ONTWERP - Startond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/Elektrotechnieken-2002... · 2006. 3. 21. ·...

ONTW

ERP

Wijzigingen t.o.v. het vorige leerplan D/2002/0279/020. We verwijzen ter motivatie van dit erratum en addendum naar de CODEX Welzijn, Titel VIII, Bijzondere werkne-merscategorieën en werksituaties, Hoofdstuk II, Jongeren op het werk, Afdeling III, verbodsbepalingen. Onder hoofdstuk 3 van het leerplan elektriciteit praktijk vond je onderstaande doelstellingen: 3.1 Met de gepaste gereedschappen en de juiste technieken gaten maken in een stenen muur en in beton. 3.2 Met de gepaste gereedschappen en de juiste technieken gaten maken in holle wanden. 3.3 De gepaste machines en beschermingsmiddelen gebruiken. 3.4 Met gepaste gereedschappen en de juiste technieken sleuven maken in een stenen muur in beton. 3.5 De gepaste beschermingsmiddelen gebruiken en de veiligheidsvoorschriften in acht nemen. Ondanks de verbodsbepalingen in CODEX zijn deze werkzaamheden een belangrijk onderdeel van het taken-pakket van een elektrotechnisch installateur. We mogen daarom het werken rond deze doelstellingen zeker niet uit de weg gaan. Daarom is het aangewezen om de doelstellingen 3.1, 3.3, 3.4 en 3.5 te verwezenlijken in de het 2e leerjaar van de 3e graad. Deze doelstellingen worden verplaatst naar het leerplan Elektrische Installatietechnieken D/2004/0279/052 en als hoofdstuk 8.14 opgenomen.

VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

ELEKTROTECHNIEKEN

Tweede graad TSO

Brussel - Licap: D/2002/0279/020 - september 2002

ONTW

ERP

Algemene inhoud 3 Elektrotechnieken D/2002/0279/020 2de graad TSO

ALGEMENE INHOUD LESSENTABEL................................................................................................................ 5 ALGEMEEN DEEL.......................................................................................................... 7 ELEKTRICITEIT - PRAKTIJK..................................................................................... 13 ELEKTRICITEIT EN LAB............................................................................................. 47 INSTALLATIEMETHODEN.......................................................................................... 83

ONTW

ERP

Lessentabel 5 Elektrotechnieken D/2002/0279/020 2de graad TSO

LESSENTABEL

Pedagogische vakbenaming Uur/week Administratieve vakbenaming Basisvorming en fundamenteel gedeelte Totaal 34 34 Godsdienst 2 2 AV Godsdienst Aardrijkskunde 1 1 AV Aardrijkskunde Frans 2 2 AV Frans Geschiedenis 1 1 AV Geschiedenis Informatica 1 1 AV Informatica Lichamelijke opvoeding 2 2 AV Lichamelijke opvoeding Nederlands 4 4 AV Nederlands Wiskunde 3 3 AV Wiskunde Elektriciteit - praktijk (x) 8 8 PV Praktijk Elektriciteit Elektriciteit en lab (x) 3 3 TV Elektriciteit Installatiemethoden (x) 6 6 TV Elektriciteit Toegepaste fysica 1 1 TV Toegepaste fysica Complementair gedeelte maximum 2 2 Elektriciteit - praktijk (x) Elektriciteit en lab (x) Engels

2 1 1

2 1 1

PV Praktijk Elektriciteit TV Elektriciteit AV Engels

_______________________ (x) Voor deze vakken is het leerplan in deze brochure opgenomen.

ONTW

ERP

Algemeen deel 7 Elektrotechnieken D/2002/0279/020 2de graad TSO

ELEKTROTECHNIEKEN Tweede graad TSO

ALGEMEEN DEEL

D/2002/0279/020

ONTW

ERP


INHOUD 1 INLEIDING .................................................................................................... 9 2 INSTROOM EN BEGINSITUATIE ............................................................ 12 3 UITSTROOM ................................................................................................. 12

ONTW

ERP


1 INLEIDING 1.1 Nieuwe impulsen Volgende impulsen liggen aan de basis tot vernieuwing van het leerplan: - vernieuwde visie op TSO en BSO die leidt naar duidelijkere profilering en een min of

meer eenvormig stramien voor de leerplannen; - pedagogisch-didactische inzichten om geïntegreerd te werken; - het geïntegreerde gebruik van informatie- en communicatie technologie; - leerplannen vertrekken vanuit leerplandoelstellingen die door hun formulering het beoog-

de niveau aangeven; - recente aanbevelingen in de doorlichtingverslagen van de inspectie. 1.2 Vormingscomponenten en doelstellingen van de studierichting Deze tweede graad is in wezen geen finaliteit. De aangeboden vormingscomponenten streven vooral doorstroming naar de derde graad (zie 4: uitstroom) na. De TSO-studierichting Elek-trotechnieken biedt in combinatie met een derde graad binnen het brede domein van de toege-paste elektriciteit, elektronica, en industriële ICT, een theoretisch-technische vorming aan eigen aan het arbeidsveld van de technicus. Deze TSO-vorming is erop gericht werknemers te vormen die zich op het niveau tussen de opdrachtgever-ontwerper en de zuivere uitvoerder kunnen bewegen. Het studieobject van een studierichting op dit ‘niveau’ heeft dus als studieobject de uit te voeren realisatie. De doel-stellingen zijn: - via technisch tekenen communiceren om het concept van de realisatie te begrijpen en de

uitvoering voor te bereiden; - de noodzakelijke uivoeringsrichtlijnen formuleren om de gevraagde kwaliteitscriteria te

bereiken; - meewerken aan de uitvoering en leidinggevend kunnen optreden. De klemtoon ligt op het herkennen, toelichten en verwerken van de ontwerpaspecten om te komen tot de praktische realisaties. Er is echter ook voldoende aandacht voor de uitvoerings-gerichte vaardigheden. De taak van dergelijke technicus is dus zowel uitvoerend als coördine-rend of leidinggevend. Dit in tegenstelling met een BSO-vorming die het uitvoeren van de realisatie als studieobject heeft. Met als doelstellingen: - via technisch tekenen communiceren om tot de gewenste uitvoering te komen; - gepast handelen op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria; - de uitvoering realiseren op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria. Uitgaande van bovenstaande profilering is het specifieke studieobject voor de tweede graad ‘Elektro-technieken’ de uit te voeren realisatie van de elektrische installatie van een nieuwe residentiële woning en de renovatie of herstelling daarvan. Daarnaast worden een grondige basiskennis en transfereerbare vaardigheden verworven om de doelstellingen van een derde graad binnen hetzelfde domein te bereiken.

ONTW

ERP


1.3 Algemene pedagogisch-didactische wenken: geïntegreerd leerplan Het leerplan is in hoofdzaak bedoeld als leidraad. De doelstellingen en leerinhouden beteke-nen een referentiekader. De wenken zijn bedoeld als suggesties, als tips. Het leerplan mag in geen geval een excuus zijn om niet naar de noden van de maatschappij en de verwachtingen van de leerlingen te luisteren. Er moet naast opleiding voldoende aandacht blijven bestaan voor opvoeding. De vorming moet zo sterk mogelijk aanleunen op wat typisch en attractief is voor het betref-fende arbeidsveld. De leerlingen dienen tot het inzicht te komen dat er een samenhang is tus-sen het lesgebeuren en het arbeidsproces in het dagelijkse leven. Het is de bedoeling om be-roepsfiere technici te vormen. Het is vanuit pedagogisch-didactisch standpunt absoluut noodzakelijk om een degelijke sa-menhang tussen de vakken te realiseren. Een eerste stap om op dit vlak goede resultaten te bereiken is vertrekken vanuit een geïntegreerd leerplan. Een geïntegreerd leerplan houdt in dat er zo weinig mogelijk onderverdeling is in vakken. Dit betekent voor het vak ‘Installatiemethoden’ dat er geen afzonderlijke leerplanonderdelen be-staan voor tekenen, installatieleer en werkmethoden. De leerplandoelstellingen en leerinhou-den worden zodanig aangeboden dat deze elementen als één geheel worden ervaren, waardoor ook de relatie met het vak ‘Praktijk Elektriciteit’ optimaal wordt. In dit vak komen heel wat technologishe aspecten van elektrische installaties aan bod. Het is niet de bedoeling dat de leerlingen een encyclopedische kennis verwerven, maar wel dat zij de attitude en de methode ontwikkelen om de juiste bronnen rond deze materie te raadplegen. Zij leren de werking van elektrische componenten en apparaten verklaren en de technische specificaties van materialen, componenten en toestellen interpreteren. Door de leerplandoelstellingen en leerinhouden te groeperen ontstaat er een referentiekader om, waar mogelijk, projectmatig te werken. In de context van dit leerplan werken we aan een globaal project: het realiseren van de huishoudelijke elektrische installatie van een residentië-le woning, het studieobject waarvan reeds sprake was in paragraaf 1.2 van deze inleiding waarin de vormingscomponenten en doelstellingen van de studierichting werden omschreven. Dergelijke aanpak bevordert sterk de succeservaring en het welbevinden van de leerlingen. Een aantal randvoorwaarden om op deze vernieuwde aanpak te realiseren dienen vervuld te zijn: voldoende ruimte en uitrusting, in aantal beperkte klasgroep, aangepaste leermiddelen … De nogal abstracte leerinhouden van deze discipline verplichten de leerkrachten constant te overwegen welke werkvorm zij zullen gebruiken in elke specifieke leersituatie. Een leerkracht kan werkvormen hanteren waarbij hij/zij doceert, demonstreert of delegeert. In deze laatste situatie heeft de leerkracht vooral een begeleidende taak. De leerlingen onderzoeken, experi-menteren, dialogeren, testen, schetsen, tekenen, voeren uit, schakelen, stellen in werking, monteren, demonteren, controleren en evalueren. Enkel technische vakken die, naast een theoretische onderbouw voor de tweede graad, ook een belangrijke ondersteunende kennis aanbrengen voor doorstroming naar een volgende graad, worden afzonderlijk gehouden. Zij dienen echter de samenhang met de meer praktisch georiënteerde vakken te bewaren.

ONTW

ERP


Dit is hier het geval met het vak ‘Elektriciteit en lab’. De leerlingen verwerven inzichten om berekeningen en metingen uit te voeren in verband met elektrische grootheden. De weten-schappelijke en wiskundige benadering van dit vak moet ondersteund worden via overleg met de leerkrachten ‘Wiskunde’ en ‘Toegepaste fysica’. Er wordt gewerkt met de basisgrootheden en afgeleide grootheden van het SI-stelsel, waarbij ook steeds de correcte eenheden worden gebruikt. Vectoriële benaderingen worden niet uit de weg gegaan. Het niveau moet echter progressief worden opgebouwd. Binnen dit vak wordt eveneens integratie nagestreefd. De theorie en de laboratoriumoefenin-gen dienen geïntegreerd aan bod te komen. Een vaklokaal dat, door zijn concept en uitrusting, de mogelijkheid biedt om er de basisbegrippen van de elektriciteit geïntegreerd te onderwij-zen, kan daarbij bijzonder nuttig zijn. De verschillende activiteiten van de leerlingen zoals het volgen van theorie, het maken van oefeningen en het meten aan proefopstellingen, kunnen plaatsvinden in dit lokaal. Bepaalde leerinhouden die niet als meetopstelling door de leerlin-gen worden uitgevoerd, kunnen via klassikale opstellingen gehanteerd door de leraar, didac-tisch worden ondersteund. Ook didactische software zal daartoe worden aangewend. De metingen en proeven worden zoveel mogelijk aansluitend op de theorie door de leerlingen zelf uitgevoerd. Om de lessen efficiënt te laten verlopen wordt aanbevolen telkens twee les-uren na elkaar te voorzien voor dit vak. 1.4 Het gebruik van Informatie- en Communicatie Technologie (ICT) Het is evident dat van de mogelijkheden die de computer, op het didactisch vlak, biedt opti-maal gebruik moet worden gemaakt. Typische mogelijkheden die op dit leerplan betrekking hebben zijn: - Het opzoeken van onder meer: kenmerken van materialen, gereedschappen en uitvoe-

ringstechnieken via Internet, cd-rom’s, … - Het gebruik van educatieve programma’s in verband met de elektriciteitstheorie, eenvou-

dige simulatie, het lezen van tekeningen, ruimtelijk voorstellings- en waarnemingsvermo-gen.

- Eenvoudige rekenbladen of geprogrammeerde formulieren om de kostprijs te berekenen. - Programma’s ter ondersteuning van zelfevaluatie. - Eenvoudige software om op een actieve manier kennis en inzichten te verwerken. - In het vak ‘Installatietechnieken’ wordt de computer, met eenvoudige CAD-software, als

tekenhulp geïntegreerd aangewend (zie ook paragraaf 2.5). Er dient opgemerkt dat de programma’s die men gebruikt dermate gebruiksvriendelijk dienen te zijn dat de klemtoon ligt op de te verwerven leerplandoelstellingen en zeker niet op de be-heersing van één of ander softwarepakket. 1.5 De aanpak van het tekenen en schetsen binnen de vakken ‘Installatiemethoden’ en ‘Praktijk Elektriciteit’ Zowel bij het meetkundig en mechanisch tekenen als bij het schematekenen, beiden geïnte-greerd in het vak ‘Installatiemethoden’ is het gebruik van een aangepast CAD-pakket een be-langrijk en hedendaags hulpmiddel.

ONTW

ERP


Vooral het verhogen van het waarnemings- en voorstellingsvermogen en het lezen, begrijpen en interpreteren van de tekeningen en schema’s staan centraal, NIET de beheersing van de software. aangebracht tijdens de uitvoering voor te stellen, om oorspronkelijke maten aan te passen, om toelichting bij uitvoeringsdetails te geven … Het gebruik van de computer met gebruikersvriendelijke tekensoftware verhoogt echter de efficiëntie, waardoor er meer aandacht kan gaan naar de reeds vermelde doelstellingen van het tekenen en de creatieve aspecten daarvan. In de lessen ‘Praktijk Elektriciteit’mogen echter de vaardigheden rond het schetsen niet worden vergeten, bijvoorbeeld om een opgemeten be-staande toestand of wijzigingen aangebracht tijdens de uitvoering voor te stellen, om oorspronkelijke maten aan te passen, om toelichting bij uitvoeringsdetails te geven … 2 INSTROOM EN BEGINSITUATIE De logische instroom voor het eerste leerjaar van de tweede graad van de studierichting ‘Elek-trotechnieken’, komt uit de A-stroom van de eerste graad, meer bepaald uit het tweede leer-jaar van de basisopties ‘Mechanica-elektriciteit’ en ‘Industriële wettenschappen’. De leerlin-gen kunnen echter net zo goed van een ander tweede leerjaar van de eerste graad komen, waardoor eventueel een vrij heterogene groep kan ontstaan. Omwille van bovenstaande be-denkingen is het raadzaam de voorkennis rond elektriciteit te relativeren. Typische kenmerken die van de leerlingen verwacht worden en waar tijdens hun vorming verder aandacht wordt gegeven zijn: - Beschikken over een voldoend ruimtelijk waarnemings- en voorstellingsvermogen. - Interesse hebben voor het verwerven van zowel technisch-theoretische als praktische ken-

nis en vaardigheden. - In teamverband willen werken en communicatief ingesteld zijn. - Probleemoplossend willen denken en handelen en voldoende creativiteit aan de dag wil-

len leggen bij het organiseren van werkzaamheden. - Verantwoordelijkheid nemen bij het voorbereiden en uitvoeren van werkzaamheden en

aandacht willen besteden aan kwaliteit, preventie en milieu. - Bereid zijn om informatie te raadplegen en documentatie te zoeken. - Richtlijnen en voorschriften correct willen toepassen. 3 UITSTROOM Na de tweede graad van de studierichting ‘Elektrotechnieken’ zullen de leerlingen vooral uit-stromen naar de derde graad in: - de studierichting ‘Elektrische installatietechnieken’ of - de studierichting ‘Elektronische installatietechnieken’ of - de studierichting ‘Industriële ICT’.

ONTW

ERP

Elektriciteit praktijk 13 Elektrotechnieken D/2002/0279/020 2de graad TSO


Elektriciteit praktijk

1ste en 2de leerjaar: 8 (+2) uur/week

D/2002/0279/020

ONTW

ERP


INHOUD

1 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN ........................................... 15 2 EVALUATIE .................................................................................................. 40 3 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN................................................... 40 4 BIBLIOGRAFIE ............................................................................................ 44

ONTW

ERP


1 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1 DE NODIGE MAATREGELEN TREFFEN OM VEILIG OM TE GAAN

MET ELEKTRISCHE ENERGIE

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

1.1 1.2

Aandacht besteden aan een veilige en zui-vere werkplek. De gevaren die het gebruik van elektri-sche energie meebrengen onderkennen.

Veiligheidsvoorschriften Persoonlijke beschermingsmiddelen Hygiënische voorschriften Veilig omgaan met elektriciteit Oorzaken en gevolgen

1.3 De gebods- en verbodstekens in functievan de uit te voeren werkzaamheden na-leven.

Veiligheidsvoorschriften - de gebods- en verbodstekens - werkplaatsreglement - persoonlijke beschermingsmiddelen

1.4 Het werkplaatsreglement toepassen.

Werkplaatsreglement

1.5 De persoonlijke beschermingsmiddelen

gebruiken, de collectieve beschermings-maatregelen nemen en de richtlijnen ter-zake naleven.

Persoonlijke beschermingsmiddelen. Aanrakingsgevaar, elektrocutie Isolatie, aarding Veiligheidsmaatregelen

1.6 Veiligheidsgewoonten veranderen.

De voordelen van veilig gedrag ver-sterken en het veilig gedrag aantrekke-lijker maken

1.7 De bescherming van anderen bevorderen.

Sluiten van deuren Afdekken van klemmen Uitschakelen van voedingen. Plaatsen van waarschuwingsborden

1.8

Volgens de geldende afspraken afval sor-teren en opslaan.

Milieuvoorschriften

1.9 De gereedschappen en machines veiligbenaderen en ermee omgaan volgens goed vakmanschap.

Specifieke veiligheidsbegrippen in deelektriciteit: - aanrakingsgevaar, elektrocutie - isolatieaarding - te treffen veiligheidsmaatregelen - keur- en veiligheidsmerken - keuze van beveiligen - opbouwen van stellingen en - ladders - bediening van hoogtewerkers

ONTW

ERP


1.10 1.11 1.12

Het gebruik van een bedrijfsapotheek be- heersen en gepast handelen in een noodsi-tuatie. De hygiënische voorschriften naleven. Verantwoordelijk zijn voor orde, netheid,gezondheid en milieu.

Situering van de bedrijfsapotheek Alarmeren van de bevoegde diensten Eerste hulp verlenen Hygiënische voorschriften Orde, netheid, gezondheid en milieu

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

- Laat steeds met de nodige zorg restafval verwijderen en deponeren op de daartoe bestemde plaats. - Raadpleeg de betreffende reglementering in het AREI en ARAB. - Doorheen de werkzaamheden dient men steeds aandacht te geven aan veiligheid, hygiëne en milieu. - Een duidelijk uitgeschreven werkplaatsreglement als leidraad nemen en er voortdurend naar verwijzen. - Didactische panelen op goed gekozen plaatsen helpen ter ondersteuning. - De leerlingen dienen een veilige en doordachte arbeidsmentaliteit aan te leren. - Kwaliteit moet men nastreven in elk deelaspect van de uitvoering maar ook in de veiligheid voor onszelf en de anderen. - De leerlingen dienen erop gewezen dat de producten die men aflevert door anderen op een veilige wijze moeten gebruikt worden. - Leerlingen aansporen om op het internet te zoeken naar de voorschriften terzake. LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 1.13

Weten hoe elektriciteitsgevaar aan te dui-den

Pictogrammen

1.14 De Europese regelgeving ter zake toelich-ten

Europese regelgeving

1.15 1.16 1.17

De gepaste veiligheid gebruiken in functie van de opdracht en de gebruikte toestel-len; de veiligheidsregels in de elektrische installatie integreren. De regels van goed vakmanschap om-schrijven. Verantwoordelijkheid opnemen omtrentelkaars veiligheid

Normen ARAB - AREI Voorschriften van de plaatselijke stroomleverancier Goed vakmanschap De EHBO-beginselen rond elektrocu-tie Het verzorgen van kleine verwondin-gen

ONTW

ERP


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN - Aan de hand van beschikbare didactische platen en videobanden de gevaren en de veiligheidsmaatregelen tonen. - Aandacht voor linkshandigen. - Voorkeur- en veiligheidsmerken verwijzen naar de Europese reglementering. - De keuze van de elektrische beveiligingen in schema’s en schakelingen integreren. - Raadpleeg ter zake ook EN-6O2O4-1 - Aandacht voor restmaterialen en batterijen 2 DE VOORBEREIDINGEN TREFFEN OM DE WERKZAAM-

HEDEN AAN EEN HUISINSTALLATIE UIT TE VOEREN 2.1 Het bouwplan LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 2.1.1 2.1.2 2.1.3

De gebruikte symboliek op een bouwplan herkennen. De meest geschikte plaats voor de meter-kast aanduiden. De plaats van de energiesteen of aansluit-bocht bepalen.

De symbolen gebruikt door de archi-tect Plaatsbepaling meterkast, volgens de geldende voorschriften Plaatsbepaling energiesteen of aansluitbocht, volgens de geldende voorschrif-ten

2.1.4 2.1.5 2.1.6 2.1.7

Het traject van de aardingslus bepalen. De plaatsing van aardingspennen over-wegen en bepalen. De plaats van de aardonderbreker bepa-len. Het traject van de wachtbuizen voor elek-tricteit, telefoon en teledistributie aanduiden.

Plaatsing aardingslus Aardingspennen Aardonderbreker Traject wachtbuizen


- Het bouwplan van een eenvoudige woning kiezen waarin een gedeelte van een installatie

kan gerealiseerd worden in inbouw, in holle wanden en opbouw, in droge en in vochtige lokalen.

- De symbolen en tekenmethoden op een bouwplan toelichten, zoals de gevels, de muren, doorsneden, platte gronden en bovenaanzichten en dit in samenspraak met de lessen ‘In-stallatiemethoden’.

ONTW

ERP


- Samen met de leerlingen stapsgewijs de verschillende fasen van de realisatie van een huisinstallatie beknopt doorlopen en bespreken, zoals dit in praktijk voorkomt. De leer-lingen dienen aan te voelen dat in het eerste leerjaar reeds een eenvoudige installatie tot stand komt.

- Klassikaal vanuit het vak ‘Installatiemethoden’ een dossier samenstellen van een zeer eenvoudige huisinstallatie in het 1ste jaar van de 2de graad.

- Het is aan te bevelen in het begin van het schooljaar een bouwwerf te bezoeken waar een installatie in realisatie is. Het is belangrijk dat de leerlingen van in het begin een zo volle-dig mogelijk beeld krijgen van de werkomgeving waarin ze later terecht komen.

- Gebruik ook zoveel mogelijk de multimedia en het internet. - Zowel de nationale als de plaatselijke voorschriften en richtlijnen behandelen bij de prak-

tische uitvoering van een installatie. - Een aanbeveling: de leerlingen in het begin van het schooljaar een visuele voorstelling

geven (tegen een wand van de werkplaats) van het grondplan van een huis, met daarop de voorbereidende werkzaamheden.

2.2 Gereedschappen, materialen en technieken toepassen LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4

De gereedschappen herkennen en gebrui-ken. Draad en kabels herkennen en bewerken. Soepele snoeren herkennen en bewerken. De gepaste soldeerbout overeenkomstig de aard van het werk gebruiken.

Mes, kniptang, universele tang, bek-tang, juniorzaag, kabelstripper HO7 V-U, H07 V-R, XVB- F2, XFVB-F2, EVAVB H07 VK, H03 VH-H, H05 RR-T, H07 RN- Soldeerbouten

2.2.5 2.2.6 2.2.7 2.2.8 2.2.9

Het gebruik van verschillende soldeer- envloeimiddelen gebruiken. Het onderhoud van een soldeerbout cor-rect uitvoeren. Draden vertinnen en solderen in functie van een reële toepassing. Solderen van een multikabel aan een multistekker. Solderen en desolderen van componentenop een printplaat.

Soldeermiddelen Onderhoud soldeerbout Vertinnen en solderen Soepele multikabel solderen Componenten solderen en desolderen


- Het hanteren van gereedschappen correct aanleren. - Bewerkingen enkel uitvoeren in concrete toepassingen.

ONTW

ERP


We vermijden hier het veelvuldig oefenen van verbindingen, waar leerlingen nog geen kijk op hebben.

- Sommige verbindingen worden niet veel meer gebruikt, het is dan ook zinloos ze veelvul-dig in te oefenen.

- Bij het solderen voorkomen we het langdurig solderen als bezigheid, een leerling die be-wijst dat hij de techniek beheerst moet verder kunnen (uitbreiding).

- Veilige werkmethodes toepassen, geen breekmessen toelaten. een complexe draadfiguren plooien en solderen, maar reële toepassingen uit de praktijk. - Oog hebben voor: lengte ontmanteling, degelijke verbindingen, beschadiging van de kern,

de juiste aansluitdruk. - De leerlingen ook kennis laten maken met nieuwe gereedschappen, die in de praktijk ge-

bruikt worden. - Zorgen voor een goede verluchting tijdens het solderen. - Het gebruik van catalogi, het internet en cd-roms van firma’s vormen een goed hulpmid-

del.


LEERINHOUDEN

2.2.10 2.2.11 2.2.12 2.2.13 2.2.14

Kabelschoenen monteren met het gepaste gereedschap. Lasdopverbindingen maken met het ge-paste gereedschap. Verbindingen met gepaste insteekklem-men maken. Verbindingen realiseren met lusterklemmen. Een krimpkous aanbrengen met het gepas-te gereedschap .

Kabelschoenen Lasdopverbindingen Insteekklemmen Lusterklemmen Krimpkous

2.2.15 2.2.16 2.2.17 2.2.18

Een telefoonconnector aansluiten met het gepaste gereedschap. Een aardlus op een correcte wijze verbinden met de aardonderbreker. Een aardpen - aardgeleider en aardonderbreker met elkaar verbinden. De hoofdequipotentiale verbindingen uitvoeren.

Telefoonconnector RJ45 - krimptang Aardlus - aardonderbreker Voorschriften AREI Aardpen - aardgeleider - aardonderbre-ker Voorschriften AREI Draaddoorsneden Uitvoering Verbindingsklemmen

ONTW

ERP


2.2.19 2.2.20

De bijkomende equipotentiale verbindingen uitvoeren. Het indrijven van een aardingspen uitvoe-ren.

Draaddoorsneden Uitvoering Verbindingsklemmen Indrijven aardingspen Voorhamer Elektrische en pneumatische hamer


- Al de verbindingen kaderen in een reële situatie. - Gepaste gereedschappen gebruiken, bij dure gereedschappen toch minstens één exem-

plaar ter beschikking van de leerlingen stellen. - Voor telefoonaansluitingen de gangbare verbindingen hanteren, maar ook de modulaire aansluiting uitvoeren. - De leerlingen op het belang van een goede uitvoering van aarding en equipotentiale

verbindingen wijzen. - Aantonen waar je welk type aardgeleider gebruikt, elektrolytisch volkoper of loodom-

manteld. - correcte plaatsingswijze van aardpennen benadrukken: eventueel werken met verkorte

pennen, die terug uitgegraven kunnen worden. - Een bezoek aan een werf waar op dat moment deze werken gebeuren is aan te raden. - Een realistisch opgebouwd voorgemonteerd paneel of een wand ter beschikking stellen

van de leerlingen om de oefeningen rond aarding en equipotentiale verbindingen uit te voeren.

3 PLAATSEN VAN INSTALLATIEMATERIALEN EN HUN

COMPONENTEN 3.1 Plaatsen van inbouwdozen, buis, kabel, centraaldozen en verdeelbord in en

op muren, beton en holle wanden


LEERINHOUDEN

3.1.1 3.1.2 3.1.3

Stijve Tth-buis op maat maken, ontbra-men en plooien. Stijve Tth-buis monteren in en op demuur. Stijve Tth-buis monteren in holle wanden.

Op maat Ontbramen Plooien Montage in opbouw in een droog lo-kaal Montage in inbouw Montage in opbouw en spatwaterdich-te uitvoering Montage in holle wanden

3.1.4 3.1.5

Monteren en bevestigen van soepele buis in holle wanden. Monteren en bevestigen van soepele buis in muur en beton.

Soepele buis in holle wanden Soepele buis in muur en beton

ONTW

ERP


3.1.6 Voorbedrade, geribde buis in muur en

beton plaatsen. Voorbedrade, geribde buis

Draadkleuren Aantal draden per buis


- Het is de bedoeling dat de leerlingen vertrekken vanaf een paneel en zelfstandig, volgens

en gegeven buizenplan, de buizen plooien en monteren. Dit paneel zal achteraf gebruikt worden om de basislichtschakelingen en de gemengde schakelingen op uit te voeren. De montage gebeurt best met inbegrip van een aftakdoos. Met H07 V-U en met XVB-F2 kan dan de bedrading uitgevoerd worden. Op deze wijze heeft de buisoefening nut.

- Voor de inbouw in holle wanden met stijve en soepele buis is het aangewezen dat de bui-zen door een paar balkjes of plankjes op de rugwand van een paneel en in inbouw- en centraaldozen kunnen bevestigd worden. Bijvoorbeeld, de tekening van een bouwplan overbrengen op een paneel; voorzie op dit paneel ook ruimte voor een verdeelbord.

- De leerlingen kunnen hierop later ook de gemengde schakelingen uitvoeren. - Tabel met de handelsmaten van PVC-buis ter beschikking stellen. - Tabel met maximum toegelaten geleiders per buis ter beschikking stellen. - De leerlingen moeten ook in een gemetste muur buis aanleggen. - Bezoek aan een werf is eveneens aangewezen.


LEERINHOUDEN

3.1.7 3.1.8 3.1.9 3.1.10 3.1.11 3.1.12

Met gepast gereedschap en de juiste grondstoffen mortelspecie aanmaken. Buizen en inbouwdozen inmetselen met mortelspecie. Het gereedschap onderhouden en de restmaterialen op een gepaste wijze wegber- gen. Met gepast gereedschap en de juistegrondstoffen gips- en kalkspecie aanma-ken. Buizen en inbouwdozen inmetselen metgips- of kalkspecie. Het gereedschap onderhouden en de restmaterialen op een gepaste wijze wegber- gen.

Grondstoffen en gereedschappen om mortelspecie aan te maken Inmetselen van buizen en inbouwdozen Onderhoud Opslag Grondstoffen en gereedschappen voor het aanmaken van gips- en kalkspecie Inmetselen van buizen en inbouwdozen Onderhoud Opslag


- Lijsten met voorschriften van de bouwfederatie ter beschikking stellen met betrekking

tot de samenstelling van mortels, … - Bij de bouwfederatie de technieken opvragen om de verwerking toe te lichten.

ONTW

ERP


- De eigenschappen van de grondstoffen toelichten aan de hand van brochures aan te vra-gen bij deze federatie.

- Multimedia raadplegen. 3.2 Plaatsen van kabel, plaatsen van geribde bedrade buis en draad trekken


LEERINHOUDEN

3.2.1 Plaatsen en aansluiten van kabel.

Leidingen voor vaste aanleg Aftakdozen Bevestigingen Invoeren Verbindingen Draadkleuren

3.2.2 Plaatsen en aansluiten van geribde bedra-de buis.

Afrollen van de bobijn Vasthechten Invoeren Verbindingen Draadkleuren

3.2.3 Trekken van draden in een stijve Tth-buis.

Gereedschappen Aantal draden per buis Draadkleuren Draadreserven Verbindingen - achter schakelaar - centraaldoos - aftakdoos


- Bij het plaatsen van kabels in opbouw zijn er veel plaatsingswijzen mogelijk, men moet de plaatselijke situatie goed inschatten. - De opmars van de bedrade buis is niet meer te stuiten, de loonkost bij plaatsing is veel kleiner. De aanleg vraagt wel een doordachte strategie, want het aantal draden dient vooraf bekend te zijn. Draadtrekken in bestaande buizen blijft nodig bij renovatie. 3.3 Plaatsen en aansluiten van schakelaars, wandcontactdozen en aftakdozen


LEERINHOUDEN

3.3.1 3.3.2

Een enkelpolige lichtschakeling uitvoe-ren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren. Een dubbelpolige lichtschakeling uitvoe-ren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren.

Enkelpolige lichtschakeling Dubbelpolige lichtschakeling

ONTW

ERP


3.3.3 3.3.4

Een schakeling met dubbele aanstekinguitvoeren, controleren, testen, fouten op-sporen, de werking verklaren. Een wisselschakeling uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren.

Dubbele aansteking Wisselschakeling

3.3.5 3.3.6 3.3.7 3.3.8

Een kruisschakeling uitvoeren, controleren, testen,fouten opsporen, de werking verklaren. Een dubbelpolige wisselschakeling uitvoeren, controleren, testen, de werking verklaren. Een wissel - wisselschakeling uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren. Een gemengde schakeling uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren.

Kruisschakeling Dubbelpolige wisselschakeling Wissel - wisselschakeling Lichtschakeling met wandcontactdoosDraadsectie.

4.3.9 Lichtschakelingen uitvoeren met schake-laars met controlelamp en signaallamp controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren.

Lichtschakelaars met controlelamp Lichtschakelaars met signaallamp


- Klassikaal het situatieschema van het bouwplan stapsgewijs opbouwen en duiden waar- om bepaalde schakelingen op die plaats hun toepassing vinden. - Geen kableeroefeningen maken met deze schakelingen, maar ze uitvoeren op het buizen- paneel dat de leerlingen voorheen gerealiseerd hebben. Het accent leggen op het maken van verbindingen, draadreserve, draadkleuren. - Stroombaan- en bedradingsschema’s uit het vak Installatiemethoden gebruiken. - Rekening houden met de voorschriften uit het AREI. - Schakelaars laten doormeten, spanning en stroom meten, fouten opsporen, en dit alles met de gepaste meetapperatuur. 3.4 Montage van draag- en gootsystemen


LEERINHOUDEN

3.4.1 3.4.2

Een kabelgoot bewerken en plaatsen opeen muur of draagsysteem. Klein materiaal plaatsen.

Aftekenen Afkorten Boren in een muur of metaal Bevestigen op de muur of het draag-systeem Pluggen, schroeven, eindstukken,

ONTW

ERP


hoekstukken, beugels

3.4.3 Montage van plintkabelgoot en deze van een stopcontact voorzien.

Aftekenen Afkorten Bevestigen Plaatsing stopcontact


- Overzichtstabellen ter beschikking stellen:

pluggen houtschroeven metaalschroeven parkers klein installatiematerialen bevestigingsmaterialen

- De leerlingen laten werken met een verstekbak. 3.5 Plaatsen en aansluiten van elektrische toestellen met een vaste of losse stand-

plaats


LEERINHOUDEN

3.5.1 3.5.2

Plaatsen en aansluiten van een elektrisch toestel met een losse standplaats. Plaatsen en aansluiten van een elektrisch toestel met een vaste standplaats.

Trekontlasting Soepele snoeren Stekker - stopcontact Strijkijzer, wafelijzer, broodrooster, … Beveiliging Trekontlasting Kabels voor vaste aansluiting Stekker - stopcontact Elektrisch vuur, wasmachine, droog-kast, …

3.5.3 3.5.4

De aansluiting van een nokkenschakelaaruitvoeren. De aansluiting van een temperatuurrege-ling uitvoeren.

Schakeltabel Aansluiting Thermostaat Mechanisch Elektrisch - elektronisch Programmeerbaar

3.5.5 Aansluiten van enkele eenvoudige toe-stellen met verwarmingselementen op eeneenfasig net.

Waterdruk of hogedruktoestellen Drukloze of lagedrukvoorraadtoestel-len Lagedruk aftap- of leeglooptoestellen Doorstroomtoestellen

ONTW

ERP


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN - Belang hechten aan de trekontlasting bij snoeren en kabels. - De leerlingen laten meten op de toestellen: doormeten van snoer, … - Schakeltabellen opzoeken. - Een thermostaat aansluiten op een reële verbruiker. - Al de toestellen met een verwarmingselement hebben een éénfasige aansluiting. 3.6 Plaatsen van materialen in spatwaterdichte en niet-spatwaterdichte uitvoe-

ring.


LEERINHOUDEN

3.6.1 3.6.2 3.6.3

Van gegeven stroombaanschema’s het bedradingsschema tekenen volgens een gegeven buizenplan. Verzamelen van de benodigde materialenen gereedschappen. Uitvoeren van de schakelingen, controleren, testenfout zoeken en de werking verklaren.

Opbouw in een droog lokaal Opbouw spatwaterdicht Inbouw in een droog lokaal Keuze materialen Keuze gereedschappen Gemengde schakelingen Montage inbouw - opbouw Draad, kabel Met en zonder aftakdoos Controle Foutzoeken


- Dit zijn duidelijk doelstellingen voor het 2de leerjaar. - Verwerken van de volgende installatiematerialen: opbouw en inbouw, spatwaterdicht, draad, kabel, voorbedrade buis, PVC-buis en alle bijhorende componenten. - Deze oefeningen zijn een synthese van alle schakelingen. - Alle schakelingen uit te voeren met beschermingsgeleider. - De leerlingen laten kennis maken met de uitvoering van de schakelingen: met aftakdoos, met centraaldoos, met de verbindingen in een inbouwdoos. 3.7 Plaatsen van verlichtingstoestellen en signaalgevers 3.7.1 Plaatsen van verlichtingstoestellen


LEERINHOUDEN

3.7.1.1

Aan de hand van een stroombaanschema TL-lampschakelingen uitvoeren, controleren, testen en fout zoeken.

TL-verlichting TL-lamp met starter Schakeling met condensator Duoschakeling Tandemschakeling Starterloze ontsteking HF-voorschakelapparaat Compacte fluorescentielampen

ONTW

ERP


3.7.1.2 Aan de hand van een stroombaanschema schakelingen uitvoeren met halogeenlampen, controleren, testen, foutzoeken.

Aansluiten op 12 V en 230 V. Klassieke en elektronische transforma-tor Draaddoorsnede - beveiliging Lijninstallatie Sterinstallatie T-installatie Ringinstallatie

3.7.1.3 Aan de hand van een stroombaanschema schakelingen uitvoeren met dimmers, controleren, testen, foutzoeken.

Enkelpolige schakeling Wisselschakeling Inbouw - modulair Gloeilampen - halogeenlampen 230 V Halogeenlampen op ZLVS 12 of 24 V met gewikkelde transformator - met elektronische transformator Elektronische transformator met dim-functie TL-lampen standaard en HF Compacte 4-pins TL-lampen Regelbare ballasten Starterloze TL - lampen

3.7.1.4 Aan de hand van het schema van de fabri-kant een schakeling uitvoeren voor een noodverlichting.

Schema lezen Reglementering Autonome noodverlichting Met zelftest Pictogrammen Met veiligheidsverlichting


- Het bestaan van de verschillende types TL-lampen verklaren aan de hand van hun toepas- singsgebied. - Het belang van kleurtemperatuur, kleurweergave-index en kleuronderscheiding aan de hand van praktische voorbeelden aantonen. (U) - Verschillende types van armaturen ter beschikking stellen. - Het belang van reflectoren en rasters toelichten. - Nadruk leggen op het belang van de juiste montage van een armatuur. - Documentatie van de fabrikanten gebruiken - didactische opstelling - multimedia. 3.7.2 Plaatsen en aansluiten van signaalgevers


LEERINHOUDEN

3.7.2.1 Bel- en zoemerschakelingen uitvoeren,controleren, testen, foutzoeken en de werking verklaren.

Gewone drukknop Met verlichte drukknop

3.7.2.2 Signalisatieschakelingen met terugmel-

ding uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen en de werking verklaren

Signalisatieschakelingen met terug-melding

ONTW

ERP


3.7.2.3 Een deurmelder monteren en aansluiten volgens de voorschriften van de fabrikant.

Deurmelder Schakelingen Controle Testen Foutzoeken

3.7.2.4 3.7.2.5

Een binnenhuiscentrale voor telefoon monteren en aansluiten volgens de voorschriften van de fabrikant. Een parlefooninstallatie monteren en aansluiten volgens de gegevens van de fabrikant.

Binnenhuiscentrale met meerdere toe-stellen Schakelingen Controle Testen Foutzoeken Modulaire aansluitingen van de toestel-len. Twee- en meerdraadssystemen. Eén deurstation en één binnentelefoon Idem met elektrisch deurslot Eén deurstation met meerdere binnen-telefoons met en zonder onderlinge gespreksmo-gelijkheid - met elektrisch deurslot (U)

Deurstation voor appartementsgebouw zonder en met gespreksgeheim, met etagebel en elektrisch deurslot (U)


- De schema’s gebruiken uit de lessen ‘Installatiemethoden’ of die van de fabrikanten. (catalogi) - De schakelingen duiden in het geheel van het bouwplan. - Bij gebrek aan materiaal in de school, kan men meestal terecht bij de fabrikanten voor workshops. - Gebruik catalogi, internet, cd, technische boeken.


LEERINHOUDEN

3.7.2.6 Een videofoon-installatie monteren enaansluiten volgens de gegevens van defabrikant.

Schakelingen uitvoeren Controleren Testen Foutzoeken Twee of meerdraadssysteem Eén deurstation en één huistoestel

ONTW

ERP


Eén deurstation en één huistoestel met extra-oproepluidspreker en elektrisch slot Eén deurstation en meerdere huistoe-stellen met of zonder extra luidspreker en elektrisch slot (U)

3.7.2.7

Een rook- en brandmelder monteren en aansluiten volgens de voorschriften van de fabrikant.

Twee deurstations en meerdere huis-toestellen (U) Deurstation voor appartementsgebouw met gespreksgeheim (U) Vaste of beweegbare camera met en zonder nachtverlichting (U) Rookmelder Brandmelder Aansluiten Controle Testen Foutzoeken


- De schema’s van de fabrikanten gebruiken. - De leerlingen aan borden met vaste opstelling de oefeningen laten uitvoeren. - Aandacht geven aan spanningsvallen bij grote afstanden. - Bezoek aan een beurs om kennis te maken met de soorten toestellen op de markt. - Internet raadplegen - catalogi - technische werken. 3.7.3 Plaatsen en aansluiten van elektrisch gestuurde schakelingen


LEERINHOUDEN

3.7.3.1 3.7.3.2

Een relaisschakeling uitvoeren volgenseen gegeven stroombaanschema, controleren, testen, foutzoeken en de werkingverklaren. Een impulsrelaisschakeling uitvoeren vol-gens een gegeven stroombaanschema, con-troleren, testen, fouten opsporen en de werking verklaren.

Schakeling voor verlichtingsdoeleindenVanop één of meerdere plaatsen te be-dienen Montage Bedradingslijst opstellen Enkel-en dubbelpolige uitvoering Spoelspanningen 24 V en 230 V Schakeling voor verlichtingsdoeleinden Vanop één of meerder plaatsen te be-dienen Montagemogelijkheden Enkel- en dubbelpolige uitvoering Met en zonder verlichte drukknoppen Met centrale besturing Bedradingslijst

ONTW

ERP


3.7.3.3 3.7.3.4

Een schakeling uitvoeren met een trappen-huisautomaat volgens een gegevenstroombaanschema, controleren, testen,fouten opsporen en de werking verklaren. Detectoren en modulaire technischealarmgevers monteren en aansluiten.

Vanop één of meerdere plaatsen te be-dienen Enkel- en dubbelpolige uitvoering Verschillende spoelspanningen Montagemogelijkheden Met en zonder verlichte drukknoppen Met dimfunctie Bedradingslijst Rookdetectoren Gasdetectoren Overstromingsdetectoren Temperatuurverhogingsdetectoren Opbouw of modulaire inbouw


- Schakelingen uitvoeren op panelen of in een verdeelkast, eventueel met kabelgoot. - De schakelingen integreren in de opbouw van de huisinstallatie en duiden. - De schema’s uit het vak installatiemethoden gebruiken. - Metingen met juiste meetapparatuur uitvoeren. - Rekening houden met de voorschriften van de fabrikant en het AREI. - Catalogi gebruiken, … - Normalisatie toepassen. LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN

3.7.3.5 3.7.3.6

Een schakeling uitvoeren met een tijdre-lais volgens een gegeven stroombaan-schema, controleren, testen, fouten op-sporen en de werking verklaren. Een modulaire schakelaar aansluitenvolgens de gegevens van de fabrikant.

Vanop één of meerdere plaatsen te bedienen Enkel- en dubbelpolige uitvoering Verschillende spoelspanningen Montagemogelijkheden Vertragingsmogelijkheden Bedradingslijst 1-2-3-4-polige uitvoering met of zon-der signalisatie Enkelpolige- en dubbelpolige wissel-schakelaar Draaischakelaar als hoofdschakelaar

ONTW

ERP


3.7.3.7 3.7.3.8 3.7.3.9 3.7.3.10

Aan de hand van de gegevens van defabrikant een schakelklok aansluiten. Een thermostaat aansluiten volgens degegevens van de fabrikant. Een contactor aansluiten, de compontenmonteren, volgens de voorschriften vande fabrikant. Een voorkeurrelais aansluiten, de com-ponenten monteren, volgens de voor-schriften van de fabrikant.

Analoge schakelklokken Digitale schakelklokken Gangreserve Programmeerbare klokken Uur -, dag-, weekprogramma Opbouw en modulaire inbouw Mechanische thermostaten Elektronische thermostaten Programmeerbare (U) Opbouw en modulaire inbouw Monofasige uitvoering 24 V of 230 V spoelspanning, drie- en vierpolige aansluiting (U) Monofasige uitvoering Drie- en vierpolige uitvoering (U)

3.7.3.11 3.7.3.12

Een voorrangrelais aansluiten, de com-ponenten monteren, volgens de voor-schriften van de fabrikant. En gecombineerde schakeling uitvoerenmet de gekende componenten.

Monofasige uitvoering Één of meerdere ontlaste kringen Driefasige uitvoering (U) Synthese-oefening Lichtschakelingen Comfortschakelapparatuur Leidingsschema Bedradingsschema Keuze van de materialen, bestellijst In buis en met kabel Verdeelbord monteren en aansluiten Toestellen plaatsen Controle, testen, foutzoeken


- Toestellen van verschillende fabrikanten ter beschikking stellen. - Realistische schakelingen uitvoeren vookomend in huishoudelijke installaties. - Stroombaanschema’s van de fabrikant omzetten naar bedradingsschema’s en bedradings-

lijsten. - Schakelingen controleren en de fouten opsporen met gepaste apparatuur. - Rekening houden met de voorschriften en reglementeringen van het AREI. - Catalogi gebruiken. - Multimedia en internet. - Het is de bedoeling met de syntheseoefening om de leerling van het 1ste leerjaar een be-

perkte huishoudelijke installatie te laten uitvoeren met de componenten die hij beheerst op het einde van het schooljaar.

- Rekening houden met efficiëntie en veilige werkmethoden. - De verschillende schema’s en lijsten kunnen in combinatie met ‘Installatiemethoden’

opgesteld worden, de oefening kan eventueel een groepswerkje zijn.

ONTW

ERP


- De voorschriften van de plaatselijke stroomleverancier dienen in acht genomen en kunnen dus verschillen van regio tot regio. - De leerlingen moeten de mogelijkheid krijgen om tijdens de werkzaamheden beroep te mogen doen op catalogi, multimedia en internet. 4 PLAATSEN EN AANSLUITEN VAN COMFORTSCHAKE-

LINGEN


LEERINHOUDEN

4.1 Een elektronisch stuurrelais met logische functies monteren en aansluiten.

Tijdfunctie, telfunctie, timerfunctie Programmeertaal Maak- en verbreekcontacten Uitgangrelais, hulprelais Uitgangen: spoel, impulsschakelaar Relais als houdfunctie Tijdrelais Optellende en aftellende componentenSchakelklokken Teksten met variabelen Functierelais: analoge waarde verge-lijking Simulatie van de stroomweg Schakelschema’s: laden, opslaan, tes-ten, beveiligen

4.2 Een eenvoudig domoticasysteem vooreen residentiële woning opbouwen.

Situatieschema Twee- of vieraderige bedrading (U) Wel of niet verlichte drukknoppen Modulaire opbouw van de installatie Lijn-, ster- of boomstructuur Schakel- en rolluikmodules Programma: opstellen, invoeren, testenInstallatiestructuur Componenten selecteren, bestellijst Sensoren RF-systeem integratie (U) Interfaces (U)


- Een eenvoudig domoticasysteem gebruiken. - Logische functies: logo, easy, nikobus. - Nadruk leggen op modulaire opbouw van de installatie. - Verschillende installatiestructuren aanleren. - Aandacht trekken naar veilig en efficiënt werken. - Catalogi gebruiken. - Bij bepaalde firma’s kan men tijdelijk over demonstratiepanelen beschikken. - Programmeren aanleren via trainingskit.

ONTW

ERP


- Ook de programmatie via pc aanleren. - Indien mogelijk een vergelijking maken tussen verschillende types van verschillende fabrikanten. - Multimedia en internet raadplegen. - Het is de bedoeling om op het einde van het 2de jaar de leerlingen voeling te laten hebben

met basisbegrippen rond woningintelligentie, en met hen een huisinstallatie uit te voeren die gedeeltelijk dergelijke uitvoering krijgt. De uiteindelijk uitdieping kan gebeuren in de

3de graad.


LEERINHOUDEN

4.3 4.4 4.5

Aan de hand van aansluitschema’s de installatie uitvoeren van een bewegingsmel-der. Aan de hand van een aansluitschema deinstallatie uitvoeren van een schemer-schakelaar. Aan de hand van aansluitschema’s de installatie uitvoeren van op afstand gestuur-de schakelingen (RF-systemen). (U)

Verlichting Ventilatie Opbouw, inbouw Soorten schakelingen Controleren, testen en foutzoeken Opbouw Modulaire inbouw Enkelpolig, dubbelpolig Één of meerdere functies Programmeerbaar (U) Controleren, testen, foutzoeken Verlichting Scherm en zonnewering, rolluiken Signalisatie Hek en poorten Afstandsdimmers Vaste en mobile zenders en ontvangers

4.6 4.7

Aan de hand van aansluitschema’s de installatie uitvoeren van infrarood gestuurde schakelingen. (U) Aan de hand van aansluitschema’s de installatie uitvoeren van draaggolfgestuurdeschakelingen. (U)

Verlichting Zonnewering, rolluiken Afstandsdimmers Signalisatie Vaste en mobile zenders en ontvangers Verlichting Schermrolluik en zonnewering Afstandsdimmers Interface RF-draaggolfontvanger Interface-infrarooddraaggolfontvangerVaste, modulaire en mobile zenders en ontvangers

ONTW

ERP


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN - Systemen van verschillende fabrikanten gebruiken. - Realistische toepassingen uitvoeren in de praktijk. - Programmatie van RF-systemen in de woning uitvoeren. (U) - Alle schakelingen, indien mogelijk, in vaste bedrading uitvoeren. (U) - Rekening houden met de geldende voorschriften. - Met didactische panelen is, naar de leerlingen toe veel te bereiken. - Catalogi, multimedia en internet. 5 EEN VERDEEL- OF SCHAKELKAST SAMENSTELLEN EN DE VER-

SCHILLENDE COMPONENTEN MONTEREN EN AANSLUITEN


LEERINHOUDEN

5.1 5.2 5.3 5.4

Een smeltveiligheidsvoet monteren enaansluiten. Een penautomaat monteren en aansluiten. Een railautomaat monteren en aansluiten. Een differentieelschakelaar of -automaat monteren en aansluiten.

Voet voor smeltveiligheid Keuze kalibreerwaarde Penautomaat Railautomaat 1-2-3-4-polige uitvoering. Modules Differentieel 2-en 4-polig Klemnummering Voorschriften AREI Selectiviteit - type

5.5 5.6

Een overspanningsbeveiliger monteren enaansluiten. Een inwendige bliksemafleider monterenen aansluiten. (U)

Overspanningsbeveiliger 2-4-polig Klemnummering Type Voor appartementsgebouw Beveiligingsniveau Umbr of Up Inwendige bliksemafleide (directe blikseminslag) Klemnummering 2-en 4-polige uitvoering Juiste type

5.7 De vereiste vonkbruggen selecteren bijeen uitwendige bliksemafleider. (U)

Vonkbruggen IEC 1024 Directe en indirecte blikseminslag Bliksemafleider

ONTW

ERP


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN - Bij de montage van de toestellen in het verdeelbord geen brugjes met draden meer plooien, maar gebruikmaken van verbindingsrails. - Nadruk leggen op veilig en efficiënt werken. - Componenten gebruiken of tenminste laten zien van verschillende fabrikanten. - Op didactische panelen de verschillen aantonen. - Gebruikmaken bij het opzoeken van cd ’s van fabrikanten. - Catalogi.


LEERINHOUDEN

5.8 5.9 5.10

Aan de hand van een ééndraadsschemavan een woning, een geschikt verdeelbord bepalen. Een lay-out van het verdeelbord uitteke-nen in functie van de uit te voeren instal-latie. Het verdeelbord monteren in opbouw of opbouw volgens de voorschriften van de fabrikant.

Kasttype Aantal modules Voorschriften van het AREI Bord lay-out Maatschets Verschillende componenten Montage Op en in een muur In een holle wand

5.11 5.12

Het verdeelbord uitrusten met de vereiste modules en deze onderling verbinden metverbindingsrails. De verschillende kringen volgens goedvakmanschap aansluiten.

Modules Verbindingsrails Aansluiten van de kringen Uittesten Etikettering


- De leerlingen brengen dit ééndraadsschema mee vanuit de lessen ‘Installatiemethoden’. - In het 1ste jaar maken we een verdeelbord in een éénfasige uitvoering, in het 2de jaar kan dit gaan naar een driefasige uitvoering. - Materialen van verschillende fabrikanten gebruiken of tenminste tonen. - Bedraden komt alleen ter sprake bij renovatiewerken, het is goed dat leerlingen toch een beperkte oefening rond bedraden krijgen. - Het doel en de principewerking van al de onderdelen van een verdeelbord zijn behandeld in het vak ‘Installatiemethoden’, de leerkracht beperkt zich in de praktijk tot een controle van deze componenten. - Het testen van de goede werking van de componenten gebeurt demonstratief, bv. de uit-

schakeling van een differentieel. - Metingen rond de lekstroom van een differentieel.

ONTW

ERP



LEERINHOUDEN

5.13 5.14

Een werfkast samenstellen. Een energiekabel aansluiten.

Werfkast Reglementering AREI EXVB - EVVB Verbindingen Gereedschappen AREI Plaatselijke voorschriften

5.15 Een huisaansluitkast samenstellen.

Huisaansluitkast Scheider Aansluitmodule Meetmodule Ontvangsttoestel Stuurkring Verbindingen Kleurencode Aftakkabel Aansluitbocht Aansluitplaat Meterkast


- Hier is een verwijzing naar ‘Installatiemethoden’ nodig, de bespreking hiervan kan in de werkplaats niet gebeuren, wel de uitvoering en de samenstelling van de onderdelen. - Hier dient men zeker rekening te houden met de plaatselijke reglementeringen, die varië- - ren nogal sterk van regio naar regio. - De leerkracht vraagt best documentatie op bij de stroomleverancier, de verschillen in netspanningen duiden en de voor- en nadelen verklaren. - Aansluitkabels en hulpstukken verklaren vanuit overzichtslijsten (Installatiemethoden) - Multimedia en internet raadplegen. 6 METEN, FOUTEN OPSPOREN EN HERSTELLINGEN UITVOEREN IN

EEN RESIDENTIËLE INSTALLATIE EN HUISHOUDELIJKE TOE-STELLEN

6.1 Metingen uitvoeren in een residentiële installatie


LEERINHOUDEN

6.1.1

De spreidingsweerstand bij een residen-tiële installatie meten.

Spreidingsweerstand Voorschriften AREI Plaatselijke voorschriften Types van meetapparaten Voorschriften van de fabrikant

ONTW

ERP


6.1.2 Isolatiemetingen uitvoeren in een residen-tiële installatie.

Isolatiemetingen Voorschriften AREI Plaatselijke voorschriften Meettoestellen Voorschriften fabrikant

De nodige besluiten trekken uit de metin-gen

Besluiten, te nemen maatregelen


- Metingen ven de spreidingsweerstand uitvoeren in een bestaande installatie, dit kan klassikaal gebeuren in een huis in opbouw bij een werfbezoek. - Aandacht besteden aan de gevaren bij het openen van de aardonderbreker. - De leerlingen kunnen de metingen zelfstandig uitvoeren of in groepjes. - Laat de leerlingen zeker besluiten trekken uit de resultaten. - De meest moderne meetapparatuur tonen. 6.2 Metingen uitvoeren bij huishoudelijke toestellen


LEERINHOUDEN

6.2.1 6.2.2 6.2.3

Isolatiemetingen uitvoeren bij huishoude-lijke toestellen. De nodige besluiten trekken uit de meet-resultaten. Huishoudelijke toestellen demonteren en monteren.

Isolatiemetingen Voorschriften van het AREI Meettoestellen Voorschriften van de fabrikant Besluiten Demonteren Monteren Werking Componenten herkennen Koffiezet, toaster, wafelijzer, grill-plaat, schotelverwarmer, kookplaat, verwarmingsradiator, accumulatie, waterverwarmer, ...


- Recente toestellen gebruiken. - Gepaste gereedschappen zijn zeker nodig, ook de juiste meettoestellen zijn van belang. - Het demonteren en monteren dient met een bijzondere aandacht te gebeuren. - Nadruk leggen op veilig, voorzichtig en efficiënt werken.

ONTW

ERP


6.3 Fouten opsporen en herstellingen uitvoeren in installatie en toestellen


LEERINHOUDEN

6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.3.4

Een algemene methode om fouten op te sporen toepassen. Door redenering de mogelijke oorzakenopsommen. Het gebruik van meetapparaten verant-woorden. De herstelling vakkundig uitvoeren.

Foutzoekmethoden Oorzaken Meetapparaten Herstelling

6.3.5 6.3.6

De controle uitvoeren na de herstelling. Bij comfortschakelingen het gepastemeet- en testapparatuur gebruiken.

Controle Comfortschakelingen


- Het komt erop aan dat de leerling een algemene wijze kan toepassen om fouten op te sporen in de schakelingen die hij/zij uitvoert. - Benadrukken dat herstellen op een doordachte en een veilige wijze dient te gebeuren. - De verschillende methoden inoefenen om fouten op te sporen:

- door bezichtiging, - door gebruik te maken van opsporingsdiagrammen, - door waar te nemen en te redeneren.

- De controle is een belangrijke schakel in het afleveren van een goed product. - Het opsporen van fouten en de herstellingen zijn te integreren in alle onderdelen van dit leerplan, en dit het ganse leerjaar door. 7 KWALITEIT, VEILIGHEID EN MILIEUZORG NASTREVEN VOOR

ZICHZELF EN DEANDEREN


LEERINHOUDEN

7.1 7.2 7.3 7.4

Assistentie verlenen bij de keuring. Het eigen werk analyseren en beoordelen. De kwaliteit van het eigen werk en de on-derneming bevorderen. Voorkomen van situaties die mens en milieu schaden.

Keuring van de installatie Zelfevaluatie Nastreven van kwaliteit Mens en milieu

ONTW

ERP


7.5 7.6 7.7 7.8

De equipotentiale verbindingen volgensde gestelde criteria voorzien. Naleven van de veiligheidsvoorschriftenen de evacuatieplannen. Concreet handelen in een noodsituatie, zorgen voor de veiligheid van zichzelf ende anderen. Eerste hulp verlenen in afwachting vangespecialiseerde hulp.

Eqiupotentiale verbindingen Veiligheidsvoorschriften Evacuatieplannen Noodsituaties Eerste hulp

7.9 7.10

Alarmeren van de bevoegde diensten en personen. Controle uitvoeren op installaties en toestellen.

Bevoegde diensten Personen Door de installateur Door de gebruiker Door een keuringsorganisme

8 HULPMIDDELEN, GEREEDSCHAPPEN EN MACHINES GEBRUIKEN

EN ONDERHOUDEN BIJ REALISATIES IN METAAL, HOUT EN KUNSTSTOFFEN


LEERINHOUDEN

8 .1 8.2

De hulpmiddelen, de gereedschappen en de machines juist benoemen en hun func-tie alsook de werking toelichten. Een geschikt hulpmiddel, gereedschap enmachine gebruiken in functie van het uitte voeren werk en vakkundig gebruiken.

Aftekengereedschappen voor metaal, hout en kunststoffen: hoogtemaat, kraspen, centerpons, … Klemgereedschappen, gereedschappen om te vervormen, te verspanen, te ver-binden, af te werken, …

8.3 8.4 8.5

De hulpmiddelen, de gereedschappen en de machines met zorg schoonmaken en opbergen. Op een veilige wijze verspanende bewerkingen uitvoeren op metalen en kunststof-fen. Op een veilige wijze vervormende be-werkingen uitvoeren op metalen enkunststoffen.

Hygiëne en orde op de werkplek Boren, zagen, vijlen, tappen van plaat-, staafmateriaal en profielen Plooien van plaat, staafmateriaal en Profielen

8.6 8.7

Op een veilige wijze verbindingen uitvoe-ren met metalen en kunststoffen. Het oppervlak behandelen en afwerken.

Lijmen, klinken, solderen, puntlassen, kunststoflassen Verven, polijsten, …

ONTW

ERP


8.8 De snij- en aftekengereedschappen onderhouden.

Slijpen van boren, beitels, centerpun-ten, krasnaalden, …


- Ervoor zorgen dat de hulpmiddelen, gereedschappen en de machines steeds juist benoemd worden. - In het begin kan de keuze van hulpmiddelen, gereedschappen en machines nog bepaald worden door de leraar. Na verloop maken de leerlingen zelf hun keuze. - Deze leerlingen hebben in de 1ste graad reeds kennis gemaakt met deze materie. - Het schoonmaken van gereedschappen en machines behoort bij het gebruik. - Zeer veel aandacht moet gaan naar het veilig werken en het ordenen van de werkplek.


LEERINHOUDEN

8.9 Een elektromechanisch project realiseren.

Materialen en gereedschappen Metaal Kunststoffen Bewerkingen Montage

8.10 Een bouwpakket realiseren.

Componenten herkennen De componenten plaatsen Mechanische inbouw Testen Foutzoeken Dimmer, flikkerlicht, kleine voeding, testapparaat, ….

8.11 Inzicht verwerven in de elektrische installatie bij een motor of auto. (U)

Autoelektriciteit Motorelektriciteit Verlichting Ruitenwissers, richtingaanwijzers, toe-ter Ontsteking, oplaadsysteem van een accu, … Componenten herkennen Testen Foutzoeken


- Men heeft hier de keuze om met de leerlingen de mechanische bewerking in een oefening

aan te leren. Het best zou een oefening gekozen worden waar ook elektriciteit of elektro-nica een inbreng hebben.

- De leerlingen begeleiden in hun keuze van materialen en gereedschappen. - Gebruik maken van lichte metalen en van kunststoffen.

ONTW

ERP


- Enkele voorbeelden als hulp: doormeetapparaat, bedieningspaneeltje, batterijlader, … de behuizing van een elektronicapakketje, … bureellamp, … - Laat hier de leerling ook een inbreng in hebben, … - Laat zoveel mogelijk bewerkingen aan bod komen met een aanbod aan gereedschappen. - Gebruik de in de handel verkrijgbare bouwsetjes, aan een aanvaardbare kostprijs en onder

teveel bijkomend ingrijpen. - Veel aandacht naar fijn soldeerwerk, temperatuur, soldeerbanen, beschadiging aan com-

ponenten. - Belang hechten aan het feit dat de leerlingen de componenten herkennen en de werking toelichten. - Bij de elektriciteit van de auto ook verwijzen naar de elektrische aangedreven auto. - Schema’s gebruiken van fabrikanten. - Didactische oefenpanelen zijn hier zeker nuttig. - Catalogi, multimedia en internet gebruiken. 2 EVALUATIE Bij het evalueren van het praktijkgebeuren dient men afwisselend aandacht te hebben voor de vaardigheden, de beroepsgerichte kennis en de werkattitudes van de leerlingen. Een aantal aandachtspunten: - de juiste keuze van gereedschappen, materialen en componenten, - het correct gebruik van gereedschappen, - het volgen van de richtlijnen, - het toelichten en motiveren van de gebruikte werkmethodes, - het raadplegen van werkdocumenten, - het werken binnen de gestelde tijdslimieten, - de zin voor nauwkeurigheid, netheid, kwaliteit en de zorg voor het milieu, - het economisch verantwoord omgaan met materialen, - het naleven van de veiligheidsvoorschriften, - het kritisch ingesteld zijn ten opzichte van eigen werk, - de zin voor teamwork, - de groei naar zelfstandigheid. 3 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Werkplaats Uitrusting en gereedschappen Multimedia pc met internetaansluiting AREI Oefenpanelen Wand: - opbouw - inbouw Kast met - catalogi

ONTW

ERP


- prijslijsten - overzichtslijsten - leerboeken Pictogrammen Werkplaatsreglement Veiligheidsborden Kolomboormachine Handboormachine Set metaalboren Set houtboren Schroefmachine Set bits Metaalzaag Trekveer Plooiveer Waterpas - smetkoord Schietlood Slangwaterpas Buizensnijder Boorhamer Decoupeerzaag Tafelslijpmolen Krimptang Plaatschaar Plooibank Set doortrekmatrijzen Set schroefdraadsnijkussens Set schroefdraadtappen Wringijzer Set ring- en steeksleutels Set inbussleutels Borgveertang Blindklinknageltang Meetapparaten voor: - isolatiemeting - aardingsmetingen - stroom- en spanning Ladder en stelling Grondstoffen en materialen Bouwstoffen (cement, zand, pleister, …) Gipskartonplaat Cellenbeton - steen - beton Silicone en lijmen Aardelektrode Meetbrug Enkele verdeelkasten Smeltveiligheiden Kalibreerelementen

ONTW

ERP


Automaten Verliesstroomschakelaars Verdeelrais Verbindingsrails Invoertullen Soorten TL-buizen Soorten spaarlampen Soorten halogeenlampen Noodverlichtingsarmatuur Veiligheidsverlichtingsarmatuur Per groep leerlingen Gereedschappen Mokerhamer Steenbeitel Schuifmaat Aftekengereedschappen Traceerpen Centerpons Doorslag Winkelhaak Set vijlen Soldeerbout 150 W Soldeerbout licht Soldeermiddelen Bankschroef Snelspantang Kabelschoentang Eindhulstang Truweel Grondstoffen - materialen Lichtschakelaars - stopcontacten: - opbouw - inbouw Imputschakelaars - enkel- en dubbelpolig - spoelspanning 230 V en 8 V Trappenhuisautomaat - zonder en met dimfunctie - 3 of 4 geleiders

ONTW

ERP


Parlofoon - videofoon Dimmers Bewegingsmelders Schemerschakelaars Relais - contactoren Tijdschakelaars - schakelklok Signaalgevers Drukknoppen Deurmelder Binnenhuisrelais Voorrangrelais Voorkeurrelais Beltransformatoren Kabelschoenen Tele-aansluitingen LS-aansluitingen Verlichtingsarmaturen - voor TL - voor huishoudelijke toepassingen Stekkers en koppelstekkers Programmeerbare module Soorten - schakelaars - stopcontacten - inbouwdozen - aftakdozen - buizen - toebehoren - schroeven (metaal en hout) - pluggen - kabelgoten - lijsten - plinten - toebehoren - draden, kabels en snoeren - verbindingsmiddelen (lasdop, …) Huishoudelijke toestellen - kookplaat - strijkijzer - wafelijzer - koffiezet - wasmachine - droogkast Per leerling Universele tang Striptang Zijkniptang

ONTW

ERP


Ronde bektang Set schroevendraaiers Set kruisschroevendraaiers Rolmeter Meetlat Juniorzaagje Hamer Elektricienmes Meettoestel Koffer Priem Kraspen Bouwplan - bouwsymbolen Lijst elektrische symbolen Werkplaatsreglement Veiligheidsvoorschriften bij het werken aan elektrische installaties Universe meetinstrument 4 BIBLIOGRAFIE DEKELVER, V., FICHET, J.M., VAN OPSTAL, J.-E., Technologie - Installatieleer1-2, Uitgeverij Wolters Plantyn. HAP, P., Tabellenboek voor Elektrotechniek, Uitgeverij Wolters Plantyn. COOREMAN, H., DE BRUYN, M., Elektrotechnisch tekenen - schemalezen, Uitgeverij Wolters Plantyn. NEDERVEEN, J.P.,Tabellen Elektrotechniek, Uitgeverij Educaboek-Stam Technische Boeken. VANDEVIJVERE, J., Realisatietechnieken elektriciteit, Standaard Educatieve uitgeverij. VEKENS, J., Installatiepraktijk van de elektricien 1-2, Standaard Educatieve Uitgeverij Het installatieboek, GE Power Controls-Vynckier Bouwen, verbouwen: de aansluiting van de woning, Electrabel Distributie Vlaanderen Algemeen reglement op de elektrische installaties, AREI, AIB-Vinçotte, Uitgeverij CED-Samson Normen EN-60617, 1 tot 13, BIN Technisch tekenen - tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: theorieboek , VVKSO, Uitgeverij Wolters Plantyn Technisch tekenen - tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: oefeningenboek, VVKSO, Uitgeverij Wolters Plantyn. Technisch tekenen, - Tweede graad TSO - CAD Elektriciteit: bundel leraar, VVKSO, Uitgeverij Wolters Plantyn.

ONTW

ERP

Elektriciteit en lab 45 Elektrotechnieken D/2002/0279/020 2de graad TSO


Elektriciteit en lab

1ste en 2de leerjaar: 3 (+1) uur/week

D/2002/0279/020

ONTW

ERP


INHOUD 1 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN ........................................... 47 2 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN................................................... 79 3 EVALUATIE .................................................................................................. 79 4 BIBLIOGRAFIE ............................................................................................ 80

ONTW

ERP


1 LEERPLANDOELSTELLINGEN, LEERINHOUDEN EN PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1 BOUW VAN DE STOF LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 1.1. 1.2 1.3

De samenstelling van de stof omschrij-ven. Een elektrische stroom verklaren als een verplaatsing van vrije elektronen Het onderscheid verklaren tussen gelei-ders en isolatoren .

Molecule, atoom, elektron, positief en negatief ion Elektrische stroom Geleiders en isolatoren.


- Bij de aanvang van de leerstof elektriciteit vertrekken we zoals in de fysica vanuit dezelf-

de bouwstenen. - Hoewel de kennis tot op heden nog onvolledig en ingewikkeld is willen we in deze leer-

eenheid op een eenvoudige wijze deze materie reeds benaderen. - De toestanden waarin een atoom zich kan bevinden geven een kijk op de herkomst van

licht, warmte en stroomgeleiding. - Toestanden als geleiding en niet-geleiding zijn van groot belang. 1.1 Verwijzen naar de lessen toegepaste fysica en in samenspraak deze elementen behande-

len. 1.2 Leerstof beperken tot wat effectief gebruikt wordt in de lessen elektriciteit. 1.3 Een overzicht met voorbeelden aanbieden. Ook enkele proefjes inschakelen. Deze leerlingen hebben al even kennis gemaakt in de 1ste graad (TO). 2 DE ELEKTRISCHE STROOMKRING LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 2.1 2.2 2.3

De onderdelen en hun functie in een stroomkring onderscheiden. Onderscheid maken tussen een open en gesloten stroomkring en inzien wan-neer er al dan niet vrije elektronen vloeien. De polariteit van een bron herkennen. Conventionele- en elektronenstroomzin van elkaar onderscheiden.

Bron, smeltveiligheid, leidingen, schakelaar en verbruiker Open en gesloten stroomkring Polariteit en stroomzin

ONTW

ERP


2.4 2.5

Zelfstandig een gesloten stroomkring opbouwen. De symbolen plaatsen in een stroom-kring.

Opbouw van een gesloten stroomkring De elementaire symbolen voor de bron, de geleider, de verbruiker en de schakelaar


- Nu we weten wat een elektrische stroom is en dat niet alle stoffen goede geleiders zijn, gaan we zoeken naar toepassingen om hem nuttig te gebruiken. - We bouwen met de leerlingen een stroomkring op met de onderdelen daarvoor nodig.

Deze opbouw is reeds in de 1ste graad aan bod gekomen, toch is het nodig deze leereen-heid nog eens grondig te herhalen.

- Deze aanbreng lijkt abstract, maar met aangepaste leermiddelen en met vergelijkende

voorbeelden zal de leerling de juiste inzichten verwerven. Een correct voorbeeld met waterkring mag gerust gehanteerd worden om de leerling die inzichten bij te brengen.

2.1 Demonstratie door de leerkracht: de leerstof vanuit de 1ste graad kan hier herhaald, uitge-

diept en eventueel bijgestuurd worden. 2.4 De leerlingen bouwen zelf de elektrische stroomkring op. 3 STROOMSTERKTE LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 3.1 3.2

De basisgrootheid stroomsterkte met het gebruikte symbool en eenheid kennen en dit in het SI-stelsel onder-brengen. De meest praktische veelvouden en onder-delen van de eenheid ampère weergeven en omzetten.

De stroomsterkte I De ampère (A) Veelvouden en onderdelen van de ampère uA, mA, kA


SI-stelsel. - We letten er vooral op die eenheden aan te brengen die op dat moment relevant zijn.

Zo voorkomen we dat de leerlingen overdonderd worden met allerlei wetenswaardighe-den die ze op dat moment niet kunnen plaatsen.

ONTW

ERP


- Belangrijk is het om de logica achter de opbouw van alle afgeleide eenheden te begrijpen. Om een samenhangend geheel te bekomen dienen we enkele mechanische begrippen te verduidelijken om vandaaruit de afgeleide SI-eenheden voor de elektrotechniek op te bouwen.

- Ideaal zou zijn mocht de collega toegepaste fysica de onderlinge verbanden aanbrengen

en de eenheden duiden in samenspraak met de onderscheiden vakleerkrachten. 3.1 Verwijzen naar de lessen toegepaste fysica: metrologie, grootheden en eenheden volgens

het SI-eenhedenstelsel. Het SI-stelsel aanbrengen als een universele afspraak binnen de wetenschappen en de techniek.

3.2 Oefeningen op de omzettingen. Positieve en negatieve machten van 10 gebruiken, met als

exponent steeds drie of een veelvoud van drie. Steeds de meest praktische waarden (uA, mA, kA) laten gebruiken. Hier is een duidelijke coördinatie met het vak wiskunde zeker nodig. 4 SPANNING LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 4.1 4.2 4.3 4.4

Het begrip spanning afleiden uit het ladingsverschil tussen 2 punten. Het symbool en de eenheid weerge-ven. De meest gebruikte veelvouden en de onderdelen van de volt weergeven en omzetten. De begrippen klemspanning en EMK van elkaar onderscheiden.

Spanning U, potentiaal (v) en potenti-aalverschil U Symbool U, en eenheid: de volt (V) De meest gebruikte veelvouden en on-derdelen van de volt: µV, mV, kV, MV De klemspanning U De EMK-eenheid de volt (V)


4.1 Zie 3.1 voor de aanbreng van de begrippen uit het SI-stelsel. Maak gebruik van multimedia. - De leerlingen meten zelfstandig een spanning over de aansluitklemmen van een batterij,

zij doen dat met een digitaal toestel. Het meten met meettoestellen zien we in leerinhoud 7.

ONTW

ERP


- Zij gaan hun meettoestel controleren op de juiste instellingen en werking. Batterijcontrole, diverse meetbereiken, gevaren bij het gebruik van een meettoestel toe lichten. - De leerlingen bouwen een eenvoudige elektrische stroomkring op met inschakeling van

een A-meter en een V-meter. Zij meten de bronspanning en de stroom in de kring wan-neer die gesloten wordt.

4.3 Oefeningen op de omzettingen, positieve en negatieve machten gebruiken. Zie 3.2. Bij al de omzettingen is het wellicht nuttig de leerlingen tabellen ter hand te stellen, op die wijze bekomen ze een duidelijk overzicht van het geheel. 5 WEERSTAND LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8

Het begrip elektrische weerstand R omschrijven als verhouding tussen de spanning U en de stroom I. Symbool en de eenheid en de grootheid van weerstand weergeven. De meest gebruikte veelvouden en de onderdelen van de ohm weergeven en omzetten. Het systeem van de kleurencode ge-bruiken om de weerstandswaarde en de tolerantie te bepalen. Zelfstandig weerstanden nameten. De soorten weerstanden herkennen. De samenstelling van een weerstand omschrijven en zijn toepassing duiden. Kenmerkende eigenschappen van weer-standen bespreken.

1V Weerstand als verhouding 1 = ---- 1A Symbool R en eenheid van weerstand de ohm (Ω) Veelvouden en onderdelen van de Ohm: mΩ, Ω, kΩ, M Ω Weerstandswaarden en tolerantie aan de hand van de kleurencode Meten van weerstandswaarden met een digitale meter Soorten weerstanden Kooldraadweerstand Metaalfilmweerstand Draadgewikkelde weerstand Regelbare weerstand Speciale weerstanden Stabiliteit, nauwkeurigheid, maximum. toegelaten spanning, temperatuur af-hankelijk

ONTW

ERP


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 5.1 Zie 3.1 in verband met het SI-telsel. 5.3 Oefeningen maken op de omzettingen, werken met negatieve en positieve exponenten

van de machten van 10. De leerlingen een tabel bezorgen met benaming, waarde en sym-bool van de meest voorkomende waarden.

5.3 Verwijzen naar Installatiemethoden voor de samenstelling van weerstanden. Oefeningen maken met de 4-5-6-kleurenringen. (U) 5.4 Leerlingen zelf laten meten en de bedenkingen laten formuleren rond de gemeten waar-

den en de berekende waarden. 5.6 Beperken in de opsomming. 5.7 Aan de hand van overzichtslijsten de leerlingen kennis laten maken met de samenstelling

en hun praktische bruikbaarheid. 5.8 De kenmerkende eigenschappen samen met de leerlingen ontdekken. 6 WET VAN FARADAY LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 6.1 6.2 6.3 6.4

Het begrip hoeveelheid elektriciteit omschrijven. Het symbool en de eenheid van deze grootheid weergeven. De wet van faraday gebruiken. Het verband tussen de eenheid cou-lomb, ampère sec. (As) kennen en de gebruikte eenheid ampère-uur (Ah) toepassen. De meest gebruikte veelvouden en onderdelen van de Coulomb weerge-ven en omzetten.

Hoeveelheid elektriciteit Q Symbool (Q) en eenheid van de hoe-veelheid elektriciteit Coulomb (C) Wet van Faraday Q = I x t Praktische eenheid van de hoeveelheid elektriciteit (Ah) De meest gebruikte veelvouden en on-derdelen van de eenheid Coulomb: C, kC


6.1 Wanneer de elektrische stroom door een verbruiker gaat, treden er bepaalde

verschijnselen of effecten op. Deze effecten treden enkel op als de kring gesloten is, de hevigheid van het effect is afhankelijk van de grootte van de stroom. De duur van het effect is weer afhankelijk van de tijd dat de stroom door de kring mag vloeien.

6.3 Oefeningen maken die verwijzen naar praktische voorbeelden: accu, condensator. Vertrekken vanuit het SI-eenheden stelsel, zie 3.1.

ONTW

ERP


6.4 Omzettingen inoefenen. Steeds positieve en negatieve machten van 10 per drie gebruiken bij de omzettingen. 7 WERKEN MET MEETTOESTELLEN LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5

Analoge en digitale meettoestellen van elkaar onderscheiden. V-, A-, ohmmeter herkennen. De symbolen op meettoestellen her-kennen. De digitale multimeter als volt-ampére en ohmmeter gebruiken. Het gepast meetbereik en span-ningsssoort kiezen. Zelfstandig een spanningsmeting uit-voeren. Zelfstandig een stroommeting uitvoe-ren.

Soort meettoestellen Symbolen op meettoestellen Gebruik van de digitale multimeter Meten van spanningen Meten van stromen


7.1 Het onderscheid aantonen met didactische toestellen tussen analoge en digitale meettoe-

stellen. 7.2 Oefeningen maken op het herkennen van de symbolen op een meettoestellen. 7.3 Een digitaal meettoestel leren gebruiken.

Een goede en veilige meetmethode aanleren is hier belangrijk voor het verdere verloop van de vele meetopdrachten die leerlingen dienen uit te voeren. De leerlingen meten met een digitaal toestel, maar de leerkracht dient een demo te doen met een analoog toestel om de leerling te laten zien dat de twee toestellen een toepassing vinden.

7.4 Zelfstandig een meetopstelling uitvoeren bij het meten van een stroom en een spanning. Het best integreren bij een ander leerinhoud. (stroomkring en wet van Ohm)

ONTW

ERP


8 WET VAN OHM LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5

Zelfstandig het verband tussen span-ning en stroomsterkte uit een meting afleiden en het wiskundig verband na-gaan. Het begrip weerstand kunnen om-schrijven als verhouding tussen span-ning en stroomsterkte. Zelfstandig het verband tussen span-ning en stroom via een meting in een grafiek weergeven. Uit de U/I-karakteristiek de weer-standswaarde bepalen. Zelfstandig het verband tussen stroom en weerstand via een meting in een grafiek weergeven. De wet van ohm toepassen in een wil-lekeurige keten.

Het verband tussen spanning en stroom-sterkte bij een vaste weerstandswaarde U I = ---- R Weerstand als verhouding: R = U/I I = f(U) met R als constante I = f (R) met U als constante Toepassingen op de wet van ohm


8.1 Zie 3.1 in verband met. het SI-stelsel. - Leerlingen dienen het wiskundig verband goed te doorgronden, de begrippen recht en

omgekeerd evenredig goed in te oefenen in samenspraak met de collega wiskunde. 8.3 Een verbruiker kiezen met een zuiver resistief gedrag, die weinig temperatuurgevoelig is.

Leerling zelf de meting laten uitvoeren. 8.5 Oefeningen maken met realistische waarden. 9 ENERGIE LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 9.1 9.2

De term energie omschrijven. De verschillende vormen van energie omschrijven.

De bepaling van energie Hoofdvormen van energie

ONTW

ERP


9.3 9.4

De omzetting van elektrische energie naar andere energievormen met een praktisch voorbeeld omschrijven. De omzetting van andere energievor-men naar elektrische energie met een praktisch voorbeeld omschrijven. De wet op het behoud van energie interpreteren.

Energieomvormingen Wet van behoud van energie


Elke omvorming van energie gaat gepaard met een gedeeltelijk verlies aan energie. Dit verlies is niet nuttig gebruikt, het is echter niet verdwenen maar omgezet in een energie die niet be-doeld was. (bv. warmte bij een motor, warmte bij een gloeilamp, ...) 9.2 Praktische voorbeelden geven rond de verschillende vormen van energie. 9.3 Didactische panelen en multimedia gebruiken. 9.4 De wet op het behoud aantonen via een proefopstelling met proeflamp. 10 ARBEID, VERMOGEN EN RENDEMENT LEERPLANDOELSTELLINGEN LEERINHOUDEN 10.1 10.2 10.3 10.4 10.5

Aantonen dat het vermogen van een verbruiker kan bepaald worden door het product van spanning en stroom-sterkte. Veelvoud van de watt weergeven. Zelfstandig het vermogen rechtstreeks meten met een W-meter. (U) Uit de bepaling van arbeid in functie van het vermogen, de formule voor elektrische arbeid afleiden. De elektrische arbeid van een elek-trisch toestel voor een gegeven tijd berekenen.

Elektrisch vermogen P, formule, afge-leide formule, eenheid de watt (W) P = U x I De kilowatt (kW) Vermogenmeting (U) Elektrische arbeid W-formule - afge-leide formules - de kilowattuur (kWh) W = U x I x t Ws - J - Wh - kWh Berekenen van elektrische arbeid

ONTW

ERP


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN - De begrippen arbeid, vermogen en rendement staan in een nauwe onderlinge relatie met

elkaar. Het vermogen is een vergelijkbare factor wanneer het gaat om toestellen (motoren, huis-houdelijke toestellen, lampen, …).

- Arbeid of energie is duur en er dient voorzichtig mee omgesprongen, denk maar aan het

huishoudelijk verbruik. Sommige enrgiebronnen zullen met de tijd opgebruikt zijn (steenkool, aardolie, …) dus zullen andere bronnen dienen ontgonnen. Goedkope energiebronnen kunnen aangespro-ken worden (wind, water, …). Schadelijke bronnen dienen vermeden te worden (kernsplitsing, milieuonvriendelijke uit-stoot van stoffen).

- Het begrip rendement heeft verband met voorgaande begrippen. Hoe groter het re

ONTWERP - Startond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/Elektrotechnieken-2002... · 2006. 3. 21. ·...

Documents

Transcript of ONTWERP - Startond.vvkso-ict.com/leerplannen/doc/Elektrotechnieken-2002... · 2006. 3. 21. ·...