Oogcontact 2012-03

Maart 2012 nr. 22 - 1

Visuele Restitutie Therapie(VRT)

www.ikwilbeterzien.nl www.oogbus.nl

Carnegielaan 6 2517 KH Den HaagPostbus 185472502 EM Den Haag

T (070) 311 40 70 F (070) 311 40 71 [email protected]

www.ikwilbeterzien.nl

www.oogbus.nl

Carnegielaan 6 · 2517 KH Den Haag · Postbus 18547 · 2502 EM Den HaagT (070) 311 40 70 · F (070) 311 40 71 · [email protected]

Ergra Low Vision is al ruim vijftig jaar specialist op het gebied van oogzorg in Nederland en Duitsland. De kernactiviteiten zijn het adviseren over en het aanmeten van bijzondere optische hulpmiddelen, optometrie en preventieve oogonderzoeken in zorgcentra. Ergra Low Vision is werkzaam in meer dan tweehonderd ziekenhuizen, zorgcentra en oogklinieken in Nederland en Duitsland. Door een samenwerkingsverband met het Oogzorgnetwerk verzorgt Ergra Low Vision de professionele bezetting van de OOGbus.

OOGbusDe OOGbus is een initiatief van het Oogzorg netwerk en het Oogziekenhuis Rotterdam. Het OOGbus project streeft ernaar om binnen 5 jaar een landelijk service verlening te kunnen bieden waarbij 20% van alle 60-plussers een preventieve oogscreening aanboden wordt. De OOGbus heeft ondertussen bewezen dat preventieve oogzorg van groot belang is voor de gezondheid en welzijn van onze ouderen.

VacatureAls professional op de OOGbus werk je na een korte training zelfstandig en verzorg je oogscreenings bij ouderen. Je wordt hierbij ondersteund door een gastheer die naast het besturen van de OOGbus ook als taak heeft om het spreekuur ordelijk te laten verlopen. Je maakt onderdeel uit van een landelijk team en wordt continue getraind en ondersteund door professionals van Ergra en het Oogziekenhuis Rotterdam.

De OOGbussen rijden van maandag tot en met zaterdag door heel Nederland. Je beslist zelf of je 1 of meerdere dagen wilt werken. De functie is goed te combineren met een andere parttime baan binnen de oogzorg.

Wie zoeken wij?Wij zoeken oogprofessionals, zoals optometristen en orthoptisten, die het leuk vinden om samen met een gemotiveerd team het unieke OOGbus project tot een landelijk succes te maken.

Heb je interesse? Neem dan contact op met Myran Gast, project manager van de OOGbus, [email protected].

Gezocht: Professionals voor preventieve oogzorg

1

oogco

ntact

Bestuur VOVZ:

Werkgroepen:

Redactieadres:

Voorzitter Mw. T. van der Linden OZR, Rotterdam

Secretaris Mw. I. Groenewegen VUmc, Amsterdam

Penningmeester Mw. F. van Rijssen-Koopmans Kon. Visio Het Loo - Erf, Apeldoorn

2de penningmeester Mw. M. Odekerken-Vroemen MUMC, Maastricht

Lid Dhr. W. Hoekstra Erasmus MC, Rotterdam Secretariaat VOVZ Postbus 7861 1008 AB Amsterdam [email protected] www VOVZ.nl

ICT Mw. I. Groenewegen Nieuwsbrief Mw. F. van Rijssen -Koopmans

Redactieraad Mw. I. Groenewegen Mw. T. van der Linden Mw. M. Odekerken-Vroemen Dhr. W. Hoekstra Mw. F. van Rijssen -Koopmans P.R. coördinatie Mw. T. van der Linden Symposium Mw. I. Groenewegen Mw. E. Gutker Mw. T. van der Linden Onderwijs Mw. M. Odekerken -Vroemen F.van Rijssen- KoopmansKoninginnelaan 2077315 DV [email protected]

Colofon: Ontwerp en vormgeving Digitaal Printing Felua-groep, Grafi sche producten Apeldoorn

Printing Ricoh Pro C900

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

PERSBERICHT

21 blinde ogen door vuurwerk Stijging percentage aantal ogen met blijvend letsel 23 januari 2012 – Tijdens de afgelopen jaarwisseling zijn helaas weer 21 ogen blind geworden. Hier-van zijn inmiddels 9 ogen verwijderd. Deze jaarwisseling is voor de vierde keer het totale aantal door vuurwerk veroorzaakte oogletsels geregistreerd door het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (NOG), het gezelschap waarbij alle oogartsen in Nederland aangesloten zijn. Tjeerd de Faber, oogarts in Het Oogziekenhuis en woordvoerder inzake vuurwerk van het NOG: “Alhoewel we een dalende lijn in het totale aantal oogletsels kunnen zien, is de ernst van het letsel gestegen waaronder het totale aantal blinde ogen. Meer en meer mensen dragen een vuurwerkbril tijdens het afsteken van of kijken naar vuurwerk, maar helaas doet nog steeds niet iedereen dit. Door het dragen van een dergelijke bril had dit jaar een groot aantal slachtoffers voorkomen kunnen worden”.

Stijging percentage totale aantal ogen met blijvend letsel In totaal zijn dit jaar 207 patiënten (246 ogen) behandeld. Dat betekent dat er in to-taal minder oogletsels door vuurwerk dan vorig jaar (251 patiënten, 307 ogen) ver-oorzaakt zijn. 95 van deze ogen (39%) is ernstig beschadigd en heeft blijvend letsel opgelopen. Vorig jaar was dit nog 38%. Bij 47 ogen is sprake van visusverlies: dit varieert van permanent verminderd ge-zichtsvermogen tot een volledig blind oog.

21 ogen zijn volledig blind geworden waarvan 9 zelfs verwijderd moesten worden. Meer dan de helft van de slachtoffers (105) is omstander, terwijl 102 getroffen is door zelf afgestoken vuur-werk. Positief nieuws is het feit dat er relatief minder kinderen onder de 18 jaar oogletsel hebben opgelopen in vergelijking met andere jaren, desondanks blijft deze leeftijdscategorie de grootste risicogroep.

Knalvuurwerk veroorzaakt nog steeds de meeste oogletselsIn 32% (66) van de gevallen was knalvuurwerk de veroorzaker van oogletsel. 41 letsels (20%) werden veroorzaakt door vuurpijlen en 51 (24%) door siervuurwerk. Bij 49 (24%) gevallen was het soort vuur-werk onbekend. Slechts een minderheid van de slachtoffers kon illegaal vuurwerk als oorzaak van hun oogletsel beamen.

Nederlandse oogartsen zijn consumentenvuurwerk beuNaar aanleiding van de uitkomst van de eerste landelijke registratie van oogletsels (jaarwisseling 2008/2009) hebben de oogartsen in maart 2009 de motie aangenomen dat zij tegen het afsteken van vuurwerk door consumenten zijn. Als alternatief geven zij de voorkeur aan openbaar vuurwerk afgestoken door vuurwerk-professionals. Ondanks alle voorlichting en veiligheidsmaatregelen vanuit de overheid en andere instellingen blijkt ook uit de registratie van deze jaarwisseling dat consumen-tenvuurwerk niet verantwoord is en het “gedogen” van consumentenvuurwerk, maatschappelijke en politieke heroverweging verdient. “Zoals ik ieder jaar weer zeg: de situatie in Nederland is zo absurd dat het aantal oogletsels door vuurwerk tijdens twee jaarwisselingen gelijk staat aan het totale aantal beschadigde ogen bij alle soldaten uit de Verenigde Staten die drie en half jaar in Irak hebben ge-vochten. Een groot aantal slachtoffers had voorkomen kunnen worden als zij een vuurwerkbril had gedragen. Waarom is het in Nederland nog steeds geoorloofd om zelf vuurwerk af te steken?”, vraagt Tjeerd de Faber zich af.

* Cijfers tot 20 januari 2012. De definitieve cijfers van de 4e landelijke registratie worden door het NOG tijdens het NOG-congres op 28 maart bekend gemaakt.

Voor de redactieHet Nederlands Oogheelkundig Gezelschap is een medisch specialistische vereniging voor oogart-sen. Het doel van de vereniging is het bevorderen van de oogheelkunde en de belangenbehartiging van de leden. Website Nederlands Oogheelkundig Gezelschap: www.oogheelkunde.orgVoor meer informatie, interviews en beeldmateriaal op hoge resolutie kunt u contact opnemen met: Maaike van Zuilen: 06 – 456 32 117, [email protected] Bron: Nu.NL internet nieuwsrubriek 6-10-2011

VOVZ Maart Nr. 22-11

Van de redactieAls 2012 het jaar van de waarheid wordt komen we dan te weten op welke manier en hoeveel we moeten bezuinigen? Vliegen we mee op elke hype of gaan we door met goede hulpverlening bieden aan onze cliënt.In de eerste Nieuwsbrief van 2012 hebben we opnieuw interessante onderwerpen, geschreven door gedreven mensen.Ik hoop op reacties uwerzijds.

Namens de redactie

Femmie van Rijssen-Koopmans

1

Inhoud

Van de redactie 1

Van de voorzitter 2

Treurhouding na operatie “maculagat” 3

Visuele Restitutie Therapie voor patiënten met gezichtsuitvalvan neurologische aard 5

“Bloedbad voor ogen” onderzoek van effect 7autoloogserumoogdruppels

Column 11

Ben je nog steeds blind 12

Visio Zicht op het werk 13

Geknipt voor U 14

2VOVZ Maart Nr. 22-1

Van

de

Voor

zitt

er Van de Voorzitter … De natuur komt langzaam uit zijn winterslaap. De bollen komen uit de grond en de eerste bomen gaan bloeien.In de oogheelkunde kennen we geen winterslaap. Er zijn altijd veel patiënten die onze aandacht vragen. Door de bezuinigingen moeten we steeds meer doen met minder mensen. Kunnen we in de toekomst al onze patiënten nog wel zorg geven of kan dit alleen aan de patiënten die een deel van de kosten zelf kunnen betalen. Het vraagt van de mensen die in de oogheelkunde werken een sterke motivatie. Die motivatie kun je krijgen door mee te doen in een beroepsvereniging. Door te delen met collega’s sta je samen sterk. Door kennis op pijl te houden of uit te breiden kun je betere zorg verlenen.

Iedereen die deelgenomen heeft aan het symposium in november heeft inmid-dels een bewijs van deelname met scholingspunten en het symposiumverslag ontvangen.

Ook op andere fronten wordt er hard gewerkt aan het op pijl houden van kennis. Er is een doorstart gemaakt van de COZ door een samenwerkingsverband van een aantal ziekenhuizen. Zij gaan de opleiding: bijscholing oogheelkunde Nederland Tracé verzorgen. Informatie hierover kunt u vinden op de website: http://www.umcn.nl/Onderwijs/opleidingsaanbod/Pages/BijscholingOogheel-kunde.aspx

Als u naar onze website gaat http://www.VOVZ.nl ga dan naar het kopje links en kijk bij UMC St. Radboud Bijscholing Oogheelkunde Nederland

Ik wens u veel leesplezier met deze “Oogcontact”

Vriendelijke groet,Tinie van der Linden

Hierbij nog enkele data die u alvast in uw agenda kunt noteren;17 september is de Algemene Leden Vergadering in Utrecht.In de volgende Nieuwsbrief krijgt u hierover meer informatie.Ons jaarlijks SYMPOSIUM zal zijn op 6 november in Amsterdam


MA

CU

LAG

AT

Bij patiënten met een maculagat moet een operatie verricht worden om dit gat te sluiten.De operatie die hiervoor nodig is heet Vitrecto-mie, al dan niet met een pucker-peller methode. (daar is een aparte Vitrectomie folder over)Bij deze operatie wordt het glasvocht uit het oog verwijderd en kan men bij de macula komen om de spanning rondom het maculagat te verwijde-ren. Aan het eind van de operatie wordt een speciaal gas in het oog gebracht dat in de week na de operatie tegen het netvlies drukt om dit op zijn plaats te houden en speciaal de plek waar het maculagat zat.Nu heeft gas de eigenschap om omhoog te stijgen en dat doet het in het oog ook.De plek waar het maculagat zat ligt echter niet aan de bovenkant maar achter in het oog.Om toch de gasbel tegen deze plek te laten duwen moet men dus het hoofd voorover buigen.Vaak legt men de armen op een tafel en laat het hoofd hierop steunen, vandaar de naam treurhouding.Het hoeft geen uitleg dat een dergelijke houding niet echt comfortabel is en lastig om dit zo`n zes uur per dag vol te houden.Daarom zijn er hulpmiddelen die deze lastige houding wat kunnen veraangenamen.Bedenk dat men zeven tot tien dagen dit moet volhouden gedurende zes uur per dag!Men kan deze zes uren verdelen over de gehele dag en avond.Er zijn genoeg mensen die aan het nut van de treurhouding twijfelen en dit nooit toepassen.Anderen zweren erbij en laten dit altijd doen.Ik waag me niet aan een uitspraak maar met enige kijk op de operatie kan men wel begrijpen waarom men er soms voor kiest en soms niet.Wordt bij een vitrectomie ook de lens vervan-gen door een kunstlens dan is de treurhouding zeker op zijn plaats: zo voorkom je dat de gas-bel tegen de lens aandrukt hetgeen complicaties kan opleveren en niet aangenaam voelt.Met moet bij voorkeur ook op de buik slapen of in zijligging, niet op de rug!Om terugdraaien op de rug te voorkomen kan men een extra kussen in de rug leggen of opgerolde deken.De motivatie van de patiënt speelt ook een rol: iemand die al een stram lichaam heeft dat niet zo soepel meer is doe je hier ook geen plezier mee en je kunt je dan afvragen of iemand wel therapie trouw is ofwel: gaat deze patiënt wel zes uur per dag deze houding aannemen?

Is het maculagat groot dan is de treurhouding ook noodzakelijker dan bij een klein maculagat.

In het Erasmus MC bepaald de oogarts die de diagnose stelt en gaat opereren of de patiënt wel of niet in aanmerking komt voor de treur-houding.Dit wordt aangegeven op de operatie aanvraag.De verpleegkundige of doktersassistent plant met de patiënt een afspraak in voor een voor-lichtingsgesprek (meestal op de dag van op-name: dan krijgt men alvast eerder de folder mee en kan men eventuele vragen alvast noteren)In dit gesprek wordt nogmaals het doel van de treurhouding uitgelegd.Met behulp van een opengewerkt model oog laat men zien waar het probleem zit en wat men tijdens de operatie gaat doen.We demonstreren dan ook de hulpmiddelen: een treurbank en een prismabril.De treurbank is in hoogte verstelbaar en ook op diverse standen in te stellen zodat men deze b.v. op een tafel kan plaatsen of op schoot of aan het bed. Verstellen gaat met hulp van knoppen die men verdraait en vast zet zoals we dat bij sommige statieven van camera`s ook kennen. (zie foto)

Het zachte open kussen ondersteunt het hoofd en staat toe dat je er doorheen kunt kijken.Kijken naar beneden, daar heb je niet veel aan en daarom krijgt de patiënt ook een prismabril mee, deze bril (zie foto volgende pagina) brengt het zicht weer op normale wijze terug ofwel naar voren gericht.Zodoende kan men naar beneden kijkend met de bril op toch televisie kijken of een boek lezen, dit veraangenaamd het één en ander flink

“Treurhouding” na maculagat operatie.


want een paar uur niets doen houd men anders niet vol en dat ook nog eens gedurende zeven tot tien dagen!

In het gesprek nemen we nog een paar zaken door die belangrijk kunnen zijn zoals: - thuis goed opletten waar zich obstakels

bevinden in de loopgangen zoals hal, keuken en woonkamer: als u van het ene vertrek naar het andere moet (bv toiletbezoek of koffie zetten) dan is het lastig lopen met het hoofd naar beneden, gezichtsveld is beperkt.

- als u alleenstaand bent, dan is het goed om ervoor te zorgen dat iemand u dagelijks kan helpen of begeleiden zoals bij koken.

- zorg dat u iets te doen heeft: kruiswoordpuz-zels, boeken (lezen kan prima met prismabril) films/dvd`s kijken of muziek luisteren.

- bezoek is ook belangrijk: afleiding is prettig als u zolang aan huis gekluisterd zit.

- zorg dat u een voorraad eten en drinken in huis hebt of dat iemand dat kan regelen voor u.

- de prismabril is alleen geschikt om zittend of liggend te gebruiken: u mag er beslist niet meelopen, apparaten bedienen of gebruiken bij koken of iets dergelijks, het beeld wordt gekantelt en is niet geheel betrouwbaar in de opgenoemde situaties.

- gedurende de “treurhouding” periode kan men last krijgen van de nekspieren: een warme doek of massage kan verlichting geven en soms helpt Paracetamol ook.

De gehele gang van zaken – operatie en hulp-middelen uitleg – geven we ook op papier mee zodat de patiënt het thuis nog eens rustig kan doornemen. Uiteraard staat daar ook een telefoonnummer in vermeld wat bij vragen of problemen altijd gebeld kan worden.De treurbank en prismabril geven we mee in een sporttas met handvat en schouderriem.

Zodoende kan patiënt de spullen al meenemen bij opname in ziekenhuis en direct na operatie met treurhouding beginnen.Komt hij/zij weer voor controle op de polikliniek dan leveren ze de tas weer bij ons in.

De treurhouding is een belastend onderdeel na de operatie van het maculagat.Per patiënt moet men nagaan of het zinvol is en te doen.De discussie over het wel of niet toepassen van de treurhouding zal nog wel even doorgaan, Er is onlangs een artikel verschenen over de zin en onzin hiervan.Wie interesse heeft: stuur een mailtje met uw naam en adresgegevens en ik stuur het u toe.Maar ook daarin worden geen harde feiten of conclusies getrokken, wel wat kritische kant-tekeningen en aanbevelingen.Diverse oogartsen met jarenlange ervaring zijn overtuigd dat het wel zinvol is maar dat zes uur per dag voldoende zou zijn. Wie weet moeten we op dit gebied eens een landelijk onderzoek starten met twee patiënten stromen: één die wel treurhouding krijgt en één waarbij dit niet plaats vind.Daar komt nogal wat bij kijken en gezien de relatief kleine aantallen zal het lastig zijn.Wie voelt zich geroepen dit eens aan te kaarten bij een arts/onderzoeker?

Opmerkingen en aanvullingen altijd welkom:Willem Hoekstra regie verpleegkundige Polikliniek Oogheelkunde Erasmus MC

[email protected]

5

Na een CVA (‘beroerte’) of schedel-hersenletsel heeft ca. 20% van de patiënten naast andere beperkingen ook te maken met een gezichts-stoornis; bijvoorbeeld met gezichtsvelduitval, zoals bij hemianopsie. Daarbij wordt de linker- of rechterhelft van de omgeving niet meer waargenomen. In het bijzonder hebben deze patiënten te maken met uitval in het centrale gezichtsveld – juist het gebied dat gebruikt wordt bij belangrijke activiteiten van het dagelijks leven, zoals lezen of inkopen doen. Alleen al de gezichtsvelduitval kan bij mensen die een CVA hebben gehad 20% minder kans op herstel van hun (relatieve) onafhankelijkheid betekenen.

In neurologische revalidatiecentra worden de patiënt ter compensatie van de gezichtsbeper-king vooral therapeutische maatregelen aan-geboden. Hij leert om gerichte en snelle oog-bewegingen uit te voeren in de richting van het gebied met beperkt gezichtsveld. Die oogbewe-gingen stellen hem in staat om in zijn dagelijks leven beter met zijn beperkte gezichtsvermogen om te gaan. Hoe belangrijk deze behandelin-gen ook zijn, ze geven de patiënt zijn verloren gezichtsveld niet terug.

De non-invasieve visuele restitutietherapie (visuele herstelbehandeling) VRT heeft dat doel wél. Door langdurige en regelmatige training

kan een deel van het verloren gezichtvermogen binnen het gezichtsveld duurzaam wordenteruggewonnen. Daarom wordt deze thera-peutische benadering tegenwoordig in vele klinieken toegepast in combinatietherapieën,of geadviseerd als aanvullende behandeling.

VRT maakt gebruik van de neuroplasticiteit van het visuele systeem. Door via het oog stimulatie met licht toe te passen, vindt al in het net-vlies stimulatie van neuronen en hun uitlopers plaats, waarna de impulsen worden doorgeleid naar de visuele cortex. In die gebieden waar de kans op verbetering het grootst is, vindt ge-richte hoogfrequente stimulatie van neuronale structuren plaats. Vervolgens moet elke waar-genomen lichtflits worden bevestigd door op een knop te drukken. Door de combinatie van systematische lichtstimulatie met deze actieve waarneming, wordt de attentie in versterkte mate gericht op het verwerken van zichtim-pulsen in dat deel van het gezichtsveld waarin de waarneming beperkt is, terwijl tegelijkertijd een intensief beroep op deze gebieden wordt gedaan.

Voor de functiegebieden die op deze manier werden getraind, kon, ook op grond van functioneel MRI-onderzoek (fMRI), al na een maand VRT een verhoogde activiteit

VOVZ Maart Nr. 22-1

Non-invasieve Visuele Restitutie Therapie (VRT) voor patiënten met gezichtsstoornissen van neurologische aard blijkt blijvend succes

Voorbeeld: uitval in het linker gezichtsveldvóór toepassing van VRT

Voorbeeld: uitval in het linker gezichtsveldna toepassing van VRT

6

V

R

Tworden aangetoond in cortexgebieden die van belang zijn voor waarneming en gezichts-vermogen.

Hoe merkt de patiënt deze verbeterde gezichts-functie nu in het dagelijks leven? Ongeveer 70% van de patiënten die VRT ondergingen geeft aan dat er voor hen veel veranderd is: ze kunnen beter en sneller lezen, ze stoten zich niet meer aan allerlei obstakels, ze kunnen weer uit de voeten in winkelcentra e.d., kunnen zich in hun omgeving beter oriënteren, waardoor ze weer veel mobieler zijn; ze kunnen weer aan sport en sociale activiteiten deelnemen – ge-woon omdat ze veel meer zien. Ook langs objectieve weg (functietesten) kon worden vastgesteld dat deze ervaringen reëel waren: na toepassing van VRT bleken de leessnelheid en de visuomotorische verwerkingssnelheid significant te zijn toegenomen (D Schlüter, S Kenkel, P Schulz, JG Romano. Functional improvements after a visual rehabilitation intervention for patients with homonymous visual field defects. Poster AAN 2008).

Klinische ervaringen en intensief onderzoek gedurende 15 jaar hebben de volgende funda-mentele inzichten over de effectiviteit van VRT telkens weer bevestigd:

Met VRT verbetert het gezichtsvermogen ge-middeld aanzienlijk: 5 graden gezichtshoek langs de grens van het zichtbare gebied in het centrum van het gezichtsveld.

Van het effect van VRT is bewezen dat het onafhankelijk is van het letsel of van de leeftijd van de patiënt – ook wanneer de patiënt van gevorderde leeftijd is of de gezichtsvelduitval al langere tijd bestaat, kunnen duidelijke verbeteringen worden gerealiseerd.

Het succes van VRT hangt altijd af van de specifieke omstandigheden en is maar in beperkte mate voorspelbaar. In totaal treedt door VRT bij ca. 70% van alle patiënten een meetbare en in hun dagelijks leven merkbare verbetering van het gezichtsvermogen op, die hun kwaliteit van leven aanzienlijk doet toenemen.

De door VRT teweeggebrachte verbeteringen in het gezichtsvermogen zijn blijvend.

Na stellen van de diagnose kunnen de dagelijkse trainingen thuis op de eigen computer worden uitgevoerd – twee- tot driemaal daags (totale duur 1 uur) gedurende minimaal drie tot zes maanden. De patiënten worden gedurende de hele behandelperiode door het NovaVision-team begeleid. De resultaten van de behande-ling worden regelmatig geëvalueerd. Ook wordt het computerondersteunde en op de persoon toegesneden trainingsprogramma aangepast aan de vooruitgang die de individuele patiënt boekt.

Sinds meer dan 10 jaar ontwikkelt en distri-bueert NovaVision een behandeling voor gezichtsstoornissen van neurologische aard die optreden na CVA of schedel-hersenletsel. De effectiviteit van die therapie is wetenschap-pelijk bewezen. In deze periode werd de be-handeling, in samenwerking met 50 partner-klinieken in binnen- en buitenland, uitgevoerd bij meer dan 2500 patiënten.

Uitvoeriger informatie is te verkrijgen bij part-nerkliniek Praktijk Van der Zwaag via telefoon-nummer 050-5278743 of 06-17994189, of op www.praktijkvanderzwaag.nl of www.novavision.de.



Met dank aan de bron van de oorspronkelijke publicatie: Koolstra RHC, van Bergeijk DP, van der Windt C, van der Meer C. Bloedbad voor ogen. Autoloogserumoogdruppels bij de behandeling van primaire keratoconjunctivitis sicca. PW Wetenschappelijk Platform. 2009;3(9):160-2. R.H.C. Koolstraa*, D.P. van Bergeijkb, C. van der Windtc en C. van der Meerd

a Arts, Ziekenhuis Rivierenland Tiel.b Student farmacie, Universiteit Utrecht. Thans apotheker, Sint Maartenskliniek, Nijmegen. c Oogarts, Ziekenhuis Rivierenland Tiel. d Ziekenhuisapotheker, Ziekenhuis Rivierenland Tiel.

* Correspondentie: [email protected].

Kernpunten - Het effect van autoloogserumoogdruppels

is retrospectief onderzocht bij patiënten met primaire keratoconjunctivitis sicca die onvoldoende Reageren op conventionele therapieën.

- Bij 24 van de 25 evalueerbare patiënten bleek na vier tot zes weken de mate van cornea punctata te zijn verminderd.

- met persisterende klachten van primaire keratoconjunctivitis sicca.

Droge ogen vormen een vaak voorkomende aan-doening, ook binnen de oogheelkundige prak-tijk. Kwaliteit en kwantiteit van de traanfilm zijn gemeenschappelijke uitgangspunten van aandoening en behandeling. De traanfilm beschermt de cornea tegen uitdroging en keratinisatie. Eiwitten afkomstig uit het bloedserum en uit de traanklieren helpen daar-bij. Epidermale groeifactor, vitamine A, hepa-tocytgroeifactor, fibronectine en neurotrofische groeifactor zijn daarvan voorbeelden [1]. Vele acute en chronische aandoeningen kunnen oorzaak zijn van een onvoldoende of instabiele traanfilm. Dit geeft irritatie van cornea en con-junctiva. Via de neurosensorische reflex wordt de traanklier gestimuleerd en worden ontste-kingsmediatoren aangemaakt.

Daarnaast geven bacteriële veranderingen en ontsteking van de meibomklieren een verander-de lipidesamenstelling. De ontstekingsactiviteit en de destabilisatie van de traanfilm beïnvloeden op negatieve wijze de functie van de cellen die verantwoordelijk zijn voor de traanfilmproductie. Hierdoor kan een vicieuze cirkel ontstaan [2]. Voorbeelden zijn de degeneratie van traanklier en ooglidkliertjes door leeftijd en auto-immuunziek-ten zoals het sjögrensyndroom.

Bloedbad voor ogen Autoloogserumoogdruppels bij de behandeling van primaire keratoconjunctivitis sicca

Abstract Autologous serum eye droplets for the treatment of primary keratoconjunctivitis sicca

Objective To evaluate the effect of autologous serum eye drops for the treatment of patients with persis-ting symptoms of primary keratoconjunctivitis sicca.

Design and methods Retrospective evaluation of all patients withprimary keratoconjunctivitis sicca who received autologous serum eye droplets between 1997 and 2007. Patients receiving this treatment after a rational use of all other conventional therapeutic options and whose records contained sufficient data, were included. Next, the amount of cornea punctata, as seen by ophthalmological slit-lamp examination, was evaluated.

Results Out of 39 patients, 25 patients were included. After 4-6 weeks of autologous serum droplet application, 24 of the included patients (96%) showed a decreased amount of cornea punctata. Wilcoxon test for statistical analysis showed a significant difference (p <0.001).

Conclusion Autologous serum eye droplets can be a treatment option for patients with primary keratoconjunctivitis sicca who have persisting symptoms under conventional treatment options.

PW Wetenschappelijk Platform 2009;3(9): 160-162


De therapie is erop gericht het oog te helpen de vicieuze cirkel te doorbreken. Dit kan door bevochtiging van het oog met traanvervangende middelen en door mechanische ondersteuning. Hierbij zijn enkele stappen te onderscheiden. De eerste stap is behandeling met oogdruppels, -gel en -zalf in oplopende doseringen. Bij onvol-doende effect kan in tweede instantie occlusie van de onderste traanafvoerbuisjes met plugjes of elektrocauterisatie worden verricht. Verder kan een bandagelens of eventueel een sclerale lens worden toegepast. Als laatste stap zijn er invasieve methoden als toepassing van een horlogeglaslens, een afsluitbare bril en gedeeltelijke aaneenhechting van de laterale oog-lid-randen (tarsorafie).

Bij een aantal patiënten lukt het niet met deze stappen de vicieuze cirkel te doorbreken. Een mogelijk toxische werking van conserveermid-delen en andere lichaamsvreemde stoffen in

farmaceutisch bereide oogdruppels kan daarbij een rol spelen. Daarnaast kan de drielaagsstruc-tuur (figuur 1) niet geÎvenaard worden en ontbreken stoffen die belangrijk zijn bij proliferatie, dif-ferentiatie en maturatie van het oogepitheel. Daarom krijgen deze patiÎnten oogdruppels die zijn gemaakt van bloedserum van de patiÎnt zelf. Wij onderzochten retrospectief het effect van deze autoloogserumoogdruppels bij patiën-ten met primaire keratoconjunctivitis sicca.

Methoden We selecteerden patiÎnten met primaire kera-toconjunctivitis sicca die in onze instelling in de periode 1997-2007 serumdruppels ontvingen.

Het autologe serum is verkregen door in het klinisch-chemisch laboratorium het bloed van de desbetreffende patiÎnt in een bloedaf-namebuis met stollingsactivator gedurende een half uur te plaatsen in een stoof van 37°C, en vervolgens te centrifugeren gedurende 10 minuten bij 3000 r.p.m. Het te gebruiken serum moest helder zijn. Hemolytisch serum is verworpen.

Vervolgens zijn de oogdruppels in de zieken-huisapotheek bereid onder strikt aseptische condities in een biohazard downflow LAF-kast klasse A. De heldere fractie boven de cellen-massa is met een steriele naald opgezogen in een steriele spuit. De oogdruppelvloeistof is uiteindelijk bereid door een steriele oogdruppel-flacon van 5 ml te vullen met 2,5 ml natrium-chlorideoplossing 0,9% en daaraan 2,5 ml van het verkregen serum toe te voegen. De flacon isafgesloten met een steriele druppelopzet en de inhoud is gehomogeniseerd door voorzichtig zwenken. Deze oogdruppels hebben in onge-opende toestand een houdbaarheid van zes weken bij 4-8°C.

Het aantal voorgeschreven toedieningen van de oogdruppels is zes tot acht per dag. Bij retrospectief onderzoek van de medische statussen zijn patiÎnten geÎxcludeerd die niet eerst volgens een stappenplan traanvervangen-de middelen en/of punctumocclusie en/of ban-dagelenzen kregen voorgeschreven, of als van hen onvoldoende gegevens beschikbaar waren.

Vervolgens is de mate van de cornea punctata voor en vier tot zes weken na het geven van serumdruppels, zoals waargenomen met fluo-

Figuur 1 De traanfilm bestaat uit een binnenste slijmlaag, een middelste waterige laag en een afsluitende vettige laag die door respectievelijk de gobletcellen, de traanklier, en de meibomklieren worden gemaakt.

Figuur 2 Cornea punctata bij spleetlamponderzoek

9

rescentie-spleetlamponderzoek (figuur 2), ge-classificeerd volgens de schaal van Efron (geen, sporadische, milde, matige en ernstige cornea punctata) [3]. Voorzichtigheidshalve is geen aanname gedaan over de kansverdeling van de op deze wijze verkregen kwalitatieve variabele op ordinaal meetniveau. Daarom is niet voor de T-toets maar voor de verdelings-vrije wilcoxontoets gekozen om te bepalen of er een significant verschil was tussen deze gepaarde waarnemingen.

Resultaten Van de 39 patiënten met primaire keratocon-junctivitis sicca die tussen 1997 en 2007 serum-oogdruppels ontvingen, zijn 25 geïncludeerd. De resultaten zijn samengevat in figuur 3. Een verbetering van een of meer klassen van de Efron-schaal trad op bij 96%. De nulhypothese dat er geen verschil was tussen de meting voor en vier tot zes weken na het geven van serum-druppels, werd verworpen met p <0,001.

Beschouwing De exclusie van 14 patiÎnten met primaire keratoconjunctivitis sicca toont aan dat er meer volgens een protocol moet worden voorgeschreven.

Van de geÎxcludeerde patiÎnten lieten 13 een verbetering zien. Zelfs als alle 14 geëxcludeerde patiënten in plaats van een verbetering een ver-slechtering van 1 categorie op de Efron-schaal zouden hebben en waren meegeteld bij de statistische analyse, was er een significant verschil. Als maat voor de droogte van het oog is aan-vankelijk ook gekeken naar de film-break-up-time en de schirmertest. Hoewel deze tests informatie geven over respectievelijk de kwaliteit en de kwantiteit van de traanfilm, bleken ze in de praktijk niet consequent te zijn gebruikt. Daarom is het vóórkomen van cornea punctata zoals gezien bij spleetlamp-onderzoek met behulp van fluoresceïne als uitgangsmaat genomen.

Deze retrospectieve studie kent als belangrijk nadeel dat er geen dubbelblinde gerandomi-seerde controles waren. Klachten van droge ogen komen vaak voor, zowel in de praktijk van de huisarts als in die van de oogarts [4, 5]. Autoloogserumoogdrup-pels zijn veilig [6, 7]. Het belang van de ei-witten in autoloogserumoogdruppels die een betere proliferatie, differentiatie en maturatie van het oogepitheel geven dan conventionele middelen, is eerder al aangetoond [1, 8]. Sinds de eerste beschrijving van het voordeel bij het sjögrensyndroom [9], zijn autoloog-serumoogdruppels een steeds frequenter gebruikt geneesmiddel in het arsenaal van de oogarts.

Gezien onze goede ervaringen bij primaire keratoconjunctivitis sicca, verwachten wij ook vermindering van cornea punctata bij patiÎnten met secundaire keratoconjunctivitis. In de praktijk worden autoloogserumoogdruppels dan ook gebruikt bij allergische reacties op farmaceutische oogdruppels, na oogoperaties, bij contactlensgebruikers, facialisparese, ziekte van Graves en virale keratoconjunctivitis.

Hiernaar dient echter meer prospectief onder-zoek verricht te worden. Eerder werd het effect al beschreven bij recurrent erosion [10,11] en neurotrofe keratoconjunctivitis [12]. Voor zover bekend is er niet eerder in de Nederlandse literatuur een effect beschreven van autoloogserumoogdruppels bij patiÎnten met primaire keratoconjunctivitis sicca.

Wij concluderen dat bij patiÎnten met persiste-rende klachten van primaire keratoconjunctivitis sicca ondanks conventionele traansubstituties

VOVZ Maart Nr. 22-1

Figuur 3 Scatter plot. Na behandeling van 25 patiënten met serum druppels liet 96% van hen een verbetering van minstens 1 categorie zien, 4% verbeterde of verslechterde niet.


en mechanische ondersteuning met occlusie van traanafvoerbuisjes en/of bandagelenzen, als laatste redmiddel autoloogserumoog-druppels een optie zijn.

literatuur 1 Kojima T, Ishida R, Dogru M, et al. The effect of auto-

logous serum eyedrops in the treatment of severe dry eye disease: a prospective randomized case-control study. Am J Ophthalmol 2005;139(2):242-6.

2 Baudouin C. [A new approach for better comprehen-sion of diseases of the ocular surface]. J Fr Ophtalmol 2007;30(3):239-46.

3 Efron N. Grading scales for contact lens complications. Ophthalmic Physiol Opt 1998;18(2):182-6.

4 The epidemiology of dry eye disease: report of the Epidemiology Subcommittee of the International Dry Eye WorkShop (2007). Ocul Surf 2007;5(2):93-107.

5 Mansour K. Clinical Investigations in the diagnosis and treatment of the dry and wet eye. Groningen: Rijksuniversiteit Groningen; 2007. p. 154.

6 Poon AC, Geerling G, Dart JK, et al. Autologous serum eyedrops for dry eyes and epithelial defects: clinical and in vitro toxicity studies. Br J Ophthalmol 2001;85(10):1188-97.

7 Geerling G, Daniels JT, Dart JK, et al. Toxicity of natural tear substitutes in a fully defined culture model of human corneal epithelial cells. Invest Ophthalmol Vis Sci 2001;42(5):948-56.

8 Noble BA, Loh RS, MacLennan S, et al. Comparison of autologous serum eye drops with conventional therapy in a randomised controlled crossover trial for ocular surface disease. Br J Ophthalmol 2004;88(5):647-52.

9 Fox RI, Chan R, Michelson JB, et al. Beneficial effect of artificial tears made with autologous serum in patients with keratoconjunctivitis sicca. Arthritis Rheum 1984;27(4):459-61.

10 Young AL, Young AL, Cheng AC, Ng HK, et al. The use of autologous serum tears in persistent corneal epithe-lial defects. Eye 2004;18(6):609-14.

11 del Castillo JM, de la Casa JM, SardiÒa RC, et al. Treatment of recurrent corneal erosions using auto-logous serum. Cornea 2002;21(8):781-3.

12 Matsumoto Y, Dogru M, Goto E, et al. Autologous serum application in the treatment of neurotrophic keratopathy. Ophthalmology 2004;111(6):1115-20. PW Wetenschappelijk Platform 2009;3(9)

10 10

TOA-dag 21 april 2012

op woensdag, 18 januari 2012

Onze volgende TOA-dag zal wederom gehoudenworden in de Schakel te Nijkerk.

Houdt de website (www.nvtoa.nl) in de gaten voor de aanmelding en het programma.

Geachte heer Hoekstra, Uw verzoek om het bedoelde artikel over te nemen, hebben wij doorgezonden aan de auteurs. Als zij hier-mee instemmen, zijn ook wij akkoord. Wel zien we graag dat de bron van de oorspronkelijke publicatie als volgt wordt vermeld:Koolstra RHC, van Bergeijk DP, van der Windt C, van der Meer C. Bloedbad voor ogen. Autoloogseru-


1111

ColumnLang voordat ik met oogheelkunde in aanra-king kwam wilde ik contactlenzen. Ik had een paar maanden eerder een bril gekregen en kon daar maar niet aan wennen. Als ik in de spie-gel keek, zag ik iemand die ik niet was. En als ik over straat liep, had ik het gevoel dat mensen dachten ‘Hé, daar loopt een vrouw met een bril!’. Contactlenzen moesten het dus worden. De lenzen bevielen in eerste instantie goed, maar na een paar weken kreeg ik rode ogen. Hele rode ogen. De contactlensspecialist zei dat mijn ogen te droog waren en dat het toch verstandiger was om weer de bril te gaan dra-gen. Dat doorgaan met lenzen in mijn geval niet verantwoord was. Ik vond het zonde en besloot het toch nog een tijdje te proberen. Veel van mijn vrienden droegen lenzen en zij hadden nooit problemen. Ik had gewoon wat meer tijd nodig om te wennen. En een bril vond ik echt niks.Ook met hypoallergene vloeistoffen bleven mijn ogen rood en een bevriende arts zei dat ik nu echt moest stoppen, omdat ik anders een lelijke ontsteking zou krijgen. Toen heb ik de lenzen in de vuilnisbak gegooid, met doosje, dure vloeistoffen en al, en werd ik weer een vrouw met een bril. Af en toe keek ik in de spiegel en dacht ik terug aan de len-zen. Dan vroeg ik me af of het nou wel echt nodig was geweest om alles zo rigoureus bij het afval te gooien. Een oogontsteking was toch zeker wel te genezen?

En toen kwam ik op oogheelkunde terecht en zag ik al in mijn eerste werkweek een patiënt met een cornea ulcus. Het ontstoken oog van de man was knalrood, met in het midden een grote gele vlek, een soort lillende massa in het hoornvlies. De patiënt lag in het donker, want hij kon nauwelijks licht verdragen. Hij kreeg elk uur antibiotica in zijn oog gedruppeld, dag en nacht, en hij was uitgeput door het gebrek aan slaap. Hij was al drie weken opgenomen en vroeg me of hij niet een langwerkende zalf kon krijgen voor de nacht, zodat hij eens goed kon slapen. Ik vroeg het aan de oogarts en die zei: ”Zeg maar tegen hem dat als hij slaapt, zijn bacterie nog wakker is.” Ik vroeg hoe zo’n ontsteking kon ontstaan. “Contact-lenzen,” was het laconieke antwoord van de arts. Zachte lenzen, met name. En dan moest ik vooral niet denken dat elke contactlens-drager een cornea ulcus kreeg, maar wel dat bijna elke patiënt met een ulcus lenzen droeg. Blijkbaar keek ik verbaasd, want hij boog zijn bovenlichaam naar me toe, vroeg “Wat zit er

op de neus van de oogarts?” en keek me door zijn bril priemend aan. Ik stamelde “een bril” en liep naar de patiënt om het nieuws over de wakkere bacterie over te brengen. Terwijl we praatten, viel mijn oog op zijn nachtkastje. Er stond een lenzenhouder op. De patiënt vertelde dat zowel zijn lenzen als het doosje waren gekweekt en dat de bacterie in allebei was aangetroffen. Waarom hij het doosje niet had weggegooid? Nou, hij kon het toch gewoon afwassen? En hij kon toch zeker later wel weer lenzen dragen? Een bril vond hij niks. Die besloeg altijd als hij warme ruimtes binnenkwam en dan zag hij een paar minu-ten niets. Hij keek me met zijn gezonde oog aan, terwijl hij zijn andere oog dichtkneep. “Nee, een bril is niets, geef mij maar lenzen!” Ik keek naar het lenzendoosje en de bril met dikke glazen die er naast lag en begreep het eigenlijk wel. Zelf had ik het ook niet mak-kelijk gevonden om afstand te doen van mijn lenzen.

Een paar jaar en veel patiënten met een ulcus later, was ik op een congres en hoorde ik tijdens een lezing over ulcera weer het ge-zegde Wat zit er op de neus van de oogarts? Een bril. Het leek een bekende uitspraak en er werd instemmend gereageerd vanuit het publiek. Ik merkte dat ik zelf ook zat te knik-ken. In mijn privéleven ontmoette ik enkel mensen die, als ze lenzen droegen, daar heel gelukkig mee waren. Maar op mijn werk zag ik regelmatig deze categorie patiënten en dan waren het inderdaad bijna altijd lenzen-dragers. Na afloop van het congres keek ik mezelf ‘s avonds thuis aan in de spiegel. De bril op mijn neus stond me eigenlijk wel goed. Pittig.

Argus


Slechtzienden ontmoeten op hun werk veel onbegrip en praktische bezwaren. Visio helpt hen die te overwinnen.

Door Sanne Riepema

Ongeveer 300 duizend Nederlanders hebben een visuele beperking aan beide ogen. Voor deze groep slechtzienden en blinden is het moeilijk hun functie te blijven uitoefenen of zelfs een baan te vinden. Expertisecentrum Koninklijke Visio helpt hen de arbeidsmarkt op met advies en praktische trainingen. Want, zoals Visio zegt, mensen met een visuele beperking ver-liezen misschien wel het zicht, maar niet hun kwaliteiten.

Neem René Hagen, 52 jaar, getrouwd en fulltime werkzaam als Lector Brandpreventie bij de Brand-weeracademie. Doordat zijn netvlies meerdere keren losliet is René in 2009 plotseling slecht-ziend geworden. Hij is blind aan zijn linkeroog en rechts heeft hij nog 25 procent zicht. Zijn aandoening is progressief en het valt niet uit te sluiten dat ook zijn rechteroog op den duur blind wordt. In 2010 is hij in contact gekomen met Visio. ‘Binnen mijn werk heeft eigenlijk een ver-schuiving plaatsgevonden van lezen en schrijven - naar praten en denken,’ aldus René.

Werkplek Voor het inrichten van zijn werkplek, zowel thuis als op kantoor heeft Hagen samen met Karin Stals van Visio alle problemen in kaart gebracht die hij door zijn gebrekkige zich heeft. ‘Dat heeft geleid tot diverse aanpassingen en hulp-middelen op de werkplek. Daarbij moet je denken aan vergrotings-en spraaksoftware, speciaal ontwikkelde apps voor de iPad en iPhone, een cursus blindtypen en deelname aan een gespreksgroep. Naast de dagelijkse werkzaamhe-den is woon-werkverkeer dagen vanuit huis kan werken.’ Lezen is met computerhulp-middelen als vergrotings-en spraaksoftware, vindt Hagen, nog altijd lastig. ‘Dat kan ik niet meer doen met de slagkracht die ik voorheen had. Het gaat al-lemaal langzamer. Vermoeidheid speelt daardoor een grotere rol.’

Collega’s Een ander lastig punt, blijven die reacties van collega’s. Die zijn, zo heeft Hagen ervaren, vaak ondersteunend, af en toe vermijdend, maar ‘Slechtziendheid is iets waarin ze zich moeilijk kunnen verplaatsen. Van sommige collega’s krijg ik soms de indruk dat die slechtziendheid nu maar eens over moet zijn. Dat het lang genoeg heeft geduurd.’Een leidinggevende van Hagen heeft zelfs al vrij snel voorgesteld of het niet beter was dat ik me liet afkeuren. ‘Een sug-gestie die ik als onacceptabel en kwetsend heb ervaren.’ Om het onbegrip wat te doorbreken en de discussie over zijn handicap te openen, had Visio ideeën. ‘Dat deden ze bijvoorbeeld door collega’s een afgeplakte bril op te zetten. Zo konden zij eens ervaren hoe het is om door mijn ogen te kijken.

Wat Visio kan betekenen Koninklijke Visio, in 2010 voortgekomen uit drie stichtingen, helpt slechtzienden en blinden de arbeidsmarkt op met advies en praktische trainingen. Ook mensen die al een baan hebben en te maken krijgen met sterk verslechterende ogen, kunnen dankzij scholing, revalidatie en (re-)integratie aan het werk blijven of begeleid worden naar ander werk. Jaarlijks helpt Visio zo’n 350 blinden en slechtzienden vanuit het UWV of de werkgever naar een passende baan.

‘Ben je nou nog steeds blind?’

Oogmeting bij een opticien. Foto Lex van Lieshout / ANP

Visio Zicht op het w

erk

13

Inleiding Uit onderzoek is gebleken dat ook voor mensen met een visuele beperking het participeren op de arbeidsmarkt een belangrijke levensbehoefte is. Zo-als voor iedereen betekent het hebben van een baan meer zelfredzaamheid, financiële onafhankelijkheid en een manier om zich persoonlijk te ontwikkelen. Koninklijke Visio biedt al meer dan 200 jaar zorg, onderwijs en diensten aan voor slechtziende en blinde mensen. Eén van de onderdelen van het expertisecentrum is het dienstenpakket Visio Zicht op Werk, dat ontwikkeld is voor de ondersteuning en begeleiding bij arbeidstoeleiding, revalidatie en re integratie. Vanuit 18 locaties, verdeeld over het hele land, wordt deze ondersteuning aan u als cli-ent of aan uw werknemer/klant aangeboden.

Wat biedt Visio Zicht op Werk? Visio Zicht op Werk heeft de professionele deskundigheid en expertise in huis om cliën-ten te ondersteunen in het leren ontdekken en ontwikkelen van hun talenten in relatie tot hun visueel functioneren en in relatie tot werk. Onze expertise bevindt zich zowel op het tech-nische vlak (aanpassingen) als op het vlak van persoonlijke begeleiding van de cliënt in zijn of haar omgeving in de verschillende levensfasen. Visio Zicht op Werk biedt ondersteuning voor mensen met een visuele beperking die: - op zoek zijn naar werk - uitgevallen zijn in hun - huidige werk dreigen uit te vallen in hun

huidige werk

- zich verder willen ontwikkelen in hun functie of andere functie

- binnenkort klaar zijn met hun schoolopleiding of studie.

Doelgroepen Iedereen die vragen heeft op het gebied van arbeidsparticipatie van mensen met een visuele beperking kan bij Visio Zicht op Werk terecht. Denk aan: - cliënten, familie en collega’s - UWV - gemeentelijke sociale dienst - werkgevers - bedrijfsartsen en arbodiensten - verzekeringsartsen - verzekeringsmaatschappijen - arbeidsdeskundigen - re integratiebedrijven

Ondersteuning De ondersteuning die Visio Zicht op Werk biedt, ligt op een breed terrein, zoals: - toeleidingstrajecten - re integratietrajecten (spoor 1 en 2)- outplacementtrajecten - loopbaanontwikkeling - stagetoeleiding en begeleiding - jobcoaching - diagnostiek op het gebied van een visuele

beperking - behandeling, begeleiding, coaching en training - advisering over belastbaarheid - advisering over wet en regelgeving

Meer informatie/aanmelden Wilt u meer informatie over onze trajecten en de kosten hiervan? Wilt u iemand aanmelden voor begeleiding? Neem dan contact op met uw vaste contactpersoon of neem contact op met de Cliëntservicelijn T 088 585 85 85.



Visio Zicht op Werk Algemene informatie

Gek

nip

t vo

or

u ‘Menselijk oog kan in theorie magnetisch veld waarnemen’ AMSTERDAM – Het menselijk oog bevatten eiwit-ten die schildpadden en fruitvliegjes helpen om magnetische velden te detecteren. Dat hebben Amerikaanse wetenschappers vastgesteld.

Als lichtgevoelige eiwitten uit het menselijke netvlies worden getransplanteerd naar het lichaam van fruitvliegjes, gebruiken de dieren deze zogenaam-de cryptochromen voor de waarneming van magneti-sche velden.De ontdekking suggereert dat ook mensen een latent vermogen hebben om magnetische velden waar te nemen. Dat meldt New Scientist op basis van onderzoek aan de Universiteit van Massachusetts.

SchildpaddenDe wetenschappers kwamen tot hun bevindingen door cryptochromen te bestud-ren bij fruitvliegjes. Het is al langer bekend dat deze lichtgevoelige eiwitten ervoor zorgen dat dieren als schildpadden, duiven en fruitvliegjes magnetische velden kunnen detecteren.Om te bepalen of ook de cryptochromen in het menselijke netvlies geschikt zijn voor deze taak, verving hoofdonderzoeker Steven Reppert enkele lichtgevoelige eiwitten in het lichaam van fruitvliegjes door menselijke exemplaren die hij had gekweekt in zijn laboratorium.

BeloningHij trainde de gemuteerde diertjes om een beloning in de vorm van suiker te as-sociëren met een magnetisch veld. Vervolgens gaf hij de fruitvliegjes de keuze tussen twee gebieden waar ze overheen konden vliegen: een gebied met een magnetisch veld en een gebied zonder magnetisch veld.De diertjes vlogen bijna allemaal over het magnetisch veld omdat ze verwachtten om dan suiker te ontvangen.Die keuze suggereert dat fruitvliegjes ook met menselijke cryptochromen in staat zijn om magnetische velden te detecteren. De resultaten van het experiment zijn gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature Communications.

Vrije radicalen“We weten niet zeker of het molecuul hetzelfde kan doen in het menselijk oog, maar onze bevinding suggereert van wel”, concludeert Reppert in het Amerikaan-se tijdschrift Wired.Eerdere studies suggereren echter dat magnetische waarneming op basis van cryptochromen alleen werkt bij dieren als er ook bepaalde vrije radicalen in het lichaam aanwezig zijn die schadelijk zijn voor het DNA.

EvolutieDit is geen probleem voor dieren met een kort leven, maar de vrije radicalen zou-den de levensverwachting van mensen aanzienlijk verkorten. Het is volgens veel wetenschappers dan ook aannemelijk dat het vermogen om magnetische velden te detecteren in de loop van de evolutie is verdwenen bij mensen.“Misschien waren mensen ooit, net als andere dieren, in staat om zich te oriën-teren op basis van magnetische velden”, verklaart deskundige Klaus Schulten in Wired. “Maar dat is dan wel heel lang geleden.”

Foto: Inertia Stock



Gekn

ipt vo

or u

Poollicht vergroot ogenHoe dichter bij de polen mensen leven, hoe groter hun oogbol. Het effect lijkt een aanpassing aan lagere lichtniveau´s.

Hoe dichter bij de polen mensen leven, hoe groter hun oogbol. Het effect lijkt een aanpassing aan lagere lichtniveau s. Dieren die s nachts en in de schemering actief zijn, hebben meestal grotere ogen. Zo hebben uilen grote ogen vergeleken met andere vogels van de zelfde lichaams-grootte, en ook nachtactieve apensoorten hebben relatief grote ogen. Een grotere oogbol is om twee redenen handig in omstandigheden met weinig licht, zo is de idee. Aan de ene kant is zo een groter

oppervlak aan netvlies mogelijk, de laag met lichtgevoelige cellen achterin het oog (zie: oog). Vooral voor meer van de bij lage lichtniveau s werkende staafjes . En hoe groter het oog, hoe groter de opening waar licht doorheen kan, hoe ´lichtgevoeliger , net als bij een cameralens.Onderzoekers Robin Dunbar en Eiluned Pierce van de Britse Universiteit van Oxford vroegen zich af of mensenogen ook zo´n verband met lichtniveau s laten zien. Ja dus, bleek toen zij ruim zeventig mensenschedels uit een museum onder-zochten. Mensen zijn overdag actief, maar het licht overdag is bij de evenaar het felst en neemt in de richting van de polen af. De onderzoekers maten de inhoud van de oogkassen van schedels afkomstig van onder andere (oorspronkelijke) Afrikanen, Scandinaviërs, Engelsen, Indiërs en Australiërs. Het volume van kleine glazen bolletjes, in de oogkas gegoten, gaf een maat voor de oogbol die er ooit in had gezeten. Het resultaat was een vrijwel rechtlijnig verband: van kleinste oogbollen (ongeveer 22 milliliter) bij de evenaar, tot de grootste (27 milliliter) op 60 graden noorder- of zuiderbreedte. In het diepe zuiden of hoge noorden levende volkeren zien niet scherper dan die rond de evenaar, bleek uit de literatuur. De onderzoekers conclu-deren dan ook dat mensenogen zich vergrootten om de verspreiding van mensen vanuit Afrika rond de evenaar naar donkerdere streken in het noorden en zuiden bij te houden. Best snel ook, aangezien de trek uit Afrika ongeveer 40.000 jaar geleden plaatsvond.

Bron: Biology Letters, online 12 oktober 2011; Beeld: Flickr.

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Kwart ouderen heeft oogaandoening zonder het te weten Kwart ouderen heeft oogaandoening zonder het te weten bleek een oogaandoening te hebben zonder daarvan op de hoogte te zijn. In de meeste gevallen hadden ze staar, of een bril op de verkeerde sterkte.De bussen rijden sinds 2008 rond langs onder meer verzorgingshuizen. Zo’n 40.000 mensen hebben zich er sindsdien laten testen, werd vandaag bekendgemaakt. In totaal rijden er vijf bussen rond, die worden gefinancierd door een samenwerkingsverband van meerdere zorgver-zekeraars. Het is de bedoeling dat er over vijf jaar in totaal 25 oogbussen zijn.

(ANP/Redactie) 19/10/11 15u44


Doorbraak: ‘blinden zien na stamcelwonder’Bij twee vrijwel blinde mensen zijn aanwijzingen gevonden dat ze beter zien na een experimentele operatie waarbij stamcellen zijn geplaatst afkomstig van een men-selijk embryo.

De omstreden transplantatie van stamcellen naar het beschadigde netvlies heeft volgens Amerikaan-

se wetenschappers tot verbetering geleid bij twee oudere vrijwilligers met oogziek-ten die als ongeneeslijk en officieel blind te boek stonden.

Het Britse dagblad The Independent berichtte vandaag over een ‘stamcelwonder’. Een derde vrijwilliger is een Brit die vorige week pas stamcellen ‘kreeg’. De eerste twee zijn Amerikanen die vorig jaar aan één oog de behandeling ondergingen. Die blijkt geen bijwerkingen te hebben en wel een iets beter zicht op te leveren.

Onderzoekers spreken van een doorbraak. Hun resultaten staan in een later deze week te verschijnen editie van het medische vaktijdschrift The Lancet.

(ANP/Redactie) 24/01/12 16u46

Gek

nip

t vo

or

uG

ekn

ipt

voo

r u

Gek

nip

t vo

or

uG

ekn

ipt

voo

r u

Gek

nip

t vo

or

uG

ekn

ipt

voo

r u

Gek

nip

t vo

or

u

Oogproblemen astronauten onderzochtNASA onderzoekt waarom het gezichtsvermogen van astronauten afneemt als ze een lange periode in de ruimte zijn geweest.

Zo’n 30 procent van de 300 astronauten die tussen de twee weken en zes maanden in de ruimte waren, heeft geklaagd dat ze steeds waziger gaan zien.

De ruimteorganisatie is bang dat astronauten blind zullen worden als ze straks nog langere ruimtereizen gaan maken, zoals een paar jaar durende missie naar Mars.

ZwaartekrachtVolgens artsen wordt het afnemende gezichts-vermogen veroorzaakt door het gebrek aan zwaartekracht in de ruimte. Daardoor drukken de vloeistoffen uit de ruggengraat harder tegen het hoofd en de ogen, dan op aarde gebeurt.

De komende tijd wordt hier meer onderzoek naar gedaan.

1

oogco

ntact

Bestuur VOVZ:

Werkgroepen:

Redactieadres:

Voorzitter Mw. T. van der Linden OZR, Rotterdam

Secretaris Mw. I. Groenewegen VUmc, Amsterdam

Penningmeester Mw. F. van Rijssen-Koopmans Kon. Visio Het Loo - Erf, Apeldoorn

2de penningmeester Mw. M. Odekerken-Vroemen MUMC, Maastricht

Lid Dhr. W. Hoekstra Erasmus MC, Rotterdam Secretariaat VOVZ Postbus 7861 1008 AB Amsterdam [email protected] www VOVZ.nl

ICT Mw. I. Groenewegen Nieuwsbrief Mw. F. van Rijssen -Koopmans

Redactieraad Mw. I. Groenewegen Mw. T. van der Linden Mw. M. Odekerken-Vroemen Dhr. W. Hoekstra Mw. F. van Rijssen -Koopmans P.R. coördinatie Mw. T. van der Linden Symposium Mw. I. Groenewegen Mw. E. Gutker Mw. T. van der Linden Onderwijs Mw. M. Odekerken -Vroemen F.van Rijssen- KoopmansKoninginnelaan 2077315 DV [email protected]

Colofon: Ontwerp en vormgeving Digitaal Printing Felua-groep, Grafi sche producten Apeldoorn

Printing Ricoh Pro C900

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

Gekn

ipt vo

or u

PERSBERICHT

21 blinde ogen door vuurwerk Stijging percentage aantal ogen met blijvend letsel 23 januari 2012 – Tijdens de afgelopen jaarwisseling zijn helaas weer 21 ogen blind geworden. Hier-van zijn inmiddels 9 ogen verwijderd. Deze jaarwisseling is voor de vierde keer het totale aantal door vuurwerk veroorzaakte oogletsels geregistreerd door het Nederlands Oogheelkundig Gezelschap (NOG), het gezelschap waarbij alle oogartsen in Nederland aangesloten zijn. Tjeerd de Faber, oogarts in Het Oogziekenhuis en woordvoerder inzake vuurwerk van het NOG: “Alhoewel we een dalende lijn in het totale aantal oogletsels kunnen zien, is de ernst van het letsel gestegen waaronder het totale aantal blinde ogen. Meer en meer mensen dragen een vuurwerkbril tijdens het afsteken van of kijken naar vuurwerk, maar helaas doet nog steeds niet iedereen dit. Door het dragen van een dergelijke bril had dit jaar een groot aantal slachtoffers voorkomen kunnen worden”.

Stijging percentage totale aantal ogen met blijvend letsel In totaal zijn dit jaar 207 patiënten (246 ogen) behandeld. Dat betekent dat er in to-taal minder oogletsels door vuurwerk dan vorig jaar (251 patiënten, 307 ogen) ver-oorzaakt zijn. 95 van deze ogen (39%) is ernstig beschadigd en heeft blijvend letsel opgelopen. Vorig jaar was dit nog 38%. Bij 47 ogen is sprake van visusverlies: dit varieert van permanent verminderd ge-zichtsvermogen tot een volledig blind oog.

21 ogen zijn volledig blind geworden waarvan 9 zelfs verwijderd moesten worden. Meer dan de helft van de slachtoffers (105) is omstander, terwijl 102 getroffen is door zelf afgestoken vuur-werk. Positief nieuws is het feit dat er relatief minder kinderen onder de 18 jaar oogletsel hebben opgelopen in vergelijking met andere jaren, desondanks blijft deze leeftijdscategorie de grootste risicogroep.

Knalvuurwerk veroorzaakt nog steeds de meeste oogletselsIn 32% (66) van de gevallen was knalvuurwerk de veroorzaker van oogletsel. 41 letsels (20%) werden veroorzaakt door vuurpijlen en 51 (24%) door siervuurwerk. Bij 49 (24%) gevallen was het soort vuur-werk onbekend. Slechts een minderheid van de slachtoffers kon illegaal vuurwerk als oorzaak van hun oogletsel beamen.

Nederlandse oogartsen zijn consumentenvuurwerk beuNaar aanleiding van de uitkomst van de eerste landelijke registratie van oogletsels (jaarwisseling 2008/2009) hebben de oogartsen in maart 2009 de motie aangenomen dat zij tegen het afsteken van vuurwerk door consumenten zijn. Als alternatief geven zij de voorkeur aan openbaar vuurwerk afgestoken door vuurwerk-professionals. Ondanks alle voorlichting en veiligheidsmaatregelen vanuit de overheid en andere instellingen blijkt ook uit de registratie van deze jaarwisseling dat consumen-tenvuurwerk niet verantwoord is en het “gedogen” van consumentenvuurwerk, maatschappelijke en politieke heroverweging verdient. “Zoals ik ieder jaar weer zeg: de situatie in Nederland is zo absurd dat het aantal oogletsels door vuurwerk tijdens twee jaarwisselingen gelijk staat aan het totale aantal beschadigde ogen bij alle soldaten uit de Verenigde Staten die drie en half jaar in Irak hebben ge-vochten. Een groot aantal slachtoffers had voorkomen kunnen worden als zij een vuurwerkbril had gedragen. Waarom is het in Nederland nog steeds geoorloofd om zelf vuurwerk af te steken?”, vraagt Tjeerd de Faber zich af.

* Cijfers tot 20 januari 2012. De definitieve cijfers van de 4e landelijke registratie worden door het NOG tijdens het NOG-congres op 28 maart bekend gemaakt.

Voor de redactieHet Nederlands Oogheelkundig Gezelschap is een medisch specialistische vereniging voor oogart-sen. Het doel van de vereniging is het bevorderen van de oogheelkunde en de belangenbehartiging van de leden. Website Nederlands Oogheelkundig Gezelschap: www.oogheelkunde.orgVoor meer informatie, interviews en beeldmateriaal op hoge resolutie kunt u contact opnemen met: Maaike van Zuilen: 06 – 456 32 117, [email protected] Bron: Nu.NL internet nieuwsrubriek 6-10-2011

Maart 2012 nr. 22 - 1

Visuele Restitutie Therapie(VRT)

www.ikwilbeterzien.nl www.oogbus.nl

Carnegielaan 6 2517 KH Den HaagPostbus 185472502 EM Den Haag

T (070) 311 40 70 F (070) 311 40 71 [email protected]

www.ikwilbeterzien.nl

www.oogbus.nl

Carnegielaan 6 · 2517 KH Den Haag · Postbus 18547 · 2502 EM Den HaagT (070) 311 40 70 · F (070) 311 40 71 · [email protected]

Ergra Low Vision is al ruim vijftig jaar specialist op het gebied van oogzorg in Nederland en Duitsland. De kernactiviteiten zijn het adviseren over en het aanmeten van bijzondere optische hulpmiddelen, optometrie en preventieve oogonderzoeken in zorgcentra. Ergra Low Vision is werkzaam in meer dan tweehonderd ziekenhuizen, zorgcentra en oogklinieken in Nederland en Duitsland. Door een samenwerkingsverband met het Oogzorgnetwerk verzorgt Ergra Low Vision de professionele bezetting van de OOGbus.

OOGbusDe OOGbus is een initiatief van het Oogzorg netwerk en het Oogziekenhuis Rotterdam. Het OOGbus project streeft ernaar om binnen 5 jaar een landelijk service verlening te kunnen bieden waarbij 20% van alle 60-plussers een preventieve oogscreening aanboden wordt. De OOGbus heeft ondertussen bewezen dat preventieve oogzorg van groot belang is voor de gezondheid en welzijn van onze ouderen.

VacatureAls professional op de OOGbus werk je na een korte training zelfstandig en verzorg je oogscreenings bij ouderen. Je wordt hierbij ondersteund door een gastheer die naast het besturen van de OOGbus ook als taak heeft om het spreekuur ordelijk te laten verlopen. Je maakt onderdeel uit van een landelijk team en wordt continue getraind en ondersteund door professionals van Ergra en het Oogziekenhuis Rotterdam.

De OOGbussen rijden van maandag tot en met zaterdag door heel Nederland. Je beslist zelf of je 1 of meerdere dagen wilt werken. De functie is goed te combineren met een andere parttime baan binnen de oogzorg.

Wie zoeken wij?Wij zoeken oogprofessionals, zoals optometristen en orthoptisten, die het leuk vinden om samen met een gemotiveerd team het unieke OOGbus project tot een landelijk succes te maken.

Heb je interesse? Neem dan contact op met Myran Gast, project manager van de OOGbus, [email protected].

Gezocht: Professionals voor preventieve oogzorg

Oogcontact 2012-03

Documents

Transcript of Oogcontact 2012-03