P 309638

Nieuwsbrief Mossen en Lichenen - Planten - Paddenstoelen 2010 - 10e jaargang nr. 1 januari – februari - maart

Verschijnt driemaandelijks

Afzendadres: Coxiestraat 11 2800 Mechelen studie@natuurpunt.be www.natuurpunt.be

V.u. Willy Ibens. Coxiestraat 11 2800 Mechelen

Kantoor van afgifte: 2800 Mechelen 1 België – Belgique

P.B. – P.P. 2800 Mechelen 1

BC 7215

2

Deze nieuwsbrief wordt gratis toegestuurd aan alle geïnteresseerden. Wenst u lid te worden van één van de werkgroepen en de nieuwsbrief op regelmatige basis te ontvangen, stuur dan een briefje naar Natuurpunt Studie, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen of een mailtje naar Roosmarijn.steeman@natuurpunt.be De nieuwsbrief wordt digitaal verstuurd (PDF-formaat). Wie dit wil kan de nieuwsbrief nog wel op papier ontvangen. Wenst u de nieuwsbrief niet langer te ontvangen, geef dan een seintje. Veel leesplezier!

Wil u ons financieel steunen dan kan dat. Giften vanaf 30€ zijn fiscaal aftrekbaar.

Storten kan op rekening nr.: 230-0524745-92 met vermelding van de volgende projectnummers:

- Natuurstudie algemeen........... 2000

- Plantenwerkgroep .................. 2351 - Paddenstoelenwerkgroep....... 2301 - Mossenwerkgroep .................. 220

De volgende nieuwsbrief zal in juni verschijnen. Artikels en kalenders kunnen tot 20 mei ingestuurd worden.

3

INHOUD Statistieken waarnemingen.be 4 Tel mee tot 2010 4 Voorlopige activiteitenkalender 5 Nieuwsbrief Mossen en lichenen

Determinatieavonden in de bioruimte van de universiteit van Antwerpen 9 Mossenwandelingen 9 Sleutelen met lichenen 10 Nieuwsbrief Planten

Flower vzw – Floristisch werkgroepen 13 Met de Nationale Werkgroep Botanie op streeptocht 14 FON op excursie 18 Limburgse plantenexcursies 30 Plantenwerkgroep De Wielewaal 33 PWG Vlaamse ardennen plus 34 Planten- en zwammenwerkgroep Schijnvallei 36 Plantenwerkgroep Zuidwest-Brabant 37 Plantenwerkgroep Gent 39 Plantenwerkgroep C6 40 Plantenwerkgroep Oenanthe – Natuurpunt-Bovenschelde 42 Plantenwerkgroep Scheldeland 43 Florawerkgroep Natuurpunt Oost-Brabant 44 Plantenwerkgroep Thalictrum – Natuurpunt Geel-Meerhout 46 Nieuwsbrief Zwammen

Verslag paddenstoelexcursie Provinciaal Domein Pulhof 51 Paddenstoelenproject Vlaams-Brabant 53 Determinatie-hulp bij KVMV 54 Paddenstoelkijkweekend: 16-17 oktober 55 Provinciale Prioritaire soorten Provincie Antwerpen 55 19e Vlaamse mycologendag op 20 maart 2010 in Gent 56 Mycologia Zuid-West-Vlaanderen 57 Paddenstoelenwerkgroep Meetjesland in de kijker 58 Reist de Bloemaardster mee met zoutminnende planten? 58

4

Statistieken waarnemingen.be

Op 1 maart halen we 122.574 plantenwaarnemingen, er werden in de winterperiode ongeveer 6.000 waarnemingen ingevoerd. De planten staan nog steeds op de 4e plaats, na de vogels, de dagvlinders en de nachtvlinders. Bij de paddenstoelen kwamen er bijna 10.000 waarnemingen bij gedurende het winterseizoen en daarmee zitten we nu aan 51.905 waarnemingen..Hiermee sleept deze soortenrijke groep de 5e plaats in de wacht. De mossen en de korstmossen blijven weinig bekeken met 8.598 waarnemingen. We zouden meer mensen warm moeten maken om naar deze boeiende soortengroepen te kijken.

Tel mee tot 2010

2010 Het jaar van de biodiversiteit 2010 Het aantal soorten dat we samen met jou willen inventariseren tijdens het weekend van de biodiversiteit op 22 en 23 mei 2010 Als één van de belangrijkste natuurbewegingen in Vlaanderen kan Natuurpunt tijdens het jaar van de biodiversiteit niet aan de zijlijn staan toekijken. Zoals je weet, hebben te weinig mensen in Vlaanderen een idee van onze rijke biodiversiteit. Onbekend is onbemind: nog minder mensen weten hoe belangrijk het is om de achteruitgang van onze biodiversiteit te stoppen. Natuurpunt zet in 2010 alles op alles om het brede publiek te sensibiliseren over het belang van biodiversiteit. In 2010 eindigt de campagne ‘countdown 2010’ en valt de internationale dag van de biodiversiteit op een zaterdag: 22 mei 2010. Biodiversiteit is belangrijk en verdient elke dag de nodige aandacht. Maar tijdens het weekend van 22 en 23 mei 2010 wil Natuurpunt de 55 000 soorten die in België voorkomen letterlijk en figuurlijk in de bloemetjes zetten. Bovendien willen we duidelijk maken dat we onze kennis over de biodiversiteit voor een groot deel aan mensen zoals jij te danken hebben: vrijwilligers. We doen dit met de campagne ‘tel mee tot 2010’. Doel is om tijdens het weekend van de biodiversiteit minstens 2010 waargenomen soorten in te geven op een nationale teller. Deze teller is gekoppeld aan www.waarnemingen.be. Door jouw inzet en kennis ben jij een expert op vlak van biodiversiteit. Gebruik deze expertise. Ga mee de uitdaging aan om 2010 soorten te inventariseren tijdens het weekend van de biodiversiteit! Plan je tijdens het weekend van 22 en 23 mei 2010 activiteiten met je afdeling of werkgroep? Koppel je activiteit aan het waarnemen van zoveel mogelijk soorten. Of: laat het publiek eens kennis maken met soorten die onbekend zijn en waar jij veel over kan vertellen, bvb. kevers, nachtvlinders, … Sla de handen in elkaar met de werkgroepen en

5

afdelingen van jouw regio en voer zoveel mogelijk waarnemingen in voor jouw gebied. Het gebied dat het meeste soorten kan ingeven tijdens het weekend wint ‘de trofee van de biodiversiteit’ ! Ondertussen is het enthousiasme om mee te werken aan ‘Tel mee tot 2010’ groot en het blijft groeien. Hieronder vind je een selectie uit de activiteitenkalender met grote acties en initiatieven vanuit de planten- en paddenstoelwerkgroepen. Er werd een onderverdeling gemaakt tussen activiteiten die op zaterdag, zondag en de beide dagen plaatsvinden. Onder ‘zonder publieksactiviteit’ werden de werkgroepen/afdelingen die wel contact opnamen, maar nog geen info over publieksactiviteiten doorgaven. Half maart verschijnt het Natuur.blad met een artikel over ‘Tel mee tot 2010’ en tegen dan wil ik de activiteitenkalender graag op de Natuurpunt-website zetten. Voorlopig vind je enkel algemene info op www.natuurpunt.be/telmeetot2010. De Natuurpunters uit het zuiden van West-Vlaanderen organiseren een 1000-soortentelling op 29 en 30 mei. Een knap, grensoverschrijdend initiatief dat ook opgenomen is in de activiteitenkalender. Als je al informatie doorgaf, kijk dan na of dit juist in de activiteitenkalender staat en laat iets weten indien er info ontbreekt. Werkgroepen en afdelingen die wel plannen hebben, maar dit nog niet doorgaven, kunnen dat nu doen. Heb je interesse? Neem dan zo snel mogelijk contact op met Krien Hansen krien.hansen@natuurpunt.be of 015 - 77 01 52 Voorlopige activiteitenkalender (algemene & plantaardige activiteiten) Zaterdag 22 mei Paddenstoelenwandeling Paddenstoelenwerkgroep Westhoek Meer info: Pol Debaenst pol_debaenst@msn.com Plantenstreeptocht in de Steenbeemden - Afdeling Wielewaal Afspraak: 9u00 Badhuis, Emblemsesteenweg, Kessel. We gaan te werk zoals bij de streeptochten en noteren alle plantjes die we tegenkomen, maar noteren ook de mossen en korstmossen. Uiteraard ont-snappen kruipende, vliegende en andere beesten niet aan onze aandacht Kristine Wuyts kristine.marc@skynet.be Afdeling Zuidrand Antwerpen Antwerpen Johan Baetens baetens.johan@gmail.com 100 Soorten telling Afdeling Boven Schelde Oost Vlaanderen Luc Verstraeten luc.verstraeten13210@telenet.be De 24 uur van de natuur Afdeling Noorderkempen Antwerpen Joris Pinseel joris.pinseel@fulladsl.be

6

Ga op zoek naar de onbekende natuurin je buurt - Afdeling Kampenhout Vlaams Brabant i.s.m. VWBL Jan Wouters jan.w@yucom.be Biodiversiteit onder de loupe Werkgroep Studie van Afdeling De Wulp Afspraak: 15u00 Bezoekerscentrum De Liereman Turnhout Kris Vandersteen kris.vandersteen@natuurwerk.be De 24 uur van de natuur Afdeling Mechels Rivierengebied Ann Pinceel ann.pinceel@gmail.com Oude sokken en aanverwanten weekend JNM Bos 't Ename Pieter Blondé pieterblonde@hotmail.com Zondag 23 mei Oost Vlaanderen Ronny De Clercq 055 45 63 42 de.zonnebloem@skynet.be Afdeling Zuidrand Antwerpen Antwerpen Johan Baetens baetens.johan@gmail.com De 24 uur van de natuur Afdeling Noorderkempen Joris Pinseel joris.pinseel@fulladsl.be Biodiversiteitswandeling Afdeling WAL 9:30 Antwerpen Linkeroever Michalina Bastiaens info@natuurpuntwal.be Biodiversiteitsvoormiddag Afdeling Wielewaal 9:00 kerk Viersel Viersels gebroekt Antwerpen Tijdens deze voormiddag kan je wat shoppen tussen verschillende plekken in het Viersels Gebroekt waar verschillende soorten-groepen te bekijken zijn. We gaan wel niet in het gebied zelf want het is volop broedseizoen. Robin zette de nacht er voor de mottenval: alles kan dus nog bekeken worden. Clark legde zakken met stenen in de beek, hierop zijn hopelijk heel wat organismen komen te zitten die we bekijken en bestuderen. We bekijken uiteraard nog andere soortengroepen. Benieuwd: kom langs – maar hou ook de website in het oog voor eventuele extra’s dit weekend Kristine Wuyts kristine.marc@skynet.be De 24 uur van de natuur Afdeling Mechels Rivierengebied Ann Pinceel ann.pinceel@gmail.com Oude sokken en aanverwanten weekend JNM Bos 't Ename Pieter Blondé pieterblonde@hotmail.com

7

Nieuwsbrief MOSSEN &

LICHENEN

8

Werkgroep Mossen en Lichenen een symbiose tussen

Floristisch Onderzoek voor Natuurbehoud

& Natuurpunt

FON Voorzitster: * Chris Janssens (014/21.67.49) Secretaris: * Karl Hellemans (03/383.26.58) Penningmeester: * Jan Dirkx (014/58.64.64) Ereleden: * Juul Slembrouck (03/321.32.75) * Hubert De Meulder (03/830.13.87) Redactie: * Marie-Claire Bottu (011/68.03.01) * Jan Dirkx (014/58.64.64) * Chris Janssens (014/21.67.49) * Vera Tetsch (014/36.88.50) * Juul Slembrouck (03/321.32.75) * Henri Stappaerts (03/288.43.70) excursies op maandagnamiddag om de veertien dagen ContactpersonenNatuurpunt EDUCATIE * Hans Vermeulen (014/47.29.50) Graatakker 11, 2300 Turnhout ARTIKELS & INFO * Roosmarijn Steeman (015/29.72.22) Coxiestraat 11, 2800 Mechelen

Doelstellingen Werkgroep * bijdrage vormen voor natuurbehoud/-beheer

* ecologisch onderzoek * verspreidingsonderzoek * popularisatie van de (korst)mossen-studie

* stevige band met educatie: cursussen en initiatie-excursies

* publicaties De Werkgroep Mossen en Lichenen FON - Natuurpunt is een symbiose tussen de Werkgroep Floristisch Onderzoek voor Natuurbehoud en Natuurpunt. De werkgroep F.O.N. bestudeert al meer dan een decennium de mossen van ons land. De werkgroep opereerde in het verleden hoofdzakelijk in het Antwerpse maar richtte ook tal van excursies elders in, o.a. naar Wallonië en het buitenland. De werkgroep staat open voor iedereen die geïnteresseerd is in mossen en/of lichenen, leken of gevorderden. Op de excursies worden beginners met zorg opgevangen (educatie). Er wordt tevens veel gewerkt aan feedback naar de leden. Met dit alles poogt de werkgroep zijn steentje bij te dragen aan zowel mossen- en lichenenstudie, als aan het natuurbehoud. Ook jij kan iets bijdragen aan deze

nieuwsbrief!

9

Determinatieavonden in de bioruimte van de Universiteit Antwerpen

Heb je interesse in mossen of lichenen? Wil je wat meer praktijkervaring opdoen? Wil je leren werken met microscoop en flora? Elke eerste woensdagavond van de maand (behalve in juli en augustus) kun je dan terecht in de Bioruimte van de Universiteit Antwerpen. Onder begeleiding van een ervaren mossenkenner krijg je de kans om te leren hoe je mossen en lichenen op naam kunt brengen. Je leert met welke flora je best kunt werken, hoe je moet omgaan met een microscoop, hoe je een preparaat moet maken.

Kijk je al eens uit naar mossen, maar lukt het niet goed om er de juiste naam op te kleven? Tijdens deze avonden wordt stap voor stap uitgelegd hoe je mossen en lichenen moet determineren.

Deze avonden zijn vrij toegankelijk voor iedereen die interesse heeft voor

deze kleine, maar boeiende organismen. Dit jaar wordt zowel aan

gevorderden als aan beginners aandacht besteed. Elke avond worden

enkele basistechnieken uitgelegd die je kunt toepassen op materiaal dat je

zelf meebrengt of materiaal dat daar ter beschikking ligt.

De volgende avonden vinden plaats op woensdag 3 maart, 7 april, 5

mei, 2 juni, 1 september, 6 oktober, 3 november en 1 december. We

beginnen om 19.30 uur en ronden af tegen 22 uur. Ze vinden plaats in de

Bioruimte, kelderverdieping van gebouw U, campus Groenenborgerlaan

Universiteit Antwerpen.

De avonden worden begeleid door Dirk De Beer (mossen) en Dries Van

den Broeck (lichenen).

Inlichtingen bij Dirk De Beer (dirk.debeer@admin.provant.be of 03 240 55

60).

Mossenwandelingen

Ongeveer eens per maand wordt een mossenwandeling georganiseerd in

de omgeving van Antwerpen. Voor meer inlichtingen of suggesties kun je

terecht bij Dirk De Beer (dirk.debeer@admin.provant.be of 03 240 55 60).

Iedereen is welkom, maar inschrijven is verplicht. Op het laatste

moment kunnen excursies eventueel afgelast of verplaatst worden. Wie

niet ingeschreven is, kan niet verwittigd worden!

10

Zondag 14 maart De Kluis te Zoersel

Afspraak om 10 uur op de carpoolparking aan de E34 afrit Zoersel

Zondag 11 april Schupleer te Vorselaar

Afspraak om 10 uur aan de kerk van Vorselaar

Sleutelen met lichenen

Lichenen bestuderen is een bijzonder boeiende bezigheid die de laatste jaren geweldig aan populariteit wint. Maar goed ook, want lichenen zijn een belangrijke indicator voor de luchtkwaliteit! Het inschatten van de luchtkwaliteit aan de hand van lichenenpopulaties wordt lichenometrie genoemd. Wat lichenometrie betreft liep Vlaanderen tot voor enkele jaren hopeloos achter op Nederland, gewoon omdat niemand naar lichenen keek en er bijgevolg ook geen gegevens beschikbaar waren. Het feit dat je tot voor kort slechts terecht kon bij literatuur in vreemde talen, was voor velen een net iets te hoge drempel! Maar inmiddels wordt de achterstand met reuzenschreden ingehaald. Onder meer door het verschijnen van een bijzonder goed boek over lichenen in het Nederlands (Veldgids lichenen, A. Aptroot en K. Van Herk, KNNV). Helaas bevat het boek geen sleutel. Natuurpunt Educatie wil hieraan verhelpen door de publicatie van een determinatiesleutel voor alle lichenen in de Benelux. Bestellen kan via educatie@natuurpunt.be Bestelinfo

Prijs: leden Natuurpunt 12,50 euro, niet-leden 15 euro (excl. verzendingskosten) (186 blz.)

11

NWB

Nieuwsbrief PLANTEN

12

Plantenwerkgroepen Natuurpunt In het Vlaamse land zijn tientallen plantenwerkgroepen actief binnen Natuurpunt. Zij organiseren i.s.m. de natuurvereniging talloze excursies. De meeste excursies staan open voor beginners, er wordt dan expliciet aandacht besteed aan educatie. Veel werkgroepen doen aan inventarisatie op kilometerschaal (via het ‘IFBL-raster’) in het kader van atlasprojecten. Een reeks werkgroepen spitst zich evenwel toe op de studie en inventarisatie van natuurgebieden. Tijdens een aantal activiteiten van de werkgroep Floristisch Onderzoek voor Natuurbehoud wordt zelfs zeer nadrukkelijk aan vegetatiekunde gedaan (vegetatie-opnamen). Je krijgt als vrijwilliger de kans om hieraan actief deel te nemen en bij te leren. Informatie inventarisatie & monitoring: Roosmarijn Steeman Natuurpunt Studie Coördinator Planten, mossen, lichenen, fungi Coxiestraat 11 2800 Mechelen tel. 015/29.72.22 fax. 015/42.49.21 (tav. Studie) e-mail: Roosmarijn.Steeman@natuurpunt.be

Floristisch Onderzoek voor Natuurbehoud

FON Voorzitter: Erik Molenaar Ferdinand Coosemansstraat 24 2600 Berchem tel. 03/218.59.69 e-mail: erik.molenaar@skynet.be fon-o-foon 0474/35.53.69

FON-Website: http://users.skynet.be/fon/

Website (algemeen): http://www.natuurpunt.be (Fauna & Flora)

Nationale Werkgroep Botanie NWB

Voorzitter: André Van den Bergh Vitsgaard 9 1745 Opwijk tel. 052/35.05.18 GSM 0472/68.83.35 e-mail: andre.vandenbergh@pi.be

Ook jij kan iets bijdragen aan de

Nieuwsbrief Planten!

13

FLO.WER vzw - Floristische werkgroepen Lidgeld 2010 en abonnement op Dumortiera Een lidmaatschap van Flo.wer kost 5 euro per jaar, te storten op rekeningnummer 068-2054517-84 Wordt je voor het eerst lid, vergeet dan niet je adres en e-mailadres te vermelden. Je ontvangt een paar keer per jaar de nieuwsbrief Streepzaad (Belangeloze en belangrijke info voor alle plantenliefhebbers ter bevordering van het inventaristiewerk) en wordt uitgenodigd op de Algemene vergadering in februari en de floristendag in september. Beide dagen worden gevuld met interessante lezingen. Wens je je abonnement op Dumortiera te verlengen, dan mag je 10 euro storten op 679-0265524-35 (IBAN BE57 6790 2655 2435) Emiel van Rompaeyprijs 2009 Op 30 januari 2008 werd de tweejaarlijkse Van Rompaeyprijs uitgereikt aan de vele vrijwilligers van vzw Flower voor hun bijdrage aan de realisatie van de atlas van de Flora van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De winnaar van 2009 is ondertussen bekend en de prijs zal plechtig uitgereikt worden op de floristendag op 25 september 2010. Floristendag 2010 Zondag 25 september 2010 - kasteel van Boechout te Meise Deze floristendag wordt in eerste instantie georganiseerd om collega plantenliefhebbers te ontmoeten. Er zal tijd zijn om bijzondere vondsten te melden en op de hoogte te blijven van nieuwe onderzoeken. Noteer deze datum alvast in je agenda. Er werd een voorlopig programma opgesteld maar er is ruimte voorzien om de natuurpuntwerkgroepen in beeld te brengen. Wie interesse heeft om op deze dag een korte toelichting te brengen over de werking en (bijzondere) vondsten van de werkgroep neemt best contact op met Roosmarijn.steeman@natuurpunt.be -(015-29 72 22) die als bestuurslid in flo.wer voor Natuurpunt zetelt. Bovendien is er ook ruimte voorzien om onderzoek kenbaar te maken via posters. Gelieve dit te melden aan anne.rons@br.fgov.be zodat er voor voldoende panelen kan gezorgd worden. Tenslotte is Flo.wer nog steeds op zoek naar mensen die zich kandidaat willen stellen om in het bestuur te stappen. Geïnteresseerden kunnen zich kandidaat stellen bij Lily Gora (Lily.gora@telenet.be)

14

Met de Nationale Werkgroep Botanie op streeptocht Middenvijvergebied op Antwerpen Linkeroever 19 september René Maes was onze gids voor een streeptocht in het Middenvijvergebied op de linker Scheldeoever. René en zoon Koen hadden alle moeite om de 13 deelnemers te verplichten eerst de wegkanten van de Blancefloerlaan uit te kammen. Hier vielen massa’s Handjesgras op en noteerden we ook de interessante Kleine mantelanjer. Ook Pluimgierst, Grijskruid, Zwenkdravik, Duinreigersbek, Klein liefdegras, Straatliefdegras, Kleine leeuwentand, Sikkelklaver, de kruising x varia en Hertshoornweegbree kregen een streepje. De blauwachtige bladeren met ruwe groeven die lichtjes behaard waren gaven de doorslag om van een kweekachtige de Strandkweek die tegenwoordig Zeekweek heet te maken. Na de middag loodsten ze ons eindelijk door het door ANB ingerichte natuurgebied Middenvijver en stukjes van het Sint-Annabos en het Rot. Ons lijstje werd aangevuld met Smal vlieszaad, Zacht loogkruid, Zandweegbree, Veldhondstong, Duindoorn, Driebloemnachtschade (beide variëteiten en zelfs één lila vorm), Echt en Fraai duizendguldenkruid, Zomerbitterling, Bleekgele droogbloem, Goudzuring, Zulte, Heen, Ruwe bies, Gele watergentiaan, Zannichellia, Schedefonteinkruid, Zanddoddegras, Hazenpootje, Stijve ogentroost, Blauwe waterereprijs, Rode en welriekende ganzenvoet en andere soorten van opgespoten terreinen. In dat mulle kalkrijke Scheldezand waanden we ons soms aan de zee en de warme septemberzon zorgde nog voor een echte zomerdag. In het oudste bosgedeelte vonden we ook Boskortsteel, Groot heksenkruid, Mannetjes- en Wijfjesvaren, Brede en Smalle stekelvaren, Drienerfmuur en aan de bosrand zelfs Bosorchis. De meest frappante vondst kregen we door de attente Eric Molenaar: hij herkende tussen de massa’s Dauwbraam een populatie van Rubus x idaeoides, de kruising tussen Framboos en Dauwbraam, een soort die de meesten onder ons nog niet kenden. Langs de Charles De Costerlaan troffen we nog een groeiplaats aan van Aardaker en langs de bosrand vonden we nog de uitgebloeide stengels van gevlekte scheerling. Alles samen goed voor 289 streepjes op de lijst. Over onze excursie hing echter ook een schaduw: aan de zuidkant van de Blancefloerlaan prijkten grote reclameborden van bouwpromotoren en aan de Charles De Costerlaan hingen aanplakbiljetten van de diensten ruimtelijke ordening waarop bekend gemaakt wordt dat hier ooit de Oosterweelverbinding zal starten met de fameuze lange Wapper als orgelpunt... Een mijnterril in het voormalige Henegouwse steenkoolbekken te Charleroi 3 oktober

Op de afspraakplaats aan het station te Roux zorgde een strakke noordenwind voor de nodige afkoeling van de deelnemers. Winddichte kledij kwam vandaag goed van pas. Terwijl we op onze gids, Chris de Caluwe wachtten, zagen we plots een wagen zonder chauffeur stilletjes wegglijden. De bestuurder was geld gaan afhalen aan de bancomat en had vergeten zijn handrem op te trekken. Gelukkig kon een voorbijganger samen met Annie tijdig hulp bieden. Intussen waren Chris en Luc, samen

15

met nog twee natuurpunters van afdeling Halle aangekomen en kon Chris de 15 botanisten naar een ruime parking leiden aan de rand van het kilometerhok. Chris was vandaag jarig en trakteerde ons op lekkere taarten. Dit IFBL hok bestond uit een mijnterril en enkele verlaten sites met daar rond enige straten, waarvan we de wegbermen uitkamden. Tussen de stoepranden groeide welig het stomp kweldergras, dat dank zij het overvloedige strooizout hier zijn vaste stek had gevonden. Ook klein liefdegras groeide er en een toefje akkerereprijs stond in de boord van een tuin. Maar we waren gekomen voor de terril en de verlaten site ernaast. Naast Zeegroene zegge, Nieuwnederlandse aster, Gewone bermzegge, Borstelkrans, Slangenkruid, Wouw, Brandpastinaak, Plat beemdgras, Heelblaadjes, Geelrode naaldaar en Kransnaaldaar, troffen we er ook enkele zeldzaamheden aan zoals Zwartsteel, Driedistel, Echt duizendguldenkruid, Bleke basterdwederik, Fijne ooievaarsbek, Beemdooievaarsbek en Donderkruid. Maar de echte uitschieters van deze dag waren toch dat klein wintergroen en vooral de kleine kattenstaart, die na een eerste vluchtige blik voor vreemde ereprijs aanzien werd. Gelukkig waren Chris en Nico attent genoeg om ons op de vergissing te wijzen. Deze inventarisatiedag in deze nogal triestige grauwe omgeving van Charleroi leverde toch 238 soorten op.

Waterkanten en stadsflora te Brugge 17 oktober

Luc Allemeersch mocht ditmaal het plantenseizoen afsluiten te Brugge. Een nogal eigenaardig scenario voor onze werkgroep met parking aan het station van Brugge en van daar uit met de stadsbus naar het kilometerhok. Het was eerst even zoeken om een gratis lijnkaart te bekomen, maar Luc kon uiteindelijk de 15 deelnemers op de juiste stadsbus krijgen. Het was een hok met veel waterkanten, waarvan we hoopten toch nog wat fraais te ontdekken. Aanvankelijk leek dat wat tegen te vallen, maar gaandeweg verhoogde het aantal waarnemingen. De Muurfijnstraal, die meestal op verweerde muren aan de waterkant groeit, was al een eerste ontdekking. Voor het eerste Muurvarentje was het even wachten, maar dan vonden we ook een Tongvaren in een rioolputje en kwam Willy aandraven met Steenbreekvaren. Rode spoorbloem, Muursla, Gele helmbloem, Klein glaskruid en Muurbloem waren andere muurbewoners, maar de meest opvallende plant op de oude muren was toch wel het Kransgras, dat voor de meesten een onbekend gras was, dat sterk op een Struisgras lijkt. Uit het water visten we Grof hoornblad en Aarvederkruid, alsook Dwergkroos en Veelwortelig kroos. Enkele verruigde hoekjes waren goed voor Papegaaienkruid, Alsemambrosia, Doornappel, Wilde sorgo, Melilotus indica, Draadgierst, Wegdistel, Blauw walstro. Stinkende ballote zorgde voor heel wat discussie tussen de ssp. nigra en de ssp. meridionalis. Uiteindelijk kwam de ssp. meridionalis of foetida op het lijstje en de latere determinaties hebben dit bevestigd. Hoge fijnstraal die in elk stedelijk milieu begint op te duiken, alsook Handjesgras, Klein liefdegras en Straatliefdegras kregen een streepje op de lijst. Dit stadshok herbergde ook heel wat planten, die ontsnapt waren uit tuinen en stadsplantsoenen, zoals Kiwi, Weigela sp., Thuja plicata, Lonicera nitida, Nemesia sp., Geranium endressii, Hedera hibernica, Berberis stenophylla, Viburnum

16

rhytidophyllum, Cotoneaster dielsianus en Alchemilla mollis etc.... Deze waardige afsluiter van een geslaagd plantenseizoen leverde ons te Brugge niet minder dan 274 taxa op. Daarna konden we op een terras een veelbelovende agenda opstellen voor 2010. Ik bedank alle botanisten voor hun ijverige inzet tijdens de excursies bij het opzoeken en determineren van de talrijke planten, alsook voor de goede sfeer in de groep. Ook dank aan Nico en Karel voor de hulp bij het strepen en het opstellen van de verslagen.

Excursieprogramma De ganse dag planteninventarisatie, waarbij het gebruik van verschillende plantenboeken aan bod komt. Meebrengen: laarzen, loep, flora’s, lunchpakket met drank.

Zaterdag 27 maart Bois de Bon-Sécours Gids: Luc Allemeersch, tel. 02/361.60.54. Afspraak: 9u00 aan het station van Peruwelz Kmhok nog te bepalen, met de vroege voorjaarsflora. Zaterdag 10 april Neigembos

Gids: Paul Van Den Bremt, GSM 0474.90.02.49 Afspraak: 9u00 kerk van Meerbeke Kmhok E3.38.43, met voorjaarsbos. Zaterdag 24 april Rodebos Gids: Daniël De Wit, GSM 0477.25.10.32 Afspraak: 9u00 kerk van Ottenburg Kmhok E5.52.12, met bronbos, oud hellingbos, heide, en Laanvallei. Zaterdag 8 mei Kalkvegetatie in de Midden-Ourthe streek

Gids: Freddy Wyzen, GSM 0478.65.14.48. Afspraak: 9u00 aan het station van Bomal-sur-Ourthe Kmhok G7.52.32, met de gras-landen van Herbet, ravijnbeekje, bos, rotsen en omgeving stationsbuurt. Vrijdag 21 mei tot maandag 24 mei Botanisch Pinksterweekend in de Ahrvallei in Duitsland. Gids: André Van den Bergh, tel. 052/35.05.18; GSM 0472.68.83.35. Verblijf in halfpension in het Dorinthotel te Bad Neuenahr-Ahrweiler. Vier dagen botaniseren in de Eifel, Ahr- en Rijnvallei. Inschrijvingen afgesloten. Deelnemers krijgen op tijd een brief met de richtlijnen. Zaterdag 5 juni Ex-militair domein “Vloetemveld”

Gids: Danny Maddelein, GSM 0479.67.95.73. Afspraak: 9u00 aan de kerk van Zedelgem Kmhok C1.47.24, met typische vegetatie van militaire terreinen.

17

Zondag 20 juni tot zondag 27 juni Botanisch zomerverlof in het Kleinwalsertal (Oostenrijk). Gids: Andre Van den Bergh, tel. 052/35.05.18; GSM 0472.68.83.35. Verblijf in halfpension in het familiehotel “Berggasthof Hammerer” te Hirschegg in het Kleinwalsertal. Een weekje botaniseren in de Oostenrijkse Alpen. Inschrijvingen afgesloten. Deelnemers krijgen op tijd een brief met de richtlijnen. Zaterdag 24 juli Rozenbroeken

Gids: Jean de Prez, tel. 09/251.27.26; GSM 0472.48.42.34. Afspraak: 9u00 aan de kerk van Campo Santo te St.-Amandsberg (hoek Antwerpsesteenweg en Visitatiestraat). Kmhok D3.13.34, met vroegere volkstuinen en verwilderde natuur die omgevormd werd in parkzone. Zaterdag 7 augustus Nielse kleiputten Gids: Nico Wijsmantel, GSM 0476.66.63.68. Afspraak: 9u00 kerk van Niel Kmhok C4.55.41, met ondergelopen kleiputten, opgespoten terrein en spoorweg. Zaterdag 21 augustus Oud waterwinningsgebied “Ter Heide” Gids: Danny Maddelein, GSM 0479.67.95.73. Afspraak: 9u00 kerk van Zedelgem Kmhok C1.38.43, met nat bos, heidegebied en vijver. Zaterdag 4 september Meetjesland

Gids: Hedy Lecomte, tel. 050/54.49.24; GSM 0474.83.75.81. Afspraak: 9u00 aan de kerk van Watervliet Kmhok C3.11.21, met Isabellavaart, dijken en boerderijen. Zaterdag 18 september Burchtse Weel Gids: René Maes, tel. 03/252.41.23. Afspraak: 9u00 aan de kerk van Burcht Kmhok C4.25.44 en eventueel 42 en 43, met ontwikkeling van slikken en schorren (nieuw binnendijks getijdengebied). Zaterdag 2 oktober Waals-Brabant Gids: Chris De Caluwé, tel. 02/361.60.54. Afspraak: 9u00 aan de kerk van Wauthier-Braine. Kmhok F4.25.33, met bos en dotterbloemgrasland. Zaterdag 16 oktober Sluizencomplex te Nieuwpoort

Gids: Godfried Warreyn, tel. 058/51.80.80. Afspraak: 9u00 aan het Albert I monument, vlakbij de IJzersluizen in Nieuwpoort Kmhok C1.41.42, met oevers van verschillende waterlopen, een stukje stad en een gedeelte van een industriezone. Aansluitend vergadering voor het opstellen van de kalender 2011. Voorstellen kunnen ook vooraf telefonisch of schriftelijk doorgegeven worden aan André Van den Bergh,

18

Vitsgaard 9, 1745 Opwijk, tel. 052/35.05.18, e-mail: andre.vandenbergh@skynet.be.

FON op excursie Erik Molenaar

Stadsflora in Antwerpen: Kronenburg in Deurne 29 augustus

Vooraf

De Antwerpse wijk Kronenburg ligt in Deurne, net buiten de 19de-eeuwse omwalling, gekneld tussen het Sportpaleis, Albertkanaal en grote invalswegen. Het gebied ligt in de voormalige komgrond van de Schijn en is opgespoten met kalkhoudende zanden. Industrie en bewoning liggen vlak bijeen. De wijk kende heel wat sociale woningbouw, maar die dateert grotendeels van voor de tweede wereldoorlog. De voortuinen en groenvoorzieningen zijn niet groot, maar sinds er niet langer met herbiciden wordt gewerkt zijn de straatjes er heel wat florissanter op geworden. Bespreking Het Urbaan district is er de laatste jaren spectaculair veranderd, en dat mogen wij met deze groep optekenen. Vandaag zijn dat Nico Wysmantel (streeplijst, det. nadien), Erik Molenaar (verslag, foto's, det. nadien), Pierre Van Vooren (det. nadien), Geert Andries, Veva Van Vooren, Daniel De Wit, Mia Schrooten, Piet Coninx, Marc De Tollenaere en Staf Brusseleers. Deze laatste groeide op in de buurt en kent de situatie door en door. Wij onderzoeken enkel IFBL c4-27-12. Lakbors Aan de zuidzijde van de Bisschoppenhoflaan onderzoeken we vooral straten, keldergaten, voortuinen en boomspiegels. Het geeft een prettige floristische aanblik dankzij een lokale bevolking met een grote tolerantie voor al wat tussen de straatstenen groeit en bloeit. Er is een overvloed aan Klein liefdegras, Straatliefdegras, Europese hanenpoot, Kleine majer, Groene naaldaar, Hoge fijnstraal en Bleekgele droogbloem. Vrolijke tuinen met veel bloemen en muurtjes laten plaats voor allerlei onverwachte stadssoorten, zoals Dagbloem, Zilverschildzaad, diverse vormen Doornappel en varentjes als Muurvaren, Steenbreekvaren en Tongvaren. Zeldzaam zijn dan weer Bergcentaurie, Petunia, Grote leeuwenbek, Bleekselderij (1 ex.) en Akkermunt dat we zelfs in een muurtje zien wortelen. Een (1 ex.) rare vondst is een forse Doornappel met een erg grote kelk en gladachtige aanliggende beharing, die gedetermineerd wordt als Datura innoxia. Volgens Filip Verloove zou het ook kunnen gaan om Datura wrightii, die in Zuid-Europa in opmars is en weinig herkend wordt. De haren spreken dit echter tegen. Thermofielen zoals Zomerpostelein, Kleine majer, Straatwolfsmelk en Lavendelsoorten zijn plaatselijk abundant. Een overvloedig voorkomende tuinontsnapper is Donzige klaproos, een meerjarige papaversoort die tal van muurtjes, voetpaden en tuinen weet te bevolken. We aanzagen deze eerst als een oranje bloeiende Schijnpapaver, maar de vruchtdoos wees de andere richting uit.

19

Grote invalswegen (Bisschoppenhoflaan, Ring) De middenberm van deze tweebaansweg is enkele jaren geleden van een Sneeuwbesplantage omgezet in grasland. Hoewel het aantal drollen er ontelbaar is, gedijen er toch talrijke soorten als Grote zandkool, Gewoon duizendblad en grote kussens Handjesgras dat ondanks het vele maaien in de randen bloeit. Ook de graslanden aan de oprit van de Ring toonden een eerder kalkminnend, kleiminnend plantenkleed met veel Gewone pastinaak, Herfstleeuwentand en een overvloed aan Gewoon duizendblad en Wilde peen. Het doet wel vreemd aan de planten niet hoger dan enkele centimeter in bloei te zien; een grappig maar geldverkwistend bermbeheer. Op het voetpad van de Bisschoppenhoflaan vinden we een flinke zaailing waar aan de wortel nog een forse noot schijnt te hangen. Na vele speculaties blijkt het om Japanse mispel (Loquat) te gaan, een soort die we al eerder in keldergaten in deze stad hebben gezien.

Eriobotrya japonica Japanse mispel Rumex stenophyllus Tandvruchtzuring

Sportpaleis Aan het Sportpaleis ligt een zeer groot parkingcomplex dat deels in het hok ligt en ook raakt aan het Lobroekdok. We noteren hier zowel maritieme als urbane soorten, zoals Heen, Hangende zegge (gardenescape), Gevlamde fijnstraal, Gewone pastinaak (nergens Brand-), Zeeaster, en een keur van Ganzenvoeten. Ook Kleine zandkool is bloeiend aanwezig. In het dok waren trouwens geen waterplanten aanwezig. Boven op de viaduct staan enkele pollen Zilte schijnspurrie op het voetpad, een ongewone vondst, zelfs hier in het maritieme district. Een grote populatie Groot hoefblad en Adelaarsvaren houdt hier al jaren stand. Nederlands is hier een grotendeels onbekende taal, maar floristiek wordt hier geaccepteerd als zoete broodjes. Tijdens de ontdekking van Stijve naaldvaren passeerden de buurtbewoners met Poolse taarten en verontschuldigen zich voor de hinder aan hun eigen keldergat. De laag gelegen wijk Kronenburg is goed voorzien van Tongvaren, Steenbreekvaren, Muurvaren en zelfs Brede eikvaren. We vinden er ook Kransgras, Bleke basterdwederik en Alsemambrosia. Kanaalboorden en kaden We zoeken de noordzijde van het kanaal af en treffen de meeste soorten aan een graanoverslag. De adventieven die we hier vinden staan bijna allemaal in bloei. Zo staat er Saffloer, Cichorei, Tweehuizige amarant, Studentenkruid, Rond kaasjeskruid, Hennep, Dreps, Tandvruchtzuring,

20

Physalis angulata, Solanum sisymbriifolium (met prachtige grote bloemen en fraaie stekels) en enkele nog niet bloeiende onbekenden, waar we later graag nog eens naar gaan kijken. Besluit

Op het einde van de dag hebben we bijna driehonderd soorten genoteerd. Er is ongetwijfeld nog meer te vinden, want een groot deel van de kaden langs het kanaal bleef onbezocht. Dit werd trouwens enkele dagen later goedgemaakt, waarbij nog een tiental taxa aan de lijst werden toegevoegd. Het gaat om soorten als Kleine leeuwenbek, Vuurdoorn, Welriekende ganzenvoet, Zomerfijnstraal, Mahonia en Witte krodde. Vermeldenswaard is ook een populatie van de fraaie ondersoort van Groene naaldaar Setaria viridis subsp. pycnocoma. Op de Rode Lijst staan 2 soorten gemarkeerd als zeldzaam. Dat zijn Vijfdelig kaasjeskruid en Stijve naaldvaren. Brede eikvaren hoort ook thuis in dit rijtje, maar wie deze als aparte soort beschouwd, die krijgt dat niet uit de lijst. Naast de overvloed aan speciale soorten en nieuwkomers die niet in de Rode Lijst zijn opgenomen, vinden heel wat soorten, die het moeilijk hebben in hun krimpend natuurlijk biotoop, in de Stad een veilig asiel. Wij prijzen ons gelukkig met het afnemend gebruik van biociden in het straatbeeld. Onze dank gaat ook naar Filip Verloove, die enkele markante soorten wist te bevestigen en te verbeteren. Welke mens kan er boos zijn op een zee van kleine plantjes tussen de kasseien, als je weet dat er zoveel soorten uit Vlaanderen aan het verdwijnen zijn?

Stadsflora in Leuven: Station Heverlee en Werkhuizen Kessel-Lo 12 september 2009

Inleiding

Heverlee ligt ten zuiden van de stadskern van Leuven. Het is vooral gekend van zijn Heverleebos en de stadswijk waar we vandaag gaan rondneuzen lag in het recente verleden nog in die sfeer. Dat is ten andere ook te merken aan sommige soorten die we in die buurt noteren. 's

21

Namiddags zitten we aan de oostzijde van de stadskern, waar we een groot open terrein onderzoeken, dat nauw aansluit op de omgeving van het station van Leuven. Hier komt een immens woonproject, dus de gegevens zijn wellicht weer van vluchtige aard. Niettemin zijn de vondsten een goede afspiegeling van waar onze urbane flora naar evolueert. Van veel soorten weten we inmiddels dat ze niet in de steden blijven, maar na een korte periode de stap naar onze natuurgebieden, landbouwgronden en natuurgebieden zullen zetten. Vandaag zijn de deelnemers Nico Wysmantel (streeplijst, det. nadien), Erik Molenaar (verslag, foto's, det. nadien), Pierre Van Vooren (det. nadien), Geert Andries (gids), Veva Van Vooren, Mia Schrooten, Piet Coninx en Roger Dierckx. Bespreking

Station Heverlee Geert Andries is onze gids. We vertrekken aan het stationnetje van Heverlee in westelijke richting voor het km-hok e5-23-23. Eerst gaan we naar de groeiplaats van Fijn Venushaar, die Geert vorig jaar ontdekte. De planten zijn nog aanwezig en steken boven het keldergat uit, waarbij de sporendoosjes op de bladrand goed zijn waar te nemen. De straten zijn matig voorzien van wilde flora. Hoge fijnstraal, Klein en Straatliefdegras is hier ook al flink verspreid. Een interessante plek is de omgeving van de Sint-Lambertuskerk. Er is in de laag haksel allerlei exotisch verschenen. Opvallend is Valse wingerd en Driebladige wingerd, Laurierkers, Herfstpaardenkastanje (mogelijk alleen via uitlopers verspreid) en Esdoornbladige plataan. In de losse snippers van het warme substraat is Ierse klimop echter de baas. In de kortgeschoren graslandjes eromheen staat heel wat Kleine leeuwentand. Blauw walstro is opvallend talrijk aanwezig. Tegen de muurtjes is deze nog in bloei. Verderop in de straten zien we ook Oranje havikskruid in de gazons. Tussen de straatstenen groeien in deze buurt ook Kuiflavendel, Muurbloem, Grote tijm en Dalmatiëklokje. Een leuk voorval is de vondst van Solanum melongena (Aubergine, Eierplant) in een voortuin. De eigenaar is thuis en verklaart dat de ter plaatse gekiemde zaden door zijn vrouw zijn meegebracht uit Thailand. De bleke eieren zien er smakelijk uit en zijn Thaise vrouw bereidt er heerlijke maar superpikante gerechten mee. Toch wel straf: dit is de enige van oorsprong Aziatische Solanum in cultuur. In de wat oudere straten verschijnen Muurvaren en Tongvaren op de muurtjes, evenals Muurleeuwenbek, Levensboom, Schijncypres, een doornloze rozensoort, Rode spoorbloem en Hemelboom. Op een oud muurtje bloeit nog heel wat Grasklokje, in gezelschap van Brede lathyrus en Stokroos. Uitstaande vetmuur is regelmatig te zien, en meermaals tussen Liggende vetmuur. In een iets meer residentiële wijk vinden we Roze ooievaarsbek, die uitzaait onder heggen en tussen het plaveisel. Op enkele plaatsen groeit langs de weg nog een tuinontsnapper, een Weigelia, met spitse opstaande haakjes op de bladrand. We vinden de moederstruik, maar tot een soortbepaling komt het niet. Op de oude stafkaart zie je nog hoe bosrijk deze buurt moet geweest zijn. Hiervan getuigen wellicht de verspreide vestigingen van Boskortsteel en Grote veldbies in tuinen en straten. Hazelaar is talrijk aanwezig: we kunnen de ganse morgen noten rapen en kraken. Als we terugkeren naar het station ontmoeten we nog een zaailing van Clematis

22

op het voetpad. Verderop in de straat staat de blauwbloeiende Clematis alpina, met identieke bladeren. Deze Middeneuropese soort is door ons nog niet eerder uitzaaiend aangetroffen. Deze wat buiten de stad liggende wijken leveren toch heel wat urbicolen op. We hebben al meer dan 200 Leuvense taxa op de lijst. Werkhuizen Kessel-Lo Na de middag hernemen we een hok (e5-14-33) dat we 10 jaar geleden al eens bezochten. De situatie is dermate veranderd, dat we heel wat anders hopen te vinden. Eerst concentreren we ons op de voormalige NMBS-werkplaats, waarvan een deel van de werkhuizen voor kringloop zijn ingericht. Hierachter ligt een betaalparking en een groot ruderaal terrein, vol pioniers. Een deel van de vondsten is duidelijk voormalige spoorwegflora. Typische soorten zijn Zomerfijnstraal, Japanse kwee, Kleine leeuwenbek, Bosrank, Bonte wikke, Beklierde nachtschade, Vlasbekje, Late guldenroede, Wilde reseda, Hongaarse raket, Nieuw-Nederlandse aster en Amerikaanse kruidkers. Opnieuw hebben we pech: nog nooit hebben we die algemenere Dichtbloemige kruidkers te zien gekregen! (Hierbij de foto van de haartjes op de stengel.) Natuurlijk ontbreken Straatliefdegras, Groene naaldaar en Klein liefdegras niet. In het open zandig stuk op de werf vinden we een heel keur van nitrofiele pioniers, zoals Zeegroene ganzenvoet, Goudzuring, Grijze mosterd, Doornappel, Harig vingergras en Blaartrekkende boterbloem. Enkele jonge, kruipende bramen van 3 meter lang blijken vestigingen van Armeense braam. Merkwaardig vinden we ook de aanwezigheid van Zandstruisgras, een soort die blijkbaar buiten de heide al eens meer in het urbane district opduikt. Er staat ook Witte balsempopulier, de hoogste pionier, naast Boswilg, Witte en Grauwe abeel, Ruwe berk en Schietwilg. Op de mineraalrijke, natte bodem groeit ook Ruwe bies, een zeer zeldzame brakwatersoort. In de buurt staan rozetten van Grove varkenskers, en een zee van Europese hanenpoot en Melganzenvoet. Daarna vinden we enkele exemplaren van een ogenschijnlijk afwijkende vorm van Zachte ooievaarsbek. Het gaat hier om Ronde ooievaarsbek, een zeer zeldzaam urbicool, dat we voornamelijk kennen uit Wallonië. De rozetblaadjes zijn spits ingesneden en vertonen op de rand van het dal een rode vlek. De roze kroonbladeren zijn klein en ongedeeld, de kelk en de steel zijn lang beklierd en behaard. Dat wordt opletten, want die kan immers over het hoofd zijn gezien op vele stadsexcursies. Een vrij zeldzame waarneming is die van Koninginnepage (rups) op haar waardplant, Wilde peen. In het buitengebied is deze soort sterk achteruitgegaan. Ze 'floreert' echter nog in thermofiele wegbermen, tuinen en het urbane district. Net als vorige keer in Deurne staat Kransnaaldaar hier gewoon op de stoepen. De zon begint te steken als we terug gaan naar het station. Aan de fietsenstalling staat er werkelijk veel Ronde ooievaarsbek, samen met een keur van kalkminners. We gaan nog even de stad in maar de flora is er grotendeels beperkt tot de keldergaten. Hierin vinden we Muursla, Vijg, Steenbreekvaren, Mahonia, Tongvaren, Schijnaardbei, Vlinderstruik en Muurleeuwenbek. Als we tenslotte terug aan het kringloopcentrum zijn, vinden we naast de geparkeerde wagens onder een rioolrooster een aantal zeer grote exemplaren Tongvaren. Hier

23

staat ook een fraai exemplaar van Cotoneaster x watereri. Niet zo veel, maar heel wat anders gezien dan deze morgen… Besluit Vandaag zien we bijna 300 soorten, waarvan er sommige zeer zeldzaam in ons land verwilderen (of zich spontaan voortplanten). Ronde ooievaarsbek en Fijn venushaar zijn zeer zeldzaam en worden alleen gevonden in het urbaan district. Een 50-tal soorten staat niet eens in het Register Flora Vlaanderen, maar soms betreft het ondersoorten, die geen van allen zijn opgenomen. Op de Rode Lijst staan de inmiddels klassieke stadssoorten Grasklokje en Muizenoor (Achteruitgaand), Grote tijm (Kwetsbaar) en tenslotte Muurbloem en Rode spoorbloem (Zeldzaam). Een leerzame dag met enkele fameuze hersenbrekers! Floristisch onderzoek dorpscentrum Terhulpen (Grote Vijver) 26 september Vooraf De vallei van de Zilverbeek (Argentine) ligt aan de zuidkant van het Zoniënwoud, en voedt de Grote Vijver van Terhulpen, stroomt door het Solvay Park en door de dorpskom. Er zijn allerlei plannen om dit grote geheel weer leven in te blazen en als een snoer van natuurverbindingsgebieden te laten werken. Voorlopig is van dat laatste niet veel te zien. De diepe vallei is bovendien een Bellevue die door de aanhoudende villaverkavelingen niet meer te zien is. Wij doen ons best om het geheel van hoog tot laag te doorsnuffelen naar wilde flora. Terhulpen ligt nu in Waals-Brabant op de taalgrens, maar voor ons is het grotendeels Urbaan district. Voor de duidelijkheid: de Grote Vijver, evenals de fraaie domeinen er rond, zijn niet toegankelijk en we zijn er niet in geraakt. Er zijn geen Waalse floristen opgedaagd, en we brengen de dag door in volgend gezelschap: Nico Wysmantel (streeplijst, det. nadien), Erik Molenaar (verslag, foto's, det. nadien), Pierre Van Vooren (det. nadien), Geert Andries (gids), Veva Van Vooren, Daniël De Wit en Marc De Tollenaer. We beperken ons tot het IFBL-hok e4-58-33. Foto's van de speciale vondsten staan ook op waanemingen.be, in groot formaat. Bespreking

Station Terhulpen De grote parking naast het station is ons eerste object. Hier zijn de hellingen rond de spoorbaan verbost met soorten van rijke, kalkhoudende bodems, met fraaie sluiergemeenschappen vol Bosrank, Heggenduizendknoop en Haagwinde. Ruige klaproos en Kandelaartje zijn volop aanwezig. We vinden er o.a. ook Kransnaaldaar, Klein liefdegras en bovenal: geen Hoge fijnstraal. Dorpscentrum Het is hier volop feest, met braderijen en rommelmarkt. Het is niet makkelijk om hier een goed onderzoek te zoek, maar we vinden al meteen Gewoon barbarakruid in een boomspiegel, Muurvarentjes op de oude muren en Gewone veldbies op het voetpad. In een verlaten boomgaard

24

groeien heel wat graslandsoorten, waaronder Muizenoor. Als we dieper naar de Argentine afdalen passeren we de Grote vijver, die we met de verrekijker grondig afspeuren, zodat we al meteen heel wat oeversoorten op de lijst hebben. Als we de beek kruisen komen daar nog heel wat soorten bij. De meest opvallende neofiet hier is Kiwi, zoals gewoonlijk gekiemd op de waterrand en wortelend op een muur. Het water ruikt ver van fris, maar er gedijt toch Slanke waterkers in het sombere duister. Onder de varens op de muur bevindt zich ook Tongvaren. Aan de andere kant van de brug is het minder verbost. Op de muren staat Brede eikvaren en Viltige hoornbloem, in het water naamloos Sterrenkroos en Grof hoornblad. Het is verbluffend. Als we nu reeds stopten met de inventaris, dan hadden we al een representatieve goedgevulde lijst! Residentiële oude wijk In de zijstraten die uit de vallei oplopen vinden we zelfs Speenkruid, waarvan de knolletjes los gespoeld zijn door erosie. De heggen zijn hier goed uitgegroeid en verbergen heel wat bossoorten, zoals Geel nagelkruid, Kruisbes, Ruwe iep, Rode bes, Dolle kervel en Muursla. Op de oude muurtjes vinden we o.a. Rotsschildzaad, Leylandcipres, Tuinaardbei, en heel wat Lonicera pileata. Dalmatiënklokje en Kruipklokje zijn (zoals gewoonlijk) samen aanwezig. Voorts staat tussen de straatstenen Berberis thunbergii cv. Atropurpurea, Alchemilla mollis, Akelei, Stokroos, diverse Asters, Slaapmutsje, Bloedooievaarsbek en Cotoneaster dielsianus, dat ook epifytisch voorkomt. In de bermen door de villawijk staat ook de veelkleurige Primula x polyantha. Vooral straatjes met kasseitjes zijn rijk begroeid. In een boomspiegel staat Liggende klaver. Als de honger zich doet gevoelen, breken er allerlei twijfels los. Opnieuw buigen we ons over de Japanse duizendknoop, die wij waarschijnlijk Fallopia x bohemica moeten noemen, maar echt duidelijk is het met de veldloep niet. Ook later speelt de twijfel bij gebrek aan echt goede literatuur. Later bezorgd Pierre ons een goed criterium uit een monografie over dit Fallopia-complex, maar materiaal van enkele dagen oud is al niet meer geschikt om te bekijken onder de bino. Begraafplaats

De dodenakker is een trieste doodgespoten vlakte. Op de oude muren staat vooral Muurvaren en Muurleeuwenbek, maar plaatselijk ook veel Steenbreekvaren. In de gazons vermelden we Tijmereprijs, IJzerhard, Margriet, Kraailook en tenslotte Oranje havikskruid. Een ontsnapper die blijkbaar wordt getolereerd is Lavendel. Site Pont Cassé Na de middag pikken we weer aan bij de Argentine, die door een bosachtig park loopt. Vlak hiertegen is een enorm sportcomplex neergezet, waarvan de parking het enige goed idee is. Onnodig te zeggen dat er weer volop Japanse duizendknoop wordt bekeken, zonder we wezenlijk conclusies trekken. Via een bruggetje (met Armeense braam) komen we in de site naturel. De beek is echter een beter onderwerp, waarin Stomphoekig sterrenkroos, Aarvederkruid en Slanke waterkers groeien . Er is een zeer beperkte overstromingszone, met zitbanken en ‘verharde’ weg, waarin we soorten als Boskortsteel, Boszegge, Hangende

25

zegge, Slanke zegge, Groot heksenkruid, Bosereprijs en Moesdistel zien groeien. Zelfs Slanke sleutelbloem is nog herkenbaar. Er liggen ook enkele modderige depressies in de komgrond, waarin niet alleen gigantische pollen Wijfjesvaren groeien, maar ook een enorm groot en stevig gras, waarschijnlijk Zizania latifolia (Waterbamboe). Deze meerjarige exoot heeft al een groot oppervlak gekoloniseerd via uitlopers, maar komt bij ons niet in bloei. Het is trouwens een populaire groente in China. In de oevervegetatie vermelden we nog Bloedzuring, Grote egelskop, Moerasandoorn, Echte valeriaan en Geoord helmkruid. Verderop in het bos is het huilen met de pet op. Tapijten met Ierse klimop en Schijnaardbei wisselen er af met de cultivar van Gevlekte dovenetel en Bonte gele dovenetel.

Sportvelden Park Solvay Op een zandig, vertrapt rugbyveld treffen we allerlei pioniers aan, zoals Kleine varkenskers, Behaarde boterbloem, Grote windhalm, Grote leeuwenklauw, Kleine majer, Harig vingergras, Klein kaasjeskruid en Europese hanenpoot. In de bosrand staat ook Canadese kornoelje te verwilderen. De ‘wachtkamersoort’ Witte esdoorn is hier jong aanwezig. De zaailingen bevinden zich op ruim 70 meter van de moederboom in een dreef verderop. Nieuwe villawijk Terwijl het steeds warmer wordt klimmen we weer uit de vallei naar de rand van het leemplateau, waar ooit akkers met wuivend koren lagen. In deze nieuwe verkavelingen treffen we heel wat onverwachte zaken aan. Hier staat heel wat meer Straatliefdegras dan beneden, op de stoepen vinden we herhaald Lavendel, Cotoneaster en Echte tijm. We vermelden graag Aardbeiganzerik en Bleeksporig bosviooltje in de gazons en onder de heggen. Een complete verrassing is een grote populatie Tuinpeen, in de goot en tussen het plaveisel. Bovendien is het vergezeld van Akkerereprijs en Kleine wolfsmelk, waarvan de laatste hier een populatie van een 50-tal zaadzettende planten heeft opgebouwd. Op de werf van een huis in aanbouw ziet het er veelbelovend uit. In een zee van Melganzevoet staat er weer Kleine wolfsmelk, vergezeld van Kleine leeuwenbek, Zwarte nachtschade met oranje bessen (Solanum nigrum subsp. nigrum var. Atriplicifolium f. Chlorocarpum), Spiesleeuwenbek en Hondspeterselie. Er staan ook een aantal ons onbekende composietjes, die heel wat van Fijnstraal weg hebben. Dit wordt uitgebreid gekiekt en voorzichtig ingezameld. Er staat wat Trosgierst op de vergraven leem. Verbazend toch, hoeveel akkersoorten we de laatste jaren terugvinden in villawijken op verlaten landbouwgrond, en dit terwijl we in de bewerkte akkers haast niets meer ontdekken. Als we denken dat we niets nieuws meer zullen tegenkomen ontdekken we nog een vindplaats van Kransgras op het voetpad. Besluit

Meer dan 300 taxa zijn vandaag genoteerd. Ondanks de verstedelijking hebben we hier nog een aantal natuurlijke situaties die het soortenaantal op peil houden. Vooral de oude residentiële 'Brusselse' wijken tellen nog een legio aan originele bossoorten. Natuurlijk zaaien er ook heel wat

26

notoire wachtkamersoorten uit. Door het verminderd gebruik van biociden in het openbaar gebied, de vergrijzing van de bewoners en de opwarming van het klimaat is de slotsom eenvoudig gemaakt. Ondanks de mooie herfstresultaten in het zgn. bos- en natuurgebied wordt dit biotoop stilaan overmeesterd door pestsoorten. In de literatuur wordt o.a. de Pont Cassé als een voor de natuur bijzonder belangrijk gebied voorgesteld, met zelfs Grote weerschijnvlinder op het infopaneel. Het is duidelijk dat het plaatsen van een infobord onvoldoende is voor het behoud van de biotoop. Het moet door soortspecifieke ingrepen worden gered van de verdringing door onnatuurlijke populaties die de mens onnadenkend sluikstort of aanplant. Dat vraagt moed, werk en vakkennis, die niet altijd beschikbaar zijn, al betreft het een gewone, door ons land onderschreven Europese richtlijn. We overlopen even de 'Rode Lijst' alsof we enkele meters terug over de taalgrens zouden springen. Als “achteruitgaand’ wordt Muizenoor vermeld. Kleine wolfsmelk is “kwetsbaar” (dat is zeer terecht), terwijl Slanke zegge en Brede eikvaren zijn opgegeven als “zeldzaam”. Solanum nigrum f. chlorocarpum is volgens zeggen niet meer zo zeldzaam als opgegeven in de Flora van 1998. Ongeveer een vijfde van de gevonden soorten staat niet in de Atlas, wegens ondersoort of bizarre neofyt. We noteren op onze uitstappen ook 'Verwilderde planten'. Dus de al of niet bewust aangeplante en/of uitgezaaide planten die zich spontaan uitbreiden maar waarvan nog niet zeker is of ze ook zijn ingeburgerd. De meeste zaailingen hebben een kleine kans om zaden achter te laten en aldus bij verdwijnen van de moederplant de populatie verder te zetten. Het is in deze lijsten niet mogelijk dit te zien, maar in het veld is niet anders mogelijk dan te vermelden wat we subspontaan waarnemen. We hebben dan ook veel zaken niet genoteerd, omdat ze niet duidelijk de stap naar de buitentuinse vrijheid hebben genomen. Toch blijft het belangrijk om alle fenomenen te registreren. Ook al komen ze niet in de Florabank.

Stadsflora Mechelen-Zuid 10 oktober

Inleiding

De vallei van de Zenne is ernstig opgehoogd en vergraven. De oude stafkaart toont ons km-hok d4-37-23 nog als een open landbouwlandschap zonder snelweg. Tussen Technopolis en de Watertoren bevindt zich een uitgestrekt industriepark. Vandaag verkennen we deze strakke omgeving, die blijkbaar heel wat verrassingen te bieden heeft. Het terrein is verscheiden. Zo zijn er brede industriewegen, vele gazons, bosrestantjes en greppels die enigszins verwijzen naar het verloren landschap. Er is in het noordelijk deel een woonwijk in de schaduw van de watertoren Mechelen-Zuid, de hoogste watertoren van de wereld. Het gezelschap bestaat vandaag uit Nico Wysmantel (streeplijst, det. nadien), Erik Molenaar (verslag, foto's), Pierre Van Vooren (det. nadien), Geert Andries (gids), Veva Van Vooren (foto's), Daniël De Wit, Miel Wagemans, Piet Coninx en Mia Schrooten. Deze laatste twee zijn vandaag trouwens 50 jaar getrouwd! Het wordt dus een feestelijke laatste streeplijst van dit seizoen. De weergoden zijn ons vooral ‘s namiddags gunstig gezind. Foto's van de speciale vondsten staan ook op waanemingen.be.

27

Bespreking

Verkeersflora Het industrieterrein wordt door heel wat vrachtwagens bediend. Vandaag is daar minder van te merken, maar de typische flora die zich hier aandient liegt er niet om. Zo vinden we overal zouttolerante flora, met o.a. Hertshoornweegbree, Stomp kweldergras, Spiesmelde, Klein en Straatliefdegras. Zilte schijnspurrie (met zeer kleine volledig ongevleugelde zaden). Andere opmerkelijke soorten zijn Echt bitterkruid, dat overvloedig voorkomt, soms vergezeld van Sikkelklaver. We belanden ook even in het aangrenzend hok d4-37-41, waar we aan een laadplaats Gekielde dravik (!) , Stijf ijzerhard en Wouw noteren. In het hok zit ook een stukje snelweg, waar we bloeiende Pastinaak (de echte) en Stijf havikskruid vinden. Plaatselijk heeft Brede lathyrus, met de brede elliptische blaadjes, meerdere standplaatsen veroverd. De gemaaide exemplaren vertoonden kenmerken van Boslathyrus, maar de steunblaadjes waren te groot. Graslanden Een groot deel van het hok bestaat uit allerlei artificiële graslanden, die horen bij de imposante kantoren. Zo vinden we vreemde combinaties als Ruw walstro naast Kleine leeuwentand, Margriet en Doornappel (var. tatula). Uit de massale aanplant van Lonicera nitida zijn overal zaailingen te zien, waar de maaimachines net niet aankunnen. In de bermen aan de woonwijk groeit er zelfs Dubbelkelk naast Wilde chicorei. Een fraaie vondst is een Tuinpeen van jewelste, maar het herbariummateriaal wordt verorberd door Veva. In dat zelfde grasland heeft zich een grote populatie Handjesgras gevestigd. Naast de watertoren ligt een ruig grasland, waar we nog Heelblaadjes, Stijf havikskruid en Gladde witbol in bloei vinden. In de namiddag doorzoeken we een groot heischraal graslandcomplex, plaatselijk met vreemde geschoren builen, gedomineerd door diverse haarmossen. Hier bloeit nog wat Kruipganzerik, vergezeld van Kleine klaver, Liggend hertshooi, Gewone veldbies, Hazenpootje, Bleekgele droogbloem en Fijn schapengras. Woonwijk Hier wordt nog volop gebouwd, de laatste open percelen gaan er aan. Op de voetpaden verschijnen de eerste rozetten van Blauwe druifjes. In een akkertje in een voortuin heeft zich een grote kolonie van de cultivar van Driekleurig viooltje (cv.'Hortensis' ) gevestigd, vergezeld van Hoenderbeet, Europese hanenpoot en Groene naaldaar. De klassieke escapes zijn Lavendel, Kruipklokje en Late guldenroede. Er werden geen varens op muurtjes gevonden, tenzij Mannetjesvaren. Waterpartijen De oevers van een watervoerende geul zijn volledig aangeplant met Sneeuwbes. De oorspronkelijk bodem is er echter nog aanwezig en op de kanten groeit nog IJle zegge en Kale jonker. In dezelfde waterloop groeit Haaksterrenkroos.

28

Hagen, houtsingels en bosrestanten Bijna alles is overgroeid met agressieve exoten, zoals Ierse klimop, Sneeuwbes en Armeense braam. Langs de autostrade zijn, door klepelwerkzaamheden op de benedenberm, fragmenten over honderden meters in de grond geduwd en weer uitgeschoten. Enkele exemplaren Mansbloed hebben zich op een stenen richel in de diepe schaduw gevestigd en hebben nog bessen gevormd. We zien Knoppergallen op de napjes van Zomereik, die met duizenden samen met de klein gebleven eikels afvallen. Hierin zitten de larfjes van de Galwesp Andricus quercuscalicis. Aan de watertoren groeit een al wat ouder exemplaar Hibiscus syriacus onder Boswilg, goed herkenbaar aan de typische grijze schors, en nooit eerder verwilderd geweten op zo’n afstand van bewoning. Onder een heg zien we nog Marjolein, Vingerhoedskruid en zaailingen van Witte esdoorn, 10 meter van de moederboom. In de Ierse klimop vermelden we o.a. Moerasandoorn, Eénstijlige meidoorn, Plataan en Zomereik. Besluit Vandaag hebben we zo'n 250 soorten gevonden, waarvan er geen enkele voorkomt die momenteel bedreigd is. Er zijn ook maar zeven Oud-bossoorten in het hok, waarvan de meesten niet in bosverband voorkomen, maar in het Urbane district, bv. op en langs muren. IJle zegge staat langs een greppel onder enkele oude knotbomen, wellicht het enige oude en niet opgehoogde deel van dit restant Zennevallei.

Excursiekalender 2010 fon-o-foon 0474/820471 Zaterdag 3 april Hoeilaart: Zavelborre en Ijsevallei (e4-48-34)

Afspraak: 9u15 aan de kerk van Hoeilaart Meer info: Nico Zaterdag 17 april Dachelenberg – Kalevoet voorjaarsbos (e4-45-31)

Afspraak: 9u15 aan de kerk van Drogenbos Meer info: Nico Zaterdag 1 mei Waardamme (Oostkamp): Zorgvliet

Vervallen kasteelgebied met voedselarme vijver (ijskelder) (d2-12-11) Afspraak: 9u15 kerk Waardamme (Oostkamp). Meer info: Pierre Zaterdag 15 mei Ukkel: Kauwberg en Avijl Voorjaarsbos en spoorlijn. (e4-45-24) Afspraak: 9u15 kerk St.-Job Meer info: Nico Zaterdag 29 mei Wingene: Vagevuurbossen

Bossen met opengemaakte plekken op zandgrond (c2-53-43) Afspraak: 9u15 kerk Wildenburg Meer info: Pierre

29

Zaterdag 12 juni Meerbeek: dorpsrand met bossen, meersen, velden en urbane elementen (e5-11-42)

Afspraak: 9u15 aan de kerk van Meerbeek Meer info: Nico/Daniël Zaterdag 3 juli Ruiselede : Visserij

Bos, vennetje en landbouwgronden d2-14-23 Afspraak: 9u15 kerk Kruiskerke Meer info: Pierre Zaterdag 10 juli Beernem: Gevaerts

Vaarttalud en verlaten militair domein (c2-43-41) Afspraak: 9u15 kerk Beernem Meer info: Pierre Zaterdag 7 juli Leuven: Heverlee Philipssite en Abdij van Park (e5-24-13) Afspraak: 9u15 station Heverlee Meer info: Nico Zaterdag 31 juli Niels Broek, perceelsinventarisatie

Atlasgegevens Moerasmelkdistel en Dodemansvingers Afspraak: 9u15 kerk Niel Meer info: Nico Zaterdag 14 augustus Mollendaalbos Onderzochte bermen en boszomen (e5-44-12 en e5-44-21) Afspraak: 9u15 kerk Bierbeek Meer info: Luc Zaterdag 28 augustus Historische industriegebieden langs de Vesder

Afspraak: 9u15 station Verviers Meer info: Geert Zaterdag 11 september Averbode Bos en Heide

Monitoring plagwerken Afspraak: 9u15 hoofdingang Abdij Meer info: Luc Zaterdag 25 september Lokeren: urbaan district en Durme (c3-57-11) Afspraak: 9u15 Station Lokeren Meer info: Nico Zaterdag 9 oktober Aalst: urbaan district en Dender (d3-58-11) Afspraak: 9u15 station Aalst Meer info: Nico Zaterdag 23 oktober centrum Antwerpen Muurflora en kaden van de historische binnenstad (c4-26-23)

30

Afspraak: 9u15 Loodswezen Antwerpen Meer info: Dit jaar houden we opnieuw contact met andere plantenwerkgroepen, ook binnen het onderzoek voor Natuurpunt. Steden komen opnieuw aan de beurt. Voor onze onderzoeken gelden de volgende afspraken. In principe gaat het om dagexcursies; wie in de voormiddag mee wil kan dat. Aanpikken voor de namiddag gaat per fon-o-foon. Samenrijden is de boodschap. Contacteer in elk geval de tochtverantwoordelijke of de fon-o-foon 0474/820471. Wij staan open voor alle belangstellenden; zelfs absolute beginners zijn welkom. Vergeet geen (laarzen, loep, flora en) picknick mee te nemen! "We middagmalen gaarne in een volks café." Tochtverandwoordelijken: Eric Erik.Molenaar@skynet.be Nico nico.wysmantel@telenet.be Geert treegovi@hotmail.com Luc luc.vervoort@natuurpunt.be Pierre pierrevanvooren@hotmail.com Daniël daniel.dewit@skynet.be

Limburgse plantenexcursies

Natuurstudiewerkgroep Natuurpunt Hasselt-Zonhoven Coördinatie: Jan Wyers: 0475 31 37 09, jan.wyers@skynet.be Johan Royeaerd: 0486 031 131, johan.royeaerd@fulladsl.be

http://users.telenet.be/natuurpunthasseltzonhoven/

Verslaggeefster Myriam Timmermans

26 augustus 2009 Planten op het Domein Kiewit

Met 18 + 1 nakomer kwamen we voor de laatste keer dit seizoen samen op de parking in Kiewit om planten te inventariseren. De bedoeling was

31

ook insecten en vlinders in de netjes te vangen, voor zover die elders nog geen slaapplekje opgezocht hadden. We stapten langs het kasteel, langs de geitenstal in heropbouw, via de Lindenlaan waar Jos ons wees op een bult in het landschap waar ooit het putven geweest was (maar dat tijdens de oorlog met alles en nog wat opgevuld werd). We sloegen rechtsaf aan de Meidoorn en aan het einde van de Amerikaanse eiken links door het poortje naar de wei met de eenzame eik, waar vaak de Galloways grazen en waar ons kilometerhok begon. Voordien zagen we Heksenkruid aan de bosrand staan, een oud volksgeloof wil dat je dan verdwaalt, maar we hebben de parking na de wandeling toch goed terug gevonden. Langs het pad stond Smalle weegbree, een tredplant. Tredplanten hebben niet perse graag dat er over hen gelopen wordt, maar zij zijn meer dan andere planten bestand tegen betreding en hebben dus een concurrentieel voordeel. De Grote weegbree, met een breder blad, kan er nog beter tegen en groeit vaak op paadjes. Die planten ‘gebruiken’ de passanten om hun wat kleverige zaden naar verdere oorden te brengen. In de wei stonden hele verzamelingen uitgebloeide Akkerdistels. Deze houden wel van voedzame plekjes en met hun ondergrondse wortelstokken kunnen ze op korte tijd flink wat terrein inpalmen. Akkerdistel heeft geen stekels op de stengel en op de schutblaadjes, wel op de bladeren. De licht roze bloemen ruiken naar honing en bevatten veel nectar. Akkerdistel wordt daarom door insecten geliefd (Distelvlinder), vogels (als bijvoorbeeld de Distelvink) vinden er een veilig plekje. Kale jonker heeft wel stekels op de stengel en de bloem is donkerpaars van kleur. Het kaal slaat dus niet op weinig stekels wel op weinig bladeren langs de stengel. Speerdistel herkennen we aan de pijlvormige punt aan de bladeren en bolle stekelige bloemhoofdjes. Op wat normaal vochtige plekken stond Waterpeper en Pitrus, versierd met witte, buisvormige coconnetjes. Er stonden allerlei grassen in de wei: Kamgras (dat eerder op een haarborstel lijkt), de vierkante halmen van uitgebloeid Reukgras, Timoteegras, de zachte aren van de Gestreepte witbol, Kropaar, waarvan de aartjes al ontkiemden terwijl ze nog in de halm zaten, een vertakt Engels raaigras. Een verzameling Vlasbekjes (vroeger Vlasleeuwenbek) zorgde voor een gele toets aan de bosrand. Het Vlasbekje is een plant uit de Weegbreefamilie, maar dat zou je op zicht niet zeggen. De planten lijken als ze nog niet bloeien veel op jong vlas. Doordat de bloem door middel van de onderlip is afgesloten, kan de bestuiving alleen gedaan worden door krachtige insecten zoals hommels of bijen. Omdat de nectar achter in het lange spoor zit, blijven vooral langtongige hommels over. Terwijl onze voorzitter Jos vertrok om te zorgen dat zijn werkvolk wat te drinken zou hebben, sleutelden enkelen de Beklierde bastaardwederik uit. Om de kliertjes op de stengel te zien was een goede loep nodig. We noteerden nog Jacobskruiskruid, Ratelaar, Grasmuur en Duizendblad. Om de ‘akker’ te bereiken, moesten we een dubbele draadversperring overwinnen. Perzikkruid, Liesgras maar vooral Hanepoot en Ruw vingergras (met tongetje en behaarde schede) hadden het land ingenomen. We zagen ook Rosse en Geknikte vossenstaart. De boer had een strook ruim bemest. We noteerden Krulzuring, Klein kruiskruid, Echte

32

koekoeksbloem, Veerdelig en Zwart tandzaad, Veldrus, Zomprus, Greppelrus en Waterbies, Egelboterbloem, Moeraswalstro, Moeras-droogbloem en de grotere Bleekgele droogbloem. We staken de Heidestraat over ter hoogte van de Mokenweg, daar wandelden we langs een maïsveld en een stukje bos met Grove den, Zilverspar, Fijnspar en Douglas. Aan de rand werd een Geaderd witje verschalkt. In en rond de vennetjes vonden we dan weer een andere reeks planten als Waternavel, Gewone dopheide, Vlottende bies, Snavelzegge en Rietgras.

Plantenwandelingen 2010

Wandelschoenen of laarzen zijn aangewezen, evenals loep en flora’s.

contacpersonen: Jan Wyers 011 81 55 33, jan.wyers@skynet.be Bart Wursten, ndundu@zol.co.zw.

Woensdag 5 mei Rode Vijvers

Afspraak: 18u30 aan de kapel O.L.V. Boderdal te Hasselt

Woensdag 12 mei Tommelen Afspraak: Spoorwegstraat onder de brug van de grote ring, waar deze de spoorweg overgaat. Om 18 30 u. tot het donker is.

Woensdag 19 mei Sluisbemden te Diepenbeek. Afspraak: 18u30 achteraan op de parking van kinepolis te Hasselt.

Woensdag 26 mei Oostelijk deel van de Mombeekvallei. Afspraak: 18u30 op de parking aan de elektriciteitscabine op het kruispunt Sasput-Muntelbeekstraat te Sint-Lambrechts-Herk.

Woensdag 2 juni de Pomperik, te Diepenbeek. Dit natuurreservaat is het enige blauwgrasland dat ons landje nog rijk is en biedt een ongekende plantenrijkdom. Afspraak: 18u30 aan het kruispunt van de Pomperikweg met de Stationstraat te Diepenbeek.

Woensdag 9juni Wegbermen van de Kauwbosstraat in Zonhoven We tellen er opnieuw de orchideeën en kijken hoe de andere zeldzaamheden reageren na de beheerswerken. Afspraak: 18u30 rond punt Kauwbosstraat–Elsstrekenweg-Bokrijkse weg te Zonhoven.

Woensdag 16 juni Natuurtuin op het Domein Kiewit

Hier gaan we onder andere kijken hoe de orchideeën het doen en brengen we de vele zeggensoorten verder in beeld. Afspraak: 18u30 op de parking Putvennestraat, Domein Kiewit.

33

Woensdag 23 juni Mombeekvallei

Het deel ten noorden van de beek, met o.a. het schraalgrasland. Afspraak: 18u30 op de parking aan de elektriciteitscabine op het kruispunt Sasput-Muntelbeekstraat te Sint-Lambrechts-Herk.

Woensdag 30 juni Prinsenhof te Kuringen, Hasselt Afspraak: 18u30 op de parking van het kasteel Prinsenhof, Prinsenhofweg te Kuringen.

Plantenwerkgroep Natuurpunt De Wielewaal

Excursies van een halve dag, start om 9u00 – einde omstreeks 12u00 Stevig schoeisel, flora en loep zijn handige hulpmiddelen Leiding: Kristine Wuyts kristine.marc@skynet.be

Zaterdag 17 april Jutse Plassen Koningshooikt Afspraak: 9u00 parking Jutse plassen, Putse Steenweg Koningshooikt We bekijken het voorjaarsaspect van de Jutse plassen, in het bijzonder de waardevolle bosflora. We hebben aandacht voor het herkennen en determineren van de typische planten in dit gebied Zaterdag 1 mei Gestel – oude Nete-meander Afspraak: 9u00 Kerk Gestel Natuurpunt heeft in Berlaar al heel wat natuurgebieden in eigendom en/of in beheer. Vandaag snuffelen we rond in een nieuw verworven gebied in Gestel. Zaterdag 22 mei Streeptocht in de Steenbeemden Afspraak: 9u00 uur Badhuis, Emblemsesteenweg te Kessel We gaan te werk zoals bij de streeptochten en noteren alle plantjes die we tegenkomen, maar noteren ook de mossen en korstmossen. Deze wandeling kadert in het 1000 soorten-project van onze afdeling en in 2010 soortenproject van Natuurpunt Zaterdag 5 juni Plantenwerkgroep Viersels Gebroekt

Afspraak: 9u00 uur kerk Viersel Deze voormiddag doen we planteninventarisatie in het kader van de monitoring van onze natuurgebieden. Cursus planten van vennen en poelen Tijdens deze cursus leer je de planten in en om het water in onze eigen natuurgebieden kennen. Lesgever is Hans Vermeulen De theorieles heeft plaats op 19 maart van 19.30 uur tot 22.30 uur in het Doefoepdhei, het onthaalgebouw van de Kesselse heide in de Vaerestraat te Kessel. De praktijklessen zijn op 27 maart en 24 april van 9u00 tot 12u00 uur – de locaties moeten hiervoor nog afgesproken worden Prijs: 15 euro voor leden, 20 euro voor niet - leden

34

Inschrijven bij Paul De Haes, Boechoutselei 37, 2640 Mortsel paul.dehaes@natuurpunt-wielewaal.be Overschrijven van het bedrag op het rekeningnummer: 880 – 2989261-59 Natuurpunt afdeling de Wielewaal, Stijn Streuvelslaan 29, 2500 Lier, met vermelding van “cursus planten in vennen en poelen”. Cursus schermbloemigen en composieten

Als er twee plantenfamilies zijn die vele natuurgidsen een (natuur)-punthoofd bezorgen, dan zijn het wel de schermbloemen en composieten. Reden hiervoor is dat beide families talrijke soorten bevatten die qua bouw zo sterk overeenkomen dat het onbegonnen werk lijkt ze uiteen te houden. Neem je een traditionele flora bij de hand dan wordt meestal meteen naar de kenmerken van de vruchten gevraagd. Ben je te vroeg voor vruchten, dan heb je gewoon pech! Meteen de reden waarom deze cursus ook en vooral de andere kenmerken van schermbloemigen en composieten belicht. Wist je trouwens dat schermbloemigen en composieten evolutionair gezien nauw verwant zijn? Het waarom hiervan verneem je ook op de cursus. Lesgever is Hans Vermeulen Praktische gegevens: Theorie: op 10 juni van 19.30 uur tot 22.30 uur in Zaal Colibrant, Deense straat 6 te Lier Praktijk op 12, 19 en 26 juni, 4 en 18 september en 2 oktober, telkens van 9u00 tot 12u00. Prijs: 28 euro voor leden, 35 euro voor niet leden Inschrijven bij Paul De Haes, Boechoutselei 37, 2640 Mortsel paul.dehaes@natuurpunt-wielewaal.be Overschrijven van het bedrag op het rekeningnummer: 880 – 2989261-59 Natuurpunt afdeling de Wielewaal, Stijn Streuvelslaan 29, 2500 Lier, met vermelding van cursus composieten en schermbloemigen

PWG Vlaamse Ardennen plus Ook voor geïnteresseerde beginners. Meebrengen: laarzen (onmisbaar), loep, flora’s. De ganse namiddag studie van de flora van één km², waarbij diverse determinatiewerken gebruikt worden en aldus verschillende velddeterminatiekenmerken van de flora aangeleerd worden. Gidsen:

Karel De Waele, tel. 09/3864560 – gsm: 0474/778276, enkel die namiddag Willy Herreman, tel. 056/21.82.72

Zaterdag 17 april Voorjaarsflora deel 1 in St-Goriks-Oudenhove Gids: Willy Herreman Afspraak: 14u00 aan de kerk van St-Goriks-Oudenhove. We kammen het hok E3-24-33 met ‘Steenbergen’ erin uit.

35

Zaterdag 1 mei Voorjaarsflora deel 2 in Roborst Gids: Karel De Waele Afspraak: 14u00 aan de kerk van Roborst. We kammen het hok E3-23-14 met de Bostmolen erin uit. Zaterdag 15 mei Flora van Maarkedal deel 1 in Schorisse

Gids: Karel De Waele Afspraak: 14u00 aan de kerk van Schorisse. We kammen het hok E3-32-33 met de Beekkant en de Korteberg erin uit. Zaterdag 29 mei Flora van Maarkedal” deel 2 in Maarke-Kerkem Gids: Karel De Waele Afspraak: 14u00 aan de kerk van Maarke-Kerkem. We kammen het hok E3-31-32 met het dorp en de beek erin uit. Zaterdag 12 juni Voorzomerflora deel 1 in Ronse

Gids: Karel De Waele Afspraak: 14u00 op de parking aan de voorkant van het kerkhof Hogerlucht in de Ommegangstraat. We kammen het hok E2-58-22 met de spoorweg en Ten Berge erin uit. Zaterdag 26 juni Voorzomerflora deel 2 aan de Hotond op de grens Ronse-Kluisbergen Gids: Karel De Waele Afspraak: 14u00 aan de parking aan de Hotondmolen. We kammen het hok E2-57-22 met de omgeving van de molen uit. Zaterdag 31 juli Zomerflora deel 1 in Leupegem

Gids: Karel De Waele Afspraak: 14u00 aan de kerk van Leupegem. We kammen het hok E2-38-12 met de Schelde en de N60 uit.

Zaterdag 14 augustus Zomerflora deel 2 in Moregem Gids: Karel De Waele Samenkomst om 14u00 aan de kerk van Moregem. We kammen de omgeving uit van het dorp in hok E2-27-42.

Zaterdag 28 augustus Najaarsflora in de Scheldevallei in Zingem

Gids: Willy Herreman Afspraak: 14u00 aan de kerk van Zingem. We kammen de Meerskant met een kleiput uit in hok E3-11-32. Zaterdag 11 september Najaarsflora in de Scheldevallei in Zingem Gids: Karel De Waele Afspraak: 14u00 aan de kerk van Zingem. We kammen de omgeving van het dorp uit in hok E3-11-12.

36

Zaterdag 25 september Urbane flora deel 1 in Vinkt Gids: Karel De Waele Afspraak: 14u00 aan de kerk van Vinkt. We kammen het dorp en omgeving uit in hok D2-36-14.

Zaterdag 10 oktober Urbane flora deel 2 in Astene

Gids: Karel De Waele Afspraak: 14u aan de kerk van Astene. We kammen het dorp tot aan de Leie uit in hok D2-37-44/41.

Activiteiten Planten- & Zwammenwerkgroep Schijnvallei

De planteninventarisaties door de planten- & zwammenwerkgroep hebben plaats elke vrijdagmorgen van 9 uur tot 12 uur. We starten op vrijdag 16 april 2010 en gaan door tot en met vrijdag 27 augustus 2010. Op het programma voor 2010 staat de verdere inventarisatie van het schitterende natuurgebied De Lovenhoek te Vorselaar. We werken hiervoor nauw samen met o.a. Louis Bertels van Natuurpunt Nete & Aa. Een echt buitenkansje om kennis te maken met een zeer waardevol aaneengesloten brok natuur. Vermits er heel wat vochtige gedeeltes zijn is waterdicht schoeisel een must, ook een loep en eventueel een flora kunnen van pas komen. Plaats van samenkomst is voorlopig de kerk van Pulderbos. Het is

mogelijk dat we in een later stadium, naargelang we vorderen op het terrein, van afspraakplaats veranderen. Je kan best, als je een week niet mee bent geweest, informeren bij Staf Brusseleers op de Plantofoon nummer 0479 31 08 28 of mailen naar colybia@skynet.be om de juiste afspraakplaats te weten. Elke dinsdagmorgen is tussen 9 uur en 12 uur de Planten- & zwammenwerkgroep actief, en dit het gehele jaar door. We doen dan natuurexcursies zowel in de eigen gebieden van de vereniging als in de natuurgebieden van ANB & domeinbossen, gelegen in de wijde omgeving. Naargelang het seizoen komen zowel mossen, lichenen, planten & fungi aan de beurt. Alle geïnteresseerden zijn van harte welkom op onze dinsdag- & vrijdagexcursies, ook absolute beginners. Belangstellenden, die op de hoogte willen gehouden worden van onze agenda, kunnen hun e-mailadres doorsturen naar colybia@skynet.be of naar info@schijnvallei.be. Je kan ook bellen voor informatie naar het secretariaat van Natuurpunt Schijnvallei op nummer 03 354 55 06.

37

Plantenwerkgroep Zuidwest-Brabant De Plantenwerkgroep Zuidwest-Brabant is een werkgroep binnen Natuurpunt, die activiteiten organiseert die de studie en de inventarisatie van de wilde flora tot doel hebben. Bij het inventariseren wordt gebruik gemaakt van de Flo.wer-streeplijst (de Nederlandse versie), en wordt er gewerkt binnen de vierkante kilometers die door het IFBL-raster zijn afgebakend. Daarnaast worden enkele natuurreservaten, waar maaibeheer wordt uitgevoerd, gemonitord door middel van vegetatieopnames. Af en toe wordt tijdens een excursie speciale aandacht besteed aan een “moeilijke” soortengroep of familie (grassen, samengesteldbloemigen,...) Het werkingsgebied (met als centrale punt de stad Halle) strekt zich uit in Brabant, rond de taalgrens, ten zuiden en westen van Brussel. Naar de volgende gemeenten worden regelmatig excursies geörganiseerd: Beersel, Bever, Braine-l’Alleud, Braine-le-Château, Drogenbos, Galmaarden, Gooik, Halle, Herne, Ittre, Lennik, Linkebeek, Pepingen, Sint-Genesius-Rode, Sint-Pieters-Leeuw en Tubize. De excursies worden wekelijks georganiseerd van eind maart (of begin april) tot half september en gaan altijd door in het weekend (zaterdagnamiddag of zondagvoormiddag of vrijdagavond (tijdens de periode van de lange zomeravonden). Info: Chris 02 361 60 54 - Jan 02 356 35 26 Meebrengen: loupe, flora, notitieboekje, schrijfgerief Maandag 5 april Zoniënwoud

Afspraak: 9u00 parking kasteel Groenendaal (Duboislaan) Verantwoordelijke: Luc Allemeersch Zaterdag 17 april Kluisbos

Afspraak: 14u00 parking Lindegroen Degelaenstraat Buizingen Verantwoordelijke: Pierre Kestemont Zondag 25 april Park Gaasbeek (bos)

Afspraak: 9u00 parking kasteel Gaasbeek Verantwoordelijke: Paul Van Den Bremt Zondag 1 mei Graslandvegetatie

Afspraak: 14u00 kerk Waarbeke of molens Dedobbeleer (13.30u) Verantwoordelijke: Rik Houthuys Km-hok: E4-54-33 Zondag 9 mei Kesterheide

Afspraak: 9u00 kerk Pepingen Verantwoordelijke: Jan Janssens Donderdag 13 mei Bos

Afspraak: 14u00 parking kasteel Gaasbeek Verantwoordelijke: Chris Decaluwé Maandag 24 mei Zennevallei

38

Afspraak: 14u00 Kerk Lembeek Verantwoordelijke: Marianne Chapelle Km-hok: F4-13-32 Vrijdag 28 mei Dotterbloemgraslanden Afspraak: 18u30 Nijvelsesteenweg t.h.v. café Vlasmet Verantwoordelijke: Rik Houthuys Zondag 6 juni Pq’s Duling Afspraak: 9u00 hoofdingang Duling Verantwoordelijke: Chris Decaluwé Km-hok: F4-14-24 Vrijdag 11 juni Zobbroekbeekvallei Afspraak: 19u00 Gemeenteplein Vlezenbeek Verantwoordelijke: Jan Janssens Km-hok: E4-33-41 Zondag 20 juni Graslandvegetatie Afspraak: 9u00 parking restaurant la Pineta (Rode) Verantwoordelijke: René Marcelis Vrijdag 25 juni Graslanden Stasbeekvallei Afspraak: 19u00 kerk Lembeek Verantwoordelijke: René Marcelis Km-hok: F4-13-31 Vrijdag 2 juli Graslandvegetatie Afspraak: 19u00 Parking Station Buizingen Verantwoordelijke: Chris Decaluwé Km-hok: E4-54-31 Zaterdag 10 juli Maasdalbos Afspraak: 14u00 Maasdal (t.h.v. infobord Maasdalbos) Verantwoordelijke: Rik Houthuys Km-hok: F4-13-42 Vrijdag 16 juli Bermen holle weg Afspraak: 19u00 Parking voetbal Dworp Verantwoordelijke: Jan Janssens Km-hok: F4-15-13 Zondag 25 juli Graslandvegetatie Afspraak: 9u00 Parking voetbal Dworp Verantwoordelijke: Pierre Kestemont Km-hok: F4-15-31 Zaterdag 31 juli Vegetatie linkeroever kanaal Afspraak: 14u00 Sluis kanaal Brussel-Charleroi in Lot Verantwoordelijke: Francine Nouls Km-hok: E4-54-11 Zondag 8 augustus Bois du Châpitre Afspraak: 8u45 molens Dedobbeleer (Halle) Verantwoordelijke: Jan Janssens Km-hok: F4-24-33 Zaterdag 21 augustus Vallei van de Ijse Afspraak: 8u30 parking kerkhof Rode (daguitstap) Verantwoordelijke: Jan Janssens Km-hok: E4-58-11/12

39

Zondag 29 augsustus Zennebeemden

Afspraak: 9u00 parking Diepenbeemd Beersel Verantwoordelijke: Pierre Kestemont Km-hok: E4-44-44 Zaterdag 4 september Landbouwlandschap

Afspraak: 14u00 Kerk Elingen Verantwoordelijke: Jef Verkens Zondag 12 september Kanaaloever Tubize

Afspraak: 9u00 kerk Klabbeek Verantwoordelijke: Francine Nouls Km-hok: F4-23-14

Plantenwerkgroep Gent De excursies gaan telkens door op donderdagavond, vertrek om 18u30

Donderdag 22 april Streeptocht Destelbergen hok D3 -14-34 Afspraakplaats: Afrit R4 Destelbergen Donderdag 29 april Streeptocht Vinderhoute hok D2-18-24 Afspraakplaats: kerk Vinderhoute. Donderdag 6 mei Streeptocht Gentbrugge / Keiberg hok D3-23-32 Afspraakplaats: dienstencentrum Gentbrugge Driedaagse Brabantse Peel 19, 20 & 21 juni 2010

We konden nog 15 tweepersoonskamers reserveren, dus voor max. 30 deelnemers in Hotel Willibrordhaeghe Vlierdenseweg, 109 Deurne Nederland

http://www.willibrordhaeghe.nl/ De totale prijs per persoon bedraagt 190€ in ½ pension op basis van een 2 persoonskamer. Inschrijven kan tot uiterlijk 10 april 2010 door overschrijving van 190€ p/pers op reknr. 446-6603411-82 van De Prez Jean, Wolfputstraat, 37, 9041 Oostakker, met de vermelding “3-dgs. PWG Brabant”. Inschrijvingvolgorde volgens datum overschrijving.

40

Aandacht: Gezien de reserveringsvoorwaarden van de Uniforme

Voorwaarden Horeca Nederland is na inschrijving geen terugbetaling mogelijk, alleen bij ernstige familialeomstandigheden kan tot 8 dagen voor de vertrekdatum eventueel alsnog max. 15% van het totaalbedrag teruggevorderd worden. Na inschrijving ontvangen de deelnemers het programma en de eventuele reisroute. Bijkomende inlichtingen Jean De Prez, 09.251.27.26 of j.deprez@scarlet.be

Plantenwerkgroep C6

Verslag Km-hok-excursies in C6 in 2009 Zeeploop bij Meerhout, C6-42-14, juni

We begonnen onderaan het hok met een normaal ogend zandpad met aan beide zijden normaal ogende planten. Ik had het idee opgevat daar eerst een blokje van 100m x 100m intensief te doorzoeken. We liepen het pad twee keer af en noteerden al 115 soorten. Hier zagen we soorten als Eenjarige hardbloem, Boshavikskruid en Ijle zegge. Het grootste deel waren 'algemeen' voorkomende soorten, hetgeen toch een groot arsenaal van soorten blijkt! Vervolgens liepen we het pad af naar het noorden en noteerden onderweg de aanvullingen waaronder Holpijp, Heermoes en de kruising ertussen, Watermuur en op een droog stukje Muizenoor. Bij de Zeeploop deden we weer een blokje van 100m x 100m en bleven hier hangen op een kleine 100 soorten. Een droog zandig deel zorgde voor Zandzegge, Vroege haver en Zandstruisgras op het lijstje en de Zeeploop zelf voor Dubbelloof en de exoot Reuzenbalsemien. Langs de vochtige greppel stond een herkenbare Geoorde wilg, wat je toch maar weinig vindt. Olmen-dorp, C6-43-41, juli Wonderwel die dag een vrijwel droge avond, want het had goed geregend overdag. We vertrokken vanaf de kerk van Olmen naar het kanaal en noteerden onderweg al alles tussen de stoeptegels en het onkruid in de voortuinen. Dit leverde al Straatliefdegras, Groot kaasjeskruid en een verwilderde tuinplant, Prikneus, op (+50 andere streepjes). Aan het kanaal ging het soortenaantal gestaag omhoog en waren op en aan het talud van de brug volgende welkome aanvullingen te vinden: Slofhak, Schermhavikskruid, Zandblauwtje, Vroege en Zilverhaver. In de voegen van de betonnen beschoeiing van het kanaal groeide Smal beemdgras en wat langbladige wilgen die niet zomaar op naam gebracht konden worden. De wandeling werd voortgezet langs een ruig stukje aan de sportvelden met uitbundig bloeiend Wilgenroosje en een paar planten Zwarte toorts. Langs de pastorie kwamen er nog steeds banale planten bij. De bijzonderheid was hier Grijskruid. Op de gemetste brug naar de pastorie stonden Muurvarens. Er groeide ook een kleine zaailing van

41

Weymouthden, wat je zelden verwilderd vindt. Een krappe 200 soorten was het resultaat. Ik vond het wat mager en dat leidde tot enige glimlachjes. Voor een tochtje van 2,5 uur was het eigenlijk wel een goed resultaat. Meerhout-Gestel, C6-52-42, augustus Even ten zuiden van Gestel werden de auto's geparkeerd en meteen van op de parkeerplek werden er flink wat soorten gezien en genoteerd. Kleine leeuwentand, Klein vogelpootje in de gracht al Zachte duizenknoop, Hazenzegge en Dwergkroos. Iets verder was een schrale berm met Echte guldenroede en Muizenoor. Langs de luidruchtige honden en een boom vol met de Knoppergal, kwamen we stilaan bij een bloemrijk akkerrandje en zagen we Akkerviooltje en haar kruising met Driekleurig viooltje en iets verder zelfs een toef Dreps waarover Martin berichtte: "Dreps - Bromus secalinus: Toen ik dit plantje vergeleek met tekeningen in de Nederlandse Ecologische Flora en Delanghe miste ik de kafnaalden. Ik heb dan nog eens gesleuteld met Delanghe en kwam tot Dreps. Dit is blijkbaar een zeer variabele soort. Het zou hier gaan om var. submuticus: onderste kroon-kafje met een zeer korte naald of naald vrijwel ontbrekend, kaal of nagenoeg kaal en een ruwe aartjessteel." Via een beschaduwde greppel met wat Brede wespenorchis en een akkerrandje onder de hoogspanningsmast met Knolcyperus belandden we in een voormalige Aardappelakker (links en rechts stonden wat aardappels) met Hoge fijnstraal. Een wat snellere wandeling, de zon ging al onder, langs de betonbaan naar een oud voetbaldveld leverde mooi de verschillen tussen Kale gierst en Zuid-Afrikaanse gierst op. Even verder gevlekte scheerling (zeer giftig!), een mooi in vrucht zittende Tuinmelde en langs een oprit Postelein. Winkelomheide, C6-41-33, september De laatste excursie was te Winkelomheide waar we geen volledige lijst konden maken vanwege de snel invallende duisternis. Een kleine 180 soorten in 1,5 uur was evenwel niet slecht. De parkeerplaats van een voetbalterrein met een stukje verboste heide leverde het meest op. We zagen daar onder andere Struikheide en Echt duizendguldenkruid. Dat soort kleine hoekjes zijn toch van groot belang voor de biodiversiteit. In de schralere weitjes vonden we Slofhak en een verwilderde Tuinlobelia (zo'n 5 cm. hoog). Alle waarnemingen per soort In 2009 zijn naar schatting 840 soorten planten doorgegeven op waarnemingen.be in het werkgebied. Hiervan zijn er rond de 190 als “zeldzaam” bekend in onze regio waarvan er een 100-tal als inheems bekend staan. Alle zeldzame soorten worden op de website van plantenwerkgroep C6 vermeld met een kleine toelichting en foto’s van enkele soorten. Veel van de waarnemingen betreffen zogenaamde 'herhaalwaarnemingen': De betreffende soort is recent bekend van de plek en is daar in 2009 opnieuw gezien. Dit is dan grotendeels in de toelichting vermeld (mits bij de schrijver bekend). Indien in waarnemingen.be de waarneming vervaagd werd, is ook in dat verslag de lokalisering niet precies weergegeven.

42

Website plantenwerkgroep C6 http://groups.google.be/group/pic6/web/planten-uit-de-omgeving-2010?_done=%2Fgroup%2Fpic6%3Fhl%3Dnl%26&hl=nl

Excursies 2010

Voor 2010 zijn er weer een aantal excursies gepland. Het is steeds op een donderdagavond 18u30. In september starten we om 17u30 vanwege de kortere periode dat het dan licht is. Goed schoeisel is noodzakelijk, een loep (10x) aanbevolen. Een flora kan handig zijn.

Donderdag 27 mei Kerk Mol-Millegem, C6-32-14

Donderdag 17 juni Geel-Bel, naar C6-41-22

Donderdag 22 juli Rotonde Zittaart, naar C6-52-13 (Halfwegloop)

Donderdag 26 augustus Kerk Olmen, naar C6-53-22 (Olmen-> Ham)

Donderdag 16 september Kerk Stotert (Olmen) naar Gerheserheide C6-44-43

Plantenwerkgroep Oenanthe - Natuurpunt Boven-Schelde

Zondag 2 mei - Voorjaarsbloeiers Afspraak: 14u30 aan ’t Burreken, Perreveld 14 Zegelsem (Brakel) Info: Dirk Fiers, tel. 0494 395 297, dirk.fiers@skynet.be Kennismaking met de voorjaarsflora van de Vlaamse Ardennen. Zaterdag 22 mei: Countdown 2010, 100-soorten wandeling

Afspraak: doorlopend in de Veldblomme, Veldstraat 50 Zevergem Info: Luc Verstraeten, tel. 09 362 8167, luc.verstraeten13210@telenet.be In het jaar van de biodiversiteit worden diverse wandelingen en activiteiten georganiseerd in de Zevergemse Scheldemeersen met aandacht voor planten, insecten, mossen, … Zondag 6 juni: kennismaking met het natuurinrichtingsproject Stropersbos

Afspraak:10u00 - ingang aan fort St.Jan, Stropersstraat Stekene Info: Christiaan De Schuijmer, tel: 0495 862 918, chris.desc@telenet.be Tijdens een wandeling worden de eerste resultaten van heideherstel en typische heischrale vegetaties op deze voormalige landduinen van Stropersbos bekeken, daarnaast ook aandacht voor wastinevorming door extensieve begrazing en herstel van elzenbroekbossen. Weekend 18-20 juni: Moerassen van Haute Semois en het militair domein Landbruch

43

Afspraak: zal in de Groenlink nr.2 (april-juni) en de Groenlinkflits bekend gemaakt worden Info: Christiaan De Schuijmer, tel: 0495 862 918, chris.desc@telenet.be. Het aantal deelnemers is beperkt. Omschrijving: we bezoeken tijdens deze driedaagse enkele pareltjes van natuurgebieden in de Gaume-streek met kalkrijke moerassen, hoog-veenvegetaties, landduinen, venige broekbossen etc.

Plantenwerkgroep Scheldeland Kalender 2010

Voor verdere inlichtingen: Danny en Christine Minnebo-Troch Kleine Molenstraat 19 9290 Overmere Tel. 09/367.95.49 Zondag 14 maart Ham, Wetteren Afspraak: 9u00 Scheppersinstituut, Wetteren Cooppallaan 128 Verkenning en inventarisatie nieuw terrein. Zaterdag 3 april Maaidonkbossen Afspraak: 9u00 Kerk Uitbergen. Voorjaarsflora/inventarisatie Zaterdag 24 april ’s Herenmeers

Afspraak: 9u00 Kerk Uitbergen. Inventarisatie hooilanden. Zaterdag 8 mei Heisbroek Afspraak: 9u00 kerk Uitbergen. Water- en Moerasplanten.

Maandag 24 mei Eetgoed, Serskamp

Afspraak: 19u00 kerk Serskamp Maandag 14 juni Hoge berg, Berlare Afspraak: 19u00 Waterzuiveringsstation Sluis te Berlare Maandag 5 juli Ham, Wetteren Afspraak: 19u00 Scheppersinstituut, Wetteren Coopallaan 128 Zomerflora op het nieuw terrein. Zaterdag 28 augustus Scheldedijk, Uitbergen Afspraak: 9u00 kerk Uitbergen. Inventarisatie bermvegetatie. Zondag 12 september Raverschoot, Beervelde

Afspraak: 9u00 kerk Beervelde Akkeronkruiden/inventarisatie ZG Zaterdag 25 september Overmere-dorp Afspraak: 9u00 Kerk Overmere

44

Florawerkgroep Natuurpunt Oost-Brabant Herlinde De Jaeck 016 / 60 83 45 - 0472 / 44 91 81 (enkel vr uitstap) Jorg Lambrechts: 0478 / 24 27 61 Pieter Hendrickx: 0494 / 60 07 15 Iwan: 0495 / 94 21 00 Kris Pacquée: 013 / 33 34 41 Luc Vervoort: 016 / 25 25 93 - 0476/ 86 99 24 Jef Van Rompuy: 013 / 77 56 63 Jules Robijns: 016 / 78 97 93 Kasper Van Acker: 016 / 46 46 03 - 0495/ 35 75 85 (enkel vr uitstap) Kris Pacquée: 013 / 33 34 41 - 0477/93 39 59 (enkel vr uitstap) Woensdag 7 april Foto’s van vorig seizoen bekijken Afspraak: 20u Aarschot, Villa Coremans, Gelrodeweg 2 Contactpersoon: Jules / Kasper Woensdag 14 april Heverlee, Egenhovenbos, voorjaarsbloeiers Afspraak: 19u15 Egenhoven, rest. Arenberg, Kapeldreef Contactpersoon: Kasper Woensdag 21 april Houwaart, Walenbos, voorjaarsbloeiers Afspraak: 19u15 Houwaart, kerk, Contactpersoon: Luc Zaterdag 24 april Voerstreek Meer info: Herlinde/Kris Woensdag 28 april Lovenjoel, Bruulbos, bronbos, voorjaarsbloeiers

Afspraak: 19u15 Lovenjoel, kerk Contactpersoon: Herlinde Woensdag 5 mei Runkelen, heischraal grasland op leem

Afspraak: 19u30 Runkelen, kerk Contactpersoon: Luc Woensdag 12 mei Diest, De Wallen en Webbekomsbroek

Afspraak: 19u30 Diest, parking Halve Maan Contactpersoon: Kris Woensdag 19 mei Heverlee, Egenhovenbos, hooiland

Afspraak: 19u30 Egenhoven, rest. Arenberg, Kapeldreef Contactpersoon: Kasper Woensdag 26 mei Lummen, Gestel, Zwartebeekvallei

Afspraak: 19u30 Lummen, Carpool E 314 afrit 26 Contactpersoon: Pieter Woensdag 2 juni Linter, Walsbergen, schraal grasland

Afspraak: 19u30 Wommersom, kerk Contactpersoon: Jules

45

Woensdag 9 juni Winksele, Kastanjebos hooiland op basische bodem

Afspraak: 19u30 kerk Winksele-Delle N26 Mechelsesteenweg Contactpersoon: Luc Zondag 13 juni Poupehan, Z-Ardennen, bekken van de Semois

Meer info: Kasper Woensdag 16 juni St.-Pieters-Rode, Horstweide

Afspraak: 19u30 Parking Kasteel van Horst Contactpersoon: Luc Woensdag 23 juni Kampenhout, Berg, Torfbroek, kalkmoeras

Afspraak: 19u30 Berg, kerk Contactpersoon: Luc Zaterdag 26 juni Oostduinkerke, Ter IJde en Hannecart-Bos

gids M. Leten Meer info: Herlinde Woensdag 30 juni Zoutleeuw, Het Vinne Afspraak: 19u30 Parking, Provinciaal domein Het Vinne Contactpersoon: Jorg Woensdag 7 juli Kortenaken, Heibos, plagplaatsen Afspraak: 19u30 Hoeleden, kerk Contactpersoon: Iwan/Pieter Woensdag 14 juli Walenbos, zachte naaldvaren Afspraak: 19u30 Houwaart, kerk Contactpersoon: Jef Woensdag 21 juli Hoge venen Meer info: Herlinde Woensdag 28 juli Hoegaarden, Nerm, Bois de Caberg, akkeronkruiden Afspraak: 19u30 Hoegaarden, kerk Contactpersoon: Jules Woensdag 4 augustus Geetbets, Aronsthoek, Zilverschoongrasland Afspraak: 19u30 Geetbets, Kerk Contactpersoon: Jorg Woensdag 11 augustus Averbode, bos en heide, plagplaatsen Afspraak: 19u30 Parking Averbode abdij Contactpersoon: Luc Woensdag 18 augustus Linkhout, Schalbroek, vijver Afspraak: 19u30 Linkhout, kerk Contactpersoon: Pieter

46

Woensdag 25 augustus Tessenderlo, Pinnekesweyer, plagplaatsen

Afspraak: 19u15 Tessenderlo, VVV toren, parking Contactpersoon: Luc Woensdag 1 september Diest, Webbekomsbroek

Afspraak: 19u15 Diest, parking Halve Maan Contactpersoon: Kris

Plantenwerkgroep Thalictrum Natuurpunt Geel & Meerhout

Contactpersoon: Jeanine Simonis 014/59 31 65 Zaterdag 10 april Planteninventarisatie Poel 447a Westerlo. i.s.m. poelenwerkgroep“Waterleven” Deze poel werd in 2009, na de heraanleg, geïnventariseerd. Toen waren er veel storingsplanten aanwezig. Afspraak: 9u00 Hoek Zoerleberg, Broekstraat in Westerlo Zaterdag 17 april Planteninventarisatie Gemeentevijver Neerhelst en Lavendelven i.s.m. poelenwerkgroep“Waterleven”

De twee locaties liggen wel ver uiteen, maar ik maak me sterk dat met wat discipline we ons wel met succes van deze taak zullen kwijten. Afspraak: 9u00 Geel, einde Larumsebrugweg aan het kanaal te Neerhelst. Zaterdag 15 mei Westerlo: percelen 485-486-487 Deze percelen zijn nog maar één jaar geleden aangekocht. In dit perceel ligt een verlandde vijver. Is gedeeltelijk gekapt, maar omzoomd met wilgen en elzen. Afspraak: 9u00 Brug Snepkens, Bergveld in Westerlo. Zaterdag 22 mei Langendonk – Wwbroekbos Perceel Herentals 2/C 166a en 16 (IFBL C5-36-23) Op de Langendonk liggen enkele zeer oude historische elzenbroekbossen. We inventariseren 2 natte bosjes met planten als Elzenzegge, Ile zegge, Koningsvaren e.a. Afspraak: 9u00 splitsing Langdonk - Kamergoor in Herentals. Zaterdag 05 juni Planteninventarisatie perceel gemeentevijver Neerhelst C5-38-13 i.s.m. poelenwerkgroep“Waterleven” Werd de laatste jaren gefaseerd gemaaid in functie van de aanwezige vlinder- en sprinkhanenpopulatie. Geen begrazing. Afspraak: 9u00 Geel, einde Larumsebrugweg aan het kanaal te Neerhelst Zaterdag 19 juni N461,462a: Oosterlose westerzijde. C5-48-41

Voormalige schapenweide. Wordt jaarlijks gemaaid en heeft dit jaar veel last gehad van droogte of juist niet. Afspraak: 9u00 Kerk Oosterlo.

47

Zaterdag 3 juli Olens Broek - hooiland voor donk

perceel Olen 1/D 200-204-205-207 (IFBL C5-36-22) Dit voormalig verruigd en verbost hooiland wordt sinds 1996 door ANB vrij intensief beheerd. Na meer dan 10 jaar maaien resulteert dit in een zeer waardevolle kleine zeggevegetatie met planten als gewone zegge, snavelzegge, zompzegge, draadrus e.a. Afspraak: 9u00 infobord Roerdompstraat nr. 2 Olen. Zaterdag 10 juli Langendonk – plas

Perceel Herentals 2/C 180 (IFBL C5-36-23) Dit perceel veranderde ongeveer 10 jaar geleden van een stort van steenpuin en andere rommel naar een grote plas met omliggend nat hooiland. Het perceel is rijk aan libellen en planten. Soorten die we kunnen verwachten zijn draadrus, snavelzegge, grote boterbloem, vlottende bies, witte waterlelie, drijvend- en duizendknoopfonteinkruid Afspraak: 9u00 splitsing Langdonk - Kamergoor Herentals (omgeving spoorwegbrug) Zaterdag 17 juli N748/2,742: Buitenbroek, sprinkhanenwei C5-58-34.

In 2005, na de overstroming van de Laak was de vegetatie helemaal kapot. In hoeverre heeft die zich hersteld? Afspraak: 9u00 Veerlseweg aan de brug over de Nete (Vissershuis) Zaterdag 24 juli Perceel Nieuwe Poel C5-37-24 Perceel is volledig gemaaid en gekapt voor de eerste maal. Redelijk nat en misschien evolueert het naar een dotterbloemweiland??? Afspraak: 9u00 Geel, einde Larumsebrugweg aan het kanaal te Neerhelst Zaterdag 31 juli Westerlo perceel 686-687a

Ook hier bevinden zich verlandde vijvers en zijn talrijke exoten aanwezig Afspraak: 9u00 Hoek Zoerleberg - Broekstraat in Westerlo Zaterdag 7 augustus N240:Muggenhoek C5-58-24

Recent aangekocht stukje broekbos, vrij jong verbost trilveen. Afspraak: 9u00 Plein Oosterlo aan de frituur Zaterdag 14 augustus Neerhelst-De Botten (Boterbloemenweide)

E947 (C5-38-13) Een nat gras- en hooiland. Werd in 2009 volledig gemaaid en een derde werd nabegraasd met schapen. Afspraak: 9u00 Geel, einde Larumsebrugweg aan het kanaal te Neerhelst Zaterdag 21 augustus Planteninventarisatie perceel Lavendelven i.s.m. poelenwerkgroep“Waterleven” Afspraakplaats: 9u00 Café De Kluis, hoek Lavendelweg en Lichtaartseweg Zaterdag 28 augustus Olens Broek - grote wei Perceel Olen 1/D 428-429 (IFBL C5-36-24) 2 jaar geleden werd dit rijk boerenland afgegraven en werd het historisch bodemprofiel in ere hersteld. Dit resulteerde in enkele vennen (met o.a.moerashertshooi en pilvaren) met rondom een ontluikende heischrale vegetatie (Borstelbies, Tormentil e.a.).

48

Afspraak: 9u00 infobord Roerdompstraat nr. 2 Olen Zaterdag 4 september Planteninventarisatie perceel met poel 447a

Westerlo i.s.m. poelenwerkgroep“Waterleven” Afspraak: 9u00 hoek Zoerleberg - Broekstraat in Westerlo Maandag 27 september Evaluatie inventarisaties en planning 2011

Afspraak: 20u00 Pastorij Olen, Lichtaartseweg 200

Nieuwsbrief Paddenstoelen

50

Paddenstoelenwerkgroep Natuurpunt

Momenteel zijn er in Vlaanderen 16 paddenstoelenwerkgroepen van Natuurpunt actief. Zij organiseren talloze excursies waarbij aandacht besteed wordt aan educatie en inventarisatie van gebieden. Deze waarnemingen worden systematisch ingevoerd op op kwartierhokniveau (1 km x 1 km). Deze verspreidingsgegevens kunnen gebruikt worden om een beter inzicht te krijgen in de diversiteit, verspreiding en achteruitgang van paddenstoelen in Vlaanderen. In Vlaams-Brabant werd in 2001 een atlasproject opgestart met ondersteuning van de provincie. Momenteel wordt naar 60 gemakkelijk herkenbare soorten op houtsnippers, in graslanden, tussen mossen en in bossen gezocht. Dit project wil iedereen aansporen om in eigen tuin en streek naar paddenstoelen te kijken en de gegevens door te sturen naar Natuurpunt Studie. Meer info over het project vind je op de website. Een handige brochure voor herkennen van de 60 soorten is verkrijgbaar in de Natuurpunt winkel voor de symbolische prijs van 3 euro. Coördinatie Natuurpunt Studie Roosmarijn Steeman Natuurpunt Studie Coxiestraat 11 2800 Mechelen 015/ 29 72 22 Roosmarijn.steeman@natuurpunt.be Natuurpunt Educatie

Hans Vermeulen & Wim Veraghtert Graatakker 11 2300 Turnhout tel. 014 47 29 53 Hans.Vermeulen@natuurpunt.be Wim.Veraghtert@natuurpunt.be

Website (algemeen):

http://www.natuurpunt.be (Fauna & Flora) Paddenstoelen

Paddenstoel.flits

Dé maandelijkse digitale nieuwsbrief over paddenstoelen. Vol nieuws over nieuwe publicaties, projecten, excursies en interessante vondsten. Schrijf je in via www.natuurpunt.be

Ook jij kan iets bijdragen aan de

Nieuwsbrief Paddenstoelen!

51

Verslag paddenstoelenexcursie Provinciaal domein Pulhof

Het provinciaal domein Pulhof in Wijnegem met een oppervlakte van 27 ha ligt op 14 km van het centrum van Antwerpen. Het mooie stuk natuur dat jarenlang niet toegankelijk was, werd op 31 mei 2009 opengesteld voor het publiek. Het domein behoorde oorspronkelijk toe aan de familie Ackermans – Van Haaren sinds het begin van de 20e eeuw. Christina Ackermans, die overleed op 106-jarige leeftijd, schonk bij testament het Pulhof in 2003 aan het provinciebestuur van Antwerpen. Het domein telt, naast grasland en een schitterende vijver, heel wat oude prachtige bomen zoals: Tamme kastanje, Eik, Beuk, Haagbeuk, Linde, Lork, Douglasspar, Tulpenboom, Levensboom, Suikeresdoorn, en twee mooi uitgegroeide Ginkgo biloba’s. Rododendron is hier en daar wel erg dominant aanwezig. De zwammenwerkgroep van Natuurpunt Schijnvallei organiseerde op dinsdag 1 december een paddenstoelenexcursie in het domein. Ondanks het late seizoen konden we toch meer dan 100 soorten fungi noteren. Deelnemers: Dré Peeters, Arlette Lemouche, Walter Van Spaendonk, Christine Van Lommel, Karel Demeyere, Karine de Veth, Hubert De Herdt, Frans Wouters, Joke De Sutter, André Bosmans, Jean Werts Notitie & verslag: Staf Brusseleers

WETENSCHAPPELIJKE NAAM NEDERLANDSE NAAM

Amanita pantherina Panteramaniet (Micros. A. Lemouche)

Amanita rubescens Parelamaniet

Armillaria ostoyae Sombere honingzwam

Ascocoryne sarcoides Paarse knoopzwam

Biscogniauxia nummularia Ruwe korstkogelzwam

Boletus erythropus Gewone heksenboleet

Boletus piperatus Peperboleet

Bulgaria inquinans Zwarte knoopzwam (Micros. S. Brusseleers)

Cerocorticium molare Getande boomkorst

Clavulina rugosa Rimpelige koraalzwam

Clitocybe nebularis Nevelzwam

Clitocybe rivulosa Giftige weidetrechterzwam

Clitocybe vibecina Gestreepte trechterzwam

Collybia cookei Okerknolcollybia

Coprinus micaceus Glimmerinktzwam

Cordyceps militaris Rupsendoder

Coryne dubia Paarse knoopzwam

Crepidotus variabilis Wit oorzwammetje

Cylindrobasidium laeve Donzige korstzwam

Cystoderma amianthinum Okergele korrelhoed

Exidia plana Zwarte trilzwam

Exidia truncata Eikentrilzwam

Flammulaster carpophilus Beukendopvloksteeltje

52

Fomes fomentarius Echte tonderzwam

Galerina laevis Grasmosklokje (Micros. A. Lemouche)

Galerina vittiformis Kaal barnsteenmosklokje

Ganoderma lipsiense Platte tonderzwam

Gymnopilus junonius Prachtvlamhoed

Gymnopus dryophilus Gewoon eikenbladzwammetje

Hyphodontia radula Valse tandzwam

Hypholoma fasciculare Gewone zwavelkop

Hypholoma fasciculare var. pusilum Dwergzwavelkop

Hypoxylon cohaerens Kasseienkogelzwam

Hypoxylon fragiforme Roestbruine kogelzwam

Laccaria amethystina Rodekoolzwam

Laccaria laccata Gewone fopzwam

Lactarius subdulcis Bitterzoete melkzwam

Lactarius tabidus Rimpelende melkzwam

Leotia lubrica Groene glibberzwam

Lepista nuda Paarse schijnridderzwam

Lycogala epidendrum Gewone boomwrat

Lyophyllum decastes Bruine bundelridderzwam

Meripilus giganteus Reuzenzwam

Mycena galericulata Helmmycena

Mycena galopus Melksteelmycena

Mycena leptocephala Stinkmycena

Myxarium nucleatum Klontjestrilzwam

Nectria coccinea Bloedrood meniezwammetje

Orbilia delicatula Niersporig wasbekertje

Oudemansiella mucida Porseleinzwam

Paecilomyces tenuipes Geelgesteelde rupsenzwam

Paxillus involutus Gewone krulzoom

Peniophora cinerea Asgrauwe schorszwam

Peniophora quercina Paarse eikenschorszwam

Phlebia radiata Oranje aderzwam

Pluteus cervinus Gewone hertenzwam

Polyporus brumalis Winterhoutzwam

Pycnostysanus azaleae Azaleaknopvreter

Resupinatus trichotis Harig dwergoortje

Rhodocollybia butyracea f. asema Gewone botercollybia

Rickenella fibula Oranjegeel trechtertje

Russula fellea Beukenrussula

Russula fragilis Broze russula

Russula mairei Stevige braakrussula

Russula ochroleuca Geelwitte russula

Schizophyllum commune Waaiertje

Scleroderma citrinum Gele aardappelbovist

Simocybe centunculus Olijfkleurig matkopje (Micros. C. Van Lommel)

53

Stereum hirsutum Gele korstzwam

Stereum ochraceoflavum Twijgkorstzwam

Trametes gibbosa Witte bultzwam

Trametes versicolor Gewoon elfenbankje

Tricholoma saponaceum Zeepzwam

Tubaria furfuracea Gewoon donsvoetje

Vuilleminia comedens Gewone schorsbreker

Xerocomus badius Kastanjeboleet

Xylaria hypoxylon Geweizwam

Ascosporen Zwarte Knoopzwam Bulgaria Inquinans

Paddenstoelenproject in Vlaams-Brabant

Het uitgebreid verslag van wat er in 2008 gebeurde rond paddenstoelen in Vlaams-Brabant is vanaf nu raadpleegbaar op onze website onder paddenstoelen > paddenstoelenprojecten > jaarverslagen. Gegevens van het voorbije seizoen (of de voorbije jaren) zijn nog welkom tot en met eind maart. Je kan ze invoeren op waarnemingen.be of rechtstreeks doorsturen naar Roosmarijn.steeman@natuurpunt.be Daarna is het te laat om ze nog in de atlas op te nemen. Want we vliegen erin en hopen de provinciale atlas van Vlaams-Brabant en het Brussels

54

Gewest nog in 2010 aan u te kunnen voorstellen.

Determinatiehulp bij KVMV

Een groot aantal zwammen zijn niet of nauwelijks op naam te brengen aan de hand van een foto. Bovendien heb je voor het uitbreiden van je zwammenkennis veel literatuur en ervaring nodig. Daarom bieden de meer ervaren leden van KVMV hun hulp aan bij het determineren. In Antwerpen gaat er twee keer per maand een determinatieavond door op dinsdag. Je kan dan ook gebruik maken van de uitgbereide bibliotheek. In Diest kan je twee keer per maand terecht op maandag. Meer info over de activiteiten van KVMV vind je op hun gloednieuwe website www.kvmv.be

Opvallende korstzwammen in Limburg

In Limburg werden recent twee opvallende en zeldzame korstzwammen waargenomen. Op 17 januari visten Nathalie Linsen en Eddie Lavreys (in de vallei van de grote Beek te Oostham) een doorweekte tak uit een poel, omdat er een mooie korstzwam op groeide. Uiterlijk leek deze sterk op de Onvertakte stinkkorstzwam (Scytinostroma portentosum), maar de gebruikelijke

mottenbalgeur ontbrak. Na microscopische controle bleek het om de Jeneverbeskorstzwam (Amylostereum laevigatum) te gaan, een soort die nog nooit met zekerheid werd waargenomen in Vlaanderen. Er werd voordien nooit herbariummateriaal van deze soort bewaard, dus de historische meldingen kunnen helaas niet gecontroleerd worden. De Jeneverbeskorstzwam wijt zijn zeldzaamheid aan de achteruitgang van de Jeneverbes in Vlaanderen. Af en toe wordt de soort ook op Taxus gevonden. Een paar dagen later, op 21 januari, werd door paddenstoelenwerkgroep Mycolim op de wekelijkse donderdag-excursie de Rode plakkaatzwam (Meruliopsis taxicola) gevonden, op een ontschorste den. Gut Tilkin deed de microscopie en maakte een mooie foto (links). Ook van deze soort werd voordien geen herbariummateriaal bewaard uit Vlaanderen. Hoewel deze soort door zijn kleur en structuur opvallende kenmerken heeft, is microscopisch nazicht toch vereist om zeker te zijn van de determinatie. We kunnen in feite spreken over twee nieuwe "bevestigde" vondsten voor Vlaanderen.

55

Paddenstoelenkijkweekend: 16 - 17 oktober

Naar voorbeeld van "Voeren en beloeren", "Vlindermee", "Kijk een kikker" en "Ziezozoogdier" willen we dat weekend zoveel mogelijk mensen aanmoedigen om naar paddenstoelen te kijken in eigen tuin. Deze mooie verschijningen zijn immers zeer goede indicatoren voor de kwaliteit van onze natuur. De misvattingen dat nuttige paddenstoelen enkel in bos groeien en in de tuin slechts schade aanrichten, sturen we bij deze de wereld uit. Zelfs een kleine tuin die ecologisch beheerd wordt kan een thuis zijn voor heel wat soorten. Het doel van deze actie is mensen warm maken voor paddenstoelen, nieuwe paddenstoelgidsen opleiden via een kadervorming, tips geven voor een paddenstoelvriendelijke tuin en zoveel mogelijk gegevens over tuinpaddenstoelen verzamelen. Net zoals bij de rest van de publieksacties zal een zal een uitgebreide folder bij Natuur.blad verschijnen waarbij een aantal soorten in de kijker worden gezet. Voor dit telweekend zoeken we nog een wervende titel. Suggesties zijn welkom bij Roosmarijn.Steeman@natuurpunt.be

Provinciale Prioritaire Soorten Provincie Antwerpen Om het verlies aan biodiversiteit op hun grondgebied tegen te gaan, nemen ook de provincies hun verantwoordelijkheid. Zowel de Provincie Antwerpen als Vlaams-Brabant bakenden een lijst af van Provinciale Prioritaire Soorten (PPS). Voor deze soorten wil de provincie actief maatregelen nemen naar behoud en bescherming. Voor de provincies Vlaams-Brabant (2008) en Antwerpen (2009) voerde Natuurpunt Studie een analyse uit om de prioritaire paddenstoelen te selecteren. Voor de provincie Antwerpen bundelden we de Prioritaire Soorten in een rapport dat bezorgd werd aan alle gemeentes. Dit rapport moet dienen als werkdocument, om aan de slag te gaan waar nodig. Selectie volgens de 33% regel resulteerde in 170 prioritaire paddenstoelen voor de provincie Antwerpen. Dergelijke lange lijst is moeilijk werkbaar als beleidsinstrument. Daarom werd hieruit een selectie gemaakt van relatief gemakkelijk herkenbare soorten, die zich bovendien bevinden in biotopen die bescherming verdienen. Dit resulteerde in een lijst van 48 soorten, die geclusterd werden in 8 leefgebieden. Van de 48 soorten zijn er elf die voorkomen in lanen op basenarme bodem en drie soorten die voorkomen in lanen op basenrijke bodem. Tien soorten zijn te vinden in moerasbossen en struwelen, een biotoop dat een belangrijke oppervlakte inneemt langs de waterlopen in de provincie Antwerpen. In de Antwerpse Kempen zijn vooral de bossen op voedselarme zure zandgrond van belang voor paddenstoelen, waarin zes prioritaire soorten te vinden zijn. Ook Grove dennenbestanden, op voormalige stuifzanden, bezitten een erg bijzondere (en bedreigde) mycoflora. Voor basenarme bodem bij Berk werd één soort (Forse melkzwam, Lactarius trivialis) op Vlaams niveau belangrijk en waardevol voor acht prioritaire soorten. Brandplekpaddenstoelen zijn de laatste decennia sterk achteruitgegaan en bijgevolg staat 96% van die gespecialiseerde soorten op de Nederlandse Rode Lijst. Vijf brandplekpaddenstoelen werden geselecteerd als prioritair voor de provincie Antwerpen. In het verleden werden hier heel wat brandplekpaddenstoelen

56

waargenomen en momenteel zijn de Antwerpse mycologen van start gegaan met een gericht onderzoek naar brandplekken. Tenslotte werden er nog drie soorten van voedselarme droge graslanden weerhouden en één soort van kalkrijke zandgrond. Per leefgebied werden de bedreigingen en beheersmaatregelen opgesomd. In onderstaande tabel wordt een voorbeeld gegeven van de aanpak van de soortenbesprekingen per leefgebied in het rapport Provinciale Prioritaire Paddenstoelen Antwerpen (Steeman, 2009).

Het volledige rapport van de Antwerpse prioritaire soorten kan je vinden op http://www.provant.be/leefomgeving/natuur_en_landschap/natuurbeleid/soortenbeleid/

19e VLAAMSE MYCOLOGENDAG op 20 maart 2010 in Gent

Georganiseerd door de OVMW in samenwerking met het Laboratorium voor Plantkunde van de Universiteit Gent Karel Lodewijk Ledeganckstraat 35, Gent Ingang via de Plantentuin

Er kan koffie of thee bekomen worden vanaf 9u30 maar er is geen lunch verkrijgbaar. U dient dus zelf te voorzien in broodjes of een ander middagmaal. Na de middagpauze houdt de KVMV haar Algemene Vergadering. PROGRAMMA: 09.30u Ontvangst en koffie 10.00u Welkom Peter Verstraeten 10.05u Cantharellus …van vroeger tot nu Bart Buyck 10.50u Niet elke melkzwam is een Lactarius Annemieke Verbeken 11.25u Kryptische soorten moleculair aangepakt Kobeke Van de Putte 11.55u Brandplekkenproject: stand van zaken Roosmarijn Steeman 12.10u Groepsfoto in de Plantentuin 12.20u Middagspauze 13.30u Algemene Vergadering van de KVMV 14.00u Myxomyceten en verwanten: een overzicht van recente studies Myriam de Haan

14.30u Fimicole ascomyceten in de natuurgebieden van De Panne Jacky Launoy

15.15u Bijzondere of merkwaardige vondsten in 2009 Wim Veraghtert, Christine Hanssens, Roosmarijn Steeman,… 15.45u Slotwoord Bernard Declercq Iedereen is hartelijk welkom ! Er zal een winkelstand van Natuurpunt met beperkt aanbod aanwezig zijn. Het is mogelijk om op voorhand bestellingen door te geven aan de

57

natuurpunt winkel waarbij je dan vermeld dat deze boeken meegebracht mogen worden naar de mycologendag. Op die manier kan je verzendingskosten besparen. winkel@natuurpunt.be of tel. 015/43 16 88 of fax 015/27 46 74

Mycologia Zuid-West-Vlaanderen Aangesloten bij de Zuid-West-Vlaamse Natuur- en Milieukoepel Secretariaat Jan Breydellaan 94 8500 Kortrijk

Maandelijkse paddenstoelentochten in 2010

Zoeken naar paddenstoelen, schimmels en andere zwammen op woensdagnamiddag

7 april Sint Arnolduspark en Bassegembos te Tiegem Gids: Christine Hanssens Afspraak: 13u3O parking het Fonteintje Kapellestraat te Tiegem

5 mei Provinciedomein de Gavers te Deerlijk-Harelbeke Gids: Frank Vandendriessche Afspraak: 13u3O parking Oost (Deerlijk)

2 juni Op zoek in het Mortagnebos te St. Denijs-Zwevegem Afspraak: 13u15 aan de kerk van Zwevegem-Knokke Gids: Frank Vandendriessche

Maandelijkse microscopie in 2010

Paddenstoelen en andere zwammen microscopisch bekijken op woensdagnamiddag.

Afspraak: om 13u3O in het N.e.c. de Steenoven, Schaapsdreef 29 te Kortrijk

21 april Inlichtingen: Hanssens Christine 056/212313 19 mei Vandendriessche Frank 056/227139 16 juni Vandeplancke José 056/354364 Desmet Jimmy 0497/105227 Iserbyt Joseph 056/419916 www.mycologia.tk mycologia@gmail.com

58

Paddenstoelenwerkgroep Meetjesland in de kijker

Vanaf heden worden de activiteiten van de Paddenstoelenwerkgroep Meetjesland gemeld op de website van het Nieuwsblad. Zowel de aankondiging als een verslag en foto's worden gepubliceerd. Zo kan je al het verslag lezen van de inventarisatie in "Het Leen" op woensdag 24 februari.

http://verenigingen.nieuwsblad.be/vereniging/natuurpunt-natuurhistorische-werkgroepen-meetjesland

Reist de Bloemaardster mee met zoutminnende planten?

Toen Wim Veraghtert op 22 februari (voor het VTM-journaal, in een middenberm te Turnhout) de effecten van zout toonde op de vegetatie, stond hem een verrassing te wachten. Tussen Hertshoornweegbree en Deens lepelblad vond hij een paar hygroscopische aardsterren (die openen zich bij hoge

vochtigheid en sluiten bij droogte). Ze zagen er al niet zo fris meer uit, maar na het meten van de sporen was er zekerheid dat het om de Bloemaardster (Geastrum floriforme) gaat. Toevallig wordt deze overigens vrijwel uitsluitend in de duinen gevonden, net zoals de omringende vegetatie. We kunnen dus vaststellen dat de Bloemaardster zouttolerant is en net zoals de zoutminners als pionier op zandige bodems verschijnt. De landinwaartse trektocht van onze kustvegetatie is duidelijk te merken. Maar paddenstoelen zijn door hun meer verborgen levenswijze veel moeilijker te volgen. Bovendien reizen ze veel sneller met hun vederlichte sporen, tot ze geschikte condities vinden om zich voort te planten.

59

60