Europa: “Catalyst for Change” voor Nederlandse pensioensector

Jacqueline Lommen, Directeur Europese Pensioenen Robeco

Amsterdam, 4 maart 2015

1

Inhoud

1. De Nederlandse “pensioenpolder” – een frisse blik van buiten

2. Veranderingen reeds volop gaande – door de bomen het bos zien

A. Pensioenstelsel

B. pensioeninstelling

C. Pensioenregelingen

D. Pensioenuitvoering

2

3

De Nederlandse “pensioenpolder”

Bekende partijen, gevestigde belangen, terugkerende thema’s, een overzichtelijk geheel

Autoriteiten

Pensioeninstellingen

Die

nst

verl

ener

s

Politiek

Wetgever (SZW, Minfin)

Toezichthouder (DNB/AFM)

Werkgever/Werkgvereniging Plan sponsor

Werknemer/Vakbond Deelnemer

Pensioenfonds

Verzekeraar

Pensioenuitvoering (PUO)

Vermogensbeheerder

(Her)verzekeraar

Sociale partn

ers

Pensioeninstelling (PPI)

Overige dienstverleners

4

Autoriteiten

Pensioeninstellingen

Die

nst

verl

ener

s

Politiek Maatschappelijke cohesie

(vergrijzing, solidariteit, soc zekerh) Financiële stabiliteit (NL economie)

Europese integratie Pensioen en “BV Nederland”

Wetgever (SZW/Minfin) Pensioen als sociaal of financieel product

MinSZW en/of Minfin EU wetgeving

Noodzakelijk onderhoud (AOW, FTK) Nationale pensioendialoog

Toezichthouder (DNB/AFM) Dekkingsgraad/Risicobeheer

Cultuurverandering Taakverdeling (DNB/AFM)

EIOPA Resources

Werknemer / Deelnemer Toenemend pensioenbewustzijn

Flexibilisering arbeidsmarkt (job hoppen, ZZPer, parttime, internationale mobiliteit)

Behoefte aan Transparantie en Eenvoud Moderne communicatie

Daling syndicering

PensioenFonds FTK regime / Dekkingsgraad

Rijpe fondsen / Langleven Overregulering / Deskundigheid

Governance model / “Petten issue” Consolidatieslag

Nieuwe pensioeninstellingen (PPI/mpf/IORP) Grote verplichtstelling / vrije markt

PensioenInstelling (PPI) Inspringen op veranderende behoefte

Operationele efficiency Moderne communicatie Internationale doorsteek

Marktwerking Erkenning en begrip door NL autoriteiten en

sectorgenoten

Pensioenuitvoerder (PUO) Groeiend (consolidatie bpf-en, commerciële

expansie, etc.) Kwaliteitsslag / Innovatie

Ambities PUO vs. aandeelhouders Uitvoeringskosten / Beloning

Lervel playing field met andere dienstverlener

Vermogensbeheerder Groeiend (belang goed risicobeheer, NL

markt affiniteit, etc.) Uitdagend beurs/mark sentiment

Innovaties (ALM, factor inv, DC Life cycling) Fee level en fee transparantie

Europese marktkansen

Overige dienstverleners Aantal, diversiteit en invloed neemt toe

(consultants, buitenlandse partijen, nieuwe toetreders, nieuwe business modellen, etc.)

Sociale partn

ers

Alle Nederlandse stakeholders geconfronteerd met dieperliggende, fundamenteel veranderende behoeften en gewijzigde omgevingsfactoren Nederlandse “pensioenpolder” staat onder druk

Werkgever / Plan sponsor IFRS (balans) / Bijstortingen (P&L) Internationalisatie / centralisatie Riante NL pensioentoezeggingen

Rigide FTK funding eisen pf Overregulering / compliance

Gebrek waardering pensioentoezegging werkgever

Verzekeraar Dalend risico absorptie vermogen / Solvency2

Level playing field S2/IORP2 Veranderend verdienmodel

Kwaliteitsslag Internationalisering

Nieuwe pensioeninstellingen (PPI/API/IORP) Taakafbakening / vrije markt

Moeizame pensioenakkoorden zijn symptoom veranderende pensioenwereld

5

Een van buiten naar binnen blik op Nederlandse pensioenstelsel

Relatief gezien springt NL er positief uit:

Evenwichtige balans 1e, 2e, 3e pijler

Omvangrijke pensioenbesparingen

Efficiënt / schaalgrootte

Veel kennis en kunde op pensioenterrein

Gedegen regelgeving

Weinig oudedag armoede

Maar ook:

Riante pensioentoezeggingen

Eenzijdige focus op “impliciete” DB regelingen

Dominante rol pensioenfonds

Rigide financieringsvereisten pensioenfondsen

Gesloten poldergemeenschap

Geen marktwerking, beperkte keuze

Mercer: “Nederlandse pensioensysteem een na beste ter wereld”

OESO: “Nederlandse pensioenbesparingen 130% van BNP”

Darwin: “It is not the strongest of the species that survives, nor the most intelligent. It is the one that is the most adaptable to change“

Een prachtstelsel, maar houdbaarheid staat onder druk “Wet van de remmende voorsprong”

Europa als Catalyst for Change in de Nederlandse pensioensector

6

• Invloed van “Europa” loopt vooral via de markt en slechts deels via EU wetgeving; veel subtieler proces

van convergentie en al langer gaande dan vaak gedacht

• EU heeft veelal géén mandaat en géén intentie om relatief goed functionerend Nederlands

pensioenstelsel te veranderen (“bemoeienis vanuit Europa”?!)

• “Europa” is als een mammoettanker die vaart. Het heeft weinig zin om de tanker proberen te stoppen en

te klagen. Effectiever om zelf in de stuurhut te gaan zitten

• “Europa” omvat meerdere gremia:

• Raad van Ministers van de lidstaten (Council)

• Europese Commissie en Europees Parlement

• Toezichthouders (Authorities)

• ECJ

Europa: steeds belangrijker (beetje triviale opmerking, maar toch……..)

EIOPA – de Europese pensioenautoriteit

7

• Opgericht in 2003, gevestigd in Frankfurt

• EIOPA mandaat is in 2011 opgerekt: “regulator”

• Nederland goed vertegenwoordigd!

• Agenda Occupational Pensions Committee (OPC):

• IORP2 (herziening Pensioenrichtlijn)

• Solvency (HBS)

• Personal pensions

• Diverse surveys en sharing of best practices

• Pension Database

EIOPA: interessant om actief te volgen gezien toekomstgerichte initiatieven. Zie https://eiopa.europa.eu

Inhoud

1. De Nederlandse “pensioenpolder” – een frisse blik van buiten

2. Veranderingen reeds volop gaande – door de bomen het bos zien

A. Pensioenstelsel

B. pensioeninstelling

C. Pensioenregelingen

D. Pensioenuitvoering

8

Admini-streren

Beleggen

Financiering (FTK)

Verzekeren

Fundamentele veranderingen in de pensioensector – 4 gebieden

9

2. PensioenInstelling

3. PensioenRegeling

1. PensioenStelsel

4. PensioenUitvoering

Het goed onderscheiden van deze vier gebieden helpt om door de bomen het bos te blijven zien

Nederlandse pensioensector - Toren van Babel

10

Voorbeeld: verplichtstelling

11

Op het niveau van het stelsel spelen de écht fundamentele vraagstukken:

• Structuur pensioenstelsel drie-pijler aanpak staat niet ter discussie

• Demografische ontwikkelingen versobering 1e pijler AOW

• Financiële stabiliteit van Nederland vermindering fiscale facilitering 2e pijler pensioenopbouw

• Flexibilisering arbeidsmarkt (ZZPers) nationale pensioenplicht invoeren?

• Draagvlak pensioenstelsel (intergenerationele solidariteit) doorsneesystematiek afschaffen?

• Nederlandse poldercultuur centrale rol van de sociale partners in pensioensector

Pensioenstelsel

Nederland stelt zelf deze fundamentele uitgangspunten vast. EU heeft géén mandaat en ook géén intentie om Nederlandse pensioenstelsel te veranderen (subsidiariteitsbeginsel).

Stelsel

12

Op het niveau van de pensioeninstelling spelen de volgende onderwerpen:

• Vrijheid van dienstverlening staat centraal in EU interne markt (marktwerking)

• Consumentenbescherming (gezonde instellingen, goede governance, transparante communicatie, etc.)

• Pensioeninstelling: sociaal instituut of financiële onderneming?

• Oneigenlijke regulatory arbitrage voorkomen (solvency: “same risks, same rules”)

• Grensoverschrijdende pensioenfondsen zijn integraal onderdeel EU interne markt (Europees paspoort)

Pensioeninstelling

In-

stelling

Op dit niveau van de pensioeninstellingen heeft de EU de grootste vinger in de pap; de pensioeninstellingen zijn het primaire aangrijpingspunt voor EU wetgeving

Werkgever moet pensioenovereenkomst verplicht onderbrengen bij een pensioeninstelling

Pensioenfonds Verzekeraar

Closed-end PPI (in eigendom sociale partners)

Open-end PPI (in eigendom pensioendienstverleners)

Buitenlandse XB IORPs

API (vervangen door APF)

Rechtstreekse regeling

Buy-in

Buy-out

Onderneming (Opf)

Bedrijfstak (Bpf)

Beroepsgroep (Bpr)

Multi-opf (Mofp)

APF (in de pijplijn)

Pensioeninstellingen: nieuwe uitvoeringsmodellen geintroduceerd

13

PPI

PPI, APF en XB-IORP zijn een doorbraak in de Nederlandse pensioensector

In-

stelling

Nieuw

Nieuw

Nieuw

14

Closed-end IORP / pensioenfonds Open-end IORP / pensioeninstelling

Meest gehanteerde uitvoeringsmodel in:

Duitsland, Zwitserland, Frankrijk, Z- en Oost-Europa

Australie, Zuid-Amerika, Azie

Meest gehanteerde uitvoeringsmodel in:

VK, Ierland, Nederland, Belgie, Malta, Cyprus

• “in eigendom” van sociale partners

• bestuurd door sociale partners

• beheert alleen regelingen eigen onderneming/sector

• impliciete contracten

• een “pension trust”

• domeinafbakening, taakafbakening

• “in eigendom” van financiële dienstverlener

• bestuurd door onafhankelijke “professionals”

• beheert regelingen verschillende ondernemingen

• expliciete contracten

• een “financiële instelling”

• vrijheid van dienstverlening

PPI en APF: gemodelleerd naar buitenlands voorbeeld

EU gaat uit van vrijheid van dienstverlening door pensioeninstellingen (marktwerking).

Sociale partners hebben vrije keuze bij welke pensioeninstelling ze hun pensioenregeling onderbrengen

In-

stelling

15

• Grote verplichtstelling in Nederland: standaard regeling én verplichte onderbrenging bij bedrijfstakpensioenfonds

• Knelpunten:

1. Druist in tegen EU vrijheid van dienstverlening principe. via ECJ uitspraken vooralsnog erkent als uitzondering (unieke solidariteit, kostenvoordelen)

2. BPFen mogen zich niet omvormen tot APFen (sterke wens is er wel), omdat bijt met NL mededingingswetgeving

3. Mogelijke afschaffen doorsneesystematiek ondergraaft ECJ uitzonderingspositie en daarmee grote verplichtstelling

• Oplossing: Verhanging grote verplichtstelling? Verplichtstelling aan de regeling, maar niet meer aan het fonds.

Grote verplichtstelling

In-

stelling

EU als Catalyst for change…….…

16

Balans van de pensioeninstelling

Technische voorzieningen

Solvabiliteitsbuffer

Assets

Nat. Garantiestelsel

Afstempelen

Sponsor covenant

Conditionaliteiten

Achtergestelde leningen

Financiering van pensioeninstellingen: IORP2 holistische aanpak

Minimum eigen vermogen

Bijstortingsplicht

EU: Same risks, same rules. Voorkomen van oneigenlijke regulatory arbitrage

In-

stelling

17

IORP PensioenInstelling

(financieringsvehikel,

Juridische entiteit)

PensioenRegeling A PensioenRegeling

B

Gereguleerd door financieel/prudentieel recht van land van vestiging van pensioeninstelling

(“Home country”)

Gereguleerd door Sociaal- & Arbeidsrecht van land van origine van pensioenregeling

(“Host countries”)

PensioenRegeling C

Grensoverschrijdend Europees pensioenfonds – XB IORPs

In-

stelling

18

Op niveau van de pensioenregeling volgende trends zichtbaar:

• Pensioenregelingen veranderen n.a.v. zowel buitenlandse marktinvloed als EU wetgeving

• Risico’s verschuiven onvermijdelijk weg van werkgevers en/of pensioeninstelling naar (collectiviteit) van

deelnemers n.a.v.:

Werkgever: IFRS accounting wetgeving + internationale stroomlijning vanuit HQ

Pensioeninstelling: NL FTK en EU Solvency2 solvabiliteitswetgeving verzekeraars

• Collectieve premieovereenkomst initiatieven veelbelovend (zie gelijkenis met UK)

Pensioenregeling

Rege-ling

Inhoud van de pensioenregeling is het mandaat van de NL sociale partners (niet EU, niet NL wetgever)

Pensioenregeling: evolutionair proces in Nederland

19

Smart DC

Indv DC

Collectieve premie ovk (CDC)

Traditioneel DB

Middelloon

Afstempelen

Nominaal contract

Cond indexatie

Dutch CDC

Reële contract

Uitkeringsovereen-

komst

Premie overeen-

komst

Rege-ling

Collectieve premieovereenkomst (internationaal: CDC) slaat brug tussen DB en DC

Collectieve premieovereenkomst: Collectiviteit en Solidariteit gewaarborgd

Collectiviteit Solidariteit

Centrale rol sociale partners inhoud regeling bepalen pensioenuitvoerder kiezen

Centrale rol van pensioenfondsen uitvoeringsmodellen

Non-profit pensioeninstelling (pensioenuitvoerders) uitbestedingspartners (PUOs, vermogensbeheerders)

Verplichtstelling klein groot (regeling en uitvoerder)

Schaalvoordelen inkoopkracht professionaliteit

Paternalisme via 2e pijler (niet 3e pijler individueel) bescherming deelnemers (default opties) beperking hassle (ontzorgen)

Beleggingsbeleid Prudent person

Risico’s samen delen

biometrisch (langleven, kortleven, arbeidsongeschikt)

financieel (beleggingen, inflatie)

macro langleven

Risicodrager(s)

Pensioeninstelling (FTK)

werkgever (IFRS)

3rd party (verzekeraar, markt, captive)

deelnemers (collectief of individueel)

Onderling herverdelen

ex-ante (doorsneesystematiek, m/v)

ex-post en discretionair (bijstorten, afstempelen)

met huidige en/of toekomstige generaties

20

Rege-ling

Voorstellen voor coll premieovk gaan vooral over aanpassingen in solidariteit; collectiviteit ongewijzigd

21

• EIOPA sinds kort ook meer gericht op DC regelingen (naast DB solvency issues)

• 2e én 3e pijler DC pensioen

• 29th regime aanpak:

• EU Minimum regels voor DC regeling, zodat in heel Europa compliant is (zie UCITS aanpak)

• Individual account dat meeneembaar is naar een buitenlandse pensioeninstelling

• Innovatief life-cycle beleggingsbeleid met goede default opties

• Uitvoerings- en vermogensbeheer kostenplafond

Pensioenregeling: Personal (DC) pensions

Rege-ling

Interessant dossier. Pro-actief input vanuit NL geven?!

Nederland steeds meer leidend op DC terrein: DB ALM risicobeheer brains inzetten voor DC LC beleggen.

22

Op niveau van de pensioenuitvoering zijn de volgende veranderingen gaande:

• Administratie: kostenverlaging + digitale deelnemerscommunicatie

• Beleggen: life-cycle investing + default opties + decumulatie strategieën

• Verzekeren: verminderd risico absorbatievermogen verzekeraars + macro longevity risk

PensioenUitvoering

Uitvoe-ring

EU initiatieven in dit stadium vooral op terrein van surveys en sharing of best practices; geen wetgeving Input actuarissen en pension risk managers hard nodig!

De actuaris is onmisbaar!!!

23

van

een Nederlandse DB pensioenfondsen actuaris

naar

een internationale allround pension risk manager

24

Belangrijke informatie Robeco Institutional Asset Management B.V. (handelsregister nummer 24123167), hierna Robeco, heeft een vergunning als beheerder van ICBE’s en ABI’s van de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam. Zonder nadere toelichting kan deze presentatie niet als volledig worden beschouwd. Het is bedoeld om de professionele belegger te voorzien van informatie over Robeco’s specifieke vaardigheden, maar is geen aanbeveling om financiële instrumenten te kopen of verkopen. Alle rechten van Robeco met betrekking tot deze presentatie blijven voorbehouden aan Robeco. Niets uit deze presentatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Robeco.

Jacqueline Lommen Director European Pensions

Boardmember Robeco PPI Tel: +31.10.224.1283

Mob: +31.6.1131.7279 Email: j.lommen@robeco.nl