Caritas International Cel Vrijwillige terugkeer & Reïntegratie

Liefdadigheidstraat 43

1210 Brussel

Diensthoofd Anne Dussart +32 2 2293604

Azië Annelieke Carlier +32 2 2293586

Afrika Thomas Jézéquel +32 2 2111052

Balkan Sofie De Mot +32 2 2111059

Latijns-Amerika Rut Van Caudenberg +32 2 2293602

Kaukasus/Oekraïne Ine Lietaert +32 2 2293602

Landeninformatie Alexander Coppens +32 2 2293650

reintegration@caritasint.be

www.reintegrationcaritas.be

Tijdens dit derde jaar van onze werking op we-

reldwijd vlak, werkte de cel vrijwillige terugkeer

& reïntegratie in 38 landen en werd het netwerk

van lokale partners steeds verder uitgebreid.

In 2009 werden 259 personen begeleid tijdens

hun terugkeer en reïntegratie, ten opzichte van

347 in 2008. In het totaal werden reeds meer

dan 850 personen ondersteund door de dienst

reïntegratie sinds 2006, waarbij bij aanvang

slechts terugkeerbegeleiding mogelijk was naar

Armenië, Georgië, Oekraïne en Servië. Sinds de

werking in 2007 werd uitgebreid op wereldwijd

niveau, werden reeds 788 mensen begeleid.

De invoering van strengere toelatingscriteria

voor het terugkeerprogramma en de aankondi-

ging van een grootschalige regularisatiecampag-

ne in juli, zorgden voor een merkbare verminde-

ring van het aantal aanvragen ten opzichte van

2008. Tijdens de laatste maanden van het jaar

werd opnieuw een normaal aantal aanvragen

vastgesteld, gezien velen hun vertrek enkel had-

den uitgesteld om na te gaan of ze voldeden aan

de criteria van de regularisatiecampagne.

Onze belangrijkste terugkeerlanden blijven gro-

tendeels dezelfde als in 2008, hoewel Latijns-

Amerikaanse en Afrikaanse landen aan belang

toenemen.

Vanuit de noodzaak en onze bezorgdheid om ons

programma constant te evalueren en te verbete-

ren, werden in 2009 9 evaluatiemissies onderno-

men, sommigen in het kader van het nationaal

project bij FEDASIL, anderen in het kader van de

Europese projecten ERSO en CRI. In de loop van

2009 werden op deze manier onze partners en

onze projecten in Armenië, Georgië, Kosovo, Oekra-

ine, Servië, Montenegro, Kameroen, Nepal en Mon-

golië bezocht en geëvalueerd.

Naast deze evaluatiemissies werd van 26 tot 30

oktober eveneens een “internationale partner-

week” georganiseerd in Brussel. Tijdens deze week

kwamen partners uit 12 verschillende landen sa-

men om op een zeer intensieve manier ons nieuwe

Europese project « Strengthening Tailor Made

Assisted Voluntary Return : STAVR » voor te berei-

den. Vanaf 2010 fungeren de lokale partners als

«focal points » binnen dit project (zie artikel p. 2).

Daarnaast werden in 2009 twee projecten afgeslo-

ten die in 2006 en 2007 waren opgestart en waar

wij actief aan meegewerkte, namelijk CRI (Country

Of Return Information) en ERSO (European Reinte-

gration Support Organizations).

Het CRI project is afgesloten maar leverde voor

Caritas en de betrokken partners heel wat expertise

op betreffende het samenwerken met lokale part-

ners in het kader van het verzamelen van informa-

tie. Wij blijven in 2010 samenwerken met deze CRI

partners in het kader van het STAVR project en

verlangt van de 14 landen die als vaste partner

fungeren dat zij vlug gedetailleerde informatie kun-

nen leveren om de vragen van migranten of sociale

diensten in België te beantwoorden.

Het ERSO project, dat officieel werd afgesloten in

augustus 2009, zet zich verder door middel van een

internet-platform waardoor Caritas en andere Eu-

ropese NGO’s die lid zijn van ERSO kunnen blijven

samenwerken. Dankzij dit ERSO project kregen

partners uit bepaalde landen, zoals Caritas Arme-

nië, Mongolië en Oekraïne versterking waardoor

dezelfde ondersteuning kon geboden worden aan

terugkeerders uit België, Oostenrijk, Duitsland en

Nederland. De extra reïntegratieondersteuning die

werd aangeboden door de verschillende ERSO-

partners werd meer gelijkgeschakeld zodat de be-

staande verschillen tussen nationale reïntegratie-

programma’s weggewerkt konden worden.

Thomas Jézéquel

Terugkeer & Reïntegratie

N U M M E R 0 8 - f e b r u a r i 2 0 1 0

Inhoud

Statistische analyse Caritas 2009

Internationale Partnerweek 2009

Informatiesessies rond vrijwillige te-

rugkeer

Een terugkeerverhaal uit Nepal en Macedonië

Statistische analyse Caritas 2009

0

10

20

30

40

50

60

janv-0

8févr-08

mars-0

8avr-08

mai-08

juin-0

8juil-0

8août-08

sept-08

oct-08

nov-0

8déc-0

8janv-0

9févr-09

mars-0

9avr-09

mai-09

juin-0

9juil-0

9août-09

sept-09

oct-09

nov-0

9déc-0

9

Series1

Belangrijkste terugkeerlanden

2008 2009

Brazilië 65 Oekraïne 58

Mongolië 32 Mongolië 44

Oekraïne 22 Armenië 34

Nepal 16 Brazilië 34

Bosnië 12 Nepal 24

Armenië 11 Kosovo 17

Kososvo 10 Servië 14

Servië 9 Georgië 14

Georgië 9 Bosnië 11

Kameroen 6 Macedonië 11

2 T E R U G K E E R & R E Ï N T E G R A T I E - N U M M E R 0 8 - f e b r u a r i 2 0 1 0

Internationale Partnerweek 2009

De alom traditionele partnerweek bij Caritas International België

werd georganiseerd in oktober 2009. 14 partners van 14 verschil-

lende nationaliteiten werden uitgenodigd. 3AE (Guinée) en Caritas

Nepal waren verhinderd, de anderen waren aanwezig: Caritas

Armenië, Drina (Bosnië), IMDH (Brazilië), HIAS (Ecuador), Caritas

Georgië, Caritas India, CCEY (Kameroen), Caritas Kosovo, Caritas

Mongolië, Solidarity Net Oekraïne, Caritas Senegal, BCGO (Togo).

Elk kreeg de tijd om zichzelf en zijn organisatie voor te stellen, en

ook Caritas presenteerde zijn werking. Op dag twee werd het STA-

VR project voor 2010 uit de doeken gedaan. Het doel van dit piloot-

project is om in 14 landen met hoge terugkeercijfers, via een vaste

structuur van lokale partners (focal points), intensieve en professio-

nele begeleiding te voorzien voor kwetsbare groepen en personen

die een microbusiness willen opstarten. De 14 landen zijn Armenië,

Bosnië, Brazilië, Kameroen, Ecuador, Georgië, Guinee, India, Koso-

vo, Mongolië, Nepal, Oekraïne, Senegal en Togo.

Tijdens de partnerweek werd nadruk dan ook gelegd op het ontwik-

kelen van zelfstandige ondernemingen in het thuisland. Hiervoor

werd het gloednieuwe partnerschap met UNIZO aangehaald, waar-

na UNIZO zichzelf kwam voorstellen en zich bereid verklaarde om

van nu af aan alle zakenplannen intensief en individueel voor te

bereiden met de terugkeerder. Naast deze optie wordt in 2010 ui-

teraard nog steeds speciale aandacht geschonken aan kwetsbare

terugkeerders (zieken, minderjarigen…).

Op woensdag werd tijd gemaakt voor individuele gesprekken met

elk van onze buitenlandse gasten: wat lukt goed, wat is een speci-

fiek probleem, waarop moeten we beter letten, wat kan anders? Er

kwamen dingen bovendrijven zoals de onoverzichtelijkheid van een

immens grote landen (Brazilië, Oekraïne…), moeilijke internetver-

bindingen (Afrikaanse landen), de prominente en blijvende aanwe-

zigheid van het verleden in vroegere conflictzones (Balkan), maar

alles kon besproken worden en het blijft een aandachtspunt.

In de namiddag was er plaats voor een onderonsje onder Afrikanen,

ter voorbereiding van de Afrikaanse conferentie die Caritas België

zal organiseren in Senegal in november van 2010. Ook Cordaid uit

Nederlanden en Caritas Europa waren aanwezig als betrokken par-

tijen. De Afrikaanse conferentie moet een ontmoeting worden tus-

sen ruim tien Afrikaanse organisaties uit evenveel landen, die wer-

ken rond reïntegratie, teneinde de gemeenschappelijke bewustheid

rond dit thema aan te sterken.

Het hoogtepunt van deze week voor de sociale assistenten in België

was de partnerdag, waarbij iedere eerstelijnswerker die in België te

maken heeft met vrijwillige terugkeer, de kans kreeg om de part-

ners te bevragen over zeer concrete mogelijkheden en voorvallen in

de specifieke landen. De opkomst was zeer groot (tot 50 aanwezi-

gen) en de participatie geanimeerd interactief. Een receptie rondde

deze drukke dag van workshops af in luchtige schoonheid. De reac-

ties die wij achteraf mochten ontvangen, waren unaniem positief.

De laatste dag van deze werkweek (dit jaar geen tijd voor een

uitstapje!) werd gewijd aan Country Information. Na de jarenlan-

ge ervaring in Europese projecten, wil Caritas België op een aan-

gepaste en eigen manier het werk van informatieverzameling

voortzetten. Het is belangrijk dat de buitenlandse partners goed

weten waar wij naartoe willen en welk type praktische, nuttige

rapporten we samen met hen publiceren en updaten op onze

website www.reintegrationcaritas.be . Daarnaast vragen we

onze partners ook om altijd bereid te zijn om eender welke vraag

over hun land te onderzoeken en te beantwoorden binnen een

korte tijd. Via een korte opleiding werd uitgelegd welke voor-

waarden er aan de informatie wordt gesteld (recente info, dege-

lijk bronnenmateriaal, grondig en betrouwbaar onderzoek). En-

kel op deze manier is het voor Caritas België mogelijk om als een

solide helpdesk te functioneren waar iedere migrant terecht kan

met zijn/haar vragen over zijn/haar land.

We mogen zeggen dat deze week zonder meer een succes was,

en wie weet de meest vruchtbare partnerweek tot nog toe. Er

werd harder dan ooit gewerkt, geluisterd, gediscussieerd en

gedebatteerd over de zin en onzin, het slagen en de objectieven

van reïntegratie. Het verleden werd geëvalueerd, de toekomsti-

ge projecten uitgelegd, gepland, gewikt en gewogen. De funda-

menten van 2010 werden gelegd, een jaar met veel veranderin-

gen: intensievere sociale begeleiding op maat van elke proble-

matiek, grondiger rapportage, en hogere budgetten voor micro-

business. Caritas beseft dat het hoge verwachtingen koestert van

zijn internationale partners en tracht hen daarvoor ook voldoen-

de tegemoet te komen en gehoor te geven aan hun bezwaren of

opmerkingen.

Naast de geplande activiteiten in de partnerweek, vond er een

onverwacht en boeiend randfenomeen plaats. Wat begon als

een samenkomst van afgevaardigden van over de hele wereld,

die zichzelf al dan niet schuchter voorstelden, eindigde in een

hechte vriendengroep in een niet stuk te krijgen positieve sfeer.

Voor herhaling vatbaar.

Annelieke Carlier

3 T E R U G K E E R & R E Ï N T E G R A T I E - N U M M E R 0 8 - f e b r u a r i 2 0 1 0

Informatiesessies rond vrijwillige terugkeer

Naast het voorzien in een verhoogde bijstand bij de reïntegratie

in het land van herkomst, is ook het informeren van de doelgroep

in België over hun mogelijkheden bij een vrijwillige terugkeer een

belangrijke doelstelling van het nieuwe STAVR-project. Uit erva-

ring weet Caritas International dat migrantenorganisaties de

meest toegankelijke manier zijn om migranten te bereiken. Daar-

om werden in een eerste fase van dit project verschillende mi-

grantenorganisaties gecontacteerd en samen met Caritas Interna-

tional publiceerden ze een informatiefolder in hun landstaal. En-

kele migrantenorganisaties organiseerden ook reeds een informa-

tiesessie waar de mogelijkheden rond vrijwillige terugkeer wer-

den toegelicht.

De eerste informatiesessie op 12 december was georganiseerd

door Ew Negdel, een vereniging die de Mongoolse gemeenschap in

België vertegenwoordigt. Aangezien een zeer groot deel van de

Mongoolse gemeenschap in Antwerpen woont, werd de informa-

tiesessie in deze Stad aan de Schelde georganiseerd. Na de presen-

tatie over de mogelijkheden rond vrijwillige terugkeer naar Mongo-

lië was er de gelegenheid om concrete vragen te stellen. Ten slotte

kon iedereen nog wat napraten bij een drankje. De belangstelling

binnen de Mongoolse gemeenschap over de mogelijkheden die

vrijwillige terugkeer hen kan bieden is groot en het aanbieden van

duidelijke informatie in hun eigen taal is dan ook erg belangrijk.

Op 13 december was het de beurt aan de Ecuatoriaanse migran-

tenorganisatie ASERB die ervoor gekozen hadden om op de infor-

matiesessie een bredere waaier van thema’s aan bod te laten ko-

men dan enkel vrijwillige terugkeer. Zo werden ook Oscar Flores

van CRER en Dorien De Troy van UNIZO uitgenodigd die een uiteen-

zetting gaven over res-

pectievelijk het regulari-

satieproces en de moge-

lijkheden rond het ope-

nen van een eigen bedrijf

in België voor pas gere-

gulariseerden. Als derde

punt op het programma

stond ten slotte vrijwilli-

ge terugkeer en reïnte-

gratie. Er was die zon-

dagmorgen bijzonder veel volk afgezakt naar de Pianofabriek in

Sint Gillis en hoewel het merendeel van de Ecuatorianen een aan-

vraag tot regularisatie heeft ingediend, was er ook interesse voor

vrijwillige terugkeer

Mônica Pereira die de Braziliaanse migrantenorganisatie Abraço

vertegenwoordigt, koos er dan weer voor om de grote Braziliaanse

gemeenschap in Brussel te bereiken via de kerk. In januari werd er

een katholieke kerk in Sint Gillis en de kerk van de Braziliaanse

christelijke gemeenschap in Anderlecht bezocht waar we de gele-

genheid kregen om na de mis een woordje uitleg te geven rond

vrijwillige terugkeer naar Brazilië. Daarna konden eventuele geïnte-

resseerden in alle rust nog verdere vragen komen stellen. De kerk

is een belangrijke ontmoetingsplek voor de Braziliaanse gemeen-

schap en de aanpak van Abraço zorgden er dan ook voor dat er op

erg korte tijd enkele honderden Brazilianen bereikt en geïnfor-

meerd werden.

Aan het begin van de kerstvakantie opende Caritas International

zijn deuren voor de Georgische, de Armeense en de Oekraïense

gemeenschap. De Armeense migrantenorganisatie Narek -

vertegenwoordigd door de heer Jamharyan-, mevrouw Managadze

als belangrijke sleutelfiguur binnen de Georgische gemeenschap,

en de heer Kirienko verbonden aan de Oekraïense kerk, hadden de

handen in elkaar geslagen om gezamenlijk een informatiesessie te

houden en vertaalden tijdens de presentatie simultaan voor de

aanwezigen. Zowel de heer Jamharyan als mevrouw Managadze

hadden al ervaring met het organiseren van informatiesessies van-

uit eerdere samenwerking met Caritas International in het kader

van het CRI-project. Na

de presentatie en de

vragen bleef iedereen

nog wat napraten en

werden er Armeense,

Georgische en Oekra-

iense hapjes en drank-

jes gepresenteerd.

Voor de Afrikaanse gemeenschap werden er contacten gelegd met

de Guineese, de Kameroense en de Senegalese gemeenschap. Sa-

menkomsten met deze gemeenschappen zijn moeilijk om te orga-

niseren, maar de vertegenwoordigers van de Senegalese vereniging

“SENEBEL” (www.wasenebel.be) en het Kameroense BRUKMER

(www.brukmer.be) verspreiden reeds informatie over het project

en Caritas International zal op 6 februari, in kader van de Kame-

roense culturele week in Brussel, spreken tijdens een debat over de

mogelijkheden in het land.

De samenwerking met de verschillende migrantenorganisaties is

erg belangrijk voor Caritas. Zij kennen immers de gemeenschap die

ze vertegenwoordigen, ze spreken hun taal, en weten op welke

manier ze het best bereikt kunnen worden. Daarboven laat deze

samenwerking ons ook toe om de verschillende migrantengemeen-

schappen in België en de realiteit waarin ze leven beter te leren

kennen.

In de nabije toekomst staan nog informatiesessies voor de Nepale-

se, de Indische, de Bosnische, de Kosovaarse, de Kameroenese, en

de Guinese gemeenschappen op het programma.

Rut Van Caudenberg

4 T E R U G K E E R & R E Ï N T E G R A T I E - N U M M E R 0 8 - f e b r u a r i 2 0 1 0

Een terugkeerverhaal uit Nepal

Na vier jaar in België, besliste de 33- jarige Ram Chandra om terug te

keren naar Nepal. Hij vluchtte in 2004 voor de burgeroorlog en

kwam naar België in de hoop hier een verblijfsvergunning te verkrij-

gen. Toen het na vier jaar duidelijk werd dat hij geen kans maakte

op legale documenten, besliste hij om terug te keren.

Om zijn terugkeer te vergemakkelijken, vroeg hij Caritas International

om reïntegratieondersteuning. Ram Chandra had van meet af aan een

duidelijk plan voor de besteding van zijn reïntegratiebudget: hij had in

België heel wat kennis opgedaan over computers en wou deze kennis

gebruiken om in Nepal een computerwinkel op te starten, aangezien

de interesse voor computers en internet er sterk aan het toenemen is.

Ram Chandra keerde eind oktober terug naar zijn land, net op tijd om

het belangrijke religieuze Deepawali festival, het festival van het licht,

samen met zijn familie te vieren. Ram Chandra kon terug intrekken bij

zijn ouders, waar zijn vrouw en zoontje ook hadden verbleven tijdens

zijn afwezigheid. Na terugkeer nam Ram Chandra contact op met Cari-

tas Nepal en zoals gepland investeerde hij zijn reïntegratiebudget in

een computerzaak. Aangezien het te duur was om een eigen zaak op

te starten, werd hij partner in de zaak van een vriend. De winkel draait

goed, al zorgt de grote concurrentie ervoor dat het niet eenvoudig is.

Momenteel zoekt Ram Chandra naar extra budget om de winkel uit te

breiden met een elektro-afdeling. Hij hoopt wat geld te kunnen lenen

bij vrienden.

In februari 2009 bezochten enkele medewerkers van Caritas Interna-

tional hun partner in Kathmandu en brachten eveneens een bezoek

aan Ram Chandra en zijn familie in Chitwan. Ram Chandra benadrukte

dat het heel belangrijk is om terug te kunnen vallen op steun van

vrienden en familie. Dat heeft zijn terugkeer een stuk makkelijker ge-

maakt. Daarnaast vond hij een inkomen hebben het belangrijkste om

een terugkeer te doen slagen. Ram Chandra vertelde ons dat hij tevre-

den is met zijn winkel en dat hij er alles aan zal doen om zijn zaak uit te

bouwen. Vijf maanden na zijn terugkeer vond hij dat terugkeren de

juiste beslissing was geweest.

Ine Lietaert

Jacob, die in november is teruggekeerd, wenste beroep te doen op

bijkomende bijstand bij terugkeer voor het openen van een pizzeria.

Jacob is in november teruggekeerd, naar Kumanova, een stad in Ma-

cedonië, op 20km van de hoofdstad Skopje. In Macedonië, werken we

samen met onze lokale partner Nadez-CSI/Caritas Macedonië. Klara is

de maatschappelijk werker die verantwoordelijk de begeleiding van

de terugkeerders.

Jacob heeft nog familie (vrouw en kinderen) en vrienden in zijn thuis-

land. Na terugkeer kon hij dan ook bij hen terecht. Het idee van een

het oprichten van een microbusiness komt voornamelijk vanuit zijn

ervaring als uitbater van een pizzeria.

Zijn plannen werden reeds in België besproken en er werd contact

opgenomen met de lokale partner om de haalbaarheid van het pro-

ject te toetsen. Het opstarten van een inkomensgenererende activiteit

wordt aangemoedigd omdat dit de mensen de kans geeft om in hun

eigen onderhoud en dat van hun familie te voorzien. Doch is het op-

starten ervan niet altijd evident omwille van de vaak moeilijke econo-

mische omstandigheden in het land van herkomst.

Onmiddellijk na aankomst heeft Jacob contact opgenomen met Klara.

Klara tracht steeds een huisbezoek te doen (indien de mensen hier-

mee akkoord zijn) bij de mensen om een beter beeld te krijgen van de

noden (en levensomstandigheden) van de terugkeerders.

Zij en Jacob hebben samen het reïntegratieproject besproken. Tijdens

het bezoek werd afgesproken dat Jacob tijd zou nemen om de verschil-

lende winkels en bedrijven in Kumanova te bezoeken en de prijzen te

vergelijken. Nadat hij een hele studie had gemaakt van de kosten wer-

den de nodige materialen aangekocht.

Jacob was zeer tevreden over de samenwerking met de lokale partner,

hoewel de 700 euro niet helemaal voldoende bleek voor de aankoop

van de volledige uitrusting van zijn restaurant. Klara wacht nu op de

officiële opening van de pizzeria. Deze opening wordt in maart 2010

verwacht…

Sofie De Mot

Ram Chandra en zijn business partner.

Een terugkeerverhaal uit Macedonië