Juli 2011 nr. 21 - 2

Pseudo Xanthoma Elasticum (PXE)

1

oogco

ntact

Bestuur VOVZ:

Werkgroepen:

Redactieadres:

Vicevoorzitter Mw.T.vanderLinden OZR,Rotterdam

Secretaris Mw.I.Groenewegen VUmc,Amsterdam

Penningmeester Mw.F.vanRijssen-Koopmans Kon.VisioHetLoo-Erf,Apeldoorn

2depenningmeesterMw.M.Odekerken-Vroemen

Lid Mw.K.Rakers HagaZiekenhuislocatieLeijweg,DenHaag

Asp.Lid Mw.T.Boer-Baaij VUmc,AmsterdamSecretariaat VOVZ Postbus7861 1008ABAmsterdam Info@VOVZ.nl wwwVOVZ.nl

ICT Mw.I.Groenewegen Mw.K.Rakers

Nieuwsbrief Mw.F.vanRijssen-Koopmans

Redactieraad Mw.I.Groenewegen Mw.T.vanderLinden Mw.M.Odekerken-Vroemen Mw.K.Rakers Mw.F.vanRijssen-Koopmans

P.R.coördinatie Mw.T.vanderLinden Symposium Mw.I.Groenewegen Mw.E.Gutker Mw.T.vanderLinden

Onderwijs Mw.K.Rakers F.vanRijssenKoopmansKoninginnelaan2077315DVApeldoornfkoopmans4@upcmail.nl

Colofon: Ontwerp en vormgeving Digitaal Printing Felua-groep, Grafische producten Apeldoorn

Printing Ricoh Pro C900

Vooraankondiging Amsterdam,juni2011

Geachte mevrouw, meneer,

De voorbereidingen voor het 23e VOVZ-symposium (de vereniging voor Oogheelkundige Verpleging en Zorgverlening) zijn alweer van start gegaan. Wij informeren u daarom ook al in een vroeg stadium dat het 23e symposium zal plaatsvinden op:

dinsdag 1 november 2011

Onze bijeenkomst wordt, net als voorgaande jaren, gehouden in de aula van het Congrescen-trum van de Vrije Universiteit te Amsterdam, De Boelelaan 1105, 1081 HV, Amsterdam

Wij hopen dat u ook nu weer aanwezig zult zijn en bovendien collega’s enthousiast maakt om ook te komen. Door deze vroege aankondiging kunt u de datum op tijd vastleggen. Informatie over het programma, aanmelding en betalingswijze, zult u eind augustus van ons ont-vangen. Na invulling van het inschrijfformulier of aanmelden via de website www.VOVZ.nl en het overmaken van het verschul digde bedrag, zult u een programma ontvangen.

De voordrachten zijn ook dit jaar weer met zorg uitgekozen en zullen beslist uw belangstelling hebben. Het programma geeft u de kans om uw oogheelkundige kennis verder uit te diepen. Regelmatige na- en bijscholing is daarvoor een vitale voorwaarde.Dit symposium kan hierbij een uitstekende bijdrage leveren.

Ook de aanwezigheid van collega’s uit binnen- en buitenland en leveranciers voor oogheelkun-dige producten zullen deze keer wederom niet ontbreken en zijn de kenmerken van ons sympo-sium zoals velen van u weten in een uitstekendeambi an ce. Uw aanwe zig heid wordt zeer op prijs gesteld.

Noteer daarom alvast dinsdag 1 november 2011 voor het VOVZ - symposium!!

met hartelijke groeten,

Els Gutker (werkgroep Symposium.)Namens het bestuur VOVZ

VOVZ Juli Nr. 21-21

Van de redactieFluitende vogels, geurende kamperfoelie en de smaak van zoete aardbeien,zomer een feest voor onze zintuigen. Ook de doelgroep waar wij voor werken kan hier volop van genieten. Zonlicht is echter voor veel van hen vervelend. Donkere brillen, petten met lange kleppen alles wordt weer uit de kast gehaald om kijken een beetje aangenaam te maken.Over een paar maanden zijn zij weer heel blij… met de herfst.Ik wens u namens de redactie een fijne zomer

Femmie van Rijssen-Koopmans

1

Inhoud

Van de redactie 1

Van de vicevoorzitter 2

Behandeling glaucoom met diode laser 3

Pseudo Xanthoma Elasticum (PXE) 5

Uitzicht op een verruimende blik 7

Tracé Onderwijs 8

Uitnodiging Algemene Ledenvergadering VOVZ 9

Column 10

Persbericht; informatiedag over oogaandoeningen 11

Geknipt voor U 12

2VOVZ Juli Nr. 21-2

Van

de

Vic

e-vo

orzi

tter

Van de Vice-voorzitter … Dit “Oogcontact”rolt bij u op de mat midden in de zomer. Misschien bent u al op vakantie geweest of misschien kijkt u er nog naar uit. Veel oogheelkundige praktijken draaien in de zomer op een wat lager pitje. In Maastricht gaan ze deze zomer verhuizen naar een nieuw gebouw en moeten ze dus extra hard werken. Voor veel mensen is de zomer de tijd om na te denken over nieuw activiteiten in het komende jaar.

Bij de VOVZ gaan de activiteiten in de zomer gewoon door. In deze “Oogcontact”vind u een uitnodiging voor de ledenvergadering. We hopen tijdens de ledenvergadering het nieuwe beleidsplan te kunnen verspreiden. Dit jaar treedt Karen af als bestuurslid en is niet herkiesbaar. We zijn nog op zoek naar nieuwe bestuursleden. Nieuwe bestuursleden kunnen eerst een jaar meedraaien als aspirantbestuurs-lid, voor ze beslissen of ze plaats willen nemen in het bestuur.

De voorbereidingen voor het symposium op 1 november vorderen. Voor steeds meer doelgroepen wordt het verplicht om geaccrediteerde scholingpunten te halen. We proberen dit jaar voor verschillende doelgroepen accreditatie te krijgen voor deelname aan het symposium.

Ik wens u veel leesplezier met deze “Oogcontact” en een fijne zonnige zomer.

Vriendelijke groet,Tinie van der Linden

3VOVZ Juli Nr. 21-2

Helaas zijn er soms glaucoom patiënten die (zeer) vergevorderde schade hebben opgelopen (waardoor slechtziend of blind) en te hoge oog-druk blijven houden ondanks maximale therapie (medicatie, conventionele laserbehandelingen en zelfs glaucoom operaties zoals de trabecu-lectomie). Soms is dan de stap naar een uitge-breidere operatie zoals een glaucoom inplant (bijvoorbeeld Baerveld inplant) voor de patient een te grote stap omdat er voor hem weinig voordelen mee zijn te behalen, maar wel de ri-sico’s van de operatie. Soms zijn er ook contra-indicaties voor zulke operatieve ingrepen. In dit soort gevallen zou dan een diode laser behande-ling van het corpus ciliare overwogen kunnen worden.Deze behandeling wordt slechts op weinig plaatsen gedaan, o.a. omdat het indicatie gebied voor de diode laser vrij beperkt is. Deze behandelingen zullen voornamelijk in academi-sche ziekenhuizen plaatsvinden (umc`s en ook OZR),Indien men bij deze categorie patiënten niets zou doen leidt dat tot volledige blindheid of soms klachten door de te hoge oogdrukken (pijnlijk, blind oog).Dit type laser werkt op de plaats waar het vocht in het oog wordt aangemaakt (corpus ciliare).In tegenstelling tot andere type laserbehande-lingen wordt deze laser niet via de spleetlamp toegepast maar door middel van een probe rechtstreeks op de buitenkant van het oog ter hoogte van het corpus ciliare. De probe wordt aangeduid als een iris G-probe en wordt gele-verd in een steriele verpakking van vijf stuks en het zijn in principe disposables. Soms kiest men ervoor om ze opnieuw te laten steriliseren maar naar mijn mening is dat duur-der dan aanschaf van een nieuwe disposable en opnieuw gebruik brengt zekere risico`s met zich mee die te voorkomen zijn.Het corpus ciliare wordt ter plaatse (definitief) uitgeschakeld, daarom is een voorzichtige, terughoudende benadering nodig (slechts deel behandelen om te lage drukken te voorkomen). Indien noodzakelijk kan de behandeling later worden aangevuld.

Hoe gaat de behandeling in zijn werk?Indien de oogarts een patiënt aanmeld voor deze behandeling dan wordt een afspraak ge-maakt en dat zal overal op een andere manier gebeuren. Sommige instellingen plannen het in op een vast laserspreekuur en andere instellin-gen doen dit op een behandelkamer.

In principe legt de oogarts aan de patiënt uit wat er gaat gebeuren en bij ons in het Erasmus MC doet de verpleegkundige dit ook nog eens. Verder geven wij een folder mee over laserbe-handelingen (waarin ook de diode laser behan-deling verder uitgelegd staat).

Dr. R.C.W. Wolfs

De oogarts in het Erasmus MC die deze behan-deling verricht is Dr. R.C.W. Wolfs, gespeciali-seerd in- en gepromoveerd op het onderwerp glaucoom.

Als patiënt zich meld dan wordt de oogarts ingelicht en deze zal de patiënt een (retrobul-baire) injectie geven om het oog te verdoven (er is verdoving nodig voor deze behandeling en druppels volstaan niet!)

Mbt de verdoving is zeer veel variatie mogelijk, o.a. mbt techniek (retrobulbair, sub-Tenon) maar zeker ook t.a.v. anaesthetica. Op poli bupi/lido op DB gebruiken we alleen mepivacaine. Verder is Hyason niet meer leverbaar in NL en het is de vraag of dit essentieel is.

Behandeling Glaucoom met Diode laser

4VOVZ Juli Nr. 21-2

Gla

uco

om

Hiervoor hebben we het volgende nodig:- 5 ml spuitje- opzuignaald- retrobulbaire naald- bupicaïne 2 ml- lidocaïne 1% benodigd 2 ml- hyason (of Hylase) 150 I.E. per ampul,

nodig 1 ampul- oculopressor- gaasjes 5x5 of pur-zellin deppersIn het 5 ml spuitje wordt de bupicaïne 2 ml opge-zogen en daarna de lidocaïne 2 ml en vervolgens wordt dit gemengd met Hyason. Hyason (Hylase) is een middel dat ervoor zorgt dat de medicatie goed wordt opgenomen in het omliggende weefsel.Het is de vraag of de toegevoegde waarde van dit middel groot is, gezien de kleine groep te be-handelen patiënten is onderzoek hierna lastig.De patiënt neemt plaats in een behandelstoel of op een behandeltafel.De oogarts zal de injectie toedienen en vervolgens gaasjes of deppertjes op het oog doen en de ocul-opressor bevestigen en instellen op 30 mmHg. De oculopressor zorgt ervoor dat de injectie-vloeistof goed zal inwerken.Na 15 minuten inspecteert de oogarts of in-jectie goed werkt: het ooglid zal gesloten zijn en als men patiënt vraagt in alle richtingen te kijken dan blijft het oog toch op zijn plaats.Dit geeft aan dat verdoving goed is ingewerkt.Nu wordt de behandelstoel achterover ge-plaatst. Indien behandeltafel dan eventueel kus-sentje onder hoofd plaatsen.De diode laser wordt nogmaals gecontroleerd: werking, spot teller op 0, G-probe licht op, voetpedaal werkt enz.Instelling tijdsduur en vermogen!Standaard stelt men tijdsduur in op 2000 ms = 2 seconden en het vermogen tussen 1500 mW en 2500 mW.Men lasert gemiddeld drie kwadranten en per kwadrant worden gemiddeld 6 spots geplaatst.De laserinstelling is variabel en wordt vermin-derd indien er zogenaamde “pops” van het corpus ciliare komen.Dit onmiskenbare geluid is een indicatie dat het vermogen omlaag moet.Men kan er ook voor kiezen om een lagere energie te kiezen en een langere tijdsduur b.v. 4 seconden. De oogarts kan ook een 180 of inci-denteel zelfs 360 graden behandeling uitvoeren ipv drie kwadranten.

Nazorg:Na afloop van de behandeling wordt er een oog-zalfverband aangebracht.Dit blijft tot de volgende ochtend op het behan-delde oog.

De patiënt krijgt ook een recept mee voor oog-druppels en voor pijnstilling.Bij pijnstilling kan men diverse middelen voor-schrijven, afhankelijk van overig medicijnge-bruik, overgevoeligheid enz.Naproxen 250 mg tot 3 x daags doet het vaak goed maar dan wel een maagzuurremmer erbij voorschrijven!Paracetamol 2 x 500 mg tot 4 x daags1000mg kan ook al dan niet in combinatie met codeïne.Oogdruppels zijn nodig omdat er een ontste-kingsreactie zal optreden door de behandeling.Het is nodig om uit te leggen dat er zeker pijn op kan treden als verdoving is uitgewerkt!Indien patiënt van ver komt alvast 2 tabletten meegeven.Als het tijdstip van behandeling laat in de mid-dag is dan meer meegeven indien patiënt niet meer naar een apotheek kan gaan.Dit zijn kleine details die wel enorm belangrijk kunnen zijn, want de napijn kan behoorlijk zijn.

De diode laserbehandeling is op dit moment voor een kleine categorie patiënten nog steeds een onmisbare behandeling.We moeten ons realiseren dat dit een laatste optie is bij in principe uitbehandelde glaucoom patiënten die indien we dit achterwege laten anders blind zullen worden of een blind pijnlijk oog kunnen krijgen.Dus: kom je patiënten tegen die hoge oogdruk blijven houden en die op medicatie en operaties niet reageren, dan serieus deze behandeling overwegen en de patiënt zo nodig doorsturen naar een centrum waar dit kan worden toege-past.

Reacties altijd welkom:Willem HoekstraSenior verpleegkundige polikliniek oogheelkunde Erasmus MCw.hoekstra@erasmusmc.nl

5VOVZ Juli Nr. 21-2

Tijdens de Regionale Hulpmiddelenbeurs van de NVBS te Roermond hebbende oogartsen verbonden aan de Polikliniek Oogheelkunde van het Laurentius Ziekenhuis te Roermond de lezingen voor hun rekening genomen De lezing van drs R. Vernimmen over Pseudo Xanthoma Elasticum leek mij zeer geschikt als onderwerp voor de Nieuwsbrief. Na contact met drs R. Vernimmen vertelde hij tot zijn grote spijt momenteel geen tijd te heb-ben een artikel over PXE te schrijven maar hij verzekerde mij dat hij de auteur was van het artikel op de site van de PXE patientenvereni-ging betreffende de oogproblematiek.

Femmie van Rijssen.

Een van de organen die aangetast kunnen wor-den door PXE zijn de ogen. Er wordt veronder-stelt dat de meeste patiënten, met name zij die meer dan 10 jaar PXE hebben, angioide strepen ontwikkelen die samengaan met verkalking van het elastische weefsel in de ogen.

Angioide strepen hoeven het gezichtsvermo-gen niet te beinvloeden, maar verdere verande-ringen in het oog kunnen verlies van het centra-le zichtvermogen veroorzaken. Een patiënt met PXE wordt zelden of nooit volledig blind, maar zij kunnen zoveel centraal gezichtsvermogen

verliezen dat ze maatschappelijk blind zijn en alleen nog perifeer kunnen zien.

Angioide strepen zijn voor de patient niet zichtbaar en kunnen alleen met behulp van oogheelkundig onderzoek aangetoond worden. Ze verschijnen als brede rode, bruine of gele lijnen, die uitstralen vanuit het gebied rond de gezichtszenuw. De angioide strepen correspon-deren met breuklijnen in het membraam van Bruch, een laag elastisch bindweefsel dat de retina met de bekleding van het oog verbindt .Verkalkte gebieden in het membraam van Bruch kunnen breken of barsten, deze breuken corres-ponderen met de angioide strepen. De breuken worden vergeleken met breuken in de stoepte-gels of barstjes in porselein. Als er bloedvaten door deze barstjes of breuken groeien kunnen ze bloeden of lekken. Vinden deze bloedingen plaats in de macula, het gebied waar het cen-traal gezichtsvermogen ligt, verliest de patient een deel van het gezichtsvermogen.

Elke patient met PXE moet elk jaar naar de oog-arts. Het is belangrijk dat de jaarlijkse controle toegewijd en compleet is. De pupillen moeten verwijdt worden zodat de oogarts een con-trole op angioide strepen kan uitvoeren. Voor het verschijnen van angioide strepen kunnen er al minieme veranderingen, peau d’orange genoemd, te zien zijn. Jongere familieleden van een patient kunnen gescreend worden op deze veranderingen voor de angioide strepen verschijnen. Een retina specialist kan voorstel-len om foto’s te maken van het netvlies voor documentatie en vergelijkingen in de toekomst. Soms, als de specialist vermoedt dat er sprake is van abnormale vaatgroei onder het netvlies of er een onverklaarbare bloeding onder het netvlies plaatsvindt, kan er een angiogram met contrast-vloeistof gemaakt worden. Als er kans is op een bloeding kan er een Amsler Grid gebruikt worden om nieuwe gebieden met gezichts-problemen te lokaliseren. Omdat een nieuw probleemgebied kan duiden op een nieuwe bloeding moet de patient direct contact opnemen met de oogarts.

Evenals mensen met Macula Degeneratie behouden de meeste mensen met PXE een redelijk perifeer gezichtsvermogen. PXE leidt dus niet tot totale blindheid maar heeft wel grote gevolgen voor het sociale leven van PXE patiënten en hun omgeving. We spreken dan ook liever over ‘sociale blindheid’.

Pseudo Xanthoma Elasticum (PXE)

6VOVZ Juli Nr. 21-2

6

Mensen die centraal gezichtsvermogen verliezen kunnen hulp vinden bij Visio. Hier helpt men pa-tienten met het oplossen van problemen van hun gezichtsverlies en kan men instructies krijgen in het gebruik van vergrotende hulp-mid-delen, hulpmiddelen bij het lezen en bij mobiliteit.

Soms wordt lasertherapie aanbevolen om de kleine bloedvaten dicht te branden. Er kan echter nog steeds gezichtsvermogen verloren gaan. De methode is controversieel, sommige rapporteren schitterende resultaten, terwijl anderen teleurgesteld zijn in het eindresultaat.

Het wordt aangeraden dat mensen met PXE niet meedoen met activiteiten die direct oog-verwondingen kunnen veroorzaken, bijvoor-

beeld rugby, boxen of gewichtheffen. Goede aerobic oefeningen worden wel aanbevolen.Als PXE is ontdekt moet de patiënt alle gevolgen van deze ziekte onder ogen zien. De dermatoloog moet de voorgeschiedenis goed in kaart brengen en de patiënt moet doorverwezen worden naar een oogarts en een cardioloog. PXE kan klachten geven aan de ogen, het hart- en vaatstelsel en het maag-darmkanaal. Er kunnen specifieke problemen zijn voor vrouwen en ouderen.

7VOVZ Juli Nr. 21-2

Vanzelfsprekend gaat niemand voor zijn of haar plezier naar het ziekenhuis. Helemaal niet als je ook nog eens acuut naar het zieken-huis moet. Het Oogziekenhuis zet de ‘angst-reductiefilosofie’ centraal in haar patiënten-benadering. Alle activiteiten, en zelfs het gebouw, zijn ingericht om een optimale angstreductie bij de patiënt te bewerkstel-lingen.

Op jaarbasis komen ongeveer 75 % van alle acute chirurgische retina patiënten naar de spoedeisende hulp van Het Oogziekenhuis Rotterdam. Deze mensen horen van de ene op de andere dag dat niet zeker is of zij hun zicht kunnen behouden. De patiënt krijgt vaak een bepaald houdingvoorschrift vooraf gaande de operatie. Vaak brengt dit enorm veel stress en angst met zich mee. De angst voor blindheid is ook erg groot en het is dan ook belangrijk om deze patiënten goed voor te lichten. Henny Kuppen en José Jonker, beiden verpleeg-kundigen, hebben in 2009 een onderzoek in Het Oogziekenhuis Rotterdam gedaan om te kijken welke faciliteiten aan deze specifieke groep met patiënten geboden kan worden om het verblijf in Het Oogziekenhuis Rotterdam zo aangenaam mogelijk te maken. De resultaten van het onderzoek gaf aan dat de patiënt be-hoefte heeft aan gespecialiseerde voorlichting. Om aan de behoefte te voldoen is er speciaal voor deze groep patiënten een retinaverpleeg-kundige aangesteld. Dit om ervoor te zorgen dat de patiënt steeds minder angstig is voor dat wat komen gaat. Juist, omdat je als patiënt van de ene op de andere dag opgenomen wordt, angst voor blindheid een grote rol speelt en je dus helemaal niet voorbereid in het ziekenhuis komt, wordt de voorlichting voorafgaande aan de operatie vaak niet goed opgenomen. Daarom wilden we de rol van de begeleider van de patiënt meer gaan betrekken bij het gehele voorlich-tingsproces.

Het betreft een acute aandoening en uit het onderzoek is gebleken dat de voorlichting dan niet goed wordt opgenomen door de patiënt. Daarom is het bijvoorbeeld belangrijk dat er op verschillende momenten voorlichting wordt gegeven en dat deze ook herhaald wordt.Door voorlichting op maat te geven door preoperatieve (gesproken) voorlichting aan

bed, groepsvoorlichting postoperatief te geven en de mogelijkheid om via de telefoon en e-mail in contact te komen met de retina-verpleegkundige willen we ervoor zorgen dat deze patiënten minder bang zijn. Er is een retinakamer geïntroduceerd waarbij acute chirurgische retina patiënten bij elkaar worden geplaatst en waardoor het lotgenotencon-tact kan worden bevorderd. Daarnaast is er een website (retinaforum) specifiek voor deze patiënten ontwikkeld. De acute en de electieve chirurgische retinapatiënten krijgen door middel van een persoonlijke inlogcode toegang tot het forum.

Het uitwerken van de functie van de retinaver-pleegkundige is zeer omvangrijk gebleken. Er is op verschillende vlakken gewerkt aan het verbe-teren van het gehele proces dat de acute retina-patiënten doorlopen. Hierbij zijn alle mogelijke medewerkers in dit proces betrokken, waarbij er ook aandacht is geweest om de expertise van de verpleegkundige op de verpleegafdeling en de spreekuurassistenten te vergroten. De acute chirurgische retinapatiënt heeft een centrale plek in het Oogziekenhuis Rotterdam ingenomen. Er is ingezet op informatievoorzie-ning, bereikbaarheid, procesverbeteringen en het verbeteren van het comfort van de patiënt. Ondanks de ingrijpende situatie waarin de acute retinapatiënt verkeerd is er getracht het verblijf in het Oogziekenhuis Rotterdam zo patiënt-vriendelijk mogelijk te maken.

“Uitzicht op een verruimende blik”is een onderzoek over angstreductie bij patiënten met een acute netvliesloslating

José Jonker en Henny Kuppen

8VOVZ Juli Nr. 21-2

José Jonker en Henny Kuppen werken beide ruim 15 jaar in Het Oogziekenhuis Rotterdam. José is parttime gestart op de poli ok en Henny is als oproepkracht begonnen op de verpleegaf-deling en na ruim een jaar is ook zij gaan wer-ken op de poli -ok. Doordat we een duo baan hebben gehad als waarnemend teamleider op de poli ok, weten we precies wat we aan elkaar hebben en kunnen we elkaar goed aanvullen. In 2010 hebben we de opleiding hbo- v afgerond. Op dit moment werken we beide als stafver-pleegkundige in de zorgpaden.

Resultaten van de groepsvoorlichting:Uit een enquête ( 135 retour ontvangen) bleek dat de groepsvoorlichtingsbijeenkomsten als

goed (52.8%) tot zeer goed (41.5%) beschouwd werden. Uit de enquêtes zijn ook veel leerpun-ten naar voren gekomen. Dit betroffen vooral praktische zaken. Inhoudelijk waren de patiën-ten over het algemeen zeer tevreden. Het aantal meldingen bij de helpdesk van de verpleegafde-ling is naar aanleiding van de invoering van de groepsvoorlichtingsbijeenkomsten met 35% gedaald. De artsen hebben aangegeven dat zij een veran-dering in hun postoperatieve revisies opmerken sinds de start van de postoperatieve voorlich-ting. De patiënt heeft minder vragen en wordt door de voorlichting voorbereid op de revisie en het verdere herstel. Hierdoor nemen de revisies bij de arts minder tijd in beslag.

8VOVZ Juli Nr. 21-2

8

TRacé-onderwijs organiseert in samenwerking met de Vereniging voor Oogheelkundige Verpleging en Zorgverlening (VOVZ) de Cursus Oogheelkundige Zorg. (COZ).De cursus is bedoeld voor alle zorgmedewerkers binnen het specialisme Oogheelkunde.De kosten zijn € 575.00. inclusief cursusmateriaal. De data zijn onder voorbehoud.

Cursus Oogheelkundige Zorg, najaar 2011

Vrije Universiteit medisch centrum, Amsterdam (woensdag 17.30 – 21.00 uur)07 – 14 – 21 – 28 september 2011 en 05 – 12 – 26 oktober en 2 november 2011

Universitair Medisch Centrum, Utrecht (dinsdag 17.30 – 21.00 uur)01 – 08 – 15 – 22 - 29 november 2011 en 06 – 13 – 20 december 2011

Universitair Medisch Centrum Groningen (donderdag 17.30 – 21.00 uur)03 – 10 – 17 – 24 november 2011 en 01 – 08 – 15 – 22 december 2011

Aanmelden tot één maand voor startdatum bij TRacé-onderwijsInschrijven d.m.v. inschrijfformulier en versturen aan:TRacé-onderwijs, Postbus 6090, 5960 AB HORST Zie ook voor informatie en inschrijven op internet: www.trace-onderwijs.nlTelefoon TRacé-onderwijs: 077 4634778, (mobiel): 06 15386413

- De cursus gaat door bij voldoende deelname (minimale groepsgrootte: 12 )- Aanvragen worden behandeld naar volgorde van binnenkomst.- Er kan een optie worden aangevraagd, echter de definitieve inschrijving vindt plaats na volledig ingevuld en

ondertekend inschrijfformulier. Annulering uitsluitend schriftelijk en volgens bepalingen vermeld in de folder.- Voor inschrijven kan gebruik gemaakt worden van de aangehechte aanmeldingsstrook. Via de website is het

eveneens mogelijk om in te schrijven.- Betaling vindt plaats na het ontvangen van de nota / acceptgiro.

9VOVZ Juli Nr. 21-2

9

Uitnodiging voor de 22e Algemene Ledenvergadering V.O.V.Z.,

19 september 2011

Geacht lid van de V.O.V.Z., Hierbij nodigt het bestuur van de V.O.V.Z. u van harte uit om deel te nemen aan de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering (ALV).

De notulen van de vorige ALV, het jaarverslag van de vice-voorzitter en het financiële jaarverslag van de penningmeester zullen tijdens de vergadering worden uitgedeeld.

Tijd: 13.30 – 15.00 uurLocatie: VenVN, Churchilllaan 11, UtrechtVice-Voorzitter: Mw. T. v.d. Linden

Agenda: 1. Opening 13.30 uur 2. Definitieve vaststelling van de agenda 3. Notulen ALV 20 september 2010 4. Mededelingen 5. Algemeen jaarverslag Financieel jaarverslag met controle kascommissie 6. Begroting 2012 7. Toekomstmogelijkheden VOVZ 8. Bestuursverkiezing Mw. K. Rakers treedt af en is niet herkiesbaar. Het bestuur zoekt aspirant-bestuursleden voor uitbreiding van het bestuur. 9. Rondvraag10. Sluiting van de vergadering

Met vriendelijke groeten,het bestuur van de V.O.V.Z.

Graag zouden wij willen weten of u naar de vergadering komt.Aanmeldingen graag voor 10 september sturen naar:

V.O.V.Z., Postbus 7861, 1008 AB Amsterdam of i.groenewegen@vumc.nl

10VOVZ Juli Nr. 21-2

ColumnZe staan vlak voor de deur als ik ’s morgens de afdeling open, het gezicht van de kleinste man op nog geen tien centimeter afstand van het mijne. Ik schrik er van. Zijn voorhoofd is blauw en gezwollen, zijn linkeroog zit half dicht. Hij kijkt me aan zonder een woord te zeggen. Ik doe een stap naar achteren om hen binnen te laten, maar hij blijft staan. De man naast hem pakt zijn hand en trekt hem mee de gang in. Ik haal hen in en loop voorop de patiëntenkamer in. Ik begin meteen met de voorbereiding voor de operatie. Dit oog drup-pelen is niet makkelijk, dat kan ik zo wel zien. Ik zal alle tijd nodig hebben.

Als ik zie dat een patiënt een mannelijke be-geleider heeft, ben ik meteen alert. En hele-maal als hij zo groot en breed is als deze. Dan weet ik dat de dag zwaar zal zijn en dat ik alle hulp kan gebruiken. De begeleider, die zich heeft voorgesteld als Peter, gaat voortvarend te werk. Samen trekken we Bart een operatie-jasje aan, proberen we hem een pil te laten doorslikken. Binnen vijf minuten ligt hij in het bed, de plaats waar hij het kalmst is. Op het voeteneinde liggen de armkokers, die nog voor de uitleiding uit de narcose om zijn armen zullen worden gegespt. De kokers zullen twee weken blijven zitten, heeft de begeleiding aan de arts beloofd.

Elke druppel die ik in het oog krijg, is mooi meegenomen, zei de arts vanmorgen tegen me. Als het niet lukt, mag ik stoppen. Ik heb Bart al drie druppels gegeven. In de loop van de jaren heb ik veel trucjes geleerd. Maar dit is toch wel moeilijk. Hij knijpt zijn ogen stijf dicht en schudt met zijn hoofd. Af en toe stoot hij harde, toonloze geluiden uit. Ik doe de kamerdeur dicht, zodat de andere pati-enten het niet horen. Als ik terugloop naar het bed, zie ik hoe Bart met zijn vuist op zijn linkeroog slaat.

Na zes druppels vind ik dat het genoeg is geweest. Hij wordt er alleen maar onrusti-ger van en zijn pupil is al wijd genoeg voor de operatie. Peter zit ontspannen naast het bed. Hij zegt niet veel, maar houdt zijn blik onafgebroken op Bart gericht. Ik vraag me af hoe het met dit oog moet aflopen. Bart slaat en bonkt. Zijn voorhoofd zit vol littekenweef-sel, zijn netvlies is los. Thuis slaat hij zich-zelf onophoudelijk. De armkokers moeten de oplossing bieden. Heeft zijn oog kans om in die twee weken te genezen? En slaat hij het daarna niet meteen weer tot moes? Heeft het

eigenlijk wel zin om te opereren? Daar hoef ik gelukkig niet over te oordelen. Voor Bart zijn de zintuigen heel belangrijk. Hij kan niet communiceren. Overdag zit hij vaak in de snoezelruimte, vertelt Peter. De gedempte lichten, zachte kleuren en geluiden maken hem rustiger. Hij heeft zijn ogen nodig. Dat beetje dat er nog van over is.

We brengen hem naar de operatiekamer. Het anesthesieteam staat klaar en hij is snel onder zeil. Ik ga koffie halen voor Peter en loop dan terug naar de afdeling. Als ik twee uur later word gebeld, is de operatie bijna klaar. We gaan naar Bart toe en trekken de armkokers aan. Tot aan de oksels zit hij vast. Zodra hij enigszins wakker is, mogen we hem meenemen. Op weg naar de afdeling wordt hij al onrustig. Peter grijpt hem beet, maar het is te laat. Op een of ander manier is hij door een koker heen gebroken. Ik zie zijn vuist in de richting van het oogver-band gaan. Snel grijp ik zijn pols, maar ik heb niet genoeg kracht om hem tegen te houden. Vier handen tegen één. De vuist dreunt op zijn oog.

Na een worsteling van wel vijftien minuten zit de koker weer op zijn plaats. Het oogver-band heb ik er inmiddels af gehaald. Dat geeft alleen maar meer onrust. Peter zit op de rand van het bed en belt een taxi. Ik probeer extra zalf in Barts oog te doen. Hij schudt met zijn hoofd en knijpt zijn ogen stijf dicht. Ik ben blij dat de armkokers weer vast zitten. Hope-lijk komt hij deze twee weken goed door. “We worden over een half uur opgehaald!” zegt Peter tegen Bart. Zijn stem klinkt op-gelucht. Samen helpen we Bart weer in zijn eigen kleren. Een half uur later loopt hij naar buiten, zijn armen stijf langs zijn lichaam.

Argus

11VOVZ Juli Nr. 21-2

Gekn

ipt vo

or u

11

INFO

RM

ATIEM

IDD

AG

Oogcontact: informatiemiddag over oogaandoeningen

Programma:

13.00 – 13.30 uur: Ontvangst met koffie en thee,

13.30 – 13.35 uur: Opening door Peter Hulsen, directeur van de Viziris-kring, de koepelorganisatie van en voor mensen met een visuele beperking

13.35 - 14.00 uur: Oogarts Janneke van Lith-Verhoeven, verbonden aan het Sint Elisabeth Ziekenhuis, over netvliesaandoeningen

14.00 – 14.30 uur: Optometrist Anton Verezen, van ELVEA Nijmegen: ‘Hulp in zicht’ over de hulpmiddelen voor mensen met een oogaandoening

14.30 – 15.00 uur: pauze

15.00 – 15.30 uur: Dr. Henny Beckers, verbonden aan de Universiteit van Maastricht, over Glaucoom en de werking van de oogzenuw

15.30 – 16.00 uur: Psycholoog Peter Verstraten, verbonden aan Koninklijke Visio, expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen, over de sociaal-psychologische invloed van een oogaandoening op je persoonlijkheid en andersom

16.00 – 16.30 uur: Gelegenheid voor vragen aan de specialisten

16.30 – 17:00 uur: Afsluiting

Tot ziens op de informatiemiddag!

Vrijdag 7 oktober 2011

St. Elisabeth Ziekenhuis,Hilvarenbeekseweg 60, 5022 GC, Tilburg

Gratis toegang en geen inschrijving nodig

12VOVZ Juli Nr. 21-2

Gek

nip

t vo

or

u

Wetenschappers kweken oog in lab

Wetenschappers in Japan hebben voor het eerst een oog gekweekt uit stamcellen. Dat meldt het Britse wetenschappelijke blad Nature.

Uit onderzoek, geleid door de Japanse wetenschapper Yoshiki Sasai, werd duidelijk dat men nu ook complexe organen kan maken van stamcellen. Deze cellen hebben vaker centraal gestaan in onderzoeken, omdat zij zich kunnen omvormen tot elke soort cel.

Eén type celVoorheen werden huidweefsel, oren en harten die uit één type cel bestaan gekweekt uit de stamcellen. Maar nog nooit eerder kon een orgaan dat uit verschillende soorten cellen bestaat, worden nagemaakt. Tot voor kort werd gedacht dat hiervoor een zeer complexe en onmogelijke handeling nodig was.

Het oogonderzoek kan van grote betekenis zijn voor mensen met een beschadigd netvlies. Dat kan wellicht in de toekomst worden vervangen door een gekweekt exemplaar.

In dit experiment ging het om het oog van een muis. Volgens critici is het nog een hele stap naar het kweken van een mensenoog, maar Sasai is ervan overtuigd binnenkort de eerste mensenogen te kunnen presenteren.

Algemeen Dagblad 2 april 2011

13VOVZ Juli Nr. 21-2

Gekn

ipt vo

or u

Dikkere buik kan blindheid bij mannen veroorzaken

Door overbodige kilo’s op middelbare leeftijd op te stapelen, riskeren mannen meer kans op latere blindheid. Een groeiende taille verhoogt de ontwikkeling van ‘maculaire degeneratie’, de belangrijkste oorzaak van gezichtsverlies.

Maculaire degeneratie, kortweg AMD genoemd, is de voornaamste oorzaak van (gedeeltelijke) blindheid bij mannen en vrouwen boven 50 jaar. Men schat dat 18% van de mensen tussen 65 en 74 jaar in meerdere of mindere mate lijden aan macu-laire degeneratie. Boven 74 jaar zou dit tot 30 procent oplopen.

Al bij kleine stijgingen in de taille lijken de risico’s op de oogziekte tot 75 procent toe te nemen. Onderzoekers aan de Universiteit van Melbourne analyseerden de tailles bij meer dan 21.000 mannen en vrouwen tussen de 40 en 69 jaar en kwamen er achter dat vrouwen bij een hogere taille geen extra gevaar lopen.

Vrouwen minder gevoelig voor dikker wordenDat verschil tussen de seksen wordt aan het vrouwelijke hormoon oestrogeen toe-geschreven. Meer vet maakt extra oestrogeen aan wat ontstekingen in de bloedva-ten veroorzaken aan de achterkant van de ogen. Vrouwen hebben hun hele leven hogere oestrogeenniveaus waardoor ze minder gevoelig schijnen voor de effecten.

“Het lijkt erop dat chronische ontstekingen bijdragen tot het ontstaan van de oog-ziekte en obesitas is een pro-inflammatoire toestand”, stellen de vorsers. ‘Onze studie benadrukt het belang van abdominale obesitas als risicofactor. De resultaten tonen aan dat zelfs kleine veranderingen in de taille/heup ratio bij mannen tot een sterkere toename kunnen leiden”.

Algemeen Dagblad 2 april 2011

14VOVZ Juli Nr. 21-2

Babymelk mag ‘beter voor de ogen’ claimen

Babymelk met de synthetische stof DHA mag worden aangeprezen met ‘beter voor de ogen van uw baby’. Dat is de uitkomst van een stemming in het Europees Parlement.

De tegenstanders waren met een te kleine meerderheid om het voorstel uit Brussel tegen te houden.

Fabrikanten willen de gezondheidsclaim vermelden op verpakkingen van zogenoemde opvolgmelk voor baby’s vanaf zes maanden. PvdA-Europarle-mentariër Judith Merkies reageert teleurgesteld: ‘Als ouder wil je natuurlijk dat je baby goed kan zien. Op dit moment is het gokken of synthetische DHA in babymelk echt wel effectief is.’ En als eenduidig wordt bewezen dat het werkt, dan moet het verplicht worden toegevoegd aan alle babymelk, vindt Merkies.

DHA komt van nature voor in moedermelk. Het geldt als bewezen dat deze stof in natuurlijke vorm de ontwikkeling van de ogen en het zicht van baby’s bevordert. (ANP/redactie)06/04/11 16u51

Gek

nip

t vo

or

u

Bron: N.T.S. (Nederlandse Transplantatie Stichting)

Maximumleeftijd corneadonatie omhoogDe leeftijdsgrens voor donatie van hoornvliezen (cornea) is onlangs verhoogd. Mensen kunnen vanaf nu corneadonor worden als zij op moment van overlijden niet ouder zijn dan 85 jaar. Tot nu toe lag de leeftijds-grens voor corneadonoren op 76 jaar. De wachtlijst voor corneatransplantaties loopt echter sterk op. Er zijn daarom maatregelen nodig om te zorgen dat er meer donorhoornvliezen beschikbaar komen. Dank-zij verbeterde technieken is het tegenwoordig mogelijk cornea’s van oudere donoren geschikt te maken voor transplantatie. De donorleeftijd kan dus omhoog.

15VOVZ Juli Nr. 21-2

Vrouw kan ogen niet sluiten na ooglidcorrectie

Een rechtbank behandelt de klacht van een vrouw uit New Jer-sey die na een ooglidcorrectie niet langer haar ogen kan sluiten. Zelfs wanneer ze slaapt sluit Marilyn Leisz haar ogen niet vol-ledig, nadat ze een plastische chirurg in Bergen County opzocht om haar licht gezwollen oogleden onder handen te laten nemen.

,,Pas als ik mijn ogen echt dichtknijp slaag ik erin even te knipogen”, aldus Leisz. De moeder van twee kinderen klaagt dokter Paul Parker aan voor nalatigheid. De advocaat van de arts stelde tegenover de rechter dat Leisz gewaarschuwd was voor de risico’s die de operatie inhield. Hij vindt het ook vreemd dat Leisz pas zes jaar na de opera-tie een klacht indient.

De vrouw betwist dat eerste en komt met de conclusie van een andere chirurg, die stelt dat de operatie nooit uitgevoerd had mogen worden, omdat Leisz al eerdere ingrepen had ondergaan. ,,Hij had me andere mogelijkheden moeten voorleggen”, aldus Leisz, die ‘s nachts een gel en verstuiver moet gebruiken, zodat ze niet in haar ogen krabt.

SchadevergoedingZe zegt ook dat haar zicht er steeds minder op wordt. ,,Alle dingen die ik graag deed zoals tennis, zwemmen, paardrijden, mountainbi-ken en tuinieren kan ik nog nauwelijks doen.” Leisz gaf wel toe dat ze voor de operatie al andere ingrepen aan haar ogen had onder-gaan. Ze is uit op een fikse schadevergoeding.

Algemeen Dagblad 31 maart 2011

Gekn

ipt vo

or u

16VOVZ Juli Nr. 21-2

Vroege behandeling oogziekten voorkomt blindheidKegeltjes in netvlies verdwijnen al op jonge leeftijd

Kinderen met erfelijke oogafwijkingen die tot blindheid leiden, kunnen het beste voor hun 10de jaar worden behandeld met gentherapie. Dat maakt de kans dat ze hun zicht behouden veel groter, zo blijkt uit onderzoek waarop oogarts Alberta Thiadens van het Erasmus MC woensdag 18 mei promoveert. Tot nu toe was weinig bekend over deze aandoeningen en was het lastig om patienten een therapie aan te bieden.

Mensen met erfelijke oogziekten hebben afwijkingen in hun genen. Door de niet functionerende genen te vervangen door een goed werkend gen, kunnen patiënten vaak weer beter zien. Deze gentherapieën zijn nu volop in ontwik-keling voor patiënten met afwijkingen aan de kegeltjes, cellen in het netvlies die ervoor zorgen dat mensen scherp en kleuren zien. Gentherapie kan alleen slagen als er nog levende kegeltjes in het oog aanwezig zijn.

Thiadens ontdekte dat bij patiëntjes de kegels al snel verdwijnen. ‘De therapie kan het beste al vóór het 10de jaar kan worden gegeven, als patiënten nog de meeste kegeltjes hebben.’ De promovenda heeft dit gezien door met een speciale scan alle lagen van het netvlies van kegelpatiënten te bekijken. De oogarts heeft ook kunnen vaststellen hoe verschillende oogziekten zich ontwik-kelen. Als alleen de kegels steeds minder goed gaan werken (kegeldystrofie) worden patiënten gemiddeld op 48-jarige leeftijd slechtziend. Als zowel de kegels als de staafjes slechter functioneren (kegel-staafdystrofie), gebeurt dat al op 23-jarige leeftijd.

De onderzoeksresultaten helpen oogartsen bij het behandelen van patiënten. Tot nu toe was er weinig bekend over de erfelijke oorzaken en de gevolgen van deze aandoeningen. Oogartsen konden patiënten maar weinig vertellen over het beloop van hun ziekte en konden geen therapie aanbieden. Aan het onder-zoek hebben 500 patiënten met kegelaandoeningen meegedaan.

Het Erasmus MC maakt deel uit van de Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU). De NFU is een samenwerkingsverband van de acht universitair medische centra (UMC’s) in Nederland en heeft als algemene doel-stelling het behartigen van de gezamenlijke belangen van de UMC’s. Andere UMC’s die deel uitmaken van de NFU zijn het AMC, azM, LUMC, UMCG, UMC St Radboud, UMC Utrecht en VUmc. In totaal zijn 60.000 medewerkers verbon-den aan de acht UMC’s.

Gek

nip

t vo

or

u

1

oogco

ntact

Bestuur VOVZ:

Werkgroepen:

Redactieadres:

Vicevoorzitter Mw.T.vanderLinden OZR,Rotterdam

Secretaris Mw.I.Groenewegen VUmc,Amsterdam

Penningmeester Mw.F.vanRijssen-Koopmans Kon.VisioHetLoo-Erf,Apeldoorn

2depenningmeesterMw.M.Odekerken-Vroemen

Lid Mw.K.Rakers HagaZiekenhuislocatieLeijweg,DenHaag

Asp.Lid Mw.T.Boer-Baaij VUmc,AmsterdamSecretariaat VOVZ Postbus7861 1008ABAmsterdam Info@VOVZ.nl wwwVOVZ.nl

ICT Mw.I.Groenewegen Mw.K.Rakers

Nieuwsbrief Mw.F.vanRijssen-Koopmans

Redactieraad Mw.I.Groenewegen Mw.T.vanderLinden Mw.M.Odekerken-Vroemen Mw.K.Rakers Mw.F.vanRijssen-Koopmans

P.R.coördinatie Mw.T.vanderLinden Symposium Mw.I.Groenewegen Mw.E.Gutker Mw.T.vanderLinden

Onderwijs Mw.K.Rakers F.vanRijssenKoopmansKoninginnelaan2077315DVApeldoornfkoopmans4@upcmail.nl

Colofon: Ontwerp en vormgeving Digitaal Printing Felua-groep, Grafische producten Apeldoorn

Printing Ricoh Pro C900

Vooraankondiging Amsterdam,juni2011

Geachte mevrouw, meneer,

De voorbereidingen voor het 23e VOVZ-symposium (de vereniging voor Oogheelkundige Verpleging en Zorgverlening) zijn alweer van start gegaan. Wij informeren u daarom ook al in een vroeg stadium dat het 23e symposium zal plaatsvinden op:

dinsdag 1 november 2011

Onze bijeenkomst wordt, net als voorgaande jaren, gehouden in de aula van het Congrescen-trum van de Vrije Universiteit te Amsterdam, De Boelelaan 1105, 1081 HV, Amsterdam

Wij hopen dat u ook nu weer aanwezig zult zijn en bovendien collega’s enthousiast maakt om ook te komen. Door deze vroege aankondiging kunt u de datum op tijd vastleggen. Informatie over het programma, aanmelding en betalingswijze, zult u eind augustus van ons ont-vangen. Na invulling van het inschrijfformulier of aanmelden via de website www.VOVZ.nl en het overmaken van het verschul digde bedrag, zult u een programma ontvangen.

De voordrachten zijn ook dit jaar weer met zorg uitgekozen en zullen beslist uw belangstelling hebben. Het programma geeft u de kans om uw oogheelkundige kennis verder uit te diepen. Regelmatige na- en bijscholing is daarvoor een vitale voorwaarde.Dit symposium kan hierbij een uitstekende bijdrage leveren.

Ook de aanwezigheid van collega’s uit binnen- en buitenland en leveranciers voor oogheelkun-dige producten zullen deze keer wederom niet ontbreken en zijn de kenmerken van ons sympo-sium zoals velen van u weten in een uitstekendeambi an ce. Uw aanwe zig heid wordt zeer op prijs gesteld.

Noteer daarom alvast dinsdag 1 november 2011 voor het VOVZ - symposium!!

met hartelijke groeten,

Els Gutker (werkgroep Symposium.)Namens het bestuur VOVZ

Juli 2011 nr. 21 - 2

Pseudo Xanthoma Elasticum (PXE)