'Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen … · 2019-03-06 · lectie: de...

8
Driemaandelijkse nieuwsbrief van't Archief. Gent On Files vzw Jaargang 1 - nummer 2 - april 2001 SAG De Sint-Pieterskerk te Gent, gravure in PJGoetghebuer, Choix des monumens, édifices et maisons les plus remarquables du Royaume des Pays-Bas, Gent, AB Steven, 1827, plaat L VI/I <~~\' '"Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen passie en plicht In 1868 kocht de stad Gent voor een bedrag van zevenduizend franken een colleetie tekeningen en prenten, die toen reeds 'in alle opzichten als uiterst belangrijk' werd beschouwd en zelfs als 'on- mogelijk nieuw te vormen'. Hier- mee werd de basis gelegd voor de iconografisch-topografische verzameling van het Gentse Stadsarchief, die nog steeds de naam draagt van de basiscol- lectie: de 'Atlas Goetghebuer'. De Gentenaar Pierre-Jacques Goetghebuer [1788-1866) was echter meer dan een verzame- laar: hij speeldeeen belangrijkerol in het culturele, historische en architecturale leven van de [Zui- delijke) Nederlanden en van zijn geboortestad in het bijzonder. Als zoon van een architect volgde Goetghebuerde leergangen archi- tectuur aan de GentseAcademie, waar hij tot de beste leerlingen behoorde en zelfs werd aange- zocht als leraar. Hij was tevens stichtend lid van de 'Société des Arts' (1808), de latere 'Société royale des Beaux-Arts et de Littérature', een bron van rijke artistieke contacten. Op de drempel van de Hollandse tijd trad Goetghebuermeer op de voorgrond. Hij graveerde een topografisch en strategisch plan van de slag bij Waterloo naar ei- gen veldwerken droeg het op aan de nieuwe vorst, Wi"em I. Twee jaar later, op het Salon van Gent van t817, stelde hij de eerste prenten van zijn Choix des monumens, édifices et maisons les plus remarquables du roy- aume des Pays-Bas aan het pu- bliek. Het zou een monumentale in-folio worden met 11 8 platen van de 'merkwaardigste gebou- wen in het koninkrijk der Neder- tanden', voorzienvan een beschrij- ving en biografische notities.

Transcript of 'Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen … · 2019-03-06 · lectie: de...

Page 1: 'Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen … · 2019-03-06 · lectie: de 'Atlas Goetghebuer'. De Gentenaar Pierre-Jacques Goetghebuer [1788-1866) ... topografisch

Driemaandelijkse nieuwsbrief van't Archief. Gent On Files vzw Jaargang 1 - nummer 2 - april 2001

SAG De Sint-Pieterskerk te Gent, gravure in PJGoetghebuer, Choix des monumens, édifices et maisons les plus remarquables du Royaume des Pays-Bas, Gent,

AB Steven, 1827, plaat L VI/I

<~~\'

'"Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen passie en plicht

In 1868 kocht de stad Gent voor een bedrag van zevenduizend franken een colleetie tekeningen en prenten, die toen reeds 'in alle opzichten als uiterst belangrijk' werd beschouwd en zelfs als 'on­ mogelijk nieuw te vormen'. Hier­ mee werd de basis gelegd voor de iconografisch-topografische verzameling van het Gentse Stadsarchief, die nog steeds de naam draagt van de basiscol­ lectie: de 'Atlas Goetghebuer'. De Gentenaar Pierre-Jacques Goetghebuer [1788-1866) was echter meer dan een verzame­ laar: hij speelde een belangrijke rol in het culturele, historische en

architecturale leven van de [Zui­ delijke) Nederlanden en van zijn geboortestad in het bijzonder.

Als zoon van een architect volgde Goetghebuer de leergangen archi­ tectuur aan de Gentse Academie, waar hij tot de beste leerlingen behoorde en zelfs werd aange­ zocht als leraar. Hij was tevens stichtend lid van de 'Société des Arts' (1808), de latere 'Société royale des Beaux-Arts et de Littérature', een bron van rijke artistieke contacten.

Op de drempel van de Hollandse tijd trad Goetghebuer meer op de

voorgrond. Hij graveerde een topografisch en strategisch plan van de slag bij Waterloo naar ei­ gen veldwerk en droeg het op aan de nieuwe vorst, Wi"em I. Twee jaar later, op het Salon van Gent van t817, stelde hij de eerste prenten van zijn Choix des monumens, édifices et maisons les plus remarquables du roy­ aume des Pays-Bas aan het pu­ bliek. Het zou een monumentale in-folio worden met 11 8 platen van de 'merkwaardigste gebou­ wen in het koninkrijk der Neder­ tanden', voorzien van een beschrij­ ving en biografische notities.

Page 2: 'Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen … · 2019-03-06 · lectie: de 'Atlas Goetghebuer'. De Gentenaar Pierre-Jacques Goetghebuer [1788-1866) ... topografisch

SAG, Portret van Piere Jacques Goetghebuer, A.G, Portrettencollectie.

Het werk telde voornamelijk 'he­ dendaagse' bouwwerken (van na 1750), maar bijvoorbeeld ook de grote gotische stadhuizen. De nagestreefde perfectie deden de productietijd uiteindelijk uitlopen tot 1 828. Nog steeds bepalend voor de beeldvorming van de architectuur van de achttiende en de vroege negentiende eeuw in de Zuidelijke Nederlanden, geldt dit werk voor onze gewes­ ten tevens als een eerste natio­ nale (Groot-Nederlandse) archi­ tectuurgeschiedschrijving en is het de getuige bij uitstek van de emancipatie van de architectuur in de periode 1750-1830. De auteur deed zich in de begelei­ dende tekst toen ook reeds op­ merken als een vroege pleitbe­ zorger voor een monumenten­ zorgbeleid.

Tijdens het Belgische koninkrijk lijkt Goetghebuer zich terug te plooien op zijn geboortestad. "Sinds de publicatie van mijn werk Choix des monumens ... [1817-1828], van de kathedra­ len van Antwerpen en Gent in de Eglises principales de l'Europe [1831 ] verschenen in Milaan, de

2

Vlaemsche Kunstschool etc. [1824]", schreef hij, "ben ik een verzamelaar geworden". Een tijd­ genoot, Auguste Voisin (1838) beschreef onze architect als een onvermoeibaar en onverschrok­ ken collectioneur, zoals men er enkel in Vlaanderen aantreft: een liefhebber die België rondtrekt op jacht naar een ontbrekende gra­ vure of lithografie van Vlaamse, maar vooral Gentse monumen­ ten en historische figuren. Goetghebuer lijkt inderdaad kos­ ten noch moeite gespaard te hebben om zijn collectie te ver­ volledigen: zo liet hij tekenaars, zoals August van den Eynde, voor hem werken en verzocht hij ge-

naren van de bibliotheek van de Universiteit Gent),medailles en middeleeuwse munten (geveild na zijn overlijden). Zelf publiceerde Goetghebuer nog nauwelijks, maar zijn verza­ meling maakte hem wel tot het aanspreekpunt bij uitstek voor de Gentse stadsgeschiedschrijving [o.a.J.Ph. Kervijn de Volkaers­ beke, G.H.Moke, Goethals, F. De Potter). Zijn onderzoek naar beeldhouwers en architecten, waarvan onuitgegeven hand­ schriften bewaard in de Gentse universiteitsbibliotheek nog ge­ tuigen, waren onmisbaar voor het biografisch onderzoek naar Zuid-Nederlandse kunstenaars.

SAG, BUItenverblijf te Wondelgem, gravure in PJGoetghebuer, Choix des monumens, édifices et maisons les plus remarquables du Royaume des Pays-Bas, Gent,

AB Steven, 1827, plaat LXV

dreven architecten en auteurs om hun Gentse ontwerpen, gra­ vures of lithografieën. Zelf kopieerde hij tekeningen en schil­ derijen, en tekende hij het histo­ rische patrimonium van zijn stad op een vrij systematische en pro­ fessionele wijze, met plan en op­ stand, ingekleurd in aquarel. Naast iconografische doeurnen­ ten verzamelde hij ook Gentse drukken (nu in de collectie Gente-

J. Immerzeels woordenboek steunt in belangrijke mate op onze auteur J. de Saint-Genois en E. De Busscher eonsulteer­ den Goetghebuer druk in de aan­ vangsjaren van de Biographie nationale.

De gebouwde omgeving als ge­ tuige van het rijke, glorieuze na­ tionale en stedelijke verleden lijkt ons een leitmotiv in het denken

Page 3: 'Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen … · 2019-03-06 · lectie: de 'Atlas Goetghebuer'. De Gentenaar Pierre-Jacques Goetghebuer [1788-1866) ... topografisch

van de publicist en verzamelaar Pierre-Jacques Goetghebuer. De liefde voor het architecturale verleden is voor onze auteur niet onschuldig, wereldvreemd of academisch, maar houdt een en­ gagement in: enerzijds de com­ municatie van de betekenis van deze monumenten - die per defi­ nitie aan de gemeenschap toe­ behoren - naar een ruim publiek en anderzijds de zorg voor het behoud van dit patrimonium, materieel of desnoods - meer binnen de mogelijkheden van het individu - 'virtueel'. Dit vertaalde zich in Goetghebuers tijd in een tekening, een aquarel of een aquatint. Deze architect, verza­ melaar en auteur verdient een belangrijke plaats in onze cultuur­ geschiedenis.

Dirk Van De Vijver

Bibliographie: F. Van Tyghem, Goetçhebuer, Pierre-Jacques! eretnteet. teke­ naar, qreveor: schrijver en kunst­ verzamelaar, Nationaal biogra­ phisch Woordenboek, V, Brussel, 1972, kol. 379-386.

D. Van de Vijver, Le (Choix des monumens, édifices et maisons les plus remarquables du royaume des Pays-Bas! de Pierre-Jacques Goetghebuer: une histoire de I'srdiiecture nationale du royaume des Pays-Bas, [Les Cahiers du Centre d'Information, de Docu­ mentation et d'Etude du Patri­ moine, 1 l, Brussel, 2000.

Het Stadsarchief was in 2000, zoals het jaarverslag aantoont, zeer actief. Er was de werking naar de stadsdiensten, die resulteerde in de overdracht van 160 meter archief en de verantwoorde vernietiging van ongeveer de­ zelfde hoeveelheid. Er was de bestandencontrole en de kwaliteitsvolle dienst­ verlening. Publicaties, tentoonstellingen, opendeurdagen, geleide bezoeken zorgden voor de valorisatie van de collecties. Wetenschappelijke bijdragen werden geleverd en er werd een succesvolle acquisitiepolitiek gevoerd.

Dat het Stadsarchief zich niet beperkt tot het verwerven van bescheiden afkomstig van de stadsdiensten, is terecht. Hoe belangrijk deze informatie ook is, ze belicht slechts een beperkt deel van de Gentse samenleving. Voor een meer veelzijdig beeld zijn andere bronnen noodzakelijk. En deze bronnen waren in 2000 vooral van culturele aard. Zelfs vanuit het buitenland werden schenkingen verricht. De bestanden groeiden aan met meer dan 180 meter. Maar de magazijnen zitten zo goed als vol! Mochten zij bovendien volgens de Nederlandse nor­ men geïnspecteerd worden, dan zou de Berg van Barmhartigheid zeker een onvoldoende krijgen. Voor een kwalitatieve bewaring is een betere en rui­ mere huisvesting dringend nodig. Bewaren volstaat echter niet. Opdat het publiek kennis zou kunnen nemen van het materiaal - wat toch de bedoeling is - moet het ontsloten worden en dit veronderstelt personeel. Maar er is meer. Leen Charles wees er bij de verwerving van het archief van de vzw Keizer Karel 1 500-2000 op: de bewaring van digitaal archief is problema­ tisch. Meer en meer zal de archiefvorming bij de stedelijke diensten echter digitaal zijn. Om te verhinderen dat het recht op openbaarheid van bestuur beknot wordt en we binnen weinige decennia met grote hiaten geconfron­ teerd worden, moet de archivaris aanwezig zijn van bij de ontwikkeling van de programma's. Enkel op deze wijze kan hij/zij ervoor zorgen dat de informatie volledig, authentiek en niet manipuleerbaar bewaard blijft. Dulle Griet, het Gentse archiefbeheersprogramma toont dat het Stadsarchief mee is met zijn tijd, maar het moet ook de mogelijkheden krijgen om zich verder actief te . engageren op de digitale snelweg. Je kunt niet in de administratie aanwezig zijn als je amper de mensen hebt om de traditionele dienstverlening te verze­ keren.

Recentelijk gaat de aandacht van de overheid meer en meer naar het roe­ rend erfgoed en gelukkig maar. Maar als iets bij uitstek 'Gents' roerend erf­ goed is, dan zijn dit de Gentse stedelijke archieven. Moge het stadsbestuur erin slagen een betere huisvesting te vinden en het personeelskader aan te passen zodat het personeel in staat is het geweten en het geheugen van een democratische Gentse samenleving intact te houden.

Griet Maréchat voorzitter

Page 4: 'Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen … · 2019-03-06 · lectie: de 'Atlas Goetghebuer'. De Gentenaar Pierre-Jacques Goetghebuer [1788-1866) ... topografisch

Het jaar 2000 staat gegrift in de annalen van het Stadsarchief. Op zijn minst drie merkwaardige feiten werden geboekstaafd als memorabel en onvergetelijk.

De actieve werking van de vrien­ denkring 't Archief - Gent on Fi­ les vzw - afgekort 't GOF - onder­ steunt sinds januari 2000 de uitstraling van het Stadsarchief. Het ledenblad @rchieflink geeft een publieke stem aan onze werking. Dit is een unieke link met de bezoeker, de geïnteres­ seerde, de sympathisant. En dat er sympathisanten zijn, dat werden we ten overvloede gewaar op onze Opendeurdag op 3 september 2000. Het Stads-

archief 'woont' aan de rand van het Prinsenhof, dus leken de Prinsenhoffeesten ons een ge­ schikte gelegenheid om ook hier de link te leggen met onze bu­ ren. De vriendenkring zette een gewaagde onderneming op touw. De restauratie van een unieke en zwaar beschadigde kaart uit de zestiende eeuw kostte 60.000. frank. Het is de

oudste gekende afbeelding van het Nieuw Kasteel dat Keizer Karel in 1 540 optrok om de re­ belse Gentenaars in toom te houden. Doordat de ruim zeven­ honderd bezoekers maag en geldbeugel aanspraken, wordt deze schitterende kaart momen­ teel gerestaureerd! Een succes, zoveel is zeker!

De bestandencontrole van een gedeelte van het oud archief was het derde memorabel feit waar­ mee het Stadsarchief krant, ra­ dio en televisie bereikte. Een ploeg van vijftien medewerkers, vermomd in witte ruimtepakjes, met stofmaskers en handschoe­ nen, ging meer dan vijfduizend archiefstukken te lijf en ontstofte, verzorgde, verpakte, noteerde en registreerde, één week lang, wat er zoal met ons oud archief aan de hand was. Deze ervaring vormt de basis voor de uitbouw van een preserveringspolitiek voor de komende jaren.

Het is een onbegonnen zaak alle activiteiten van het stadsarchief op te sommen. Vanzelfsprekend is er de intense leeszaalwerking waar de 847

bezoekers deskundig begeleid werden. Het gros van onze klan­ ten (38%) zijn studenten. Tijdens de Open Monumenten­ dag kregen ongeveer vierhon­ derd mensen een begeleid be­ zoek aan het archief.

Een studente van de Biblio­ theekschool (Sint-Amandsberg) peilde, in het kader van haar eind­ werk, naar de tevredenheid van ons publiek rond de thematiek van kwaliteitsvolle dienstverle­ ning. Een studente van de oplei­ ding Archivistiek en Hedendaags Documentbeheer (VUB) analy­ seerde in het kader van haar stage en eindwerk de bronnen in het Stadsarchief betreffende de burgerlijke rechtspraak in de achttiende eeuw.

Dertien tentoonstellingen toon­ den materiaal uit het archief. De twee meest in het oog sprin­ gende tentoonstellingen waar­ aan het Stadsarchief als volwaar­ dige partner meewerkte, waren de Gentse Stadsgezichten (Bijloke, 30 september - 17 de­ cember 2000) en het Nieuwe Gerechtsgebouw (Administratief Centrum en Stedelijke Openbare Bibliotheek, 19 september 2000 - 19 januari 2001 ).

Er werd actief meegewerkt aan het project Prinsenhof en aan het internationaal wetenschap­ pelijk studieproject rond het Nieuw Kasteel (het latere Spanjaardenkasteel).

Page 5: 'Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen … · 2019-03-06 · lectie: de 'Atlas Goetghebuer'. De Gentenaar Pierre-Jacques Goetghebuer [1788-1866) ... topografisch

Het Gentse Huizenonderzoek, waarin het Stadsarchief een ac­ tieve rol speelt, draaide in 2000

op volle toeren. De projectgroep rond de geschiedenis van het Goudenleeuwplein werkte intens verder aan de voorbereiding van de publicaties van de onder­ zoeksresultaten. Op de VCM­ contactdag (maart 2000) wer­ den de methodiek en de succes­ sen van het Gentse Huizen­ onderzoek nog eens aan het publiek voorgesteld en in het najaar kreeg het Gentse Huizen­ onderzoek (in zijn geheel), onder de overkoepelende vleugels van de Gentse Vereniging voor Stadsarcheologie de prijs Her­ man Delaunois 2000.

De inventarisatie van de stukken betreffende de opera en de open­ bare werken in Gent ging onver­ droten verder.

De prentkaartencollectie uit het legaat van kulder Jerôme Storme werd geordend.

Een actief optreden naar de stadsdiensten, inzake de op­ maak van ordenings- en archief­ beheersplannen, de selectie ter bewaring en vernietiging en het schonen van over te dragen stukken, resulteerde in een ge­ controleerde aangroei (geselec­ teerd én geschoond) van 1 60 meter archief. Op basis van de bestaande RichtJ¡j'nen ter bewa­ ring en vernietiging van gemeen­ tearchieven (Algemeen Rijks­ archief) kon nagenoeg een ge-

r:~;1') ~_.~~ r:¿ /'i'_:"'j~"'-_""''''_~~ ~_.('

I ... ¡-'{_i;<

lijke omvang (145 meter) routi­ nestukken vernietigd worden. Deze inspanningen kaderen niet alleen in een bewuste politiek van hedendaags documentbeheer maar tevens in het efficiënt en economisch omspringen met de uiterst beperkte vrije opslagruim­ ten in het Stadsarchief. Wat in 2000 werd overgedragen is niet alleen geschoond en nagenoeg metaalvrij, maar is daarenboven uitsluitend datgene wat moet bewaard worden.

Bij het bruikleenverkeer in 2000 tussen het archief en de stads­ diensten circuleerden circa 500 dossiers. Dit zijn in hoofdzaak bouwdossiers, personeelsdos­ siers en dossiers van de Dienst Leefmilieu. Verder kreeg het Stadsarchief enkele belangrijke schenkingen van iconografische bestanden en van cultureel getinte archie­ ven.

Leen Charles Stadsarchivaris e.i

Page 6: 'Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen … · 2019-03-06 · lectie: de 'Atlas Goetghebuer'. De Gentenaar Pierre-Jacques Goetghebuer [1788-1866) ... topografisch

Er zit cultuur in het archief!

Het persoonlijk archief van Jas Murez (0 Oudenaarde 1927 - + Gent 1 996), journalist, kunstcriticus en auteur, werd ons in 2000 geschonken door zijn weduwe. Hij was vele jaren journalist en redacteur van het Gentse dagblad Vooruit (vanaf 1978 De Morgen), waar hij vooral meewerkte aan de rubrie­ ken "Geestesleven" en "Kunst en kultuur in het Gentse". Hij publiceerde tientallen monografieën en essays over schilders en beeldhouwers, naast vele dichtbundels, romans en novellen. Het archief (circa tien meter) bestaat uit manuscripten van zijn lite­ rair werk, persknipseis van zijn bijdragen, foto's en correspondentie. Het bevat tevens een uitgebreide alfabetisch geklasseerde documentatie over Belgische plastische kunstenaars en Vlaamse au­ teurs.

De Keizer Karel 1 500-2000 vzw, opgericht voor de organisatie en coördinatie van de activiteiten van het Keizer Karel-jaar in Gent, schonk in december 2000 haar integrale archief (circa tien meter). Naast het archief van de vzw bevat deze schenking dossiers betref­ fende gerealiseerde én niet-gerea­ liseerde projecten, en dit zowel in papieren als in digitale vorm. Voor

de culturele geschiedenis van Gent is dit archief van groot belang. Bovendien bevat het een inhoudelijke en technische uitdaging voor het Stadsarchief: voor het eerst in ons bestaan worden we geconfronteerd met de problematiek van de bewaring en het toe­ gankelijk maken van digitale bestanden.

Gent, waterstoet

In 1999 sloot de vzw Gentse Filharmonische Vere­ niging de boeken. Zij had in 1985 de taak gekregen een studie te maken over de problematiek van de realisatie van een concertzaal. Het archief van de vzw, dat de volledige werkingsperiode bestrijkt, werd ook aan het Stadsarchief overgedragen. De omvang van het archief is miniem (circa 0,1 meter) maar als neerslag van een cultureel project is het geheel bijzonder boeiend. De drie bovenvermelde archieven zijn vrij toeganke-

6

lijk voor vorsers en de beschrijvingen (variërend van nauwkeurig tot rudimentair) zijn opgenomen in Dulle Griet.

Er werden het Stadsarchief verder belangrijke iconografische documenten aangeboden. Enkele kleinere fotoverzamelingen van Gentse stads­ gezichten in de periode 1955- 1960 en van de vroegindustriële vestiging van het bedrijf Sinclair Union Petroleum Company of Belgium in de ha­ ven in het jaar 1922 vullen onze verzamelingen aan.

Vanuit Duitsland bereikte ons een schenking van 136 prentbriefkaarten van de verwoestingen te Gent en in de Westhoek (Diksmuide, IJzervallei, Middelkerke), een reeks originele foto's van Duitse soldaten bij hun stellingen, vier Duitse luchtfoto's van de omgeving van Zillebeke en 1 3 geheime mili­ taire (Duitse) stafkaarten (1914-1918).

Vanuit Engeland werden ons verhelderende origi­ nele documenten toegestuurd die een nieuw licht werpen op de organisatie van het Gentse verzet en de samenwerking met de Engelse geallieerden bij de bevrijding van Gent in de septemberdagen van 1944. Dit materiaal wordt momenteel nader be­ studeerd.

Leen Charles

Foto links: SAG, dossier van een niet-gerealiseerd pro/eet (het hernemen van een waterstoet) uit de schenking van de Keizer Karel 1500-2000 vzw Foto rechts: SAG, Union Petroleum Company (1922) langs het kanaal Gent-Terneuzen (schenking 2000/22j

Page 7: 'Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen … · 2019-03-06 · lectie: de 'Atlas Goetghebuer'. De Gentenaar Pierre-Jacques Goetghebuer [1788-1866) ... topografisch

Binnen de administratieve documenten die ontstaan zijn in het kader van de werking van de schepenen van gedele als oppervoogden van de stad, nemen de pramingen een bijzondere, voorbereidende plaats in. Onbekend maakt onbemind, en zo gaat het ook in het geval van de pramingen. Wat is het nut van de pramingen en waarom zijn ze nu precies voor de genealogen van bijzonder groot belang? Deze weinig bekende en dus ook weinig geraad­ pleegde reeks bevat voor de genealogen onder ons een schat aan gegevens: ze behandelt namelijk de poorterlijke sterfhuizen van de stad Gent, of zoals het in het voorwoord van bijna elk register geschre­ ven staat [met aanpassing van de datum en de naam van de schepenen): "Notitie boeck van alle ghedaen daghynghe ende pramynghe van officie weghe gebeurt soa tot het denomeren van deelvoochden, tcrehieren van [de) selve, t'overleveren van staeten van goede, t'overbrinqhen van [de) selve als anderssints tot laste vande hauders, hauderigghen, deelvoochden, staende voochden ende andere personen respectivel[yck) bewint hebbende vande poor­ terl[ycke) sterfhuysen deser stede ofte van officie weghe daertoe ghestelt ende gecommiteert synde daerinne onderjarigghe weesen gerecht syn onder­ houden ter greffie van myn edele heeren schepe­ nen van ghedeele, raeden ende paysierders der stede van Ghent beghonnen metten eersten jan[ ua)ry [jaartal) int schependom van Mher ..... [ naam van schepen en wethouder) ... etc ende haerlieder mede gesellen in wette." De reeks bestaat uit 37 boekdelen en beslaat de periode 1598 tot 1795. In elk register zijn de sterfhuizen gegroepeerd per parochie, met een apart hoofdstuk dat de buitenpoorters behandelt. Hoe is nu zo een register opgebouwd en welke in­ formatie kunnen we eruit halen? Per bladzijde wor­ den meestal twee sterfhuizen behandeld; soms drie als er zeer weinig te vermelden is en uitzonderlijk slechts één. Elke bladzijde is virtueel in twee kolom­ men verdeeld. In de linkerkolom staat de approximatieve datum

SAG, folio 215 UIt register nr. 34 van de reeks 335

van overlijden en alle @~~tëHê.:rì'£ëie::hë\l-ÉJntUëÊ~f:,\,oor het opmaken van ee~ staat van goed

~~~~;~::~~~:~:!iΡìfïi~¡i~~fi~'~¡ ,_,_.,_.., ..... ,,-'.,,_..~ . ~' volgd door de naam van de echtgenodt.-------------"-"-·---'--

Meestal wordt ook de straat waar de overledene woonde vermeld en krijgen wij de naam van de deel­ voogd en de datum van zijn aanstelling, eventueel gevolgd door de latere aanstelling van de staande voogd. Uiteindelijk wordt dan de datum van het passeren van de staat van goed of eventueel de akte van "renunchiatie" [afstand van erfenis) opgegeven. Soms wordt als besluit meegedeeld dat er geen staat wordt opgemaakt omdat er geen wezen zijn, omdat men de rechthebbenden van de nalaten­ schap niet meer vindt of omdat er niets van waarde in het sterfhuis aanwezig is. Sommige sterfhuizen worden in het volgende regis­ ter hernomen, dit in het geval dat de uitstellen te groot worden [kan verschillende jaren zijn) en er dus nog geen besluit is bij het afsluiten.

De genealoog volgt in deze voorbereidende docu­ menten vlot de administratieve afwikkeling van een nalatenschap. De ervaring leert dat er soms jaren verlopen tussen het feitelijk overlijden en de defini­ tieve verdeling van of verzaking aan de erfenis. Meestal doorzoeken genealogen de alfabetische indices op de boedelstaten [reeks 330). Bij een ne­ gatief resultaat van die zoektocht is een controle van de pramingen zeer aan te bevelen. Het zijn im­ mers de basisdocumenten waarin elk overlijden wordt geregistreerd, de eventuele wezen en weduw[ e )naar, de woonplaats, de deelvoogden enz. Wie slim is, laat de alfabetische indices op de boedel­ staten meteen links liggen. De pramingen vertellen immers meteen of er wel een boedelstaat is opge­ maakt - en zo ja - wanneer die precies werd geregis­ treerd voor het college van gedele.

Gilbert De Leu

Page 8: 'Pierre-Jacques Goetghebuer: architectuurgeschiedenis tussen … · 2019-03-06 · lectie: de 'Atlas Goetghebuer'. De Gentenaar Pierre-Jacques Goetghebuer [1788-1866) ... topografisch

• Een groots werk van ontbloting ?(5 mei tot 1 juli 2001] Op 5 mei opent in het Bijlokemuseum een tentoonstelling rond Huizen­ onderzoek in Gent, onder de titel Een groots werk van ontbloting? Deze tentoonstelling kadert in het programma van de vzw Gent Cultuurstad en

toont, naast de feitelijke methodiek van het huizenonderzoek, de resultaten van meer dan drie jaar intensief en interdis­ ciplinair werken van een groep vrijwillige vorsers rond de geschiedenis van leven en werken op en rond het Goudenleeuw­ plein. Aan de voet van de Sint-Niklaaskerk lag een straat die luisterde naar de naam Te Putte. Het stadsleven bruiste er uit­ bundig. We vinden er het leven in een notendop terug: handel, horeca, trans­ port, oorlog, politiek, grote en kleine mis­ daad ... De eerste publicatie (in voorbe-

seMs, prentkaart, He/lotypie De Graeve, Geru: Gouden/eeuwp/eln, gezicht op de Fonteine en hoek

Korte Rldderstraat- Te Putte.

reiding) onthult onze kennis, vanaf de Prehistorie tot in de zestiende eeuw; een tweede deel zal de geschiedenis vanaf de zestiende eeuw tot 1913 behandelen. De vorsers worden begeleid door het Stadsarchief, de Dienst Stadsarcheologie en de Dienst Monumentenzorg. Speciaal voor de leden van de vriendenkring is er op maandag 7 mei 2001 om 20.o0u een nocturne met geleid bezoek aan de tentoonstelling voor­ zien. Inschrijven vooraf is noodzakelijk. Geef uw naam door aan het Stads­ archief op tel. (09)225 32 53, fax (09)233 11 58 of e-mail [email protected].

• Open Archievendag 19 mei 2001 Het Vlaamse Ministerie van Cultuur organiseert op 19 en 20 mei 2001 een Erfgoedweekend. 19 mei staat in het teken van de archiefwereld, op 20 mei draait alle aandacht rond de musea. Er is één gemeenschappelijk thema voor alle archieven, nI. de leef- en wooncultuur in Vlaanderen in het verleden. Het openstellen van archiefdiensten, waarbij deze thematiek wordt toegelicht, wordt gekoppeld aan het verschaffen van informatie over het werk van een archivaris anno 2001. De Open Archievendag valt voor het Gentse Stadsarchief samen met een topmoment uit werken rond wonen en leven in Gent, nI. de bovenvermelde tentoonstelling Een groots werk van ontbloting? De klemtoon ligt voor het Stadsarchief dan ook op het promoten van deze tentoonstelling. Het spreekt vanzelf dat ook in het Stadsarchief zelf speciale geleide, thematische bezoeken zullen plaatsvin­ den waarin de werking van een hedendaagse archiefdienst centraal zal staan. Meer informatie hierover volgt!

1-2

@rchieflink is de driemaandelijkse nieuwsbrief van It Archief. Gent on Files, een onder­ steunende vzw voor het Stadsarchief van Gent

3

4

6

7

8

Het abonnement is begrepen in de lidmaat­ schapsbijdrage 500 fr. [12,39 ~U] individuele leden, 600 fr. [14,87 EU] gezin, 1000 fr. [24,79 EU] steunende leden en 10 000 fr. [247,89 EU] ereleden. Een los nummer kost 150 fr. [3,72 EU).

Adres GOF p.a. Stadsarchief, Abrahamstraat 13, 9000 Gent Tel [09]225 32 53 - Fax [09]233 11 58 E-mail stadsarchietœqent.be Rek. nr. 001-3342772-34

Coördinatie en eindredactie Valérie Meillander

Verantwoordelijke uitgever Griet Maréchal, Visserij 11, 9000 Gent

ISSN - nummer: 1376-2966

Foto's Carlos Hourez, tenzij anders vermeld

Vormgeving Evé Grafica - Erika Vanderstockt, Gent, GSM: 0486/51.78.88

Druk J. Verbeke, Gent

• Pierre-Jacques Goetghebuer

• Edito

• De drempel van het derde millenium

• Er zit cultuur in het archief!

• Pramingen

• Link