Europa: “Catalyst for Change” voor Nederlandse pensioensector
Jacqueline Lommen, Directeur Europese Pensioenen Robeco
Amsterdam, 4 maart 2015
1
Inhoud
1. De Nederlandse “pensioenpolder” – een frisse blik van buiten
2. Veranderingen reeds volop gaande – door de bomen het bos zien
A. Pensioenstelsel
B. pensioeninstelling
C. Pensioenregelingen
D. Pensioenuitvoering
2
3
De Nederlandse “pensioenpolder”
Bekende partijen, gevestigde belangen, terugkerende thema’s, een overzichtelijk geheel
Autoriteiten
Pensioeninstellingen
Die
nst
verl
ener
s
Politiek
Wetgever (SZW, Minfin)
Toezichthouder (DNB/AFM)
Werkgever/Werkgvereniging Plan sponsor
Werknemer/Vakbond Deelnemer
Pensioenfonds
Verzekeraar
Pensioenuitvoering (PUO)
Vermogensbeheerder
(Her)verzekeraar
Sociale partn
ers
Pensioeninstelling (PPI)
Overige dienstverleners
4
Autoriteiten
Pensioeninstellingen
Die
nst
verl
ener
s
Politiek Maatschappelijke cohesie
(vergrijzing, solidariteit, soc zekerh) Financiële stabiliteit (NL economie)
Europese integratie Pensioen en “BV Nederland”
Wetgever (SZW/Minfin) Pensioen als sociaal of financieel product
MinSZW en/of Minfin EU wetgeving
Noodzakelijk onderhoud (AOW, FTK) Nationale pensioendialoog
Toezichthouder (DNB/AFM) Dekkingsgraad/Risicobeheer
Cultuurverandering Taakverdeling (DNB/AFM)
EIOPA Resources
Werknemer / Deelnemer Toenemend pensioenbewustzijn
Flexibilisering arbeidsmarkt (job hoppen, ZZPer, parttime, internationale mobiliteit)
Behoefte aan Transparantie en Eenvoud Moderne communicatie
Daling syndicering
PensioenFonds FTK regime / Dekkingsgraad
Rijpe fondsen / Langleven Overregulering / Deskundigheid
Governance model / “Petten issue” Consolidatieslag
Nieuwe pensioeninstellingen (PPI/mpf/IORP) Grote verplichtstelling / vrije markt
PensioenInstelling (PPI) Inspringen op veranderende behoefte
Operationele efficiency Moderne communicatie Internationale doorsteek
Marktwerking Erkenning en begrip door NL autoriteiten en
sectorgenoten
Pensioenuitvoerder (PUO) Groeiend (consolidatie bpf-en, commerciële
expansie, etc.) Kwaliteitsslag / Innovatie
Ambities PUO vs. aandeelhouders Uitvoeringskosten / Beloning
Lervel playing field met andere dienstverlener
Vermogensbeheerder Groeiend (belang goed risicobeheer, NL
markt affiniteit, etc.) Uitdagend beurs/mark sentiment
Innovaties (ALM, factor inv, DC Life cycling) Fee level en fee transparantie
Europese marktkansen
Overige dienstverleners Aantal, diversiteit en invloed neemt toe
(consultants, buitenlandse partijen, nieuwe toetreders, nieuwe business modellen, etc.)
Sociale partn
ers
Alle Nederlandse stakeholders geconfronteerd met dieperliggende, fundamenteel veranderende behoeften en gewijzigde omgevingsfactoren Nederlandse “pensioenpolder” staat onder druk
Werkgever / Plan sponsor IFRS (balans) / Bijstortingen (P&L) Internationalisatie / centralisatie Riante NL pensioentoezeggingen
Rigide FTK funding eisen pf Overregulering / compliance
Gebrek waardering pensioentoezegging werkgever
Verzekeraar Dalend risico absorptie vermogen / Solvency2
Level playing field S2/IORP2 Veranderend verdienmodel
Kwaliteitsslag Internationalisering
Nieuwe pensioeninstellingen (PPI/API/IORP) Taakafbakening / vrije markt
Moeizame pensioenakkoorden zijn symptoom veranderende pensioenwereld
5
Een van buiten naar binnen blik op Nederlandse pensioenstelsel
Relatief gezien springt NL er positief uit:
Evenwichtige balans 1e, 2e, 3e pijler
Omvangrijke pensioenbesparingen
Efficiënt / schaalgrootte
Veel kennis en kunde op pensioenterrein
Gedegen regelgeving
Weinig oudedag armoede
Maar ook:
Riante pensioentoezeggingen
Eenzijdige focus op “impliciete” DB regelingen
Dominante rol pensioenfonds
Rigide financieringsvereisten pensioenfondsen
Gesloten poldergemeenschap
Geen marktwerking, beperkte keuze
Mercer: “Nederlandse pensioensysteem een na beste ter wereld”
OESO: “Nederlandse pensioenbesparingen 130% van BNP”
Darwin: “It is not the strongest of the species that survives, nor the most intelligent. It is the one that is the most adaptable to change“
Een prachtstelsel, maar houdbaarheid staat onder druk “Wet van de remmende voorsprong”
Europa als Catalyst for Change in de Nederlandse pensioensector
6
• Invloed van “Europa” loopt vooral via de markt en slechts deels via EU wetgeving; veel subtieler proces
van convergentie en al langer gaande dan vaak gedacht
• EU heeft veelal géén mandaat en géén intentie om relatief goed functionerend Nederlands
pensioenstelsel te veranderen (“bemoeienis vanuit Europa”?!)
• “Europa” is als een mammoettanker die vaart. Het heeft weinig zin om de tanker proberen te stoppen en
te klagen. Effectiever om zelf in de stuurhut te gaan zitten
• “Europa” omvat meerdere gremia:
• Raad van Ministers van de lidstaten (Council)
• Europese Commissie en Europees Parlement
• Toezichthouders (Authorities)
• ECJ
Europa: steeds belangrijker (beetje triviale opmerking, maar toch……..)
EIOPA – de Europese pensioenautoriteit
7
• Opgericht in 2003, gevestigd in Frankfurt
• EIOPA mandaat is in 2011 opgerekt: “regulator”
• Nederland goed vertegenwoordigd!
• Agenda Occupational Pensions Committee (OPC):
• IORP2 (herziening Pensioenrichtlijn)
• Solvency (HBS)
• Personal pensions
• Diverse surveys en sharing of best practices
• Pension Database
EIOPA: interessant om actief te volgen gezien toekomstgerichte initiatieven. Zie https://eiopa.europa.eu
Inhoud
1. De Nederlandse “pensioenpolder” – een frisse blik van buiten
2. Veranderingen reeds volop gaande – door de bomen het bos zien
A. Pensioenstelsel
B. pensioeninstelling
C. Pensioenregelingen
D. Pensioenuitvoering
8
Admini-streren
Beleggen
Financiering (FTK)
Verzekeren
Fundamentele veranderingen in de pensioensector – 4 gebieden
9
2. PensioenInstelling
3. PensioenRegeling
1. PensioenStelsel
4. PensioenUitvoering
Het goed onderscheiden van deze vier gebieden helpt om door de bomen het bos te blijven zien
Nederlandse pensioensector - Toren van Babel
10
Voorbeeld: verplichtstelling
11
Op het niveau van het stelsel spelen de écht fundamentele vraagstukken:
• Structuur pensioenstelsel drie-pijler aanpak staat niet ter discussie
• Demografische ontwikkelingen versobering 1e pijler AOW
• Financiële stabiliteit van Nederland vermindering fiscale facilitering 2e pijler pensioenopbouw
• Flexibilisering arbeidsmarkt (ZZPers) nationale pensioenplicht invoeren?
• Draagvlak pensioenstelsel (intergenerationele solidariteit) doorsneesystematiek afschaffen?
• Nederlandse poldercultuur centrale rol van de sociale partners in pensioensector
Pensioenstelsel
Nederland stelt zelf deze fundamentele uitgangspunten vast. EU heeft géén mandaat en ook géén intentie om Nederlandse pensioenstelsel te veranderen (subsidiariteitsbeginsel).
Stelsel
12
Op het niveau van de pensioeninstelling spelen de volgende onderwerpen:
• Vrijheid van dienstverlening staat centraal in EU interne markt (marktwerking)
• Consumentenbescherming (gezonde instellingen, goede governance, transparante communicatie, etc.)
• Pensioeninstelling: sociaal instituut of financiële onderneming?
• Oneigenlijke regulatory arbitrage voorkomen (solvency: “same risks, same rules”)
• Grensoverschrijdende pensioenfondsen zijn integraal onderdeel EU interne markt (Europees paspoort)
Pensioeninstelling
In-
stelling
Op dit niveau van de pensioeninstellingen heeft de EU de grootste vinger in de pap; de pensioeninstellingen zijn het primaire aangrijpingspunt voor EU wetgeving
Werkgever moet pensioenovereenkomst verplicht onderbrengen bij een pensioeninstelling
Pensioenfonds Verzekeraar
Closed-end PPI (in eigendom sociale partners)
Open-end PPI (in eigendom pensioendienstverleners)
Buitenlandse XB IORPs
API (vervangen door APF)
Rechtstreekse regeling
Buy-in
Buy-out
Onderneming (Opf)
Bedrijfstak (Bpf)
Beroepsgroep (Bpr)
Multi-opf (Mofp)
APF (in de pijplijn)
Pensioeninstellingen: nieuwe uitvoeringsmodellen geintroduceerd
13
PPI
PPI, APF en XB-IORP zijn een doorbraak in de Nederlandse pensioensector
In-
stelling
Nieuw
Nieuw
Nieuw
14
Closed-end IORP / pensioenfonds Open-end IORP / pensioeninstelling
Meest gehanteerde uitvoeringsmodel in:
Duitsland, Zwitserland, Frankrijk, Z- en Oost-Europa
Australie, Zuid-Amerika, Azie
Meest gehanteerde uitvoeringsmodel in:
VK, Ierland, Nederland, Belgie, Malta, Cyprus
• “in eigendom” van sociale partners
• bestuurd door sociale partners
• beheert alleen regelingen eigen onderneming/sector
• impliciete contracten
• een “pension trust”
• domeinafbakening, taakafbakening
• “in eigendom” van financiële dienstverlener
• bestuurd door onafhankelijke “professionals”
• beheert regelingen verschillende ondernemingen
• expliciete contracten
• een “financiële instelling”
• vrijheid van dienstverlening
PPI en APF: gemodelleerd naar buitenlands voorbeeld
EU gaat uit van vrijheid van dienstverlening door pensioeninstellingen (marktwerking).
Sociale partners hebben vrije keuze bij welke pensioeninstelling ze hun pensioenregeling onderbrengen
In-
stelling
15
• Grote verplichtstelling in Nederland: standaard regeling én verplichte onderbrenging bij bedrijfstakpensioenfonds
• Knelpunten:
1. Druist in tegen EU vrijheid van dienstverlening principe. via ECJ uitspraken vooralsnog erkent als uitzondering (unieke solidariteit, kostenvoordelen)
2. BPFen mogen zich niet omvormen tot APFen (sterke wens is er wel), omdat bijt met NL mededingingswetgeving
3. Mogelijke afschaffen doorsneesystematiek ondergraaft ECJ uitzonderingspositie en daarmee grote verplichtstelling
• Oplossing: Verhanging grote verplichtstelling? Verplichtstelling aan de regeling, maar niet meer aan het fonds.
Grote verplichtstelling
In-
stelling
EU als Catalyst for change…….…
16
Balans van de pensioeninstelling
Technische voorzieningen
Solvabiliteitsbuffer
Assets
Nat. Garantiestelsel
Afstempelen
Sponsor covenant
Conditionaliteiten
Achtergestelde leningen
Financiering van pensioeninstellingen: IORP2 holistische aanpak
Minimum eigen vermogen
Bijstortingsplicht
EU: Same risks, same rules. Voorkomen van oneigenlijke regulatory arbitrage
In-
stelling
17
IORP PensioenInstelling
(financieringsvehikel,
Juridische entiteit)
PensioenRegeling A PensioenRegeling
B
Gereguleerd door financieel/prudentieel recht van land van vestiging van pensioeninstelling
(“Home country”)
Gereguleerd door Sociaal- & Arbeidsrecht van land van origine van pensioenregeling
(“Host countries”)
PensioenRegeling C
Grensoverschrijdend Europees pensioenfonds – XB IORPs
In-
stelling
18
Op niveau van de pensioenregeling volgende trends zichtbaar:
• Pensioenregelingen veranderen n.a.v. zowel buitenlandse marktinvloed als EU wetgeving
• Risico’s verschuiven onvermijdelijk weg van werkgevers en/of pensioeninstelling naar (collectiviteit) van
deelnemers n.a.v.:
Werkgever: IFRS accounting wetgeving + internationale stroomlijning vanuit HQ
Pensioeninstelling: NL FTK en EU Solvency2 solvabiliteitswetgeving verzekeraars
• Collectieve premieovereenkomst initiatieven veelbelovend (zie gelijkenis met UK)
Pensioenregeling
Rege-ling
Inhoud van de pensioenregeling is het mandaat van de NL sociale partners (niet EU, niet NL wetgever)
Pensioenregeling: evolutionair proces in Nederland
19
Smart DC
Indv DC
Collectieve premie ovk (CDC)
Traditioneel DB
Middelloon
Afstempelen
Nominaal contract
Cond indexatie
Dutch CDC
Reële contract
Uitkeringsovereen-
komst
Premie overeen-
komst
Rege-ling
Collectieve premieovereenkomst (internationaal: CDC) slaat brug tussen DB en DC
Collectieve premieovereenkomst: Collectiviteit en Solidariteit gewaarborgd
Collectiviteit Solidariteit
Centrale rol sociale partners inhoud regeling bepalen pensioenuitvoerder kiezen
Centrale rol van pensioenfondsen uitvoeringsmodellen
Non-profit pensioeninstelling (pensioenuitvoerders) uitbestedingspartners (PUOs, vermogensbeheerders)
Verplichtstelling klein groot (regeling en uitvoerder)
Schaalvoordelen inkoopkracht professionaliteit
Paternalisme via 2e pijler (niet 3e pijler individueel) bescherming deelnemers (default opties) beperking hassle (ontzorgen)
Beleggingsbeleid Prudent person
Risico’s samen delen
biometrisch (langleven, kortleven, arbeidsongeschikt)
financieel (beleggingen, inflatie)
macro langleven
Risicodrager(s)
Pensioeninstelling (FTK)
werkgever (IFRS)
3rd party (verzekeraar, markt, captive)
deelnemers (collectief of individueel)
Onderling herverdelen
ex-ante (doorsneesystematiek, m/v)
ex-post en discretionair (bijstorten, afstempelen)
met huidige en/of toekomstige generaties
20
Rege-ling
Voorstellen voor coll premieovk gaan vooral over aanpassingen in solidariteit; collectiviteit ongewijzigd
21
• EIOPA sinds kort ook meer gericht op DC regelingen (naast DB solvency issues)
• 2e én 3e pijler DC pensioen
• 29th regime aanpak:
• EU Minimum regels voor DC regeling, zodat in heel Europa compliant is (zie UCITS aanpak)
• Individual account dat meeneembaar is naar een buitenlandse pensioeninstelling
• Innovatief life-cycle beleggingsbeleid met goede default opties
• Uitvoerings- en vermogensbeheer kostenplafond
Pensioenregeling: Personal (DC) pensions
Rege-ling
Interessant dossier. Pro-actief input vanuit NL geven?!
Nederland steeds meer leidend op DC terrein: DB ALM risicobeheer brains inzetten voor DC LC beleggen.
22
Op niveau van de pensioenuitvoering zijn de volgende veranderingen gaande:
• Administratie: kostenverlaging + digitale deelnemerscommunicatie
• Beleggen: life-cycle investing + default opties + decumulatie strategieën
• Verzekeren: verminderd risico absorbatievermogen verzekeraars + macro longevity risk
PensioenUitvoering
Uitvoe-ring
EU initiatieven in dit stadium vooral op terrein van surveys en sharing of best practices; geen wetgeving Input actuarissen en pension risk managers hard nodig!
De actuaris is onmisbaar!!!
23
van
een Nederlandse DB pensioenfondsen actuaris
naar
een internationale allround pension risk manager
24
Belangrijke informatie Robeco Institutional Asset Management B.V. (handelsregister nummer 24123167), hierna Robeco, heeft een vergunning als beheerder van ICBE’s en ABI’s van de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam. Zonder nadere toelichting kan deze presentatie niet als volledig worden beschouwd. Het is bedoeld om de professionele belegger te voorzien van informatie over Robeco’s specifieke vaardigheden, maar is geen aanbeveling om financiële instrumenten te kopen of verkopen. Alle rechten van Robeco met betrekking tot deze presentatie blijven voorbehouden aan Robeco. Niets uit deze presentatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Robeco.
Jacqueline Lommen Director European Pensions
Boardmember Robeco PPI Tel: +31.10.224.1283
Mob: +31.6.1131.7279 Email: [email protected]