Preventie ‘wijzer’

Samen‘werken’ aan een gezond, veilig en

stimulerend arbeidsklimaat

Annemie LagrainPreventieadviseur psychosociaal welzijn

Algemeen preventiebeleid

Vaststellingen

Hoge maatschappelijke eisen:work-life balancetoenemende onzekerheden

(relationeel, materieel)

Nieuwe opdrachten: ziekteverzuimbeleidstress beheersingconflicthantering

Waarom regelgeving?

Arbeidsongevallen Gezondheidsklachten door o.a.

gevaarlijk en ongezond werk beeldschermwerk en RSI (repetitive strain

injury) Psychosociale belasting door o.a.

stress te wijten aan de arbeidsvoorwaarden relationeel leed bij inter-persoonlijke of

groepsconflicten geweld, pesterijen , ongewenst seksueel

gedrag en discriminatie op het werk

Inspectie

Doorlichting van de schoolprocessen Beperkte controle en eerste evaluatie

van ‘veiligheid en welzijn ‘ op school Sporen hiaten op inzake het

risicobeheersingsbeleid Verwachten een actieplan

documenten ppp\website onderwijsinspectie.doc

documenten ppp\02_Schooldoorlichting-Veiligheidsindex 1.doc

documenten ppp\RBB_controlelijst_deel2_0809.doc

Basisbegrippen

1. Welzijnswetgeving2. Welzijnsbeleid voeren3. Preventieadviseurs4. Interne/externe dienst voor

preventie en bescherming op het werk

Basisbegrippen

5. Comité Preventie en Bescherming op het Werk

6. Risicoanalyse 7. Dynamisch

risicobeheersingssysteem8. Preventieplan en jaaractieplan

1.Welzijnswetgeving

Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk ,

schrijft elke werkgever voor om een welzijnsbeleid te voeren d.w.z.

preventief maatregelen nemen zodat de werknemers kunnen werken in een gezonde, veilige en stimulerende werkomgeving.

Wettelijke verplichting

Welzijnsbeleid voeren KB betreffende het beleid 27/03/1998

Beschermen op verschillende domeinen Oprichten preventiedienst

KB betreffende IDPB 27/ 03/ 1998 KB betreffende EDPB 27/03/1998

Installeren van een Comité voor preventie en bescherming KB betreffende opdrachten en werking CPBW

3/05/1999

2.Welzijnsbeleid voeren

Door: Multidisciplinaire risicoanalyse (RA) Dynamisch

risicobeheersingssysteem (DBRS) Globaal preventieplan Jaaractieplan

Verschillende domeinen

Het welzijn wordt nagestreefd door maatregelen die betrekking hebben op:1. de arbeidsveiligheid2. de bescherming van de gezondheid van de

werknemer op het werk3. de psychosociale belasting veroorzaakt door

het werk, waaronder inzonderheid geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk

4. de ergonomie 5. de arbeidshygiëne6. de verfraaiing van de arbeidsplaatsen7. de maatregelen van de onderneming inzake

leefmilieu op de punten 1°tot 6°

3.Preventieadviseurs

Arbeidsveiligheid Gezondheid Psychosociale

belasting, pesten , OSGW en agressie

Ergonomie Arbeidshygiëne, Verfraaiing van de

arbeidsplaatsen Leefmilieu

PA arbeidsveiligheidPA arbeidsgeneeskunde

PA psychosociaal welzijn+vertrouwenspersoon

PA ergonomiePA arbeidshygiëne

PA milieu

Taken preventieadviseur

Advies aan de werkgever inzake ‘welzijn’

Verplichte jaarlijkse werkpostbezoeken

Vergaderingen overlegcomités Opleidingen geven aan en

informeren van personeel:via onthaal

Taken preventieadviseur

OngevallenonderzoekOpstellen ongevallensteekkaart

Dynamisch Risicobeheerssysteem Voorkomingsbeleid Adviezen op bestekken van aankoop,

inhuringOpmaak indienststellingsverslagen

Opvolgen van werven Risicoanalyses

De PA arbeidsgeneeskunde

Deelnemen aan vergadering Comité en heeft vrije toegang tot de onderneming

De AG mag de gegrondheid van afwezigheid van de werknemer niet nagaan, kan wel info inwinnen bij behandelende arts

Hij en “ EHBO helpers” zijn gebonden aan het beroepsgeheim

KB 28-05-2003 betreffende het gezondheidstoezicht op de

werknemersDe preventieve handelingen en de specifieke verplichtingen van de preventieadviseur-arbeidsgeneesheer:

Preventieve medische onderzoeken uitvoerenGeneeskundig dossier samenstellenPlaatsen en opvolgen van inentingen

PA Arbeidsveiligheid Dynamische risicobeheersing

Verrichten onderzoek arbeidsplaats, werkpost: Identificatie gevaren, voorstellen preventiemaatregelen,

advies verlenen over het opstellen van instructies

Ondersteunen bij de opmaak en het actualiseren van het globaal preventieplan en jaaractieplan

Advies over arbeidsplaats, werkpost, PBM en arbeidsmiddelen

Vergaderingen overlegcomités en werkgroepen: advies verlenen aan werkgever en comité over maatregelen met impact op het welzijn van de werknemer

PA Arbeidsveiligheid

Opleiden en informeren van personeel Brand- en evacuatierichtlijnen, onthaal,

workshops ergonomie, rugpreventie, e,… Deelname aan onderzoek van

ongevallen en incidenten: opstellen ongevallensteekkaart, opmaken omstandig verslag

Voorkomingsbeleid: adviezen bij aankoop + in dienst stellen

Meewerken aan de uitwerking van interne noodprocedures

Opstellen van maandverslagen en opstellen jaarverslag

PA Ergonomie

Advies ergonomie bij klachten van werknemers/ op vraag van arbeidsarts

Preventieve acties: Verspreiden van ergonomietips Advies beeldschermwerk RSI-controle

Opleiding en vorming Workshops beeldschermergonomie Rugpreventie

PA psychosociaal welzijn

Preventiebeleid: ondersteuning aanbieden bij het opstellen van een beleid inzake stress, ongewenst gedrag, ziekteverzuim, drugs, alcohol,…

Bemiddeling bij klachten (informele en formele klachten)ivm geweld, pesten en ongewenst seksueel gedrag

Vorming aanbieden ivm: agressie door derden, voeren van opvanggesprekken, opleiding van vertrouwenspersonen

Uitvoeren (participatieve) risicoanalyse

4. Interne en externe preventiedienst

Opdrachtde werkgever, het lijnmanagement en de werknemer

bijstaan in de uitwerking, programmatie, uitvoering en evaluatie van het welzijnsbeleid aan de hand van het

dynamisch-risico-beheersings-systeem (DRBS) bedoeld in het KB van 27 maart 1998

betreffende het beleid inzake het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk.

5.Comité voor preventie en bescherming

Welzijnsmaterie overleggen en onderhandelen:

Vakorganisaties Werkgever Preventieadviseurs

arbeidsgeneeskunde , arbeidsveiligheid, psychosociale aspecten

6. Dynamische risicobeheersingssysteem

Risico= blootstelling aan een gevaar Risico’s inventariseren Risico’s evalueren Risico’s beperken

Maatregelen nemen, maatregelen bijsturen

SCHEMA DYNAMISCHE RISICOBEHEERSING IN 5 STAPPEN

GEVAREN OPSPORENSTAP 1

BLOOTGESTELDEN IDENTIFICEREN

STAP 2

RESTRISICO’sBEOORDELEN

STAP 3RISICO?

MAATREGELEN BEPALENSTAP 4

PRIORITEITEN BEPALENSTAP 5

EVALUEREN

MAATREGELEN UITVOEREN

Wijziging

situatie

Neen

Ja

7.Globaal preventieplan en jaaractieplan

Welzijnsbeleid

Opmaken

Regelmatig screenen en beoordelengebruik controlelijst ( zie

inhoud)

Psychosociaal preventiebeleid

Basisbegrippen

Wet Onkelinkx Vertrouwenspersoon Preventieadviseur psychosociaal

welzijn Risicoanalyse Psychosociale belasting Klachtenprocedure

Wet L. Onkelinx

KB ter bescherming van werknemers tegen OSGW op het werk 18/09/1992

Wet :bescherming geweld, pesterijen en OSGW van 11 juni 2002 en KB 11 juli 2002

Beschermen tegen psychosociale belasting, KB van 17 mei 2007 betreffende de

voorkoming van psychosociale belasting veroorzaakt door het werk waaronder pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk ( vervangt KB van 11 juli 2002)

Welzijn op het werk

Algemeen: jobsatisfactie behoeften bevredigen

Verschuiving in motivatie van de werknemers:

1. Loon2. Bijkomende voordelen3. Secundaire arbeidsvoorwaarden4. Relaties, cultuur, sfeer5. Ontplooiing, leermogelijkheden6. Zingeving

Psychosociaal welbevinden vs psychosociale belasting

ruzieconflicten pesterijen

= grens-overschrijdend

gedrag

ziekte

burn-out

depressie

psychosomatische klachten

psychosocialebelasting

demotivatie

Psychosociale belasting

Elke belasting van psychosociale aard Oorsprong :

Uitvoering van het werk Naar aanleiding van de uitvoering van

het werk Schadelijke gevolgen voor de gezondheid

van een persoon lichamelijk psychisch

Psychosociaal welzijnsbeleid

Stimuleren van een positief arbeidsklimaat

Tevreden werknemers leveren betere resultaten !

Psychosociaal welzijnsbeleid

Preventieplan Primaire preventie: schade voorkomen Secundaire preventie: schade beperken Tertiaire preventie: schade herstellen

Interventieplan Klachtenbehandeling

Primaire preventie

Maatregelen nemen om psychosociale belasting (feiten van pesterijen, grensoverschrijdende gedrag en agressie) te voorkomen Engagementsverklaring van het schoolbestuur Werking opstarten Aanwijzen preventieadviseur gespecialiseerd

in psychosociale aspecten en eventuele vertrouwenspersonen

Aanpassen arbeidsreglement Risicoanalyse doen Positief arbeidsklimaat realiseren ( structurele

maatregelen nemen) Informeren van het lijnmanagement Informatie en vorming van de leerkrachten

Secundaire preventieDeze maatregelen hebben tot doel de schade die

er kan ontstaan door geweld, OGG en agressie te beperken. De maatregelen gelden om het gedrag, als het voorkomt, te doen stoppen. Uitwerking klachtenbehandeling

(procedure) Deze kenbaar maken aan de leerkrachten Zorgen voor snel en onpartijdig onderzoek Onthaal, hulp en vereiste ondersteuning van

de vermeende slachtoffers

Tertiaire preventie

Deze maatregelen hebben tot doel de schade die door geweld, OGG en agressie is ontstaan te herstellen. Voorzien van adequate psychologische

ondersteuning

documenten ppp\Checklist.doc

Preventieadviseur en/of vertrouwenspersoon

1° Mee uitwerken procedures

2° Raad, opvang, hulp en bijstand slachtoffers (bemiddeling)

3° Ontvangst van met reden omklede klacht

Deze van de VP + beheer formele klacht+

4° risicoanalyse-preventiemaatregelen

5° Maatregelen voorstellen aan WG om feiten te beëindigen (na klachtenonderzoek formele klacht)

6° Opstellen verslag voor onderneming (collectief en anoniem verslag)

Taken

Werkgever

Vertrouwenspersoon

Preventieadviseur Psychosociaal Welzijn

Verplichteaanduiding

Niet Verplicht

Taken VP bij klachtenbehandeling

Opvang en hulp aan klager Gesprek met aangeklaagde Eventueel gesprek met

getuigen/collega’s Bemiddelen Beleidsadviezen Enkel informele meldingen

“Feiten doen stoppen”

Positie vertrouwenspersoon (art 16 KB 17 05 07)

Autonomie van de functie Rechtstreeks toegang tot persoon belast met

dagelijks beheer Nodige tijd Passend lokaal( vertrouwelijkheid) Kan alle contacten met PA hebben Bekwaamheid en mogelijkheid om vorming te

volgen Geen druk op de AP door andere personen

( bekomen info) Hangt functioneel af van de interne dienst

Geen nadeel door functie

Statuut PA psychosociale aspecten

bevindt zich als onafhankelijke persoon tussen WG en WN( wet 20/12/2002)

geniet sociale bescherming (KB bescherming van de PA: wet van 20/12/02)

mag geen deel uitmaken van WG of WN afvaardiging moet rechtstreeks rapporteren aan de persoon belast

met de dagelijkse leiding van de onderneming/technische bedrijfseenheid

moeten werkplaats/kantoor hebben in de eenheid waarvoor hij/zij aangesteld zijn

staat de WG, de leden van de HL en de WN bij in de programmatie, de toepassing , uitvoering en evaluatie van het beleid bepaald door het DRBS

Risicoanalyse

Opsporen risico’s op 4 deelgebieden die de kwaliteit van de arbeid uitmaken:

Arbeidsinhoud Arbeidsomstandigheden Arbeidsvoorwaarden Arbeidsverhoudingen

Risico’s: 4 deelgebiedendie de kwaliteit van de arbeid uitmaken

Arbeidsinhoud Teveel werk, te hoog werktempo Te moeilijk werk , te veel

verantwoordelijkheid Te eenvoudig werk, monotoon, kortcyclisch

werk Te weinig werk, verveling Onduidelijke, tegenstrijdige taakeisen

Arbeidsomstandigheden Chemische stoffen ,

straling,besmettingsgevaar, lawaai, verlichting, temperatuur,ventilatie en luchtvochtigheid

Gevaarlijke situaties, zwaar werk, onvoldoende hygiëne

Ontbreken van hulpmiddelen en/of van persoonlijke beschermingsmiddelen

Werkhouding

Arbeidsvoorwaarden Werk en rusttijdregeling Lage verloning, stukloon, premieloon Weinig loopbaanmogelijkheden Werkonzekerheid,precaire

contractvormen

Arbeidsverhoudingen Slechte wijze van leidinggeven, te

weinig medezeggenschap Slechte onderlinge relaties op het werk Onvoldoende sociale ondersteuning op

het werk Ongewenste intimiteiten, pesten,

discriminatie

documenten ppp\Risicofactoren.doc

Interventieplan

Luisteren, Opvangen, hulp bieden Bemiddeling bij conflicten Onderzoek van klachten (informeel

en formeel) i.v.m. psychosociale belastinggeweldpesten ongewenst seksueel gedrag op het

werk

Klachtenbehandeling

Klachten zijn een signaal Klachten zijn subjectief Het zwijgen doorbreken Lijden van het slachtoffer Het ongewenst gedrag doen stoppen De betrokken groep Bemiddeling Intern onderzoek

Grensoverschrijdend gedrag

Subjectief Afhankelijk van

Jezelf ( oa opvoeding, cultuur, familie) De ander De context

Grenzen overschrijden of LATEN overschrijden

Schuldvraag? Lineair, causaal denken versus circulair

denken

Onderscheid plagen vs pesten

Incidenteel Onschuldig =machtsverhoudin

g Wisselende

slachtoffers 2 richtings Weinig nadeel Vlug vergeten

Systematisch Met voorbedacht rade ><machtsverhouding Zelfde slachtoffer

1 richtings Zware gevolgen Moeilijk herstel-

aanslepend

Reacties van klager

4 fasen 1e: slachtoffer ontkent 2e: als last ervaren, strain

symptomen 3e: berusting, copingstrategieën,

vermijdingsgedrag 4e:ontsnapping in ziekte, burn-out,

depressie,zelfdoding!!

Complexiteit

5 betrokken partijen Pester - aangeklaagde( empathie?) Slachtoffer- klager ( rol ! ?,oorzaak?) Directe collega’s ( angst, voordeel,

conformisme) Leidinggevende( onwetend of passief) Niet-direct betrokkenen( weten-

vermijden)

Circulair versus lineair

Circulair denken

In een context is er altijd wederzijdse beïnvloeding

(= communicatie)

Lineair denken

Oorzaak–gevolg denken

zender ontvanger

Klacht=communicatiestoornis

Gevolgen

Slachtoffer Kent groot lijden, waardigheid wordt

aangetast Het lijden kan zich uiten in

Arbeidsongeschiktheid ( kosten maatschappij)

Demotivatie ( verminderde productiviteit)

Ernst van de gevolgen

Afhankelijk van de Duur Aard Omgeving (onbegrip, reacties) Betrokken personen

Aanpak

Luister naar beide partijen, vooraleer maatregelen te nemen

Zorg dat het stopt Overleg met de vertrouwenspersoon Schakel de preventieadviseur

psychosociale aspecten in Neem verantwoordelijkheid

Annemie LagrainPreventieadviseur Psychosociaal Welzijn

Departement BestuurszakenAfdeling Preventie en Bescherming

Boudewijnlaan 30 bus 44  1000 Brussel

tel.: 02 553 49 54

annemie.lagrain@bz.vlaanderen.be