Provincie Limburg Kantorenmonitor 2013

8/10/2019 Provincie Limburg Kantorenmonitor 2013

1/55


2/55


3/55


4/55


5/55

VOORWOORD

De Provincie Limburg heeft in het kader van haar ruimtelijk-economische regiefunctie de taak omde programmering en planning van kantoren en kantoorlocaties te sturen. De benodigde

beleidslijnen wil de provincie uitvoeren in samenspraak met de vijf belangrijkste Limburgsekantorensteden, te weten: Venlo, Roermond, Sittard-Geleen, Heerlen en Maastricht. Daartoe isinzicht nodig in de kantorenvoorraad in Limburg en welke ontwikkelingen in die voorraad optreden .Naast inzicht in de aanbodzijde is het voor een totaalbeeld van het functioneren van dekantorenmarkt ook noodzakelijk dit met de marktdynamiek aan de vraagzijde te completeren. Dit isin deze monitor gedaan aan de hand van opnamecijfers, zijnde gegevens over het afsluiten vankoop- en huurcontracten in bestaande bouw dan wel nieuwbouw.

De basisgegevens voor het monitoren van de kantorenvoorraad in Limburg zijn samengebracht inde 'Kantorenmonitor Limburg'. Deze monitor is in het voorjaar van 2013 voor het eerstsamengesteld. In het kader van de monitor is, naast deze rapportage, ook een kantorendatabasesamengesteld; het 'Kantorenregister Limburg'. Dit voorraadregister betreft een compleet bestand

van het kantoorvastgoed op adresniveau in Limburg. Naast informatie over de omvang van dekantorenvoorraad, is ook informatie over de voorraadontwikkeling, leegstand, marktdynamiek(vraag/aanbod), vestigingskenmerken en kantoorwerkgelegenheid in de monitor opgenomen en inde voorliggende rapportage geanalyseerd, beeldend ondersteund met grafieken en tabellen. Opbasis van deze monitorrapportage is een jaarlijkse herijking en vergelijking van de Limburgsekantorenmarkt mogelijk.

Het kantorenregister is tot stand gekomen op basis van het door Etil ontwikkelde "CentraalVastgoedregister Limburg" (CVR). In dat centrale register zijn alle 625.000 vastgoedobjecten inLimburg geregistreerd, op basis waarvan in het kantorenregister ruim 3.700 kantoorobjecten zijngedefinieerd. Het CVR is samengesteld op basis van van vier bronregisters. Het betreft daarbij delandelijke BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen) en drie door Etil ontwikkelde inhoudelijke

provinciale monitors: de WOZ-monitor (monitor gemeentelijke WOZ-informatie), het Vestigingen-register Limburg (bedrijven- en werkgelegenheidsregister) en de BOG-monitor (aanbodmonitorzakelijk vastgoed). Deze bronnen vormen niet alleen de input voor de afbakening engegevensinhoud van het kantorenregister, maar liggen ook ten grondslag aan de voorliggendemonitorrapportage. Hierdoor wordt niet alleen inzicht gegeven in de grootschalige kantorenmarkt ,maar ook in de kleinschalige kantorenmarkt (midden- en kleinbedrijf). Daarbij wordt ook gebruikgemaakt van de provinciale monitor werklocaties (REBIS) en de Etil-monitor 'Centrumgebieden inKaart' (CiK), zodat een gentegreerd en compleet beeld van de provinciale kantorenmarkt geschetstkan worden.

De rapportage 'Kantorenmonitor Limburg' is op een korte en bondige wijze vorm gegeven, waarbijwordt ingegaan op de kantorenvoorraad in de provincie en in de vijf Limburgse kantoorsteden en de

te onderscheiden kantorenlocaties in het bijzonder.

A.M.G. BeurskensGedeputeerde Economie en Grondbedrijf

Provincie Limburg

1Etil; Kantorenmonitor Limburg 2013


6/55 2Etil; Kantorenmonitor Limburg 2013


7/55

INHOUD

VOORWOORD 1

INHOUDSOPGAVE 3

SAMENVATTING 5

INLEIDING 9Rapportage Kantorenvastgoed Limburg 9Kantorenregister Limburg 9

1 KANTORENVOORRAAD 11Provinciale kantorenvoorraad 12Kantoorsteden 14

Kantoorlocaties 15Indicatieve leegstand 16

2 NIEUWBOUW EN SLOOP 19Nieuwbouw 20Sloop 21

3 AANBOD VAN KANTOORRUIMTE 23 Aanbodontwikkeling 24Samenstelling 25Kantoorsteden 26Kantoorlocaties 27

Vraagprijzen 28

4 VRAAG NAAR KANTOORRUIMTE 29Vraagontwikkeling 30Samenstelling 31Kantoorsteden 32Kantoorlocaties 33

5 KANTOREN; BEDRIJVEN EN WERKGELEGENHEID 35Kantoorvestigingen 36Werkgelegenheid in kantoren 37

6 PLANNEN 39Provinciale planomvang 40Kantoorsteden 41Kantoorlocaties 42

BIJLAGEN 43Bijlage 1: Kantorenvoorraad regio's en gemeenten 44Bijlage 2: Kantoorsteden en kantoorlocaties 45Bijlage 3: Kantoorparken 46Bijlage 4: Plannen 47

Bijlage 5: Bronregisters 48Bijlage 6: Onderzoeksverantwoording 49



9/55

SAMENVATTING

De Limburgse kantorenmarkt; 'de rode lijn'

Hoewel in Limburg een aantal grotere landelijke kantoorgebruikers (zoals CBS, APG en Vodafone)zijn gevestigd, is de Limburgse kantorenmarkt vooral regionaal van aard. De kantorenmarkt isgrotendeels geconcentreerd in de vijf "kantoorsteden": Maastricht, Heerlen, Sittard-Geleen, Venloen Roermond. Van de in totaal 2,7 mln vierkante meter kantoorruimte in Limburg is 68% hier tevinden. De kantorenmarkt in de rest van Limburg is voor het overgrote deel lokaal van aard. Deregionale (en lokale) aard van de Limburgse kantorenmarkt uit zich ook in het feit dat een groot deelvan de kantorenvoorraad kleinschalig van aard is; driekwart van de kantoorobjecten heeft eenomvang van minder dan 500 m vvo. De Limburgse kantorenmarkt wordt dan ook grotendeelsbepaald door het midden- en kleinbedrijf. Dit is ook in de vraag naar kantoorruimte te zien; zo lagruim driekwart van de vraag vorig jaar onder 500 m vvo.

Na jaren van voorspoed is de laatste jaren sprake van een vastgoedcrisis, welke zich ook op de

kantorenmarkt uit. Alhoewel de kantorenmarkt landelijk gezien met name in de Randstad isgeconcentreerd, heeft de (vastgoed)crisis ook invloed op de Limburgse kantorenmarkt. In de jarennegentig en in het eerste decennium van de 21ste eeuw werden gemiddeld jaarlijks bijna 60kantoorobjecten, oftewel 48.000 m vvo aan de kantorenvoorraad toegevoegd. In deze periode wasin Limburg, zoals ook landelijk, sprake van een snel groeiende kantorenmarkt. Ter vergelijking in deperiode 1960-1990 werden jaarlijks gemiddeld circa 40 kantoorobjecten (31.000 m vvo) aan demarkt toegevoegd. In de afgelopen jaren is de nieuwbouw echter nagenoeg tot stilstand gekomen .Zo werd in in 2012 en ook in 2013 'slechts' 20.000 m vvo aan de kantorenvoorraad toegevoegd. Devastgoedcrisis uit zich ook in de snel toenemende leegstand. Eind 2013 staat ruim 402.000 m vvoleeg in Limburg oftewel bijna 15% van de totale kantoorruimte. Dit is een verdubbeling sinds hetbegin van de crisis in 2008 en een toename van 14% ten opzichte van 2012. Deels is de leegstandincourant, zo wordt meer dan de helft van de op de Limburgse kantorenmarkt aangeboden

kantoorruimte al langer dan twee jaar aangeboden. In 2008 was dit nog eenderde deel. Deverwachting is dan ook dat dit percentage de komende jaren nog verder zal toenemen en zodoendeook de incourantheid van een deel van de aangeboden kantoorruimte. Voor dit deel van dekantorenmarkt is in de komende jaren een transformatieopgave nagenoeg onvermijdelijk. Devastgoedcrisis uit zich tenslotte ook bij de kantoorgebruikers. Alhoewel het aantal kantoorgebruikersnog wel toe neemt, was in 2012 (gegevens over 2013 komen eind 2014 beschikbaar) sprake vaneen verdere afname van de werkgelegenheid bij deze bedrijven van 2.800 kantoorbanen, ofteweleen procentuele afname van 2,6% (2011: -1.500 banen, -1,5%).

De conclusie is dan ook gerechtvaardigd dat het niet alleen met de landelijke kantorensector, maardat het ook met de Limburgse kantorensector niet goed gaat. Programmatische sturing van dekantorenmarkt is noodzakelijk. De Provincie Limburg en de vijf Limburgse kantorensteden nemen

gezamenlijk verantwoordelijkheid om meer richting te geven aan de Limburgse kantorenmarkt. Dekantorenmonitor biedt een basis voor het vormgeven en eventueel bijstellen van een provinciaal enregionaal kantorenbeleid. De belangrijkste conclusies over de Limburgse kantorenmarkt zijnhieronder per onderdeel beknopt weergegeven, waarbij wordt ingegaan op de stand van zaken per31-12-2013 en de ontwikkelingen in 2013.

Kantorenvoorraad

Limburg telde eind vorig jaar ruim 3.700 kantoorobjecten met een omvang van 2,7 miljoenvierkante meter verhuurbare vloeroppervlakte (vvo). Het betreft de voorraad aan kantoorrruimtevan die vastgoedobjecten die als hoofdfunctie een kantoorfunctie hebben. Kantoorruimten inandersoortig vastgoed is zodoende in de kantorenvoorraad buiten beschouwing gelaten. Hetovergrote deel van de kantoorobjecten (75%), bestaat uit kleinschalige kantoren (< 500m). Hetgrootste deel van de verhuurbare vloeropppervlakte betreft echter grootschalig aanbod, groterdan 500 m (78%).



10/55

Een groot deel van het Limburgse kantoorvastgoed, bijna 1,9 miljoen m vvo, is te vinden in devijf Limburgse kantoorsteden die de Limburgse kantorenmarkt domineren (Maastricht, Heerlen,Sittard-Geleen, Venlo en Roermond). Ruim tweederde van het kantorenvastgoed in Limburg iser geconcentreerd. Maastricht en Heerlen steken boven de overige gemeenten uit, hier isrespectievelijk 21 en 17% van de Limburgse kantorenvoorraad te vinden. Deze gemeentenworden op afstand gevolg door Sittard-Geleen, Venlo en Roermond met ieder 10% van hetkantooroppervlak in Limburg binnen hun gemeentegrenzen.

In Limburg worden verschillende soorten kantoorlocaties onderscheiden, te weten; stadscentra,

stationsgebieden en kantoorparken. Circa 22% van het aantal kantoorobjecten en 37% van hetLimburgse kantorenmetrage bevindt zich op een van deze formele kantoorlocaties. Degrootschalige voorraad is grotendeels hier te vinden. Zo is bijna een kwart van de provincialekantorenvoorraad, 659.000 m vvo, te vinden op de kantoorparken. Qua aantal kantoorobjectenbevindt zich echter 80% buiten een van de formele kantoorlocaties. Het betreft veelal de kleinerekantoorobjecten. Verder opvallend is het grote aandeel kantoorobjecten en -meters opbedrijventerreinen.

Om de leegstand 'indicatief' in beeld te kunnen brengen, wordt uitgegaan van die objecten die inhet kader van de 'Kantorenmonitor Limburg' als kantoorobjecten zijn gedefinieerd en die op demarkt voor verhuur/verkoop worden aangeboden. Op te merken is dat het een deel betreft vande aangeboden kantoorruimten. Een deel van de aangeboden kantoorruimten wordt namelijkaangeboden in andersoortig vastgoed, bijvoorbeeld kantoorruimte in logistiek vastgoed en /offabriekspanden. Circa 20% van de kantoorruimte is in niet-kantoorvastgoed te vinden.Daarnaast bestaat er ook verborgen leegstand; dat wil zeggen niet in gebruik zijndekantorenvastgoed dat niet op de markt wordt aangeboden en daardoor ook niet 'officieel' bekendis. Zo is een deel van het kantorenvastgoed van APG in Heerlen en het DSM in Sittardmomenteel niet in gebuik. Het betreft zodoende een indicatieve leegstand. Deze indicatieveleegstand bedroeg eind 2013 bijna 15%. Dat wil zeggen dat 15% van de in Limburg aanwezigekantoorvloeroppervlakte (vvo) werd aangeboden. Dat is een toename met 13% oftewel 47.600

m ten opzichte van een jaar eerder. Indien wordt gekeken naar de vijf Limburgsekantoorsteden, staat relatief veel kantoorvastgoed leeg in Roermond (18%) en Maastricht(17%). Opmerkelijk is het hoge leegstandspercentage in Kerkrade (29%). Dit is grotendeels teverklaren doordat op de Rodaboulevard in het verleden grootschalig kantoorvastgoed isgerealiseerd, dat sinds de oplevering leeg staat. In bijna alle gemeenten met enigekantorenomvang (> 50.000 m) is het afgelopen jaar de indicatieve leegstand toegenomen.

Nieuwbouw en sloop

In 2013 is ruim 20.000 m vvo aan nieuw kantoorvastgoed opgeleverd; dit is gelijk aan eentoename van de kantorenvoorraad van 0,8%. Het betrof met name eigenbouw. Zo heeft Enexistwee nieuwe regiokantoren gerealiseerd (Maastricht en Venlo), heeft Lanxess een nieuwhoofdkantoor op de Chemelot Campus gerealiseerd en is in de gemeente Voerendaal een nieuwgemeentekantoor opgeleverd. Ook zijn twee grote kantoorobjecten ten behoeve van de markt in2013 opgeleverd. Zo is in Venlo de voormalige Nedinsco fabriek gerestaureerd en herbestemd,waarbij naast kantoorruimten ten behoeve van mediabedrijven en de gemeente Venlo ookappartementen zijn gerealiseerd. Het tweede kantoorobject betrof in de gemeente Beek eenkantoorobject op de kantorenzone van de luchthaven Maastricht-Aachen Airport.

Daarentegen is bijna 3.000 m vvo vorig jaar gesloopt; hetgeen een afname van 0,1% betekent.De sloop betrof een tweetal kantoorobjecten in Venlo (Kazerneterrein) en Sittard(Stadswegske).

Per saldo is de kantorenvooraad in Limburg in 2013, als gevolg van nieuwbouw en sloop, metbijna 18.000 m vvo toegenomen, hetgeen gelijk is aan groei van 0,7%. Daarmee is devoorraadtoename in 2013 iets groter dan in 2012 (+15.000 m).



11/55

Aanbod kantoorruimte

Eind 2013 werden 820 kantoorobjecten met 465.000 m aan verhuurbare vloeroppervlakte (vvo)aangeboden. Het aanbod is daarmee met 21.000 m toegenomen (+4,6%), hetgeen minder isdan in 2012 (+7,4%). Ondanks een afnemende groei van het kantorenaanbod is het aanbodsinds begin van deze meting in 2005 meer dan verdubbeld.

Het grootste deel van de aangeboden kantoorruimten is te vinden bij vastgoedobjecten tussen100 en 500 m vvo. Iets meer dan de helft van het aanbod valt in deze grootteklasse. Dit komtoverigens overeen met het aandeel in de voorraad als geheel.

Een groot deel van de aangeboden kantoorruimten staat al langer te huur /koop; zo wordt meerdan de helft van het aanbod al langer dan twee jaar aangeboden. Het is de vraag of dezevastgoedobjecten nog aansluiten bij de behoefte van de kantoorgebruiker. Een groot deel vanhet aangeboden kantoorvastgoed stamt namelijk van voor 1980.

De gemiddelde vraagprijs in 2013 voor kantoorruimte bedroeg 109. Daarmee is de vraagprijsten opzichte van een jaar eerder gelijk gebleven (- 1). De vraagprijs in Maastricht ligt met 131 beduidend hoger dan in de overige kantoorsteden waar de prijs tussen 100 en 105 ligt.

Vraag naar kantoorruimte

In 2013 werden 328 kantoorruimten met 122.000 m aan verhuurbare vloeroppervlakte (vvo)door de markt opgenomen. De opname in 2013 is daarmee lager dan in 2012 (-11,3%). Hetaantal verhuurde/verkochte kantoorruimten lag echter wel duidelijk hoger dan een jaar eerder; in2013 werd 22,8% meer objecten door de markt opgenomen dan het jaar er voor. Dus werdenvooral kleinere eenheden opgenomen, geheel passend in de trend van minder vierkante meters

kantooroppervlakte per werknemer.

Het grootste deel van de opgenomen kantoorruimten betrof kantoorruimten tussen 100 en 500m vvo. Circa 55% van de opname viel in 2013 in deze grootteklasse. Dit komt overigensovereen met de samenstelling van de voorraad en aanbod. Het spreekt voor zich dat hetgrootste deel van de opname plaats vond in de vijf kantoorsteden. Zo werd vorig jaar inMaastricht 22.800 m kantoorruimte opgenomen. Op de tweede en derde plaats stonden vorig

jaar de gemeenten Venlo en Sittard-Geleen, met respectievelijk 20.000 en 13.600 m vvo.

Kantoren; bedrijven en werkgelegenheid

In januari 2013 bevonden zich in Limburg bijna 4.800 vestigingen in de ruim 3.700 kantoor-objecten. Dit is iets meer dan het jaar er voor (+0,7%). Ruim 19% van de kantoorvestigingen inLimburg is in Maastricht te vinden. Deze gemeente is dan ook d kantorenstad in Limburg.

Bij bedrijven die zijn gevestigd in een kantoorpand zijn in 2013 bijna 100.000 personenwerkzaam. Dus 20% van de totale werkgelegenheid in Limburg is te beschouwen alszogenaamde "kantoorwerkgelegenheid".

De werkgelegenheid in de Limburgse kantoren is in 2012 met circa 2.800 arbeidsplaatsenafgenomen, hetgeen gelijk is aan een afname van 2,6%. Vooral in Noord-Limburg en deWestelijke Mijnstreek, en in iets mindere mate Midden-Limburg, nam die werkgelegenheid

relatief sterk af. In de regio Maastricht & Mergelland nam de werkgelegenheid daarentegen juistiets toe.



12/55

Plannen

De Limburgse planomvang aan kantoorruimte bedraagt eind 2013 ruim 139.000 m bvo,verdeeld over 30 plannen. Op te merken is dat het hier meer of minder concrete plannen betreften zodoende dus niet om in bestemmingsplannen vastgelegde planmogelijkheden.

Meer dan de helft hiervan, bijna 73.000 m bvo (54%), is te vinden in een van de vijf Limburgsekantoorsteden. Een groot deel van de planomvang is in Maastricht te vinden (20.000 m). Bij deoverige vier kantoorsteden ligt dit tussen 10.000 en 20.000 m. De gemeente met de grootsteplanomvang is echter de gemeente Weert; hier is circa 36.000 m aan kantoorruimte gepland.Ook in de gemeente Beek is overigens sprake van een grote planomvang (20.000 m).

Circa de helft van deze plannen is te vinden op een van de formele kantoorlocaties. Zo is eind2013 circa 27%, oftewel 37.000 m bvo, te vinden op een kantoorpark en 22% (31.000 m bvo)in een stationsgebied in Limburg.

De planomvang betreft naast plannen voor de markt overigens ook plannen voor eigenbouw. Zobestaan er plannen voor nieuwe gemeentekantoren in Weert en Venlo (beiden eind 2013 inaanbouw). Het gemeentekantoor in Weert is overigens in het voorjaar van 2014 opgeleverd enin gebruik genomen. Het stadskantoor in Venlo is nog in aanbouw en wordt naar verwachting inde loop van 2015 opgeleverd.

De verwachting is dan ook dat de nieuwbouwomvang in 2014 en 2015 minimaal op een gelijkniveau zal uitkomen als gevolg van de realisatie van een aantal grootschalige kantoorobjecten(eigenbouw; waaronder de stadskantoren Weert en Venlo). De vraag zal blijven bestaan, wat tedoen met de achterblijvende lege kantoorruimte. De realisatie ten behoeve van de private marktzal de komende jaren naar verwachting beperkt in omvang blijven.



13/55

Inleiding

Rapportage Kantorenmonitor Limburg

'Kantorenmonitor Limburg' is de jaarlijkse monitorrapportage die ingaat op de ontwikkelingen opde Limburgse kantorenmarkt. De rapportage 'Kantorenmonitor Limburg 2013' gaat in op de standvan zaken per 31-12-2013 en de ontwikkelingen in 2013. De monitor is vorig jaar voor het eerstuitgevoerd. De voorliggende monitor betreft zodoende een eerste actualisatie. De monitorresultatenzijn in de voorliggende rapportage geanalyseerd. Daarbij wordt bijzondere aandacht besteed aan devijf Limburgse kantoorsteden; Maastricht, Heerlen, Sittard-Geleen, Venlo en Roermond.

De basisgegevens zijn afkomstig van het "Centraal Vastgoedregister Limburg" (CVR Limburg). Ditzogenaamde basisregister is door Etil opgebouwd op basis van een viertal seperate registraties, teweten: de WOZ-monitor Limburg (Wet Onroerende Zaken), de BAG (Basisregistratie Adressen enGebouwen), de BOG-monitor Limburg (BedrijfsOnroerenGoed) en het VRL (VestigingenregisterLimburg). Op basis hiervan is de kantorenmarkt afgebakend (Kantorenregister Limburg), welke als

basis dient voor de kantorenmonitor en de voorliggende rapportage.

Het kantorenregister Limburg

De basis van de monitor vormt het 'CVR' en het daarvan afgeleide 'Kantorenregister Limburg'. In ditregister is aan de hand van de bovengenoemde vier bronregisters het kantorenvastgoed in Limburgop adresniveau afgebakend, waarbij de inhoudelijke gegevens uit de vier seperate registers in hetkantorenregister zijn opgenomen. Zo zijn voor ieder kantoorobject gegevens over het bouwjaar, deleegstand, de bruto en verhuurbare vloeroppervlakte (bvo en vvo in m), de locatie, het gebruik(bedrijfsvestigingen), de werkgelegenheidsomvang en het aanbod bekend. Het kantorenregister isdaarmee d bron voor informatie over het Limburgse kantorenvastgoed.

In het register is ook de ligging van de kantoorobjecten nader afgebakend. Daarbij is gebruikgemaakt van geografische afbakeningen zoals deze worden gehanteerd in tweetal andere monitors :REBIS en Centrumgebieden in Kaart (CiK). REBIS is de provinciale monitor betreffende dewerklocaties in Limburg. In opdracht van de Provincie Limburg brengt Etil sinds 1978 insamenwerking met terreinbeheerders de ontwikkelingen op de Limburgse werklocaties in beeld .Daarbij gaat het om bedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen (grootschalige retail- enkantoorparken). In deze monitor worden alle terreinen op kavelniveau op kaart geregistreerd engemonitord. Naast de ligging op bedrijventerreinen en kantoorparken is ook de ligging instadscentra en stationsgebieden relevant. Hiervoor is gebruik gemaakt van het door Etil ontwikkeldegeografisch informatiesysteem 'Centrumgebieden in Kaart' (CiK). Hierin zijn de stadscentra enstationsgebieden afgebakend. De stadscentra betreffen de centra van de zeven stedelijke

gemeenten in Limburg (Maastricht, Heerlen, Sittard, Venlo, Roermond, Weert en Venray). Bij destationsgebieden wordt uitgegaan van de gebieden rondom stations met een intercity aansluiting(Maastricht, Heerlen, Sittard, Roermond, Venlo en Weert).

In de rapportage zijn de cijfers zo veel mogelijk uitgesplitst voor de vijf kantoorsteden, te weten :Maastricht, Heerlen, Sittard-Geleen, Roermond en Venlo. Dit zijn gemeenten in Limburg met een(boven-)regionale kantoorfunctie.



15/55

1Kantorenmonitor Limburg

kantorenvoorraadOmvang kantorenvoorraad in Limburg

Limburg telde eind vorig jaar ruim 3.700 kantoorobjecten met een omvang van ruim 2,7 miljoenvierkante meter verhuurbare vloeroppervlakte (vvo). Een groot deel van het Limburgsekantoorvastgoed, bijna 1,9 miljoen m vvo, is te vinden in de vijf Limburgse kantoorsteden die deLimburgse kantorenmarkt domineren (Maastricht, Heerlen, Sittard-Geleen, Venlo en Roermond).Meer als tweederde van het kantorenvastgoed in Limburg is er geconcentreerd. Maastricht enHeerlen steken boven de overige gemeenten uit, hier is respectievelijk 21 en 17% van de

Limburgse kantorenvoorraad (vvo) te vinden. Deze gemeenten worden op afstand gevolg doorVenlo, Sittard-Geleen en Roermond die ieder 10% van het kantooroppervlak in Limburg binnen hungemeentegrenzen hebben.In Limburg worden verschillende soorten kantoorlocaties onderscheiden, te weten; stadscentra,stationsgebieden en kantoorparken. Circa 20% van het aantal kantoorbjecten en 37% van hetLimburgse kantorenmetrage bevindt zich op een van deze formele kantoorlocaties. Degrootschalige voorraad is grotendeels hier te vinden. Zo is bijna eenkwart van de provincialekantorenvoorraad, 659.000 m vvo, te vinden op de kantoorparken. Deze kantoorparken zijn metname gelegen in een van de vijf Limburgse kantoorsteden. Vooral in Maastricht (Randwyck:129.000 m, Ceramique: 98.000 m) en Heerlen (Zeswegen: 80.000 m, ABP Heerlen: 72.000 m)bevinden zich grootschalige kantoorparken. Qua aantal kantoorobjecten bevindt zich echter 80%buiten een van de formele kantoorlocaties. Het betreft veelal de kleinere kantoorobjecten. Verder

opvallend is het grote aandeel kantoorobjecten op bedrijventerreinen.

Indicatieve leegstand

Om de leegstand 'indicatief' in beeld te kunnen brengen, wordt uitgegaan van de vastgoedobjectendie in het kader van de 'Kantorenmonitor Limburg' als kantoorobjecten zijn gedefinieerd en die opde markt voor verhuur/verkoop worden aangeboden. Op te merken is dat het grootste deel betreftvan de aangeboden kantoorruimten. Een deel van de aangeboden kantoorruimten wordt namelijkaangeboden in andersoortig vastgoed, bijvoorbeeld kantoorruimte in logistiek vastgoed en /offabriekspanden. Dit betreft circa 20% van de aangeboden kantoorruimte. Daarnaast staat niet alleaangeboden kantoorruimte daadwerkelijk leeg, maar komt pas op afzienbare termijn vrij. Ook wordtniet alle leegstaande kantoorvastgoed op de markt aangeboden (verborgen leegstand). Zeker bijgrotere bedrijven kan het voorkomen dat een deel van het vastgoed leeg staat. Zo is bij de kantorenvan het APG in Heerlen en van DSM in Sittard een deel van het kantoorvastgoed niet in gebruik enwordt ook niet op de markt aangeboden. Per saldo is de schatting dat de leegstand eerder wordtonderschat dan overschat. Het betreft zodoende een indicatieve leegstand.

De indicatieve leegstand bedroeg eind 2013 bijna 15%. Dat wil zeggen dat 15% van de in Limburgaanwezige kantoorvloeroppervlakte (vvo) werd aangeboden. Dat is een toename met 13% oftewel47.600 m ten opzichte van een jaar eerder. Indien in het bijzonder wordt gekeken naar de vijfLimburgse kantoorsteden, staat relatief veel kantoorvastgoed leeg in de gemeenten Roermond(18%) en Maastricht (17%). Opmerkelijk is het hoge leegstandspercentage in de gemeenteKerkrade (29%). Dit is grotendeels te verklaren doordat op de Rodaboulevard in het verledengrootschalig kantoorvastgoed is gerealiseerd, dat sinds de oplevering leeg staat. Ook in degemeenten Roerdalen en Meerssen is de leegstand relatief hoog; de omvang van hetkantoorvastgoed is echter in deze gemeenten in absolute zin beperkt. In bijna alle gemeenten metenige kantorenomvang (> 50.000 m) is het afgelopen jaar de indicatieve leegstand met 1 tot 2%toegenomen.



16/55

Kantorenvoorraad

provinciale kantorenvoorraad

Noord-Limburg 785 21%

Midden-Limburg 853 23%

Zuid-Limburg 2.088 56%

Kantorenvoorraad naar regio, aantal objecten

Aantal In %

Noord-Limburg 500.660 18%

Midden-Limburg 498.710 18%

Zuid-Limburg 1.735.390 63%

Kantorenvoorraad naar regio, vvo in m

VVO In %

waarvan: waarvan:

Westelijke Mijnstreek 576 15%

Parkstad Limburg 715 19%

Maastricht en Mergelland 797 21%

Anders 1.638 44%

Westelijke Mijnstreek 418.380 15%

Parkstad Limburg 669.490 24%

Maastricht en Mergelland 647.520 24%

Anders 999.370 37%

Totaal 3.726 100% Totaal 2.734.760 100%

vvo = verhuurbare vloeroppervlakte

Klein < 50 m 208 6% 7.240 0%

50-100 m 523 14% 38.890 1%

100-250 m 1.225 33% 198.520 7%

250-500 m 714 19% 250.710 9%

Subtotaal 2.670 72% 495.360 18%

Middel 500-1.000 m 476 13% 332.890 12%1.000-2.500 m 336 9% 533.020 19%

Subtotaal 812 22% 865.910 32%

Groot 2.500-5.000 m 166 4% 559.460 20%

5.000-10.000 m 49 1% 325.370 12%

10.000 m e.m. 29 1% 488.650 18%

Subtotaal 244 7% 1.373.490 50%

Totaal 3.726 100% 2.734.760 100%

Kantorenvoorraad naar grootteklasse vvo, aantal objecten

Aantal In %

verhuurbare vloeroppervlakte (vvo) in m

In %VVO

< 500 m 71,7%500-1.000 m 12,8%1.000-2.500 m 9,0%2.500-5.000 m 4,5%5.000-10.000 m 1,3%10.000 m e.m. 0,8%Totaal: 100,0%

< 500 m 18,1%500-1.000 m 12,2%1.000-2.500 m 19,5%2.500-5.000 m 20,5%5.000-10.000 m 11,9%10.000 m e.m. 17,9%Totaal: 100,0%

Kantorenvoorraad naar grootteklasse vvo,aantal objecten

Kantorenvoorraad naar grootteklasse vvo,

vvo in m



17/55

Kantorenvoorraad

provinciale kantorenvoorraad

< 1945 513.970 19%

1945-1960 109.800 4%

1960-1970 223.890 8%

1970-1980 317.550 12%

1980-1990 451.180 16%

1990-2000 524.810 19%

2000-2010 501.590 18%

2010 en jonger 78.740 3%

Onbekend 13.230 0%

Totaal 2.734.760 100%

< 1945 1.353 36%

1945-1960 283 8%

1960-1970 364 10%

1970-1980 414 11%

1980-1990 380 10%

1990-2000 467 13%

2000-2010 411 11%

2010 en jonger 48 1%

Onbekend 6 0%

Totaal 3.726 100%

Kantorenvoorraad naar bouwjaar, aantal objecten

Aantal In %

Kantorenvoorraad naar bouwjaar, vvo in m

VVO In %


< 1945 36,3%1 94 5-1 96 0 7 ,6 %1 96 0-1 97 0 9 ,8 %1970-1980 11,1%1980-1990 10,2%1990-2000 12,5%2000-2010 11,0%2010 en jonger 1,3%Onbekend 0,2%Totaal : 100,0%

Kantorenvoorraad naar bouwjaar,aantal objecten

Kantorenvoorraad naar bouwjaar,vvo in m

< 1945 18,8%1 94 5-1 96 0 4, 0%1 96 0-1 97 0 8, 2%1970-1980 11,6%1980-1990 16,5%1990-2000 19,2%2000-2010 18,3%2010 en jonger 2,9%Onbekend 0,5%Totaal : 100,0%

Maastricht Maastricht & Mergelland 559 574.540

Heerlen Parkstad Limburg 375 468.380

Venlo Noord-Limburg 388 285.410

Sittard-Geleen Westelijke Mijnstreek 403 276.170

Roermond Midden-Limburg 329 260.590

Weert Midden-Limburg 174 96.650

Kerkrade Parkstad Limburg 123 92.550

Beek Westelijke Mijnstreek 86 87.280

Venray Noord-Limburg 132 83.830

Landgraaf Parkstad Limburg 67 51.530

Leudal Midden-Limburg 98 45.850

Horst aan de Maas Noord-Limburg 73 43.060

Stein Westelijke Mijnstreek 47 42.700Echt-Susteren Midden-Limburg 106 39.880

Peel en Maas Noord-Limburg 83 39.400

Top 15 gemeenten kantorenvoorraad

Gemeente Regio VVOAantal



18/55


19/55


20/55


21/55

Kantorenvoorraad

Indicatieve leegstand

< 1945 69.340 17%

1945-1960 21.360 5%

1960-1970 30.870 8%

1970-1980 33.010 8%

1980-1990 61.540 15%

1990-2000 73.370 18%

2000-2010 79.010 20%

2010 en jonger 8.360 2%

Onbekend 25.120 6%

Totaal 401.970 100%

< 1945 160 27%

1945-1960 39 7%

1960-1970 57 10%

1970-1980 54 9%

1980-1990 68 12%

1990-2000 83 14%

2000-2010 100 17%

2010 en jonger 6 1%

Onbekend 19 3%

Totaal 586 100%

Indicatieve leegstand naar bouwjaar, aantal objecten

Aantal In %

Indicatieve leegstand naar bouwjaar, vvo in m

VVO In %


< 1945 27,3%1 945 -1 960 6, 7%1 960 -1 970 9, 7%1 970 -1 980 9, 2%1980-1990 11,6%1990-2000 14,2%2000-2010 17,1%2010 en jonger 1,0%Onbekend 3,2%Totaal : 100,0%

Indicatieve leegstand naar bouwjaar,aantal objecten

Indicatieve leegstand naar bouwjaar,vvo in m

< 1945 17,2%1 945 -1 960 5 ,3 %1 960 -1 970 7 ,7 %1 970 -1 980 8 ,2 %1980-1990 15,3%1990-2000 18,3%2000-2010 19,7%2010 en jonger 2,1%Onbekend 6,2%Totaal : 100,0%

Maastricht Maastricht & Mergelland 99.543 17,3%

Heerlen Parkstad Limburg 54.884 11,7%

Roermond Midden-Limburg 47.459 18,2%

Venlo Noord-Limburg 43.863 15,4%

Sittard-Geleen Westelijke Mijnstreek 42.178 15,3%

Kerkrade Parkstad Limburg 26.515 28,6%

Weert Midden-Limburg 14.227 14,7%

Beek Westelijke Mijnstreek 13.990 16,0%

Venray Noord-Limburg 13.221 15,8%

Leudal Midden-Limburg 5.179 11,3%

Stein Westelijke Mijnstreek 4.942 11,6%

Peel en Maas Noord-Limburg 4.692 11,9%Echt-Susteren Midden-Limburg 3.847 9,6%

Landgraaf Parkstad Limburg 3.340 6,5%

Roerdalen Midden-Limburg 3.328 21,8%

Gemeente Regio Leegstands-

percentage

VVO

Top 15 gemeenten; indicatieve leegstand, m vvo en leegstandspercentage



23/55


nieuwbouw en sloopOp basis van nieuwbouw- en sloopgegevens blijkt dat in Limburg in 2013 de mutatiegraad iets isafgenomen. De mutatiegraad (nieuwbouw en sloop ten opzichte van de kantorenvoorraad) bedroegin 2012 bijna 1,0%; in 2013 is dit percentage afgenomen tot 0,8%. De komende jaren zal blijken inhoeverre deze percentages representatief zijn en of deze als hoog of laag te beoordelen zijn. Ditgeldt overigens ook voor de nieuwbouw- en sloopomvang in absolute zin.

Zo is in 2013 ruim 20.000 m vvo aan kantoorvastgoed opgeleverd; dit is nagenoeg gelijk aan de

nieuwbouwomvang in 2012. Hierdoor is de kantorenvoorraad met 0,8% toegenomen. Het betrof metname eigenbouw. Zo heeft Enexis twee nieuwe regiokantoren gerealiseerd (Maastricht en Venlo),heeft Lanxess een nieuw hoofdkantoor op de Chemelot Campus gerealiseerd en is in de gemeenteVoerendaal een nieuw gemeentekantoor opgeleverd. Ook zijn twee grote kantoorobjecten tenbehoeve van de markt in 2013 opgeleverd. Zo is in Venlo de voormalige Nedinsco fabriekgerestaureerd en herbestemd, waarbij naast kantoorruimten ten behoeve van mediabedrijven en degemeente Venlo ook appartementen zijn gerealiseerd. Het tweede kantoorobject betrof in degemeente Beek een kantoorobject op de kantorenzone van de luchthaven Maastricht -Aachen

Airport.

Daarentegen is bijna 3.000 m vvo vorig jaar gesloopt; hetgeen een afname van 0,1% betekent. Desloop betrof een tweetal kantoorobjecten in Venlo (Kazerneterrein) en Sittard (Stadswegske).

Per saldo is de kantorenvooraad in Limburg in 2013, als gevolg van nieuwbouw en sloop, met bijna18.000 m vvo toegenomen, hetgeen gelijk is aan groei van 0,7%. Daarmee is de voorraadtoenamein 2013 iets groter dan in 2012.



24/55

Nieuwbouw en sloop

nieuwbouw

Noord-Limburg 4 7.740 44% 38% 0,5% 1,5%

Midden-Limburg 0 0 0% 0% 0,0% 0,0%

Zuid-Limburg 5 12.710 56% 62% 0,2% 0,7%

Nieuwbouw kantoorvastgoed in 2013, naar regio

Aantal Aandeel in %VVO in m

Aantal VVO Aantal VVO

in % voorraad

waarvan:

Westelijke Mijnstreek 3 5.760 33% 28% 0,5% 1,4%

Parkstad Limburg 1 1.870 11% 9% 0,1% 0,3%

Maastricht & Mergelland 1 5.080 11% 25% 0,1% 0,8%

Anders 4 7.740 44% 38% 0,2% 0,8%

Totaal 9 20.450 100% 100% 0,2% 0,7%


79%

21%

Kantoorsteden Overige gemeenten

Nieuwbouw kantoorvastgoed in 2013,kantoorsteden versus overige gemeenten

7.740

5.080

3.250

Venlo 48,2%7.740Maastricht 31,6%5.080Si tt ard -Ge le en 20 ,2%3.250Heerlen 0,0%0Roermond 0,0%0Totaal: 100,0%16.070

Nieuwbouw kantoorvastgoed in 2013,kantoorsteden (vvo in m)

Nieuwbouw kantoorvastgoed in 2013, naar kantoorlocatie

Stadscentra 3 3.140 33% 15% 0,8% 1,4%

Stationsgebieden 1 220 11% 1% 0,5% 0,2%

Kantoorparken 2 5.530 22% 27% 1,1% 0,8%

Bedrijventerreinen 2 9.680 22% 47% 0,5% 2,2%

Overige locaties 1 1.870 11% 9% 0,0% 0,1%

Totaal 9 20.450 100% 100% 0,2% 0,7%

in % voorraad

VVOAantalVVOAantal

Aandeel in %VVO in mAantal

0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000

Maastricht, Willem Alexanderweg 80

Venlo, Heierkerkweg 3

Geleen, Urmonderbaan 24

Venlo, Nedinsco Fabriek

Beek, Amerikalaan 90

Voerendaal, Raadhuisplein 1

5.080

4.600

3.030

2.750

2.500

1.870

Nieuwbouw kantoorvastgoed in 2013, kantoorobjecten vanaf 500 m vvo



25/55

Nieuwbouw en sloop

sloop

Noord-Limburg 1 1.100 20% 38% 0,1% 0,2%

Midden-Limburg 1 60 20% 2% 0,1% 0,0%

Zuid-Limburg 3 1.720 60% 60% 0,1% 0,1%

Sloop kantoorvastgoed in 2013, naar regio

Aantal Aandeel in %VVO in m

Aantal VVO Aantal VVO

in % voorraad

waarvan:

Westelijke Mijnstreek 1 1.470 20% 51% 0,2% 0,3%

Parkstad Limburg 2 250 40% 9% 0,3% 0,0%

Maastricht & Mergelland 0 0 0% 0% 0,0% 0,0%

Anders 2 1.160 40% 40% 0,1% 0,1%

Totaal 5 2.880 100% 100% 0,1% 0,1%


1.470

1.100

Sit tard-Geleen 57,2%1.470Venlo 42,8%1.100Maastricht 0,0%0Heerlen 0,0%0Roermond 0,0%0Totaal: 100,0%2.570

89%

11%

Kantoorsteden Overige gemeenten

Sloop kantoorvastgoed in 2013,kantoorsteden versus overige gemeenten

Sloop kantoorvastgoed in 2013,kantoorsteden (vvo in m)

Sloop kantoorvastgoed in 2013, naar kantoorlocatie

Stadscentra 0 0 0% 0% 0,0% 0,0%

Stationsgebieden 0 0 0% 0% 0,0% 0,0%Kantoorparken 1 1.100 20% 38% 0,5% 0,2%

Bedrijventerreinen 0 0 0% 0% 0,0% 0,0%

Overige locaties 4 1.780 80% 62% 0,2% 0,1%

Totaal 5 2.880 100% 100% 0,1% 0,1%

in % voorraad

VVOAantalVVOAantal

Aandeel in %VVO in mAantal

0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400 1.600

Sittard Stadswegske 11

Venlo Garnizoenweg 15

1.470

1.100

Sloop kantoorvastgoed in 2013, kantoorobjecten vanaf 500 m vvo



26/55


27/55


28/55


29/55

Aanbod van kantoorruimte

samenstelling

2.500 31 4% 118.980 26%

Onbekend 26 3% 0 0%

Totaal 820 100% 465.220 100%

Aanbod naar grootteklasse per 31 dec 2013

Aantal objecten VVO-totaal in mKlassein m

Abs. Abs.In % In %

Noord-Limburg 183 22% 87.320 19%

Midden-Limburg 206 25% 94.850 20%

Zuid-Limburg 431 53% 283.060 61%

Aantalobjecten

VVOin m

Aanbod naar regio per 31 dec 2013

Abs. Abs.In % In %

waarvan:

Westelijke Mijnstreek 142 17% 71.630 15%

Parkstad Limburg 142 17% 100.000 21%

Maastricht & Mergelland 147 18% 111.430 24%

Anders 389 47% 182.170 39%

Totaal 820 100% 465.220 100%

Top 15 aanbod gemeenten per 31 dec 2013

VVO

in m

105.440Maastricht

60.750Heerlen

54.340Venlo

53.400Roermond

49.060Sittard-Geleen

24.000Kerkrade

20.200eert

17.420Venray

15.590Beek

7.120Echt-Susteren

6.450Leudal

5.790Stein

5.540Peel en Maas

5.170Landgraaf

4.360Brunssum

2014 8,8%40.7252013 27,0%125.8302012 19,1%88.7952011 15,3%71.1742010 6,1%28.6012009 9,1%42.5412008 5,2%24.2782007 3,7%17.1582006 2,0%9.3692005 1,3%6.2012004 2,1%9.8092003 0,2%742

Totaal: 100,0%465.223

Aanbod: VVO in mnaar startjaar aanbod per 31 dec 2013



30/55


kantoorsteden

Maastricht 119 15% 105.440 23%

Heerlen 79 10% 60.750 13%

Sittard-Geleen 110 13% 49.060 11%

Venlo 106 13% 54.340 12%

Roermond 79 10% 53.400 11%

Overige gemeenten 327 40% 142.230 31%

Totaal 820 100% 465.220 100%

Aantalobjecten VVOin m

Aanbod kantoorsteden, per 31 dec 2013

Abs. Abs.In % In %

0

20.000

40.000

60.000

80.000

100.000

120.000

140.000

160.000

Maastricht Heerlen Sittard-Geleen VenloRoermond Overige gemeenten

Aanbodontwikkeling kantoorsteden, vanaf januari 2005



31/55


kantoorlocaties

Stadscentra 76 9% 32.150 7%

Stationsgebieden 48 6% 27.790 6%

Kantoorparken 73 9% 98.610 21%

Bedrijventerreinen 179 22% 113.040 24%

Overige locaties 444 54% 193.640 42%

Totaal 820 100% 465.220 100%

Aantalobjecten

VVOin m

Aanbod kantoorlocaties, per 31 dec 2013

Abs. Abs.In % In %

Stadscentra; het betreft de stadscentra van de zeven stedelijke gemeenten in Limburg: Maastricht, Heerlen, Sittard-Geleen, Roermond, Venlo, Weert en Venray).Stationsgebieden: het betreft locaties bij stations met een Intercity aansluiting, te weten: Heerlen, Maastricht, Sittard, Roermond, Venlo en Weert.

0

40.000

80.000

120.000

160.000

200.000

240.000

Stadscent ra S ta tionsgeb ieden Kan toorparken Bedri jven te rreinenOverige locaties

Aanbodontwikkeling kantoorlocaties, vanaf januari 2005



32/55


33/55


vraag naar kantoorruimteIn dit hoofdstuk wordt ingegaan op de vraagzijde van de kantorenmarkt ofwel de opname vankantoorruimten in Limburg door bedrijven en instellingen. Evenals de aanbodgegevens zijn deopnamegegevens afkomstig uit de BOG-monitor Limburg.

In 2013 werden 328 kantoorruimten met 122.000 m aan verhuurbare vloeroppervlakte (vvo) doorde markt opgenomen. De opname in 2013 is daarmee lager dan in 2012 (-11,3%). Het aantalverhuurde/verkochte kantoorruimten lag echter wel duidelijk hoger dan een jaar eerder; in 2013werd 22,8% meer objecten door de markt opgenomen dan het jaar er voor. Dus werden vooralkleinere eenheden opgenomen, geheel passend in de trend van minder vierkante meterskantooroppervlakte per werknemer.

Het grootste deel van de opgenomen kantoorruimten betrof kantoorruimten tussen 100 en 500 mvvo. Circa 55% van de opname viel in 2013 in deze grootteklasse. Dit komt overigens overeen metde samenstelling van de voorraad en aanbod. Het spreekt voor zich dat het grootste deel van deopname plaats vond in de vijf kantoorsteden. Zo werd vorig jaar in Maastricht 22.800 mkantoorruimte opgenomen. Op de tweede en derde plaats stonden vorig jaar de gemeenten Venloen Sittard-Geleen, met respectievelijk 20.000 en 13.600 m vvo.



34/55


vraagontwikkeling

0

20

40

60

80

100

120

Opname per kwartaal, aantal objecten

1e kw 2005 4e kw 2013

Opname per jaar, aantal objecten

244

305

267

328

61

-38

61

25,0%

-12,5%

22,8%

2011

2012

2013

Verandering

Abs In %

2010

Aantalobjecten

Opname per jaar, VVO in m

108.450

146.140

137.070121.570

37.690

-9.070

-15.500

34,8%

-6,2%

-11,3%

2011

20122013

Verandering

Abs In %

2010

VVOin m

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

Opname per kwartaal, VVO in m

1e kw 2005 4e kw 2013

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

Anders nieuwbouwbestaand vastgoed

Opname van bestaand kantoorvastgoed versus nieuwbouw per kwartaal, VVO in m

1e kw 2005 4e kw 2013



35/55


samenstelling

2.500 3 1% 11.050 9%

Onbekend 11 3% 0 0%

Totaal 328 100% 121.570 100%

Opname naar grootteklasse in 2013

Klassein m

Aantal objecten VVO-totaal in m

Abs. Abs.In % In %

Noord-Limburg 87 27% 32.430 27%

Midden-Limburg 66 20% 20.020 16%

Zuid-Limburg 175 53% 69.130 57%

Aantalobjecten

VVOin m

Opname in 2013 naar regio

Abs. Abs.In % In %

waarvan:

Westelijke Mijnstreek 61 19% 17.050 14%

Parkstad Limburg 47 14% 26.170 22%

Maastricht & Mergelland 67 20% 25.920 21%

Anders 153 47% 52.440 43%

Totaal 328 100% 121.570 100%

Top 15 gemeenten, opname in 2013

VVOin m

22.810Maastricht 20.040Venlo 13.550Sittard-Geleen 11.990Heerlen

6.550eert 6.160Nuth 5.850Roermond 4.610Kerkrade 4.400Venray 3.360Peel en Maas 3.250Echt-Susteren 2.210Landgraaf 2.140Valkenburg

2.140Horst aan de Maas 1.990Stein

2013 20,0%24.3732012 32,8%39.8992011 20,2%24.5642010 9,3%11.3372009 5,5%6.6312008 4,5%5.4292007 1,9%2.3462006 0,8%927

2005 1,6%1.9752004 1,0%1.2222003 2,4%2.871Totaal: 100,0%121.574

Opname in 2013VVO in m naar startjaar aanbod



36/55


37/55


kantoorlocaties

Stadscentra 34 10% 10.260 8%

Stationsgebieden 19 6% 6.030 5%

Kantoorparken 20 6% 15.560 13%

Bedrijventerreinen 47 14% 26.710 22%

Overige locaties 208 63% 63.010 52%

Totaal 328 100% 121.570 100%

Aantalobjecten

VVOin m

Opname kantoorlocaties in 2013

Abs. Abs.In % In %

Stadscentra; het betreft de stadscentra van de zeven stedelijke gemeenten in Limburg: Maastricht, Heerlen, Sittard-Geleen, Roermond, Venlo, Weert en Venray).Stationsgebieden: het betreft locaties bij stations met een Intercity aansluiting, te weten: Heerlen, Maastricht, Sittard, Roermond, Venlo en Weert.

0

10.000

20.000

30.000

40.000

50.000

60.000

70.000

Stadscentra Stationsgebieden Kantoorparken Bedrijventerreinen Overige locaties

Opname kantoorlocaties vanaf 2005 (per jaar)



39/55


40/55

Kantoreneconomie

kantoorvestigingen

Noord-Limburg 971 972 20% 1 0,1%

Midden-Limburg 902 904 19% 2 0,2%

Zuid-Limburg 2.850 2.878 61% 28 1,0%

Kantoorvestigingen, naar regio

2012 2013 Aandeel in % Ontwikkeling 2012-2013

In %Abs.

waarvan:

Westelijke Mijnstreek 761 781 16% 20 2,6%

Parkstad Limburg 928 931 20% 3 0,3%

Maastricht en Mergelland 1.161 1.166 25% 5 0,4%

Anders 1.873 1.876 39% 3 0,2%

Totaal 4.723 4.754 100% 31 0,7%

Kantoorvestigingen: het betreft vestigingen van bedrijven en instellingen op basis van het Vestigingenregister Limburg (VRL) die gevestigd zijn in vastgoedobjectenzoals die in de voorliggende kantorenmonitor als kantoorobjecten zijn gedefinieerd.

354383

484

820

2.713

Stadscentra 7,4%Stationsgebieden 8,1%Kantoorparken 10,2%Bedrijventerreinen 17,2%Overige locaties 57,1%Totaal: 100,0%

920

558

502

525384

1.865

Maastricht 19,4%Heerlen 11,7%Sittard-Geleen 10,6%Venlo 11,0%Roermond 8,1%Overige gemeenten 39,2%Totaal: 100,0%

Kantoorvestigingen, naar kantoorstad Kantoorvestigingen, naar soort locatie

Landbouw 16 0%Industrie 202 4%Bouwnijverheid 166 3%Groothandel 322 7%Detailhandel 79 2%Vervoer en opslag 101 2%Horeca 28 1%Informatie en communicatie 332 7%Financile instellingen 401 8%Zakelijke dienstverlening 2.067 43%Overheid 142 3%Onderwijs 128 3%Gezondheids- en welzijnszorg 576 12%Cultuur, sport en recreatie 71 1%Overige dienstverlening 123 3%Totaal 4.754 100%

Kantoorvestigingen, naar economische sector

Aantalvestigingen

Aandeelin %

Kantorenlocatiecofficient

Kantoor-vastgoed

0% 100%5% 95%2% 98%5% 95%1% 99%5% 95%1% 99%

11% 89%36% 64%12% 88%52% 48%

4% 96%7% 93%2% 98%2% 98%6% 94%

Overigvastgoed

Kantorenlocatiecofficient = aantal vestigingen (per sector) dat gevestigd is in een kantoorpand c.q. vastgoed dat in het kader van de 'Kantorenmonitor Limburg' alskantoor is gedefinieerd



41/55

Kantoreneconomie

werkgelegenheid in kantoren

Noord-Limburg 17.050 16.060 16% -990 -5,8%

Midden-Limburg 18.570 17.760 18% -810 -4,3%

Zuid-Limburg 66.700 65.740 66% -960 -1,0%

Werkgelegenheid in kantoren, naar regio

2012 2013 Aandeel in % Ontwikkeling 2012-2013

In %Abs.

waarvan:

Westelijke Mijnstreek 18.880 17.810 18% -1.070 -5,7%

Parkstad Limburg 26.970 26.540 27% -430 -1,6%

Maastricht en Mergelland 20.850 21.390 21% 540 2,6%

Anders 35.620 33.820 34% -1.800 -5,1%

Totaal 102.320 99.560 100% -2.760 -2,6%

Kantoorwerkgelegenheid: aantal werkzame personen (fulltime, parttime en uitzendkrachten) die werkzaam zijn bij of vanuit vestigingen van bedrijven en instellingenop basis van het Vestigingenregister Limburg (VRL) die gevestigd zijn in vastgoedobjecten zoals die in de voorliggende kantorenmonitor als kantoorobjecten zijngedefinieerd.

7.0005.140

23.520

21.360

42.060

Stadscentra 7,1%Stationsgebieden 5,2%Kantoorparken 23,7%Bedrijventerreinen 21,6%Overige locaties 42,5%Totaal: 100,0%

19.010

20.100

11.7408.290

10.260

29.680

Maastricht 19,2%Heerlen 20,3%Sittard-Geleen 11,8%Venlo 8,4%Roermond 10,4%Overige gemeenten 30,0%Totaal: 100,0%

Werkgelegenheid in kantoren, naar kantoorstad Werkgelegenheid in kantoren, naar soort locatie

Landbouw 500 1%Industrie 9.400 9%Bouwnijverheid 3.170 3%Groothandel 2.800 3%Detailhandel 540 1%Vervoer en opslag 4.030 4%Horeca 190 0%Informatie en communicatie 5.380 5%Financile instellingen 9.080 9%Zakelijke dienstverlening 21.460 22%Overheid 21.330 21%Onderwijs 2.110 2%Gezondheids- en welzijnszorg 18.280 18%

Cultuur, sport en recreatie 340 0%Overige dienstverlening 950 1%Totaal 99.560 100%

Werkgelegenheid in kantoren, naar economische sector

Aantalwerkzame personen

Aandeelin %

Kantorenwerkgelegenheidscofficient

Kantoor-vastgoed

3% 97%12% 88%14% 86%

8% 92%1% 99%

14% 86%1% 99%

54% 46%87% 13%40% 60%80% 20%

6% 94%19% 81%

3% 97%8% 92%19% 81%

Overigvastgoed

Kantorenwerkgelegenheidscofficient = aantal werkzame personen (per sector) dat werkzaam is in of vanuit een kantoorpand c.q. vastgoed dat in het kader van de'Kantorenmonitor Limburg' als kantoor is gedefinieerd



43/55


plannen

Om uitspraken te kunnen doen over de aanwezige planomvang in Limburg is in het voorjaar van2013 voor het eerst een planenquete onder de Limburgse gemeenten uitgevoerd. Op basis van deuitkomsten uit deze enqute blijkt dat de Limburgse planomvang aan kantoorruimte momenteel

circa 139.000 m bvo bedraagt, verdeeld over 30 plannen. Op te merken is dat het hier om meer ofminder concrete plannen betreft en zodoende niet om in bestemmingsplannen vastgelegdeplancapaciteiten. In de planomvang zijn zowel plannen opgenomen betreffende toevoegingen(nieuwbouwplannen) alsook onttrekkingen (sloopplannen). Zo is bijvoorbeeld de planomvang in hetstadscentrum van Heerlen negatief als gevolg van sloopplannen in het Schinkelkwartier. Indien nietanders aangegeven heeft de planomvang betrekking op de netto toevoeging (toevoegingen minusonttrekkingen). In de plannen zijn overigens niet alleen nieuwbouw- en sloopplannen opgenomen ,maar ook grootschalige herontwikkelingsplannen (bijvoorbeeld de transformatie van de voormaligeNedinscofabriek in Venlo naar woningen en kantoorruimten).

Meer dan de helft hiervan, bijna 73.000 m bvo (54%), is te vinden in een van de vijf Limburgsekantoorsteden. Een groot deel van de planomvang is in Maastricht te vinden (20.000 m). Deplanomvang bij de overige vier kantoorsteden ligt tussen 10.000 en 20.000 m. De gemeente met degrootste planomvang is echter de gemeente Weert; hier zijn circa 36.000 m aan kantoorruimtegepland. Ook in de gemeente Beek is overigens sprake van een grote planvoorraad (20.000 m).

Circa de helft van de planomvang bevindt zich op een van deze formele kantoorlocaties. Zo is eind2013 circa 27%, oftewel 37.000 m bvo, te vinden op een kantoorpark en 22% (31.000 m bvo) ineen stationgebied in Limburg. Opvallend is dat de plannen op de kantoorparken met name zijngelegen buiten de vijf kantoorsteden; namelijk in Weert en Beek. De planomvang betreft naastplannen voor de markt overigens ook plannen voor eigenbouw. Zo bestaan er plannen voor nieuwestadskantoren in Weert en Venlo. Het stadskantoor in Weert is overigens begin 2014 opgeleverd.Ook het in de voorliggende monitor opgenomen plan betreffende het regionaal adviescentrum vande Rabobank in Sittard is begin 2014 in gebruik genomen. Voor de volledige planlijst per eind 2013in Limburg zie bijlage vier.

De verwachting is dan ook dat de nieuwbouwomvang in 2014 en 2015 minimaal op een gelijkniveau zal uitkomen als gevolg van de realisatie van een aantal grootschalige kantoorobjecten(eigenbouw; waaronder de stadskantoren Weert en Venlo). De vraag zal blijven bestaan, wat tedoen met de achterblijvende lege kantoorruimte. De realisatie ten behoeve van de private markt zalde komende jaren naar verwachting beperkt in omvang blijven.



44/55

Plannnen

provinciale planomvang

Noord-Limburg 5 17%

Midden-Limburg 9 30%

Zuid-Limburg 16 53%

Plannen naar regio, aantal objecten

Aantal In %

Noord-Limburg 22.900 16%

Midden-Limburg 49.500 35%

Zuid-Limburg 67.000 48%

Plannen naar regio, bvo in m

BVOin m

In %

waarvan: waarvan:

Westelijke Mijnstreek 7 44%

Parkstad Limburg 6 38%

Maastricht en Mergelland 3 19%

Westelijke Mijnstreek 35.600 53%

Parkstad Limburg 11.200 17%

Maastricht en Mergelland 20.200 30%

Totaal 30 100% Totaal 139.400 100%

bvo = bruto vloeroppervlakte

Nieuwbouw 28 151.300

Totaal 28 151.300

Geplande toevoegingen

Aantal BVOin m

Sloop 1 -11.400

Overige onttrekkingen 1 -600

Totaal 2 -12.000

Geplande onttrekkingen

BVOin m

Aantal

onherroepelijk 77,9%vastgesteld 12,7%ontwerp 0,0%ideefase 9,3%

onbekend 0,0%Totaal : 100,0%

Nieuwbouwnaar bestemmingsplanfase

BVO in m


BVO in m


BVO in m

eigenbouw 16,6%multi tennant 83,4%Tota al : 10 0,0 %

In aanbouw 26,1%niet in aanbouw 73,9%Totaal: 100,0%

0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.000

Weert; Kantoortoren Kampershoek 2.0

Roermond; Kantorencomplex Stationspark

Venlo; Stadskantoor gemeente Venlo

Beek; De 3 Musketiers

Weert; Stadskantoor gemeente Weert

Maastricht; A2 Traverse - Poortgebouw Noord

Maastricht; A2 Traverse - Poortgebouw Zuid

Sittard-Geleen; Afbouw stadion

Heerlen; Maankwartier

Weert; Porta 3+4

Top 10 kantoorplannen (BVO in m)



45/55


46/55

Plannen

kantoorlocaties

Stadscentra -4.400 -3%

Stationsgebieden 30.930 22%

Kantorenparken 37.140 27%

Bedrijventerreinen 26.340 19%

Overige locaties 49.360 35%

Totaal 139.360 100%

Stadscentra 2 7%

Stationsgebieden 3 10%

Kantoorparken 10 33%

Bedrijventerreinen 6 20%

Overige locaties 9 30%

Totaal 30 100%

Plannen; kantoorlocaties en overige locaties

Aantal In %

Plannen; kantoorlocaties en overige locaties

VVO in m In %

In de planomvang zijn zowel plannen opgenomen betreffende toevoegingen (nieuwbouwplannen) alsook onttrekkingen (sloopplannen). Zo is bijvoorbeeld deplanomvang in het stadscentrum van Heerlen negatief als gevolg van sloopplannen in het Schinkelkwartier.

-100% -80% -60% -40% -20% 0% 20% 40% 60% 80% 100%

Maastricht

Heerlen

Sittard-Geleen

Venlo

Roermond

11%

22%

89%

57%

100%

-22% 38%

100%

19%

43%

Bedri jventerreinen Overige locat ies S tadscent ra S ta tionsgebiedenKantoorparken

Plannen; kantoorlocaties in de kantoorsteden, aandeel vvo in %

Plannen; kantoorlocaties in kantoorsteden, vvo in m

Maastricht Heerlen Sittard-Geleen Venlo Roermond

Stadscentrum 0 -4.400 0 0 0

Stationsgebied 0 7.500 0 0 14.000

Kantoorparken 0 3.800 6.820 0 0

Bedrijventerreinen 2.150 4.300 0 0 0

Overige locaties 18.000 0 9.000 13.500 0

Totaal 20.150 11.200 15.820 13.500 14.000

0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.000

Kantorenzone Luchthaven

Centrum Noord

Kantorenpark Sittard (SD)

Coriopolis (SD)

Plannen; Top 10 kantoorparken, vvo in m



47/55


48/55


49/55

Bijlage 2 Kantoorsteden en kantoorlocaties

Maastricht Stadscentrum 59.550 6.540 11,0%

Stationsgebied 50.110 7.650 15,3%

Kantoorparken 245.430 49.040 20,0%

Bedrijventerreinen 21.130 1.620 7,7%

Overige locaties 198.320 34.690 17,5%

Totaal 574.540 99.540 17,3%

Heerlen Stadscentrum 43.860 4.160 9,5%


Kantoorparken 227.330 14.960 6,6%

Bedrijventerreinen 35.480 16.050 45,2%Overige locaties 140.000 17.180 12,3%

Totaal 468.380 54.880 11,7%

Sittard-Geleen Stadscentrum 11.220 1.470 13,1%


Kantoorparken 65.640 6.760 10,3%



Totaal 276.170 42.180 15,3%

Venlo Stadscentrum 40.800 5.460 13,4%



Bedrijventerreinen 79.920 15.240 19,1%Overige locaties 115.390 13.570 11,8%

Totaal 285.410 43.860 15,4%

Roermond Stadscentrum 23.010 4.260 18,5%





Totaal 260.590 47.460 18,2%

Overige gemeenten Stadscentrum 40.550 5.910 14,6%

Stationsgebied 1.240 0 0,0%




Totaal 869.670 114.040 13,1%

Totaal Limburg 2.734.760 401.970 14,7%

Gemeente Kantorenvoorraadvvo in m

Leegstandvvo in m

Leegstandin % voorraad

Regio

Kantorenvoorraad en indicatieve leegstand; kantoorsteden en kantorenlocaties, per 31-12-2013

Indicatieve leegstand = aanbod kantoorruimte in vastgoedobjecten die in het kader van de 'Kantorenmonitor Limburg' als kantoorvastgoed zijngedefinieerd. Op te merken is dat het een deel betreft van de aangeboden kantoorruimten. Een deel van de aangeboden kantoorruimten wordtnamelijk aangeboden in andersoortig vastgoed, bijvoorbeeld kantoorruimte in logistiek vastgoed en/of fabriekspanden.VVO = Verhuurbare vloeroppervlakte



50/55

Bijlage 3 Kantoorparken

Noord-Limburg

Venlo Kantorenpark Noorderpoort (SD) 13.720 2.390 17,4%

Kazerneterrein Blerick (SD) 10.050 0 0,0%

Totaal 23.770 2.390 10,1%

Midden-Limburg

Roermond Buitenop (SD) 17.930 5.710 31,8%

Slachthuistraat (SD) 10.910 660 6,0%

Totaal 28.840 6.360 22,1%

Weert Centrum Noord 31.340 1.940 6,2%

Totaal 31.340 1.940 6,2%

Kantoorpark Kantorenvoorraadvvo in m

Leegstandvvo in m

Leegstandin % voorraad

Regio

Kantorenvoorraad en indicatieve leegstand; kantoorparken, per 31-12-2013

Gemeente

Zuid-Limburg:

WestelijkeMijnstreek

Beek Kantorenzone Luchthaven 37.500 5.620 15,0%

Totaal 37.500 5.620 15,0%

Sittard-Geleen Chemelot Campus 5.940 0 0,0%

Kantorenpark Sittard (SD) 59.700 6.760 11,3%

Totaal 65.640 6.760 10,3%

Parkstad

Limburg

Heerlen ABP Heerlen (SD) 71.850 0 0,0%

Coriopolis (SD) 16.690 1.680 10,1%

Kantorenboulevard Heerlen (SD) 45.800 11.330 24,7%

Onderwijsboulevard Heerlen (SD) 13.220 400 3,0%

Zeswegen (SD) 79.770 1.550 1,9%

Totaal 227.330 14.960 6,6%

Maastricht enMergelland

Maastricht Ceramique (SD) 98.120 22.980 23,4%

Geusselt (SD) 18.730 4.930 26,3%

Randwyck (SD) 128.580 21.130 16,4%

Totaal 245.430 49.040 20,0%

Leegstand = indicatieve leegstand c.q. aanbod kantoorruimte in vastgoedobjecten die in het kader van de 'Kantorenmonitor Limburg' alskantoorobject is gedefinieerd. Op te merken is dat het een deel betreft van de aangeboden kantoorruimten. Een deel van de aangebodenkantoorruimten wordt namelijk aangeboden in andersoortig vastgoed, bijvoorbeeld kantoorruimte in logistiek vastgoed en/of fabriekspanden.VVO = Verhuurbare vloeroppervlakte



51/55


52/55

Bijlage 5 Bronregisters

Om de Limburgse kantorenmarkt (vanaf adresniveau) in beeld te brengen, heeft Etil gebruik gemaakt van het door haarontwikkelde "Centraal Vastgoedregister Limburg" (het zognaamde CVR Limburg). Dit vastgoedregister bevat circa 625.000vastgoedobjecten in Limburg met een groot aantal kenmerken. Dit centrale register is op basis van een viertalbronbestanden samengesteld. Afzonderlijk geven de registers namelijk kwalitatief onvoldoende informatie om dekantorenvoorraad en de dynamiek daarbinnen in beeld te brengen. Door een combinatie van deze registers is echter eenkwalitatief verantwoord basisbestand samen te stellen. Het betreft de volgende vier registers:

- BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen)- WOZ (Waarde onroerend Zaken)- BOG (BOG-monitor Limburg)- VRL (Vestigingenregister Limburg)

Op basis van dit centrale basisbestand is vervolgens het Kantorenregister Limburg samengesteld, waarbij een intensievecontrole heeft plaatsgevonden ten aanzien van enerzijds de afbakening van de kantorenvoorraad en anderzijdsoppervlaktegegevens; de bruto vloeroppervlakte (bvo) en de de verhuurbare vloeroppervlakte (vvo).

BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen)De BAG is een landelijk openbare registratie waarin basisgegevens van alle gebouwen en adressen in Nederland zijnverzameld. De BAG is een belangrijk onderdeel van het landelijke stelsel van basisregistraties. De BAG biedt inzicht in allevastgoedobjecten in Nederland en bevat een adressenbestand van heel Nederland. De BAG is vastgelegd in een wettelijkeregeling, waarin onder andere kwaliteitsborging en privacybescherming zijn vastgelegd. Ook zijn de taken enbevoegdheden van de betrokken partijen in de wet omschreven. Gemeenten realiseren de opbouw en het beheer van deBAG; het Ministerie van I&M is verantwoordelijk voor de wet en de realisatie van de landelijke voorziening. Alle organisatiesmet een publieke taak zijn vanaf 1 juli 2011 verplicht tot afname van de gegevens uit de BAG en hebben eenerugmeldplicht als zij op eventuele fouten in de gegevens stuiten. Hoewel weliswaar enkele vastgoedkenmerken (functie,

bouwjaar, oppervlakte) in de BAG zijn opgenomen, is het doel van de BAG niet de registratie van vastgoedkenmerken ,maar dient het als basisbestand voor adressen en gebouwen.

OZ (WOZ-monitor Limburg)De WOZ-monitor is in 2008 door Etil ontwikkeld op basis van gemeentelijke WOZ-gegevens . In deze monitor worden opadresniveau een groot aantal kenmerken van het Limburgse vastgoed op basis van de gemeentelijke WOZ -registraties(Waardering Onroerende Zaken) gemonitord. Sinds een aantal jaren is de WOZ-monitor gentegreerd in de WoonmonitorLimburg die Etil in opdracht van de Provincie Limburg jaarlijks uitvoert c .q. actualiseert. Op basis van de monitor wordt inhet kader van dit onderzoek de woningvoorraad in beeld gebracht. In de monitor zijn echter naast woningen ookbedrijfsobjecten opgenomen, waaronder kantoorobjecten. De gegevens worden via de intergemeentelijke organisatieDataLand of direct door gemeenten ter beschikking gesteld. DataLand verzorgt in opdracht van een groot aantalNederlandse gemeenten de distributie van WOZ-gegevens. Op te merken is dat geen exacte peildatum aan te geven is. Degegevens van DataLand worden twee maal per jaar door de gemeenten geactualiseerd. In het kader van de WOZ -monitorworden voor de Woonmonitor Limburg n maal per jaar (einde van het jaar) de WOZ-gegevens voor de Limburgsegemeenten aangeleverd. Deze gegevens worden door Etil bewerkt en aangevuld. Zo worden de adreskenmerken met degemiddelde WOZ-waarde (gemiddelde per postcode en type object) gekoppeld, zodat een vastgoedbestand ontstaat.Daarnaast wordt op basis van het Geografische Basisregister van Etil het bestand gelinkt aan verschillenderuimtelijk-administratieve schaalniveaus (buurten/wijken, bedrijventerreinen, winkelgebieden, gemeenten, WGR/COROP-regios, woonregios). Ten slotte worden de leegstandsgegevens van woningen die direct afkomstig zijn van de afzonderlijkeLimburgse gemeenten jaarlijks door Etil in het bestand gentegreerd ( onderdeel van de Woonmonitor Limburg).

BOG (BOG-monitor Limburg)In de BOG-monitor Limburg van Etil (BedrijfsOnroerendGoed monitor) wordt het aanbod (te huur of te koop staandbedrijfsvastgoed) en de opname daarvan door de markt op de Limburgse vastgoedmarkt geregistreerd. Deze monitor is in2003 door Etil ontwikkeld en wordt door Etil sindsdien ieder kwartaal geactualiseerd. De monitor volgt de ontwikkelingen opde vastgoedmarkt in Limburg, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen winkel -, kantoor en bedrijfsobjecten. Bij circa 200bronnen, met name (bedrijfs)makelaars, wordt per kwartaal het aanbod gecontroleerd en geactualiseerd. De BOG -monitoris onderdeel van het Vestigingenregister Limburg (VRL), waar de ontwikkelingen bij Limburgse bedrijven en instellingen ophet gebied van werkgelegenheid en ruimtegebruik worden gevolgd. In de BOG -monitor worden diverse gegevensgeregistreerd, zoals; aanbod, transacties, verhuurbaar oppervlak, soort oppervlak, aanbieder, adres, vastgoedtype, (vraag)prijzen en aanbodduur. Daarbij worden verschillende ruimtelijke niveaus onderscheiden. Zo is de monitor gekoppeld methet Geografisch Basisregister van Etil, waardoor ook informatie beschikbaar is voor bijvoorbeeld de verschillendevestigingsmilieus (bedrijventerreinen, stedelijke diensten-terreinen en winkelgebieden). Ook worden in het kader van demonitor plannen geregistreerd. De monitor wordt vier keer per jaar, aan het begin van ieder kwartaal, geactualiseerd.

VRL (Vestigingenregister Limburg)In het Vestigingenregister Limburg (VRL) van Etil zijn alle vestigingen van bedrijven en instellingen in Limburg opadresniveau geregistreerd en worden deze doorlopend op maandelijkse basis geactualiseerd. Daarnaast wordt jaarlijks dewerkgelegenheid geactualiseerd en het vestigingenbestand gecontroleerd door middel van een werk -gelegenheidsenqute,met als peildatum 1 april (vanaf 2013 per 1 januari). Op te merken is dat de BAG en de BOG-monitor in het VRL-systeemzijn gentegreerd, zodat het VRL niet alleen als werkgelegenheidsregister dient, maar veel meer als ruimtelijk -economischbedrijfsregister voor Limburg.



53/55

Bijlage 6 Onderzoeksverantwoording

Zowel de aanbod- alsook de vraagzijde zijn door de combinatie van de vier eerder genoemde bronregisters (zie bijlage 4) inbeeld gebracht. Daarbij heeft Etil de volgende onderzoeksaanpak ontwikkeld, waarbij zeven stappen zijn doorlopen:

- Stap 1: Afbakeningen en definities- Stap 2: Samenstellen basisbestand- Stap 3: Basiscontrole vastgoedfunctie- Stap 4: Handmatige functiecontrole- Stap 5: Oppervlaktegegevens- Stap 6: Kantorenregister Limburg- Stap 7: Analyse en rapportage

Basis voor de monitor vormt het voorraadbestand c .q. kantorenregister ten aanzien van kantoorobjecten in Limburg(resultaat van stap 1-6). Op basis hiervan is de Limburgse kantorenmarkt in beeld gebracht (resultaat van stap 7).

Stap 1: Afbakeningen en definities

Voordat het kantorenregister en de daaraan verbonden rapportage samengesteld kan worden, zijn eerst de relevantedefinities en afbakeningen vastgesteld. Daarbij is enerzijds de kantorensector op basis van SBI -codes (StandaardBedrijfsindeling CBS) afgebakend en anderzijds de verschillende vestigingsmilieus c .q. kantoorlocaties afgebakend. Bijdeze laatste afbakening is gebruik gemaakt van de afbakeningen zoals deze in REBIS (www.rebisl imburg.nl ) alsook in CiK(Centrumgebieden in Kaart) zijn vastgesteld.

Sectorale afbakeningEtil gebruikt van oudsher in het kader van het Vestigingenregister Limburg (zie bijlage 4) voor de omschrijving van deeconomische activiteit de zogenaamde SBI-codering van het CBS. Voor het indelen van de economie in categorien wordtgebruik gemaakt van de standaardbedrijfsindeling (5-cijferige coderingssysteem) van het Centraal Bureau voor de Statistiek(CBS). De gehanteerde SBI2008 is gebaseerd op een Europees systeem, Nomenclature gnrale des Activitsconomique dans les Communauts Europennes (NACE) die een door de Verenigde Naties gehanteerde codering (ISIC)als basis kent. Dit betekent dat statistieken op basis van SBI2008 vergelijkbaar zijn met internationale statistieken op basisvan NACE of ISIC (International Standard Industrial Classification). In de kantorenmonitor is de term economischeactiviteit toegespitst op kantooractiviteiten. Daarbij is de hoofdactiviteit van een vestiging bepalend. Op te merken is dat ineen kantoorobject ook bedrijven die niet direct in een kantoorbranche vallen, gevestigd kunnen zijn. Het betreft daarbijondersteunde diensten ten behoeve van de hoofdactiviteit van een bedrijf. Als voorbeeld is het hoofdkantoor van DSM inHeerlen te noemen. DSM is op basis van de SBI2008 als chemisch industrieel bedrijf in het Vestigingenregister Limburggeregistreerd, waarbij het hoofdkantoor als kantoorobject in het kantorenregister is opgenomen.

VestigingOnder een vestiging wordt in het kader van het Vestigingenregister Limburg (VRL) c.q. detailhandelsmonitor verstaan: Eenlocatie van een onderneming, instelling of zelfstandige beroepsbeoefenaar; dat wil zeggen elke fabriek, werkplaats , winkelof andere bedrijfsruimte, dan wel elk complex daarvan, waarin of van waaruit een economische activitei t, andere(niet-economische) activiteit of zelfstandig (vrij) beroep ter verkrijging van inkomsten wordt uitgeoefend.

erkgelegenheidOnder werkzame personen (WP) worden verstaan: meewerkende eigenaren (directie, bedrijfshoofden) en meewerkendegezinsleden, zelfstandige beroepsbeoefenaren, werknemers in loondienst, personen op bedrijfsscholen en thuiswerk (st)ers

voor zover zij voorkomen op de loonlijst van de vestiging, op-/afroepkrachten voor zover feitelijk werkzaam op de vestiging .Het VRL maakt onderscheid in fulltime, parttime werkgelegenheid en uitzendkrachten. Onder fulltime werkgelegenheidworden geteld alle werkzame personen die 12 uur of meer per week bij de vestiging werkzaam zijn. Parttimers zijn dusminder dan 12 uur per week werkzaam. Uitzendkrachten worden geregistreerd bij de inlenende bedrijven /instellingen alsuitzendkracht als fulltime of parttime werkzame persoon. In de voorliggende rapportage wordt onder werkgelegenheid hetotaal aantal arbeidsplaatsen verstaan (het totaal van fulltime, parttime en uitzendkrachten).

Verhuurbare vloeroppervlakte (vvo) kantoorobjectOnder verhuurbare vloeroppervlakte wordt verstaan: Het totaal van de verhuurbare (bedrijfs-)vloeroppervlakte van eenkantoorobject in vierkante meters. Het is zodoende de optelsom van kantoorruimten, inclusief eventueel aan dekantoorfunctie verbonden productie-, magazijnruimten en overige ruimten van een kantoorobject die bedrijfsmatig wordengebruikt.

VraagprijsDe vraagprijs betreft de gemiddelde huurprijs per vierkante meter. De gemiddelde vraagprijs wordt berekend op basis vanhet actuele aanbod en de transacties in de afgelopen vier kwartalen. Op te merken is dat de vraagprijs niet hetzelfde hoefte zijn als de daadwerkelijk overeengekomen huurprijs. Deze is echter veelal niet bekebnd, zodat in de analyses uitgegaan

wordt van de vraagprijs.



54/55

KantoorlocatiesBij de indeling in kantoorlocaties wordt op basis van de provinciale monitor werklocaties (REBIS) ten aanzien vanbedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen en het Etil informatieproduct 'Centrumgebieden in Kaart' (CiK)onderscheid gemaakt tussen centrumgebieden (stadscentra, ondersteundende centra, kernverzorgende centra) ,stationsgebieden, stedelijke dienstenterreinen (kantoor- en retailparken) en bedrijventerreinen (stedelijke bedrijventerreinen,logistiek- / industrile bedrijventerreinen en bedrijventerreinen landelijk gebied). Voor centrum- en stationsgebieden wordt

gebruik gemaakt van de CiK-afbakening van Etil. Voor bedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen wordt aangeslotenbij de REBIS-afbakening c.q. het provinciale beleid ten aanzien van bedrijventerreinen en stedelijke dienstenterreinen. Devolgende kantoorlocaties worden onderscheiden:

Stadscentra- Centra van de stedelijke POL-regios in Limburg. In Limburg worden zeven stadscentra onderscheiden (centra van

Maastricht, Heerlen, Sittard-Geleen, Roermond, Venlo, Weert en Venray).Stationsgebieden- Het betreft afzonderlijk afgebakende delen van centrumgebieden in de nabijheid van intercity -stations (alleen in

Maastricht, Heerlen, Sittard-Geleen, Roermond, Venloen en Weert zijn stationsgebieden afgebakend).Kantoorparken- Het betreft planmatig aangelegde terreinen met een nadruk op kantoren. Deze terreinen betreffen de in het kader van

de provinciale monitor werklocaties REBIS afgebakende stedelijke dienstenterreinen (K).Bedrijventerreinen:- Bij bedrijventerreinen wordt de afbakening gehanteerd zoals deze in het kader van de provinciale monitor werklocaties

REBIS is vastgelegd (zie ook: www.rebislimburg.nl).Overige locaties:- Ondersteunende centra: Het betreft stadsdeelcentra, wijken buurtwinkelcentra in de stedelijke gebieden.- Kernverzorgende centra: Het betreft winkelgebieden in de verschillende dorpscentra in het landelijk gebied.- Solitaire locaties: Het betreft verspreid en solitair liggende locaties.

Objecten / aantal kantorenDe meeteenheid ten aanzien van (het aantal) kantoren zijn de (adres)objecten zoals deze in het CVR (CentraalVastgoedregister) zijn geregistreerd als verblijfsobjecten. De BAG /WOZ is hierbij maatgevend. Etil heeft aanvullend een inhet voorjaar van 2014 een extra aanvullende controle uitgevoerd, waarbij een correctie heeft plaatsgevonden indien tweeobjecten onderdeel vormen van n bedrijfsvestiging en ten aanzien van grootschalige kantoorverzamelgebouwen .Kantoorverzamelgebouwen worden in de monitor als n object worden beschouwd. Het aantal objecten kan zodoendebeschouwd worden als het aantal kantoorpanden.

PlancapaciteitenDe informatie over plancapaciteiten is op basis van een planqute onder alle Limburgse gemeenten inzichtelijk gemaakt .Daarbij betreft het meer of minder concrete plannen die op het moment van meting bekend zijn en zodoende niet om inbestemmingsplannen vastgelegde planmogelijkheden.

Stap 2: BasisbestandStartpunt is de BAG (Basisregistratie Adressen en Gebouwen, zie bijlage 4). Op te merken is dat de BAG nog enkelekinderziektes vertoont en nog niet 100% volledig is. In het kader van de kantorenmonitor is de BAG aangevuld met actieveadressen (adressen met een bedrijfsvest iging) uit het Vestigingenregister Limburg die (nog) niet in de BAG zijnopgenomen. Het resultaat is een basisbestand van het totale vastgoed in Limburg, op basis waarvan in de vervolgstappende kantorenvoorraad bepaald wordt.

Stap 3: Basiscontrole vastgoedfunctieBelangrijk gegeven is dat de BAG omtrent vastgoedfunctie en vloeroppervlakte niet bruikbaar is zonder extra controle enbewerking. Dit, terwijl juist een juiste afbakening en de omvang van het vastgoed (vierkante meters vloeroppervlakte)cruciaal zijn voor een kwalitatief verantwoord kantorenregister c .q. -monitor. In de BAG is sprake van zogenaamdegebruiksdoelen die zijn afgeleid uit de bouwkundige gebruiksfunctie conform de categorisering van het Bouwbesluit 2003zoals deze in de bouwvergunning als zodanig is aangemerkt. Het gebruiksdoel in de BAG is zodoende niet gelijk aan deplanologische bestemming of het feitelijk gebruik. De basiscontrole van de vastgoedfunctie (afbakening kantoorobjecten)heeft plaatsgevonden op basis van een vergelijking van vier bronregisters; BAG, WOZ, BOG, VRL (zie bijlage 4 voor eennadere beschrijving). Door deze vier bestanden aan elkaar te koppelen, is inzicht verkregen welke van de vier bronnen eenvastgoedobject als kantoorobject definieert. Voor kantoorobjecten die alleen door de BAG en /of WOZ als kantoorobjectwerden gecategoriseerd, is vervolgens een nadere (handmatige) controle uitgevoerd.

Stap 4: Handmatige controle vastgoedfunctieDe handmatige controle is uitgevoerd op basis van beschikbare additionele bronnen (Vestigingenregister Limburg,

luchtfotos, streetview, internetresearch). In het kantorenregister is overigens per adres een opmerkingenveld opgenomenmet de resultaten van deze controle. In dit veld is informatie opgenomen indien een adres onderdeel is van een anderadres; bijvoorbeeld: Akerstraat 39 en Akerstraat 41 = Onderdeel Akerstraat 39-41). Deze informatie is namelijk relevantvoor de bepaling van het aantal kantoorobjecten. Er zijn ruim 3.000 objecten in deze fase gecontroleerd op de functie alswinkelobject.



55/55

Provincie Limburg Kantorenmonitor 2013

Documents

Transcript of Provincie Limburg Kantorenmonitor 2013