten

Voor het herstel van pleisterwerk op massieve gevels past men meestal een systeem toe op basis

van traskalk, een gemodificeerd systeem of een systeem op basis van natuurlijke hydraulische kalk. De sys-temen kunnen verschillen per situatie. De kostenverschillen hangen sterk af van de minimaal vereiste laagdikte of van de gemiddelde laagdikte, die als uit-gangspunt geldt voor de calculatie. Een gemodificeerd systeem vereist boven-dien een vlakke ondergrond, wat extra kosten betekent voor het uitvlakken.

Pleisterwerk met gemodificeerd systeem herstellenBij een gemodificeerd pleistersysteem heeft men maar één soort pleistermor-tel nodig voor de totale pleisterop-bouw. De te repareren plekken moeten recht worden ingezaagd voor een strakke aansluiting tussen oud en nieuw pleisterwerk. Het achterliggend metselwerk waar nodig aanhelen en de ondergrond vrijmaken van alle veront-reinigingen. Is ondergrond behandeld met een impregneermiddel, win dan advies is van de desbetreffende fabri-kant. De ondergrond goed vochtig maken, zonder dat er een waterfilm ontstaat. Eventuele bouwkundige werkzaamheden dienen minimaal 10 dagen voor het aanbrengen van de

mortel te worden uitgevoerd.Omdat voor de gemodificeerde pleis-termortel een vlakke ondergrond nodig is, moet de ondergrond eerst met een cementmortel worden uitge-vlakt. Het type pleistermortel is afhan-kelijk van de zoutbelasting van de ondergrond.De mortel wordt in twee lagen aange-bracht: eerst een laag van enkele milli-meters en dan een laag van minimaal 10 mm dik. Zorg voor een goede aan-hechting bijvoorbeeld met behulp van een grove kam. Het duurt twee a drie dagen voor de eerste laag droog is. Nadat de tweede laag licht is aange-trokken, met een droge spons wrijven om het bindmiddelhuidje te verwijde-ren en craquelévorming te voorkomen. Craquelévorming kan men verder tegengaan door de pleistermortel te schilderen. De pleisterlagen moet men met folie tegen weersinvloeden beschermen.

Herstel met een systeem op basis van hydraulische kalkBij pleisterwerk op basis van hydrauli-sche kalk past men meerdere soorten pleistermortel toe voor de totale pleis-teropbouw. Eerst het loszittend pleis-terwerk afbikken tot op de vaste kern en de te repareren plekken recht inza-gen voor een strakke aansluiting tus-

sen oud en nieuw. Beschadigd of aan-getast metselwerk verwijderen en/of vervangen, ondergrond schoonmaken en opnieuw aanhelen. Als impregneer-middel aanwezig is, informeer hier-voor bij de leverancier. Wacht na het schoonmaken van de wand één week zodat vocht en zouten kunnen uittre-den. Uitbloeiende zouten droog afbor-stelen en de ondergrond schoonspui-ten of voorbevochtigen.Pas bij zoutbelast pleisterwerk een waterwerend en dampopen systeem toe. Een raaplaag aanbrengen in een dikte van minimaal 10 mm en maxi-maal 20 mm, deze laag afreien en ruw laten staan. Voor de raaplaag moet men een grondmortel toepassen, of bij zout belast metselwerk een sanerings-mortel. Hierdoor wordt het vocht uit de ondergrond gezogen, waarbij de zouten zich afzetten in de ondergrond of de bepleistering. De raaplaag egali-seren met een afwerkmortel van circa 2 mm dik. Bestaande pleisterlagen voorzien van een hechtlaag. Het geheel afwerken met een 2 mm dikke afwerk-mortel in fijn schuurwerk of glad pleis-terwerk.

Gevelpleisterwerk op basis van tras-kalk herstellenVoor de pleisteropbouw bij traskalk past men meerdere soorten pleister-mortel toe. Loszittend pleisterwerk afbikken en de te repareren plekken recht inzagen voor een strakke aan-sluiting. Slecht voegwerk minimaal 20 mm diep vervangen, evenals aangetas-te stenen. De ondergrond voorspritsen/ beneve-len met een traskalk-voorspritsmortel. Na het afbinden van de spritslaag de wand vertinnen of uitvlakken met traskalk in een laagdikte van 15 tot 20 mm. De vertinlaag vlak onder de rei aanbrengen en horizontaal ruwhalen. Bij vlak metselwerk zonder zoutbelas-ting is voorspritsen niet nodig.Na vochtig maken van de ondergrond een raaplaag van 15 tot 20 mm dik aan-brengen en horizontaal ruwhalen. Bestaande pleisterlagen voorspritsen met een voorspritsmortel en het oppervlak geheel afwerken met een afwerklaag, nadat de ondergrond licht bevochtigd is. Op een vlakke onder-

grond de 2 - 5 mm dikke afwerklaag aanbrengen en na 5 tot 10 minuten licht bevochtigen en opschuren. Bescherm de pleisterlagen met folie tegen weersinvloeden.

Aandachtspunten - Bij een gemodificeerde pleistermortel

moet men niet meer materiaal aan-maken dat men binnen 45 minuten kan verwerken. Een vlakke onder-grond en een nauwkeurige verwer-king op de bouwplaats zijn twee belangrijke vereisten.

- Pleistermortel met hydraulische kalk moet binnen 2 uur worden verwerkt. De mortel mag men bijmengen met cement of andere bindmiddelen. De droogtijd bedraagt 1 tot 2 dagen en het pleisterwerk moet 2 tot 3 dagen tegen vorst worden beschermd.

- Traskalk producten mogen niet wor-den verwerkt bij een ondergrond of luchttemperatuur beneden 5 graden Celsius; deze temperatuur moet ten-minste 48 uur na het aanbrengen van de mortel verzekerd zijn. Traskalk mortels kunnen niet worden toege-past op geschilderde of gipshoudende ondergronden aanbrengen. Houd rekening met lange droogtijden.

OnderhoudVoor onderhoud aan pleisterwerk geldt:- Jaarlijks het pleisterwerk controleren

op capillaire scheurtjes, beginnende netvormige scheuren en zoutuitbloei. Eventuele zoutuitbloei ‘droog’ verwij-deren door zuigen en/ of borstelen.

- Eenmaal per 3 tot 5 jaar – bijvoor-beeld tegelijk met de inspectie van het schilderwerk van kozijnen - het pleisterwerk controleren op scheur-vorming, loszittende delen en op afdrukken van pleisterwerk als gevolg van te veel vocht of (te grote) zoutbe-lasting, vooral ter plaatse van het maaiveld.

HerstelkostenDe richtprijzen voor het plaatselijk herstellen van traditioneel stucwerk zijn opdrachtgevers prijzen, die gede-tailleerd berekend zijn met alle directe uitvoeringskosten van arbeid en mate-riaal. Bij deze kostenberekening is uit-

Herstellen traditioneel stucwerk op massieve wandBij oudere of monumentale panden past men voor het herstel van traditioneel pleisterwerk op massieve wanden meestal een gemodificeerd systeem toe, of een systeem op basis van kalk of traskalk. De voor- en nadelen van elk systeem verschillen per situatie. De kosten hangen sterk af van de laagdikte en het al of niet moeten uitvlakken van de ondergrond.

Door: www.casadata.nl

nr. 2 | april 2012 25

Herstellen traditioneel stucwerk op massieve wand

gegaan van incidenteel herstellen van een oppervlakte van 1 m2, dus een rela-tief klein oppervlak. Voor grotere vlak-ken of veel wanden liggen de kosten aanmerkelijk lager dan de bedragen in de kostentabel. Bij een gemodificeerd pleistersysteem heeft men maar één soort pleistermortel nodig, terwijl bij pleisterwerk met kalk of traskalk meerdere pleistermortels nodig zijn.De specificatie van een richtprijs laat de calculatie in werkvolgorde zien. Het aantal manuren geeft de gemiddelde productietijd weer onder normale omstandigheden. Het uurloon is zon-der opslagen voor bedrijfskosten, winst en risico. Bij de materialen is uitgegaan van de bruto prijs van pro-ducten voor de opdrachtgever, dus zonder inkoopkortingen. Er is uitge-gaan van het regionale kostenniveau in de regio Oost Gelderland (postco-de 7000 - 7100). Op www.casadata.nl ziet men het kostenniveau van de eigen regio door het opgeven van de postcode. Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslagpercentage op de directe kosten van 17 procent, dat bestaat uit 8 procent voor algeme-

ne bedrijfskosten, 5 procent voor winst en 3 procent voor risico. De kosten zijn exclusief steigerwerk, materieelge-bruik, transportkosten, afkomende materialen afvoeren en stortkosten, bouwplaatskosten en de kosten van beschermende maatregelen.

KostenVoor betrouwbare regionale richtprijzen voor restauratie, renovatie en onderhoud van woningen en gebouwen: ga naar de informatiesite www.casadata.nl met veel gratis informatie. Alle eenheidsprijzen zijn onderbouwd met gedetailleerde berekeningen van de directe kosten met uitvoeringstijden, verwerkte materialen en bruto materiaalprijzen. Door na het inloggen op een vraagteken te klikken, is de gehele kostenberekening in werkvolgorde te zien. Alle calculaties kan men dan downloaden en aanpassen. Door op een plusteken te klikken, is online een begroting en materialenlijst te maken.

Plaatselijk herstellen traditioneel pleisterwerk op massieve wand, kosten per m2 excl. BTW Bron Casadata.nlActiviteit Percen

tage herstel

Pleistersysteem Directe kosten

Indirecte kosten en

marge

Totaal

Plaatselijk herstellen pleisterwerk op massieve wand zonder zoutbelasting

25% Gemodificeerd systeem 64,67 10,99 75,66

Hydraulische kalk 61,46 10,45 71,91Traskalk 82,18 13,97 96,15

50% Gemodificeerd systeem 118,35 20,12 138,47Hydraulische kalk 89,39 15,20 104,59Traskalk 109,55 18,62 128,17


Plaatselijk herstellen pleisterwerk op massieve wand met zoutbelasting

25% Gemodificeerd systeem 64,67 10,99 75,66

Hydraulische kalk 69,61 11,83 81,44Traskalk 83,23 14,15 97,38



Kostenspecificatie van pleisterwerk plaatselijk herstellen op zoutbelaste massieve wand op basis van traskalk, 50% herstel Bron Casadata.nlKosten component

Omschrijving Hoeveelheid

Eenheid Norm/eenheid

Totaal uren

Kosten uur/

eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten Afbikken loszittend stucwerk tot op vaste kern

0,5 m2 1,000 0,500 35,10 17,55

Schoonmaken ondergrond 1 m2 0,100 0,100 35,10 3,51Voorspritsen ondergrond 0,5 m2 0,150 0,075 35,10 2,63Benevelen spritslaag 0,5 m2 0,050 0,025 35,10 0,88Vertinnen ondergrond 0,5 m2 1,200 0,600 35,10 21,06Ruwhalen vertinlaag 0,5 m2 0,050 0,025 35,10 0,88Bevochtigen ondergrond 0,5 m2 0,050 0,025 35,10 0,88Aanbrengen raaplaag 0,5 m2 1,100 0,550 35,10 19,31Ruwhalen raaplaag 0,5 m2 0,100 0,050 35,10 1,76Voorspritsen oude pleisterlagen 0,5 m2 0,150 0,075 35,10 2,63Bevochtigen ondergrond 1 m2 0,050 0,050 35,10 1,76Aanbrengen afwerklaag 1 m2 0,200 0,200 35,10 7,02Bevochtigen en opschuren afwerklaag

1 m2 0,100 0,100 35,10 3,51

Afdekken/beschermen met folie 1 m2 0,150 0,150 35,10 5,27Subtotaal loonkosten 2,525 88,63

Materiaalkosten Spritslaag 5 kg 0,60 3,00Vertinlaag, circa 15 mm dik 7,5 kg 1,46 10,95Raaplaag, circa 15 mm dik 7,5 kg 1,79 13,43Afwerklaag, circa 3 mm dik 5 kg 1,14 5,70Beschermfolie 1 m2 0,30 0,30Toeslag (klein) materiaal, materieel en diversen

1 post 2,80 2,80

Subtotaal materiaalkosten 36,18Directe kosten Eindtotaal directe kosten 124,80

Techniek

Vocht stijgt in muren boven het maaiveld op door de capillairen van de muur. Om dit te verhin-deren kan een horizontale

afdichting worden toegepast. Hiervoor wordt eerst een rij boorgaten in de holte-vrije muur aangebracht, om de 15 tot 20 centimeter, onder een hoek van 30 gra-den (rond 20 mm). Via de boorgaten wordt een injectievloeistof in de muur gebracht met behulp van speciale kunst-stof bussen. Deze bussen worden 14 dagen in de boorgaten van de vochtige muur gehangen en voorzien van de injectievloeistof. De capillairvernauwen-de en waterafwijzende werking van de injectievloeistof zorgt voor een horizon-tale, capillairbrekende laag in de muur, waardoor vocht niet meer kan opstijgen. Deze methode is alleen geschikt voor muren met een vochtigheidspercentage tot 60 procent en niet bij drukkend water. Holle ruimtes en scheuren moe-ten vooraf met een speciale vulmortel worden gevuld. Deze vulmortel wordt later ook gebruikt om de boorgaten te sluiten. Bij een onderkelderd gebouw hangt de plaats van de horizontale afdichting af van de verticale afdichting van de kelder-muur: aan de binnen- of buitenkant? Als aan de buitenkant een afdichtingslaag tegen indringend vocht is aangebracht, moet de horizontale afdichting bij de keldervloer, dus van binnenuit, worden geplaatst. Bij een afdichting van de muur aan de binnenzijde wordt de horizontale afdichting buiten, boven het maaiveld, maar nog onder het kelderplafond aan-gebracht.Als er geen kelder is, wordt de horizonta-le afdichting ter hoogte van het maaiveld geplaatst. De horizontale afdichting kan zowel van binnen als van buiten worden aangebracht.

Afdichting keldervloerenAls vocht in de vloer dringt, kan het noodzakelijk zijn ook de keldervloer af te dichten. Hiervoor moet eerst een draag-krachtige en schone ondergrond aanwe-zig zijn. Vervolgens wordt de wand-vloeraansluiting uitgehakt en wordt een holle plint gemaakt met een waterdich-tingspleister. Daarna kan men de vloer afdichten met een waterdichtingsmortel. Daarop kan naar wens een ontkoppelde of geïsoleerde dekvloer aangebracht

worden en tenslotte de vloerbedekking of keramische tegels.

In de vorige nummers van RenovatieTotaal (december 2011 en februari 2012) werd het onderwerp ingeleid en kwam de afdichting van keldermuren aan de binnen- en bui-tenzijde, mét saneerpleisters, aan de orde. In een volgende nummer gaan we speci-fiek in op het aanbrengen van bitumenla-gen aan de buitenzijde.BASF levert PCI-tegellijmsystemen en bouwchemische producten voor onder andere kelderafdichtingen, zoals onderde-len uit de saneerpleistersystemen en bitu-menhoudende afdichtingen. Zie voor instructiefilms over kelderafdichting: www.basf-cc.nl/PCI

Waterdichting bij kelders (3)Muren boven het maaiveld kunnen last hebben van opspattend water of regenwater, maar kunnen ook vochtig worden door opstijgend vocht. De oplossing is een horizontale afdichting, om opstijgen van het vocht te verhinderen. Ook vochtige keldervloeren kunnen worden aangepakt.

Voor vakwerk pak je Bison.

Nieuw!

EXPRESS VAN POLY MAX®DE HOGESNELHEIDSLIJM

www.bisonprof.nl

Wij weten dat u graag tijd bespaart. Daarom zijn de

montagelijmen van Bison Professional er nu ook in

razendsnelle Express formuleringen. Deze Express-

versies bereiken al na 4 uur de volledige eindsterkte.

Dat is ruim 10 keer sneller dan bestaande varianten!

Verbindingen kunnen zeer snel worden belast,

waardoor u als vakman geen kostbare tijd hoeft te

verliezen. Voor een razendsnelle verbinding kiest u

dus een variant uit de range hogesnelheidslijmen

van Poly Max®: SMP Polymer Express voor een hoge

eindsterkte, High Tack Express voor een hoge

aanvangshechting en Fix & Seal Express voor een

hoge elasticiteit. Express van Poly Max®: de beste én

snelste oplossing voor al uw professionele lijm-,

montage- en afdichtingsklussen.

Bison Professional is een merk van Bison International. Voor vakwerk pak je Bison.

nr. 2 | april 2012 27

Bouwkosten

Bij renovatie en isolatie gaat het om het aanbrengen van betonnen of keramische pannen en hulpstukken, zoals gevelpannen, nok- en eindvor-sten op dakplaten met verschillende Rc-waarden. De projectgrootte bedraagt tot 100 m2 , en een maximale werkhoogte van 10 meter. De bedragen zijn inclusief de materialen en de arbeidskosten, maar exclusief BTW en de staartkosten. Dit is een selectie uit Bouwprijzen van Kleine werken van MBCP’, zie www.bouwboeken.nl

Renovatie en isolatie hellende dakenIn de tabel treft u de prijzen per vierkante meter dakoppervlakte aan voor hellende daken met betonnen dakpannen en keramische dakpannen. Ook de kosten voor het vervangen van de dakgoten zijn in de tabel opgenomen. Per regio kunnen de bedragen afwijken. Uitgangspunt vormen dakplaten volgens de NEN-normen en het bouwbesluit.

Informatie: Ed de Rechteren van HemertMulticonsultantsedrecht@multiconsultants.nlwww.nbi-online.nl

Kosten renovatie hellende dakenTotaalkosten per m2 dak

Omschrijving Rc-waarde m2 K/W betonpannen keramische pannen

Sandwich platen

Geexpandeerde polystyreen, houtspaanderplaat 3,50 57,33 71,66

ingelijmde gootlat en langsribben 4,00 60,64 74,97

4,50 62,84 77,18

5,00 66,15 80,48


ingelijmde gootlat en langslat 4,00 65,05 79,38

4,50 68,36 82,69

5,00 73,87 88,20


ingelijmde gootlat, t.b.v sporenkap 4,00 58,43 69,46

4,50 62,84 77,18

5,00 68,36 82,69


ingelijmde gootlat 4,00 52,92 67,25

4,50 55,13 69,46

5,00 58,17 72,50

Polyurethaanschuim, houtspaanderplaat 3,50 54,02 68,36

4,00 59,54 73,87

4,50 61,74 76,07

5,00 65,05 79,38


krasvast, wit 4,00 65,05 79,38

4,50 67,25 81,59

5,00 70,56 84,89


OSB-plaat 4,00 71,66 86,00

4,50 73,87 88,20

5,00 77,18 91,51

Enkelschalige elementen


krasvast, wit 4,00 70,56 84,89

4,50 73,87 88,20

5,00 76,07 90,41

Polyurethaanschuim, triplex 3,50 72,77 87,10

4,00 76,07 90,41

4,50 78,28 92,61

5,00 80,48 94,82

Polyurethaanschuim, triplex, schoonwerk 3,50 74,97 89,30

4,00 78,28 92,61

4,50 80,48 94,82

5,00 82,69 97,02

Dakgoten

Getimmerd 95,00 per m1

Zinken mastgoot 42,00 per m1

Kunststof bakgoot 39,00 per m1

Aluminium goot 41,50 per m1

Bewust renoveren met ClimaLife luchtreinigende dakpannen.

De enige dakpan die actief bijdraagt aan een schoner milieu, tijdens de gehele levensduur. Door de titanium-dioxide in de micromortel én coating, wordt de vervuilde lucht gezuiverd.

Schadelijke stikstofoxiden en fijnstof, zichtbaar in de vorm van smog, zijn met ClimaLife dakpannen te neutraliseren. Een dakoppervlak met 200 m2 reinigt de NOx uitstoot van ca. 17.000 gereden autokilometers, ieder jaar opnieuw!

Daar waar de titaniumdioxide actief wordt, is het oppervlak sterk waterafwijzend en kunnen organische stoffen (alg) zich niet hechten, meteen schoner dakvlak als gevolg.

Neem contact op en laat u voorlichten op welke wijze u kunt bijdragen aan een schonere luchtkwaliteit, de CO2 emissie kunt reduceren en een in alle opzichten verantwoorde pan keuze kunt maken.

[email protected] www.kraan.com

Uw onderhouds- en renovatie-projecten op een efficiënte

manier beheersen?

KRAAN software: het hele project in één proces.

T400bx-Series_265x190_NL.indd 1 4/13/12 11:04 AM

nr. 2 | april 2012 29

OudNieuw

In Waddinxveen is het nieuwe Provinciaal Steun-punt gladheidsbestrijding opgeleverd. Vissers & Roelands architecten & ingenieurs ontwierpen hier-voor een plan waarin behalve een nieuwe stalling en zoutloods, het bestaande kantoor voor kantoor-ruimten is hergebruikt. Daarvoor werden het staal-skelet, de gemetselde wanden en betonvloeren ge-handhaafd. De twee oorspronkelijke hoofdvolumes zijn vervolgens meer met elkaar verbonden door twee dakschijven op het kantoor en de werkplaats, die zijn gescheiden door een transparante pui.Met de nieuwe gevel kreeg het gebouw ook een ho-gere isolatiewaarde, en door de gevel uit te laten kragen op de bestaande gevel, is tevens de plastici-teit in het gevelbeeld vergroot. Tussen de twee over-lappende dakschijven – ter plaatse van de ontmoe-ting werkplaats en kantoorfuncties - ligt de nieuwe kantine. De twee verdiepingen zijn verbonden door een vide, wat zorgt voor transparantie tussen de werkvloer en het bureaublad. Daar draagt ook de verdiepingshoge pui tussen kantine en de werk-plaats aan bij.

(foto’s: Vissers & Roelands architecten & ingenieurs, Eindhoven)

Uitdaging!Heeft u ook meegewerkt aan zo’n mooi voorbeeld van renoveren, restaureren, herbestemming, onderhoud, enzovoort? En het opgeleverde project is niet ouder dan 2010? Laat het ons weten!

Mail een foto van vóór de aanpak en na de aanpak naar RenovatieTotaal ([email protected]) en wie weet staat uw project de volgende keer op deze plaats!

Radiatorfolie doet onzichtbaar zijn werkEen radiator straalt nu nog naar twee kanten. Niet alleen naar de kamer maar ook naar de muur daar achter. Dat laatste is jammer, want veel warmte gaat zo onbenut verloren. TONZON heeft een nieuw concept ontwikkeld om dit probleem op een slimme en elegante manier te lossen. Niet zoals vroeger met een folie op de muur, maar met een folie die op de achterkant van de radiator zelf wordt aangebracht. Bekijk het fi lmpje op onze website www.tonzon.nl en zie hoe eenvoudig het aanbrengen gaat.

Snel terugverdienen met radiatorfolieTONZON radiatorfolie is de makkelijkste manier om energie te besparen en voor het milieu de meest effectieve. De energie die nodig is voor

de grondstoffen, de productie, het transport en de montage bedraagt circa 0,1 m3 gas. Maar u bespaart jaarlijks een veelvoud.

Nu online te bestellen in onze webshop via www.tonzon.nl. De radiatorfolie wordt u per post toegestuurd, het past door de brievenbus.

“Het verschil is direct merkbaar. Hadden we dat maar eerder gedaan.”

“Een prima besteding van spaargeld. Onder de vloer heeft het meer rendement en je krijgt

een prettiger huis op de koop toe.”

TONZON BV • Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: [email protected] • www.tonzon.nl • YouTube: TONZONHR

Meer comfort en lagere stookkosten met vloerisolatie van TONZONVeel beganegrondvloeren in Nederland zijn onaangenaam koud. Dit probleem blijkt eenvoudig te verhelpen met TONZON Thermos kussens. Ook bij vloeren die al met andere isolatie materialen zijn geïsoleerd, kunt u met deze unieke Nederlandse uitvinding uw vloer extra isoleren. Zo geniet u van een nóg fi jner binnenklimaat.

Extra kostenbesparend Een van de bijzondere eigenschappen van het Thermos kussen is dat de vloer nog warmer wordt dan de lucht erboven. Het systeem bespaart mede daarom veel meer energie dan een gewone vloerisolatie. Bij de bepaling van het energielabel telt het met Rc=3,8 m²K/W zeer hoog mee.

Deze waarde is fors hoger dan van bijvoorbeeld 15 cm PUR-schuim of van de dikke pakken EPS die in de nieuwbouw worden gebruikt.

Gezondheid binnenmilieu De warmere vloer en de droge kruipruimte heeft een positief effect op de gezondheid van het binnenmilieu, dat in veel woningen nog zeer te wensen overlaat. Dat bleek onlangs weer in het programma Apotheek en Gezondheid TV-Magazine van RTL4. Voor een samenvatting van enkele afl everingen kijk op www.TONZON.nl/tv.

Direct zien hoe het werkt? Scan de code en bekijk de fi lmpjes.

TONZON isoleert als een thermosfl esTONZON produceert opvouwbaar isolatiemateriaal dat is gebaseerd op het thermosfl esprincipe. Bestaande vloeren worden nog warmer dan in de nieuw-bouw. Omdat u lucht gebruikt die overal gratis aanwezig is, is het volume zeer beperkt. Het TONZON principe is van toepassing op vloeren, muren (voorzetwanden), daken, radiatoren, verwarmingsbuizen, baden, sauna’s, woonboten, chalets en zomerhuisjes.

Voor Koud en klam Na Warm en droog

TONZON voor comfortabel, energiezuinig en gezond wonen met slimme oplossingen voor o.a. koude vloeren en radiatoren

Infraroodfoto van jaren 30 woning met erker.

Waarom zouden we buitenmuren zo intensief

opwarmen?

nr. 2 | april 2012 31

Productoverzicht

Polyester mortel met ETA keurDe nieuwe polyester mortel PV50-PRO van Powers Europe is de eerste polyester mortel ter wereld met een ETA optie 7 goedkeuring. Het product is gebaseerd op een polyester formulering waar vinylester componenten aan toegevoegd zijn.

Door deze bijzondere samenstelling is het nu mogelijk om een goedgekeurde verankering in beton te plaatsen voor de prijs van een (voorheen) ongekeurd product.De aanduiding PV in PV50-PRO staat voor Poly-Vinylester. In het product zitten voldoende vinylester elementen om een ETA goedkeuring in beton mogelijk te maken. De mortel kan worden toegepast in zowel beton en volle en holle bouwsteen. De ETA optie 7 goedkeuring geldt voor installatie vanaf – 5 graden Celsius en bij gebruik van de standaard verkrijgbare draadeinden (M8-M24). De mortel is verkrijgbaar in grijs en beige, en in kokers van 300 ml, 360 ml of 410 ml.De polyestermortel is bovendien in een reukarme uitvoering verkrijgbaar, zonder styreen: de PV45-PRO.Deze uitvoering heeft een wat lagere trekbelasting waarde dan de PV50-PRO en is alleen leverbaar in kokers van 300 ml.

Powers Europe, Wieringerwerf, (0888) 769 377, www.powerseurope.nl

Dakpannen: veel variatie voor renovatieDe ClimaLife betondakpan is misschien wel de beste keuze bij renovatie, aldus Nelskamp dakpannen. Gebaseerd op de minimale CO2 emissie bij winning en productie, én het feit dat de titaniumoxide in de toplaag van de ClimaLife dakpan de lucht reinigt.

De titaniumdioxide in de micromortel van de ClimaLife dakpan zet onder invloed van zonlicht een proces in gang waarbij het oppervlak licht elektrolytisch wordt. De omge-vingslucht wordt gezuiverd door de schadelijke stikstof-oxiden te filteren en om te zetten in nitraatmoleculen die op de pan achterblijven. Deze spoelen bij een regenbui gewoon af en zijn niet meer schadelijk. Een doorgaand proces omdat de titaniumdioxide dient als katalysator en niet wordt verbruikt. De pan onderscheidt zich van een ‘gewone’ betonpan door een mat oppervlak.Nelskamp produceert al sinds 1926 gebakken dakpannen en vanaf 1954 beton dakpannen, en heeft sindsdien ook beide producten in het assortiment. Keramische pannen worden eveneens gemaakt op een latafstand van de betonpan om bij renovatie dezelfde afstand te behouden. Niet alleen om eventueel de panlatten te laten zitten, maar ook om de daklengte te gebruiken en sparingen als dakvensters niet aan te hoeven passen. Mogelijk kan daardoor bovendien de gootconstructie behouden blijven om kosten te besparen. Modellen die daarvoor geschikt zijn, zijn OVH H-14, Renovatiepan R-10 en R-13S, Vlakke

Muldenpan DS-10 en Flachdachpan F-12U. Daarbij zijn er veel afwerkingen, modellen en kleuren mogelijk zowel in keramiek als in beton.

Nelskamp dakpannen, Schermbeck, (0049) 285 39 130 831, www.nelskamp.nl

Het ideale plaatjeDe ideale afbouwplaat is stootvast, extreem belastbaar, vochtbestendig, brandwerend, geluidswerend en hoeft niet dubbel. Het zijn exact de eigenschappen van de FERMACELL Gipsvezelplaat. Vandaar dat FERMACELL zich vanaf heden profileert als ‘het ideale plaatje’.

Wie nog moet worden overtuigd van de ideale afbouwei-genschappen van FERMACELL Gipsvezelplaten kijkt op www.hetidealeplaatje.nl. Op deze website nemen twee degelijke afbouwplaten het op zes cruciale punten tegen elkaar op. Bezoekers krijgen na het bekijken van de ludieke filmpjes een direct antwoord op de vraag: wat is het ideale plaatje voor zowel nieuwbouw- als renovatie-projecten?FERMACELL wil met de nieuwe campagne duidelijk maken dat voor alle afbouwoplossingen de gipsvezelplaten van FERMACELL de beste keuze zijn. Daarvan moet de hele keten, van opdrachtgever tot architect en van (af)bouwer tot eindgebruiker, worden doordrongen.

Fermacell, Wijchen, (024) 649 51 11, www.fermacell.nl; www.hetidealeplaatje.nl

Prefab gevelsysteem van keramische stenenEcosteen is het prefab gevelsysteem van keramische stenen verwerkt in hardschuimisolatie. Het systeem van HomeSkin kan zowel in nieuwbouw als renovatie worden toegepast. Naast Ecosteen is er nu ook Ecosteen plus voor een nog hogere isolatiewaarde.

De Ecosteen elementen bestaan uit een isolatielaag van polyurethaan waarin keramische stenen met een dikte van 17 mm zijn verwerkt. Het systeem kent diverse elementen, zoals platen, buitenhoeken, kozijnhoeken en rollagen. Daarbij worden keramische stenen en hoekste-nen toegepast die veelal sterker zijn dan traditionele bakstenen. Door de combinatie van 17 mm dikke kerami-sche stenen en isolatie is Ecosteen lichter van gewicht, in vergelijking met een traditionele gevel. Hierdoor is aanpassing van bijvoorbeeld de fundering niet nodig. Met Ecosteen kan men snel het beeld van een gemetselde gevel creëren én is het mogelijk een energiebesparing tot wel 60 procent te realiseren.

Bestaande panden, maar ook nieuwbouwprojecten kunnen met behulp van Ecosteen gedurende het gehele jaar en onder vrijwel elke weersomstandigheid gebouwd en gerenoveerd worden. Het gevelsysteem is in meer dan 120 steensoorten te verkrijgen en in vijf verschillende steenformaten, waaronder het Nederlands Waalformaat. Ook zijn er diverse metselverbanden mogelijk, zoals het halfsteensverband, wildverband, tegelverband en nu ook blokverband, maar een verband en/of steen op maat, voor een specifiek project, is eveneens mogelijk.

Homeskin B.V., Scheveningen, (070) 3229461, www.homeskin.nl

Klassieke dakpannen voor historische pandenHet dak speelt een sleutelrol bij renovatie en restauratie van oude panden. Als de authentieke uitstraling gerespecteerd moet worden, betekent dit in de praktijk vaak dat er bijzondere bouwkundige details zijn.

Als het gaat om een beschermd stadsgezicht, waarbij de dakpannen vervangen moeten worden, wordt meestal gezocht naar een historisch verantwoord model. Monier biedt een uitgebreid assortiment historische en authen-tieke dakpannen, zoals de Tuile du Nord, de Grote Romaanse en de Kruispan. Drie bijzondere modellen die Monier bewust in het assortiment houdt, mede omdat de leverancier het behoud van ons erfgoed belangrijk vindt.Bij historische projecten gaat het om meer uitdagingen. Het project moet voldoen aan de eisen van deze tijd, bijvoorbeeld op het gebied van isolatie. Echter: het aangezicht van het dak mag niet worden aangetast. Elk specifiek project vraagt daarbij om een eigen integrale aanpak. Het uitgebreide assortiment historische dakpan-modellen van Monier biedt volop keus.Een mooi historisch renovatieproject, dat de komende jaren wordt uitgevoerd, is het Philips-dorp in Eindhoven. Hierbij werkten Stichting Woonbedrijf Eindhoven, de BouwhulpGroep advies & architectuur Eindhoven en Monier samen aan een oplossing voor de renovatie van daken. Op 771 woningen worden de oude Tuile du Nord dakpannen vervangen door nieuwe. De Tuile du Nord, de Grote Romaanse en de Kruispan zijn leverbaar in natuur-rood, blauw gesmoord en verglaasd.

Monier B.V., Montfoort, (0348) 47 65 11, www.monier.nl

32 nr. 2 | april 2012

Productoverzicht

Papieren maskeertape voor strakke lakrandenWiltec BV brengt de Delta Maskeertape Extra op de markt. Deze papieren maskeertape is bestand tot 80 graden Celsius en is speciaal ontwikkeld voor de stukadoor en spackspuiter.

De tape is voorzien van een dubbele latex impregnering waardoor deze uitstekend water- en vochtbestendig is. Met extra stevigheid en een gladder oppervlak hecht de tape ook op ruwe ondergronden en laat na verwijdering geen lijmresten achter. Verkrijgbare breedtes: 19, 25, 30,

38 en 50 mm breed, op rollen van 50 meter. De tape zorgt voor strakke lakranden en is tevens geschikt voor gebruik in combinatie met watergedragen lakken. Daarnaast kan de tape zowel binnen als buiten worden toegepast.

Wiltec BV, Uden, (0413) 24 44 44, www.wiltec.nl

Nieuwe collectie topthermostatenDanfoss ontwikkelde een nieuwe collectie topthermo-staten: living by Danfoss. De drie nieuwe thermostaten zijn niet alleen fraai vormgegeven en gebruiksvriendelij-ker, maar zorgen ook voor energiebesparing.

De topthermostaten kunnen niet alleen in nieuwbouw worden toegepast, maar vooral ook ter vervanging van de circa 15 miljoen verouderde radiatorthermostaten die

Nederland nog telt. De nieuwe collectie topthermostaten van Danfoss bestaat uit: living design®, living eco® en living connect® met Danfoss Link™ CC. Deze vervangen elke oude radiatorthermostaat door een fraai, energiezui-nig alternatief. De permanente energiebesparing kan oplopen tot 23 procent ten opzichte van oudere regelele-menten en zelfs tot 46 procent, vergeleken met handbe-diende radiatorkranen. Bovendien bedraagt de eenvou-dige installatie van de drie thermostaten slechts 30

seconden. Daarnaast zijn de nieuwe living by Danfoss-thermostaten makkelijk in gebruik en dragen ze bij aan een optimaal woon-en werkcomfort. De leverancier biedt met de drie topthermostaten voor ieder budget een passende oplossing; de prijzen variëren van 29 euro (consumentenprijs) voor de living design® tot 105 euro voor de 7 stuks living connect® in combinatie met de Danfoss Link™ CC. Dit complete systeem bedient elk vertrek in een woning.

Danfoss, Schiedam, www.danfoss.com/living

Schuurmaterialen voor professionalsProGold uit Uithoorn brengt sinds kort ook schuurmate-rialen op de markt. Daarmee is het aanbod van ProGolds non-paint artikelen zoals kwasten, tape, kit, verfrollers en plamuurmessen compleet.

Schilders hebben de nieuwe schuurmateria-len uitgebreid getest in de markt en het Sigma Applicatiecentrum in Amsterdam. Het gebruik levert een flink aantal voordelen op. Zo heeft het schuurpapier een hoge standtijd. Dat is de tijd dat er goed met het schuurpapier geschuurd kan worden en dat het schuurpapier doet wat je ervan verwacht. Daarnaast geeft het gebruik van ProGold schuurmateriaal een constant schuurbeeld. Het nieuwe schuurpapier is bovendien afgestemd op de VOS (Vluchtige Organische Stoffen) regelgeving 2010 en de nieuwe watergedragen verfsystemen. En misschien wel het belangrijkste voordeel: de ProGold schuurmaterialen verlopen gelijk-matig door de toepassing van schuurkorrels als alumini-umoxide en siliciumcarbide. Dat betekent dat de schuurkorrel scherp blijft en gelijkmatig afbreekt gedurende de levensduur van het materiaal.ProGold is een A-merk voor schildersgereedschappen, speciaal ontwikkeld voor professionele verwerkers en wordt verkocht bij 27 Sigma Service Centers en 45 grossiers in het land. De schuurmaterialen worden in diverse vormen op de markt gebracht zoals vellen, rollen, stroken, handvellen en softpads.

PPG Coatings Nederland B.V. Uithoorn, (0297) 54 19 11, www.progold.nl

Trillingsisolerende beugels voor plafonds en wandenAcoustics & NoiseReduction BV ontwikkelde de Soundac trillingsvrije beugels voor zwevende plafonds en buigslappe voorzetwanden. ANR heeft tevens een uitgebreid programma materialen voor geluidsisolatie, geluidsabsorptie en trillingsisolatie.

De beugels zorgen voor een ontkoppeling van het plafond of de wand. Hiermee wordt naast luchtgeluid (spraak) ook contactgeluid (zoals van lopen) geïsoleerd. Contact-bruggen worden voorko-men door toepassing van de Sylo-elast isolatoren, eveneens een product van ANR.Voor het plafonds zijn speciale brandvrije beugels ontwikkeld. Deze beugels zijn behalve trillingsisolerend ook brandvrij. Door de brandvrije uitvoering in Sylo-elast 5.1 rood is er dermate weinig invering mogelijk, dat er geen brandoverslag zal plaatsvinden.

Acoustics & NoiseReduction BV, Heerhugowaard, (072) 572 73 90, www.anr.nl

Prefab installatiemodules De Flat Energy Cube van Itho Daalderop en Attema bevat naast alle componenten om een woning te voorzien van ventilatie, warm water, verwarming en koeling, een geïntegreerde stekerbare groepenkast, inclusief modem en netwerk voor inpassing van allerlei functies. Het geringe grondoppervlak van 0,8 m2 maakt de Cube zeer geschikt voor renovatieprojecten.

De Flat Energy Cube is onder meer op de VSK beurs onderscheiden met een VSK Award. Het idee is ontstaan vanuit een projectvraag met de marktpartijen Dura Vermeer, Ceres Projecten, Vestia, Giesbers & Van der Graaf en Attema. Hierdoor is met alle facetten van grootschalig woningbeheer en renovatie rekening gehouden en het optimum bereikt op het gebied van energieprestatie, minimale bewonersoverlast (bij installatie en onderhoud), installatiegemak, wooncomfort en kosten.

Easydek is voorloper op het gebied van slimme, handige en tijdbesparende afdekmaterialen voor het tijdelijk beschermen van het interieur van gebouwen, woningen en schepen tijdens nieuwbouw, renovatie en onderhoud. Voor meer informatie en advies neem contact met ons op: 033 - 285 92 22

SUPER SNELLE VERWERKING

WEINIG AFVAL

VEILIGSTE KEUZE

WWW.EASYDEK.NL

Afdekken en beschermen van vloeren, trappen, kozijnen en nog veel meer

nr. 2 | april 2012 33

De volledige meterkastfunctie in de Cube heeft voorzie-ningen voor zowel elektriciteit als data. Zo kunnen functies voor bijvoorbeeld telefonie, internet, entertain-ment, beveiliging en ‘zorg-op-afstand’ worden geïnte-greerd. In de Cube zijn ook twee KWh-meters geïnte-greerd voor splitsing van het gebouwgebonden energieverbruik en van de bewoner zelf, waardoor hij/zij ook eigen energieverbruik in de gaten kan houden.

Attema B.V., Gorinchem, (0183) 650 650, www.attema.nl

Kettingzaagmachine met waterkoelingVan Voorden lanceert wederom een nieuwe kettingzaag-machine met waterkoeling. De nieuwe machine werkt op het 230 volt lichtnet en is geschikt voor het zagen in kalkzandsteen, baksteen en beton, en kreeg de bena-ming Renova mee.

De gediamanteerde ketting bereikt moeite-loos een zaagdiepte van maar liefst 350 mm. Vergelijk: om deze diepte te bereiken met een gediamanteerd cirkel-zaagblad is een bladdia-meter van 1000 mm nodig. De Renova is multi-inzetbaar en een probleemoplosser bij uitstek bij renovatiewerkzaamheden. Uitsparingen in wanden en muren maken voor het aanbrengen van ramen of deuren, daar is deze kettingzaagmachine bijzonder geschikt voor, daarnaast kan deze worden ingezet voor allerlei afkortwerkzaamheden.Technische specificaties: de machine heeft een vermogen van 3400 Watt en werkt op het 230 volt lichtnet, de zaagdiepte bedraagt 350 mm, De machine wordt geleverd inclusief PRCD beveiliging en inclusief watertoevoer met doseerkraan.

De Renova wordt geleverd via het Van Voorden dealer netwerk van machine- en ijzerwarenvakhandel: www.dvo.be

Brandwerende beplating voor oude pandenHebel brandwerende wandplaten van Xella blazen opnieuw leven in oude, leegstaande bedrijfspanden. De loodsen en opslaghallen voldoen na compartimentering met brandwanden van cellenbeton aan de huidige brandveiligheidseis.

Zo werd er voor de revitalisering van het voormalige DHL-distributiecentrum op industrieterrein Borchwerf in Roosendaal specifiek gekozen voor de brandwerende eigenschappen van Hebel. Ook het duurzame karakter in combinatie met de bouwsnelheid en kostenbesparing waren belangrijke pluspunten voor deze keuze.Het complex is opgedeeld in drie brandcompartimenten. De twee brandwanden in het magazijn zijn gemonteerd tegen een enkelvoudige stalen draagconstructie. De wandplaten zijn met lippen bevestigd aan de constructie. De naden tussen de platen zijn afgevuld met pur om branddoorslag te voorkomen. Voor extra brandveiligheid zijn de stalen kolommen bekleed met brandwerend plaatmateriaal. Daarnaast zijn alle brandwanden voorzien van brandwerende deuren, waardoor de wanden 60 minuten brandwerend zijn.

Xella Nederland, Gorinchem, (0183) 67 12 34, www.xella.nl

Renovatievloer met kunststof liggersMulder Obdam brengt in samenwerking met De Hoop Pekso bv, Lankhorst recycling products en Hordijk EPS, een nieuwe vloer voor renovatie op de markt: de Rentovloer, ofwel Renovatie-totaalvloer.

In oude woningen zijn vaak nog slecht of niet geïsoleerde houten vloeren aanwezig. Deze vloeren kunnen wel aan de onder- en/of bovenzijde geïsoleerd worden, maar er is ook een alternatief: de oude vloer compleet vervangen door een Rentovloer. Deze vloer bestaat uit gewapende liggers van gerecyclede kunststof, die 16 centimeter hoog en 75 mm breed zijn. Tussen deze liggers komen polysty-reen elementen, met over de vloer een folie en een 19 mm dikke beplating. Vooral het lage gewicht van circa 30 kg per vierkante meter is belangrijk omdat nu geen (dure) funderingsaanpassingen noodzakelijk zijn.

De vloer is ongevoelig voor vocht, wat eveneens een belangrijk pluspunt is. De liggers kunnen in de bestaande balkinkassingen worden opgelegd en het geheel levert een droge vloer op zonder extra droogtijden voor beton of cementdekvloeren. In de regel is het mogelijk een vloer in een verblijfsruimte in één dag te vervangen. De isolatiewaarde van de vloer is te verkrijgen in diverse Rc waardes van 3,5 tot 6 m2 W/K.

Mulder Obdam, Obdam, (0226) 45 66 71, www.mulderobdam.nl

Nieuwe, zeer sterke 2-componentenlijm2K-PU Construct is een zeer sterke, 2-componenten polyurethaanlijm van Bison Professional. Deze univer-sele lijm is geschikt voor vele toepassingen en is tevens goedgekeurd voor de houtsoort Accoya conform de nieuwe beoordelingsrichtlijn BRL 0819.

De 2K-PU Construct is universeel inzetbaar. Zo kan de lijm gebruikt worden voor het verlijmen van onder andere (gemodificeerd) hout, steen, metaal, hardschuim en diverse kunststoffen op vrijwel alle ondergronden. Vooral voor het verlijmen van twee niet-poreuze materialen onderling, zoals metaal op metaal, is dit product ideaal. De zeer sterke 2K-PU Construct heeft een lange open tijd, bruist niet, is schuurbaar en overschilder-baar. Het vullende karakter van de lijm zorgt ervoor dat hij tevens te gebruiken is voor minder passende verbindingen. Dankzij zijn weerbestendigheid en waterdichtheid kan 2K-PU Construct zowel voor binnen- als buitentoepassin-gen ingezet worden.De lijm biedt tevens een oplossing voor kozijnfabrikanten die KOMO-gecertificeerde kozijnen van Accoya® willen leveren; 2K-PU Construct is conform de nieuwe BRL 0819 “Verbindingtechnieken in houten gevelelementen” gekeurd voor verbindingen in Accoya® kozijnen.

Bison International B.V., Goes, www.bisonprof.nl

Metselbedrijf Gebr. van der Heijden BV

Raamdorpelelementen BV

Metselbedrijf Gebr. van der Heijden BV

Elke kozijnmaat leverbaar•

12 kleuren en 10 modellen•

Levering 1 tot 4 weken•

Geleverd in stalen bakken en •rekken

Eenvoudig en snel te plaatsen•

Kijk voor een razendsnelle offerte op www.HeBlad.com

HeBlad Raamdorpelelementen BV - T 0497 - 36.07.91 - F 0497 - 38.09.71 - [email protected]

RDE okt2010.indd 1 30-9-2010 14:29:31

bruggenwerkplaatsen warenhuizenscholen warenhuizen viaducten ziekenhuizen verzorgingscentra magazijnen showrooms parkeergarages chemische industrie shoppingcentra en meer...

stofvrij stralen

De beste basis onder iedere

afwerking!

Met een combinatie van specialistische kennis van de materie,vakbekwame mede-werkers en state-of-the-art machines, kunnen wij iedere opdracht aan.

egalizer.nl

nieuwenhuis.nl

Meer weten?Bel 073-548 24 82

iedere opdracht aan.

Reco Special ProductsDe betrouwbare tijdelijke personenlift

Reco Special Products biedt de oplossing bij alle liftproblemen. Om bewoners tijdens renovatie- en moderniseringswerkzaamheden van uw inpandige lift niet tot last te zijn, kunt u de tijdelijke Reco-lift inzetten. Onze tijdelijke personenliften zijn veilig, betrouwbaar, comfortabel en makkelijk in gebruik. Door de ruime drempelloze entree zijn de tijdelijke liften uitermate geschikt voor minder validen. Kijk voor meer informatie op onze website.

www.reco-lift.eu

Bouwprijzen

Kleine Werken

2012

Bouw

prijzen Kleine W

erken 2012

INHOUDSOPGAVETitelbladVoorwoordAlgemeenToelichting VoorbeeldberekeningKostentabellen Aan de woning of gebouw Funderingen Aanbouw Gevels Deuren en Kozijnen Dak en Dakgoot Dakraam en Dakkapel SchilderwerkIn de woning of gebouw Vloeren Wanden Trappen Binnendeuren en Kozijnen Plafonds Badkamers en Keukens Schilderwerk InstallatiesIn de tuin of terrein Bestrating Afrastering VijversNieuwbouw Funderingen Ruwbouw Afbouw Afwerkingen Installaties Vaste voorzieningen

N.B

.I.

157

1014

19253339456167

778597

101107113123131

151155167

171181209229243251

NBINederlands Bouwkosten Instituut


9 7 8 9 4 6 0 4 6 0 2 7 2

ISBN 978-94-6046-027-2

BouwprijzenKleine Werken 2012

In Bouwprijzen Kleine Werken zijn betrouwbare kostengegevens opgenomen om klantenwerk (burgerwerk) en kleine aannemingen en nieuwbouw te berekenen of te controleren.

Aanbouw, gevels, badkamer en keuken, daken en goten, dakramen en dakkapellen, deuren en kozijnen, schilderwerk & installaties.

Per onderdeel worden de manuren, loonkosten, materieelkosten, materiaalprijzen en de totaalprijs gegeven.

Prijs: € 59,- (excl. verzendkosten en BTW)

Voor meer info of bestellen kijk op:

WWW.BOUWBOEKEN.NL

Bouwboeken.nlPowered by Nederlands Bouwkosten Instituut

Postbus 189 - 7000 AD DOETINCHEM - T 085-4010460

Bij aankoop van het boekwerk Kleine Werken 2012 mag u 2 maanden GRATIS gebruik maken van ons

online offerteprogramma Kleine Werken.


nr. 2 | april 2012 35

Op afstand bedienbare raamopenerMet de nieuwe, op afstand bedienbare raamopener AXA Remote 2.0™, maakt AXA het leven comfortabeler. Met behulp van een afstandsbediening kan een klep- of uitzetraam geopend en gesloten worden. Indien gewenst, zijn meerdere ramen met één afstandsbedie-ning te bedienen.

De montage met de universele schroef-maat 4,0 x 40 mm van de AXA Remote 2.0™ is vergemakkelijkt en de nastelbaarheid is sterk vereenvoudigd en verbeterd. Ook de sluitkracht is verder toegenomen tot maar liefst 400 N, hetgeen vergelijkbaar is met een handbediende AXAfl ex combi-uitzet-ter. De AXA Remote 2.0™ voldoet met SKG** ook aan alle eisen die PKVW en SKG aan inbraakwe-rendheid stellen en is toe te passen op klep- en uitzetra-men van maximaal 100 x 100 cm.Qua voeding is de AXA Remote 2.0™ geheel zelfvoorzie-nend. Er wordt gebruik gemaakt van 4 AA batterijen. Is bedrading geen probleem?! De AXA Remote 2.0™ kan ook met een optionele adapter via het 220 V net gevoed worden.

AXA, Veenendaal, (0318) 53 61 11, www.axacompany.com

Li� decoratie als communicatiemiddelGraphic Walls is de hoogwaardige li� decoratie van Schindler voor zowel nieuwe als bestaande li� en. Op maat ontworpen en geproduceerd of met keuzemoge-lijkheden uit de jaarlijks wisselende Basic Collection.

Graphic Walls voegen een extra functie aan li� en toe en dragen een boodschap uit. Bijvoorbeeld in het verlengde van een huisstijl met toepassing van logo en kleurgebruik. Of bij de introductie van een nieuw product of nieuwe dienst. In zorginstellingen is veel aandacht voor interieur-architectuur. Positieve afl eiding en vermindering van stress ondersteunen het herstelproces van patiënten. Graphic Walls dragen bij aan een vriendelijke en rustge-

vende leefomgeving. En daarbij aan het gevoel van welbe-vinden van patiënten. Ook in wooncomplexen worden Graphic Walls toegepast en heten zij li� gebruikers een warm welkom. Het ontwerp kan in samenspraak met bewoners tot stand komen. De Graphic Walls bestaan uit een brandvertragende folie, zijn volledig krasbestendig en geluidsisolerend indien toegepast op dibond voorzetwanden.Schindler levert ook Schindler Screens: kwalitatieve en moderne LED beeldschermen voor li� en en lobby’s. Met deze vorm van narrowcasting is elke boodschap op elk moment af te stemmen op de bezoekers. Eenvoudig in het gebruik, duurzaam, energievriendelijk. En prima te integreren in Graphic Walls.

Schindler Li� en B.V., Den Haag, (070) 38 43 700, www.schindlergraphicwalls.nl

Hoofdsteun voorkomt overbelastingSpeciaal voor beroepsgroepen als schilders, stukadoors en installateurs biedt Imbema een lichtgewicht hoofd-steun Necprotech. Deze oplossing ondersteunt het hoofd en voorkomt dat de gebruiker zijn hoofd te ver achter-over buigt.

De steun is ook geschikt voor steigerbouwers, he� ruckchau� eurs en kraanmachinisten, ofwel allemaal mensen die lang in dezelfde werkhouding zitten of staan en niet de mogelijkheid hebben hun werkzaamheden af te wisselen. De hoofdsteun voorkomt dat het hoofd te ver achterover buigt waardoor langdurig de nekspieren worden belast. De Necprotech is te dragen als een soort rugzak waarbij deze het hoofd ondersteunt en de nek beschermt. De Nieuw-Zeelandse universiteit van Otago onderzocht het e� ect van de hoofdsteun en mat onder meer een afname van de spanning in de nekspieren.

Imbema Cleton B,V., Vlaardingen, (010) 434 59 22, www.imbemacleton.nl

Kleurenapp ook voor AndroidSigma ColourMate, de vorig jaar gelanceerde kleuradvies en -inspiratie applicatie van Sigma Coatings, is wegens succes en toenemende vraag nu ook gratis te downloaden in de Android Market.

Eerder viel de applicatie al in de smaak bij de gebruikers van de iPhone. De Sigma ColourMate app biedt de helpende hand bij het zoeken naar kleurinspiratie of het kiezen van kleuren. Met de app kan de gebruiker het uitgebreide aanbod aan Sigma Coatings kleurenwaaiers raadplegen en zelf een kleurenpalet samenstellen en opslaan. Schilders, interieurontwerpers en andere geïnteresseerden kunnen de app gebruiken om de Sigma Coatings kleur te vinden die het dichtst in de buurt komt bij een inspirerende kleur die ze zojuist gefotografeerd hebben met hun smartphone. De foto kan vervolgens ook worden gemanipuleerd om het e� ect van omgevingsin-vloeden zoals licht en ondergrond te simuleren. Daarnaast kunnen professionele gebruikers de app inzetten om de klant direct een impressie te geven van de gekozen kleurcombinaties.

Voor informatie: demofi lmpje op www.renovatietotaal.nl

Lichtgewicht schroevendraaierMakita brengt twee uitvoeringen van een accu schroe-vendraaier op de markt die nog beter in balans zijn dan hun voorganger. Dankzij het lichte gewicht en de uitstekende horizontale en verticale balans liggen deze BFS441RFX en BFS451RFX machines stabiel en prettig in de hand.

Het nieuwe model is leverbaar in een uitvoering van 14,4V en 18V. Beide schroe-vendraaiers zijn uitgerust met diepte-instelling, die ook bij het tijdelijk verwijderen van het neusstuk gehand-haafd blij� . Daarnaast is het mogelijk om ook met het neusstuk erop verzonken schroeven uit te draaien. Dat maakt de schroevendraaier bij

Kleurenapp ook voor

Sigma ColourMate, de vorig jaar gelanceerde kleuradvies en -inspiratie applicatie van Sigma Coatings, is wegens succes en

de Android Market.

Ideaal voor toepassing in bijv. ziekenhuizen,scholen, kinderdagverblijven, bejaardencentra enverzorgingstehuizen waar zowel brandveiligheidals ook toegankelijkheid een belangrijke rol spelen.

ALLEEN DICHTALS HET ECHT

MOET!

Energieweg 11 8304 AJ Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 [email protected] www.dictator.nl

TJSS kwaliteitsdeurdrangers uit Zwitserland

Veilig DIN 1154 Betrouwbaar 5 jaar fabrieksgarantie Veelzijdig Breed toepasbaar door de vele extra’s

TJSS vrijloopdeurdrangerVoor preventieve brandbeveiliging gecombineerd met optimale toegankelijkheid

Voor meer informatie bezoek www.dictator.nl of neem contact op met een van onze adviseurs. Van de Vin ramen en kozijnen b.v., industrieterrein ‘De Poortmannen’

adres:De Geestakkers 8, 5591 RC Heeze, postbus 102, 5590 AC Heeze T: 0402241999, F: 0402241990, E: [email protected], W: vandevin.nl

meer weten?.. www.vandevin.nl

vinThermæ®, energieprestatievan kozijnen op maat.

Met vinThermæ® kiest u kozijnen die voor uw EPC-berekeninghet gewenste rendement leveren. De Uw-waarde wordt op maatbepaald en op de projectbehoefte afgestemd, indien gewenstvoor elk kozijn apart. De combinatie van houtsoort, glaskeuzeen uitvoeringswijze van het gevel-element zijn hierbij leidend.

Productoverzicht

Roto Designo Een andere visie op het dakvenster

« made in Germany »* kwaliteit Snelle en eenvoudige plaatsing Afwerking hout of kunststofUitmuntendeenergie-efficiëntieMaximaalgebruikscomfort

Vandaag oplossingen vinden voor de toekomst ...

Roto Frank SA/NV Rue du Bosquet 1 Zoning Industriel II B-1400 Nivelles/Nijvelwww.roto-frank.nl

*Ruim90%

vanonzeproducten

DE RENOVATIE SPECIALISTIN RAAM- EN DEURVERVANGING

MET ALLE DISCIPLINES ONDER ÉÉN DAK!

Voor meer informatie:[email protected]: 0523 - 625475

Gehele renovatietraject•Barcode gecodeerd: track and trace•Volledige verzorging bewonerscoördinatie•Eigen productielijnen ramen en deuren•Volledige logistieke ontzorging•Eigen montageteams•Duurzame Renovatie•

FEDERATIENEDERLANDSEDEURENINDUSTRIE

5

Advertentie RenovatieTotaal april 2012.indd 1 12-4-2012 16:29:21

nr. 2 | april 2012 37

uitstek geschikt voor het bevestigen van gipsplaten op metalstud profielen. De BFS441RFX heeft een accuspan-ning van 14,4V en weegt slechts 1,6 kg en de BFS451RFX is uitgevoerd als 18V Lithium-ion schroevendraaier en is met 1,7 kg iets zwaarder. Beide uitvoeringen hebben een onbelast toerental van 4.000 toeren per minuut en werken daardoor zeer snel. Makita levert de schroeven-draaier standaard met twee accu’s en een oplader, maar er zijn ook Basic uitvoeringen verkrijgbaar, zonder oplader en accu’s.

Makita Nederland, Eindhoven, (040) 206 40 51, www.makita.nl.

Levering én montage van natuursteenNatuurstenen en steenstrips voor wanden geleverd krijgen is geen probleem; de professionele montage is echter meestal niet vanzelfsprekend. TOTALStone levert daarom ook de service van het professioneel monteren. Bovendien heeft TOTALStone een uitgebreide collectie van natuursteen (Natural Stone) en steenstrips (Bricks).

Natural Stone is een eersteklas kwaliteit onder de echte natuurstenen, rechtstreeks vanuit Oost Azië geïmpor-teerd. De natuurstenen zijn in Z-stripvorm gemaakt zodat deze gemakkelijker en mooier gemonteerd kunnen worden. De specialisten van TOTALStone weten waar ze op moeten letten bij het monteren van natuursteen. Zo moet er bijvoorbeeld bij toepassing buiten een andere ‘lijmkamrichting’ gebruikt worden om het water goed weg te laten lopen en bevriezing te voorkomen.Met Bricks, de steenstrips van TOTALStone, is een natuurstenen wand perfect na te bootsen. Bricks zijn reproducties van baksteen, natuursteen en rotsblokken, die bestaan uit een hoge kwaliteit cement, een licht

vulmateriaal en een afgewerkte pigmentkleur die elke steen uniek maakt. Deze stenen wegen slechts tussen de 20 en 40 kg per vierkante meter. Door de dikte tussen de 2,5 en 3,5 cm en de natuurgetrouwe kleuren, zijn Bricks niet van originele stenen te onderscheiden. Het Bricks-concept kent zeven verschillende designs met in totaal 22 varianten en maar liefst 90 kleuren.

TOTALStone Nederland, Loosbroek, (0413) 228 971, www.totalstone.nl

Nieuwe ventilatie-unit met laag geluidsniveauAlles is nieuw aan de jongste telg uit de ClimaRad familie. De ClimaRad 2.0 is een ventilatie-unit en daarbij een fraai staaltje van modern design en technisch vernuft. Het ontwerp is geïnspireerd door designken-merken uit de telecom sector.

Ook aan de binnenkant hebben de ingenieurs van ClimaRad BV de grenzen verlegd, wat leidde tot een zeer laag geluidsniveau. Door een volledig nieuw ontwerp van de luchtkanalen en de warmtewisselaar, in combinatie met de nieuwste EC fans van EBM Papst, is een onhoor-baar toestel ontstaan (bij normale gebruiksomstandighe-den). Een belangrijk aspect is verder de bouwhoogte. Deze is met de ClimaRad 2.0 verlaagd van 62 naar 52 cm.De introductie van de ClimaRad 2.0 betekent een verdere groei in de nieuwbouw- en renovatiemarkt. In beide markten draait het om maximaal resultaat (EPC c.q. EPA) tegen minimale investering. ClimaRad presenteert een optimale prijsprestatie verhouding en maakt daarbij bovendien een belangrijke koppeling naar een gezond en comfortabel binnenmilieu.

ClimaRad B.V., Oldenzaal, (0541) 358 130, www.climarad.com

Montagesysteem voor zonnepanelenSolarChamp, leverancier van zonnepanelen komt met eigen montagesysteem. Gangbare montagesystemen voor zonnepanelen – vooral voor pannendaken – zijn namelijk vaak omslachtig te installeren of niet solide. Omdat ze veelal gebaseerd zijn op Duitse daken. Nu is er een montagesysteem, specifiek voor de Nederlandse pannendaken.

Belangrijke eis was dat het montageproces snel en eenvoudig moest zijn. Het gerommel en uitzoeken van onderdelen of gereedschappen op daken veroorzaakt tijdverlies en vergroot het risico op ongelukken. Bij het SolarChamp montagesysteem zijn deze omslachtige handelingen overbodig en is er slechts één sleutel als gereedschap nodig. Het is zeer eenvoudig, stevig en in alle opzichten veilig te monteren. Bovendien maakt dit uitgekiende bevestigingssysteem de boormachine overbodig, dus geen boorgaten in het dakhout. De haak omklemt de panlat met pan, de rails worden los aan de haak gehangen en vastgezet door de bout aan te draaien.Het nieuwe montagesysteem is onderdeel van het complete SolarChamp zonnepanelen set.

SolarChamp B.V., Ridderkerk, 0180 0 846246, www.solarchamp.eu

IN GLAS

Dammekant 342411 CE BodegravenTelefoon: 0172 61 61 02Fax: 0172 61 48 [email protected]

Cementsluier & Krasverwijderingvan glasoppervlakten.Glasexpertise en Glasrenovatie

Glas Renovatie International BV

Productoverzicht

PAM® heeft zich gespecialiseerd in het ver-

hogen van galerijen balkonvloeren, het

verhogen van balustrades en het leveren van

drempelhulpen. Het vloerverhoging systeem

van PAM® onderscheidt zich door het lichte

gewicht en de fraaie uitstraling. De gebruikte

materialen zijn bijzonder duurzaam en goed

te onderhouden. Ook heeft PAM® een antislip

bekleding die tevens afrekent met de water-

plasjes. Door het verhogen van de vloer is de

balustrade vaak te laag, hiervoor heeft PAM®

een gepatenteerd verhogingsysteem.

Dé opplus specialist!

T +31 (0)546 - 850466

F +31 (0)546 - 828812

E [email protected]

Galerijverhoging en balkonverhoging

Balustrade verhoging

Rubberen skeggen Individuele aanpassigen, vlonders en hellingbanen

Postbus 800

7600 AV Almelo

by

Informatie ontvangen?Bel 0523-657000

of e-mail:[email protected]

Match.nlBouwvacatures voor bouwprofessionals

Hoe het Werkt • Thermische reflectie is het vermogen om warmte of kou eenvoudig te reflecteren. In tegenstelling tot de dikke isolatiematerialen die door absorptie werken, reflecteert Isobooster® de infrarood warmte en kou.

Isobooster zet de wereld op z’n kop!

Twee nobel prijswinnaars in één product

www.isobooster.nl

Hoe het Werkt • Thermische reflectie is het vermo-gen om warmte of kou eenvoudig te reflecteren. In tegenstelling tot de dikke isolatiematerialen die door absorptie werken, reflecteert Isobooster® de infrarood warmte en kou.

advertentie isobooster januari 2012.indd 1 3-2-2012 11:13:35

Het nieuwe CES OMEGA Mifare toegangscontrolesysteem is bij tal van organisatiestoepasbaar. Het beheer en de programmering gaat online met de PC en draadloos via de Omega Mifare Access Points en Repeaters naar de apparaten bij de deur. Dit zijn de Omega Mifare elektronische cilinders, beslag en wandlezers. De Access Points worden gekoppeld in het aanwezige TCP/IP-computernetwerk. De kabelloos te installeren OMEGA Mifare elektronische cilinder en het elektronische beslag, passen in elk PC slot en kunnen dus zonder bouwkundige aanpassingen worden geïnstalleerd.

De Omega Mifare apparaten zijn ook onafhankelijk van het computernetwerk te gebruiken en kunnen zelfstandig beslissen wie wel of geen toegang heeft. Daarnaast zijn de Omega Mifare cilinders, beslag en wandlezer ook bij uitval van het computersysteem te gebruiken (de cilinder en het beslag zelfs bij een complete spanningsuitval). Hierdoor wordt de veiligheid van de deuren optimaal gewaarborgd.

Voor meer informatie verwijzen wij u graag naar onze website.

CESnederland B.V. Tel. : 055-5266890 Website: www.CES.eu/nl Email : [email protected]

Mifare_Adv_aangepast_CESnederland.indd 1 09-02-12 15:31

houtplanten

plantaardige olie

biopolymeer

hars

RESIDU

papier

houthoutplantenplanten

biopolymeer

Revolutionair: een niet-bitumineuze dakbedekking op plantaardige basis

DERBIPURE: een WERELDPRIMEUR

Dakbedekking op basis van natuurlijke hernieuwbare grondstoffen.

BASIC

Winnaar

DUBO-Award

2011

DERBIGUM NEDERLAND B.V.

Olof Palmestr. 18 – Postbus 237 – 2600 AE Delft Tel. 015 215 40 00 – Fax 015 215 40 11 – [email protected] www.derbigum.nl

®

2012-01-25 Derbipure 265x190+cadre.indd 1 26/03/12 11:23

Het ideale plaatje is geluidswerend

FERMACELL maakt korte metten met geluidsoverlast. En dat kunnen we niet van alle gipsplaten zeggen…! Maar onze gipsvezelplaten zijn niet alleen geluidswerend, ze zijn ook stootvast, vochtbestendig, extreem belastbaar en brandwerend. Dat maakt ze tot de ideale afbouwplaat voor zowel nieuwbouw als renovatie. In iedere denkbare situatie. Daar word je toch stil van?

Kijk op www.hetidealeplaatje.nl

De plaat waar je stil van wordtDe plaat waar je stil van wordt

RenovatieTotaal april 2012

Documents

Transcript of RenovatieTotaal april 2012