Passende Perspectieven

Taal en Rekenen

Aangepaste leerlijnen van de

referentieniveaus Nederlandse taal en

rekenen

Els Loman

Doel: maken van inhoudelijke

keuzes en selectie van doelen

• Welke (selectie van) taal- en

rekendoelen zijn, met het oog op

uitstroombestemming en

maatschappelijk perspectief, relevant?

• Welke selectie van taal- en rekendoelen

zijn, met het oog op de beperking,

haalbaar?

2

Gemeenschappelijke visie en taal over

passende leerlijnen taal en rekenen ..

Wat komt aan de orde?

• Kennismaken met Passende Perspectieven.

• www.passendeperspectieven.slo.nl

• Verkennen hoe je onderwijs op maat vorm kunt

geven met Passende Perspectieven.

• www.cps.nl/materialenpassendeperspectieven

• Kennis hebben van de wet op de

Referentieniveaus Nedrlandse taal en rekenen

• www.taalenrekenen.nl

4

Contactgegevens

• Els Loman

• e.loman@cps.nl

• 06 215 00 643

Bewust – Belang – Betrokken - Bekwaam

Visie Urgentie Plan Middelen Competenties = Ontwikkeling

Urgentie Plan Middelen Competenties = Verwarring

Visie Plan Middelen Competenties = Weerstand

Visie Urgentie Middelen Competenties = Chaos

Visie Urgentie Plan Competenties = Frustratie

Visie Urgentie Plan Middelen = Angst

6

7

Taken onderwijs:

Optimaliseren van ontwikkeling en de

prestaties van kinderen/leerlingen/studenten

• Kwalificatie

• Socialisatie

• Persoonsvorming

http://curriculumvandetoekomst.slo.nl/projecten/leerlijnen-digitale-geletterdheid

Voorkennis Intelligentie

leertempo

Belangstelling motivatie

•Behoefte aan begeleiding

• Sociaal gedrag

• Leervoorkeur (leerstijl, meervoudige intelligenties)

• Creativiteit Beheersingsniveau

• Leersnelheid

Concentratievermogen

• Leer-/gedragsmoeilijkheden

• Cultuur Interesses

9

Zelf-Determinatie Theorie (Deci & Ryan, 1985, 2000)

10

Competentie

AutonomieRelatie

Zelf-bepaald

motief

Drie psychologische basisbehoeften die volgens de ZDT bepalend

zijn voor de motivatie voor leren en ontwikkelen

Relatie – competentie - autonomie

• Vertrouwen van school in de leerling,

zelfvertrouwen van de leerling en vertrouwen in

de ander en zelfvertrouwen van de opvoeders

veronderstellen elkaar.

• Opvoeders (ouders en school) voeden het

vertrouwen van de leerling en ontlenen aan het

ontstane vertrouwen van de leerling

zelfvertrouwen en andersom

• Veiligheid: zelfvertrouwen - vertrouwen

snelweg, rijbanen, ventwegen

of geitenpaadjes

Actueel onderwijsbeleid• www.leerplaninbeeld.slo.nl

• Wet op de Referentieniveaus Nederlandse taal en

Rekenen

www.taalenrekenen.nl

• Wet op Passend Onderwijs

• Passende Perspectieven

www.passendeperspectieven.slo.nl

• Onderwijs 2032

• Nieuw Waarderingskader Inspectie van Onderwijs

• 21e eeuwse vaardigheden

• Curriculum van de toekomst

• www.curriculum.nu

Staat van onderwijs

• Onbenut talent door te grote verschillen

tussen scholen (Staat van onderwijs

2015/2016)

• Maatwerk gevraagd

• Nieuwe waarderingskader

Onderwijsinspectie, deugdelijkheidseisen en

eigen aspecten van kwaliteit

De wet op de

Referentieniveaus

Nederlandse taal en

rekenen

Aanleiding Wet Referentieniveaus

Nederlandse taal en Rekenen

Maatschappelijke en politieke zorg over

de kwaliteit van het taal- en rekenonderwijs

Doel Referentieniveaus

1. Een samenhangend curriculum voor taal en

rekenen, binnen en over onderwijssectoren heen

en daardoor ook generiek vocabulaire.

2. Het verbeteren van de taal- en rekenprestaties van

leerlingen om niveaudaling tegen te gaan.

19

1

2

3

4

1F

1S 2F

2S 3F

3S 4F

4S

Algemeen maatschappelijk niveau

REFERENTIEKADER

Drempels

Opbouw referentieniveaus

Fundamentele niveaus

Streefniveaus

20

• F-spoor, fundamentele kwaliteit,

functioneel gebruik

• S-spoor, streefkwaliteit, formaliseren,

generaliseren en abstraheren

(=verdiepen)

• Doelen per leeftijdscategorie:

12, 16 en 18 jaar

Fundamenteel- en Streefniveau

1F2F3F

VMBO, MBO-2 en MBO-3HAVO en MBO-4

4F

VWO

(S)BO en PRO

Taal

1F 1S 2S 3S2F3F

Abstractie, generalisatie, formalisatie

Bron: SLO

Functioneel rekenen

(S)BO en PRO (S)BO

Rekenen

1F 1S 2S 3S2F3F

Abstractie, generalisatie, formalisatie

Bron: SLO

Functioneel rekenen

VMBO, MBO-2 en MBO-3HAVO, VWO en MBO-4

Rekenen

24

Taaldomeinen

• Mondelinge taalvaardigheid

• Leesvaardigheid

• Schrijfvaardigheid

• Begrippenlijst en taalverzorging

25

Rekendomeinen

• Getallen

• Verhoudingen

• Meten en meetkunde

• Verbanden

Passende perspectieven

taal en rekenen

Vingeroefening uitgaan van

verschillen tussen kinderen

• Wat gaat goed?

• Welke kant wil ik uit?

• Wat wil ik liever niet meer doen?

• Waar wil ik trouw aan blijven?

• Wat zijn mijn vragen?

28

Passende Perspectieven

Doel: Leerlingen in het basisonderwijs en speciaal (basis)

onderwijs verder op weg helpen naar 1F

Door het maken van inhoudelijke keuzes en

door de inzet van hulpmiddelen

Een onderzoekende houding biedt

passende perspectieven

Mogelijke interventies

• Intensief programma om aansluiting bij de

groep te houden/remediëren

• Inzetten van hulpmiddelen en er mee

leren omgaan

• Leerroutes: passend aanbod door

onderbouwde keuzes

Maken van inhoudelijke keuzes

en selectie van doelen

• Welke (selectie van) taal- en rekendoelen zijn, met

het oog op uitstroombestemming en

maatschappelijk perspectief, relevant voor de

doelgroepen?

• Welke selectie van taal- en rekendoelen zijn, met

het oog op de beperking, haalbaar voor de

doelgroepen?

31

Producten Passende perspectieven

Wegwijzer taal/rekenen

Leerroutes taal/rekenen

Profielschetsen taal/rekenen

Doelenlijsten rekenen

Maatwerkaanpassingen taal (zoekfilter)

Uitgangspunten

Passende perspectieven

Uitgangspunt 1: Weloverwogen keuzes maken met behulp van leerroutes/doelenlijsten

• De leerroutes Passende perspectieven beschrijven wat leerlingen moeten kennen en kunnen met het oog op een bepaalde uitstroombestemming.

• De veronderstelling is dat het maken van verantwoorde keuzes in doelen en het daar gericht aan werken er toe zal leiden dat leerlingen die zaken beheersen die er gezien hun perspectief toe doen.

• De keuzes zijn gebaseerd op de functionaliteit van de taalvaardigheden voor de leerlingen in het vervolgonderwijs.

• Het maken van keuzes kan over het algemeen op

verantwoorde wijze vanaf de leeftijd van 9 à 10 jaar.

Vanaf 10 jaar is het voor een school duidelijk welke

capaciteiten en mogelijkheden een leerling heeft als het

gaat om een uitstroombestemming.

Uitgangspunt 2: Gemaakte keuzes inbedden in een

planmatige en cyclische manier van werken

• De producten zijn ingebed in een planmatige en cyclische

manier van werken.

• De beslissing om een aangepast aanbod samen te stellen

voor deze leerlingen vraagt om een zorgvuldige afweging.

Leerlingen moeten voldoende kansen krijgen om bepaalde

doelen alsnog te behalen.

• Om greep te houden op dit cyclische proces en om te

kunnen verantwoorden waarom bepaalde keuzes gemaakt

zijn, dienen de stappen goed te worden vastgelegd.

Uitgangspunt 3: Streven naar hoge doelen voor leerlingen

met specifieke onderwijsbehoeften

• Centraal staat dat voor alle leerlingen hoge doelen gesteld

worden, dus ook voor leerlingen met specifieke

onderwijsbehoeften.

• De leerkracht brengt systematisch in kaart wat een leerling

kan en neemt op basis van deze gegevens verantwoorde

beslissingen over het te geven onderwijs.

Referentieniveaus en kinderen met

taalstoornissen/taalachterstanden

• 25% van de leerlingen haalt1F niet (Hoofdrapport Doorlopende leerlijnen taal en rekenen, 2008)

• 10-15%->

• kwaliteit onderwijs verbeteren -> 1F is haalbaar

• 15-10% ->

• zo veel mogelijk voldoen aan de

referentieniveaus, met extra ondersteuning

(onderzoek SLO (2010- ): Passende perspectieven)

36

Passende Perspectieven

• 3 groepen leerlingen die vanwege kind

factoren 1F waarschijnlijk niet halen op

12-jarige leeftijd

• Per groep een uitspraak over wat

leerlingen moeten kennen en kunnen

(taal/rekenen) i.v.m. uitstroom-

bestemming -> Leerroutes

37

Doelgroepen en leerroutes

Rekening houdend met:

• cognitieve capaciteiten en/of specifieke beperkingen

• doorstroom vervolgonderwijs

(uitstroombestemming/ontwikkelingsperspectief)

• bandbreedte

Groep 1 Leerroute 1 (vmbo-tl/gl en hoger)

Groep 2 Leerroute 2 (vmbo bb/kb)

Leerroute 3 (PrO en VSO arbeid)

• Leerlingen zitten in alle vormen van primair onderwijs, dus zowel

regulier als, speciaal (basis) onderwijs.

Leerroutes

Handvatten voor:

• realistische verwachtingen over het niveau

• het maken van verantwoorde keuzes in de

plannen

• OGW/HGW aan die onderdelen die er toe

doen gezien de vervolgopleiding (keuzes

gebaseerd op functionaliteit van taalvaardigheden voor

leerlingen in het vervolgonderwijs)

39

Uitstroombestemmingen en

leerroutes

1F niet haalbaar op 12-jarige

leeftijd voor 3 groepen leerlingen

Leerroute 1

• Leerlingen met (boven-)gemiddelde cognitieve

capaciteiten met beperking of stoornis

• Doorstroom naar vmbo g/t, havo, vwo

(uiteindelijk mbo-4, hbo, wo)

• In PO inzetten op het behalen van niveau 1F of

1S

• Hulpmiddelen inzetten

• Dispenserende en compenserende maatregelen

41

1F niet haalbaar op 12-jarige

leeftijd voor 3 groepen leerlingen

Leerroute 2

• Leerlingen met minder cognitieve capaciteiten

en minder hoog leertempo

• Doorstroom naar vmbo b/k (uiteindelijk mbo 1-

4)

• Kwalitatief goede instructie en meer herhalings-

/automatiseringstijd nodig

• In PO de basis leggen voor het behalen van

niveau 2F eind 4vmbo -> Prioriteren binnen 1F

42

1F niet haalbaar op 12-jarige

leeftijd voor 3 groepen leerlingen

Leerroute 3

• Leerlingen met minder cognitieve capaciteiten

• Doorstroom naar PRO/VSO ‘arbeid’(uiteindelijk

arbeidsmarkt/mbo-1)

• In PO zoveel mogelijk functioneel bezig zijn met

taal, onderdelen van 1F die relevant zijn voor

maatschappelijke zelfredzaamheid

43

Passende perspectieven - taal

Vergelijk leerroutes

schrijven

Leerroute 1

- Verschil informeel/formeel hanteren

- Schrijfproducten zijn verzorgd: weinig

- tot geen spel- grammatica en interpunctiefouten

Leerroute 2

• Informatie zodanig ordenen dat de lezer de gedachtegang kan volgen

• Enige samenhang in tekst aanbrengen

• Redelijk accuraat gebruik van eenvoudige zinsconstructies

Leerroute 3

• Leesbare berichtjes aan familie, vrienden en bekenden

• Correspondentie, formulieren invullen, berichten schrijven

• Taalverzorging staat ten diensten van functionaliteit

Passende perspectieven - rekenen

Keuzes in doelen: rekenen

• Op basis van de ijsbergmetafoor

• Selecteren op basis van handelingsniveau en

strategiegebruik

• Leidend tot doelenlijsten en overzichten

van leerroutes

Alles tot op het meest

formele niveau aanbieden;

Niet alle domeinen

Keuzes maken, minder formeel

maar wel alle domeinen

Overzichten en doelenlijsten

Combinatie van overzichten van leerroutes en doelenlijsten

maakt het maken van verantwoorde keuzes makkelijker.

Overzichten en doelenlijsten

Combinatie van overzichten van leerroutes en doelenlijsten

maakt het maken van verantwoorde keuzes makkelijker.

Probleemoplossingscyclus (concept syllabus)

51

‘Paraat hebben’ en ‘functioneel

gebruik’ in de rekentoets (concept syllabus)

52

Hoeveel mg is 1,2 g

23 + 827 =

Lengte: 6 m

Breedte: 3,5 m

Hoogte: 2 m

Bereken hoeveel m3 er

in het zwembad gaat

In een zwembad moet

2,5 gram chloor per m3

gedaan worden.

Hoeveel gram chloor

moet er in dit zwembad?

1F PRO 2F

53

Wat beschrijft een OPP

• Verwachte uitstroombestemming leerling

• Onderbouwing op basis van factoren die

de ontwikkeling van de leerling

belemmeren en bevorderen

• Beschrijving van de te bieden begeleiding

met indien van toepassing, afwijkingen

van het reguliere programma

Aanpak HGW

1. Onderwijsbehoeften leerling centraal

2. Voortdurende afstemming en wisselwerking

3. Leerkracht doet er toe

4. Positieve aspecten zijn van groot belang

5. We werken constructief samen

6. Ons handelen is doelgericht

7. De werkwijze is systematisch, in stappen en transparant

Om gelijke kansen te krijgen

hebben kinderen recht op

ongelijke behandeling in onderwijs

Afstemming van onderwijsaanbod vraag omslag in

denken

1. Gedragsprobleem: sociale vaardigheid vaak

voorop

2. Leerprobleem: extra instructie of leertijd of

ander aanbod

3. Hoogbegaafdheid: ander aanbod en anders

leren, intellectuele uitdaging en extra of anders

werk

Onderwijsbehoeften

(oplossingsgerichte aanpak centraal)

1. In gesprek zoeken naar perspectief en niet blijven hangen in problemen

2. Concretiseren van afstemming

3. Benutten kennis en ervaring van alle betrokkenen

4. Onderwijsbehoeften biedt kader voor communicatie over passend onderwijs

5. Onderwijsbehoeften stemt af op groepsniveau en dat is wel de praktijk van de leerkracht

Om gestelde onderwijs doel met dit

kind of deze leerling te kunnen behalen

heeft dit kind of deze leerling …

1. Instructie nodig die …

2. Opdrachten nodig die ….

3. Materialen nodig die …

4. Een leeromgeving nodig die ..

5. Spel nodig dat …..

6. Feedback nodig die …..

7. Groepsgenoten nodig die ….

8. Een leerkracht nodig die …..

9. Hulp of ondersteuning nodig die …

10.Overige …

Als leerkracht of docent heb ik met

dit doel voor ogen nodig dat ik

1. kennis heb van ….

2. vaardigheden kan inzetten om ..

3. ondersteuning krijg tijdens ..

4. materialen tot mijn beschikking heb waarmee …

5. collega’s heb die …

6. begeleiding krijg van een ib’er die …

7. ondersteuning heb van een leidinggevende die …

8. ‘meer handen in de klas’ heb in de vorm van …

9. ouders die …

10.externe experts/ondersteuning kan vragen die …

Aanpak in de groep en op schoolniveau

• Positief

• Doelgericht

• Systematisch

• Transparant

Handelingsgericht werken

waarnemen

begrijpenplannen

realiseren

1) Evalueren groepsplan en verzamelen leerlingengegevens in groepsoverzicht

2) Signaleren van leerlingen met

specifieke onderwijsbehoeften

3) Benoemen van specifieke

onderwijsbehoeften van leerlingen

4) Clusteren van leerlingen met vergelijkbare

onderwijsbehoeften

6) Uitvoeren van het groepsplan

5) Opstellen van het

groepsplan

waa

rnem

en

begrijpen

plannen

realiseren

Groeps-bespreking

Oudergesprek

Oudergesprek

Leerlingen-bespreking

3) Benoemen

onderwijsbehoeften

5) Opstellen

groepsplan

6) Uitvoeren

groepsplan

Individueel handelingsplan

Extern handelen

Intern handelen

leerlingen

Oudergesprek

Externe zorg

1) Groeps-

overzicht/evalueren

2) Signaleren

leerlingen met

specifieke onder-

wijsbehoeften

Handelingsgerichte begeleiding

Handelingsgerichte diagnostiek Verwijzing

4) Clusteren

leerlingen met

gelijke onderwijs-

behoeften

CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Plotterweg 30

3821 BB Amersfoort

Postbus 1592

3800 BN Amersfoort

T [033] 453 43 43

F [033] 453 43 53

E cps@cps.nl

www.cps.nl