opinieblad van

jrg. 18 | nr 6oktober 2012

Ondernemers ontdekken BraziliëKomt uitzendbranche uit de dip?

Fusie gaf Uneto en VNI krachtSchoenen beter dan chocolade

FamiliebedrijF werkt aan

de toekomst

03inhoud

OPINIE04 Hans Biesheuvel44 Ruud Koornstra

ActUEEl10 Brazilië is hot. Binnenkort gaan 150

ondernemers er de markt verkennen.

BRANcHEScAN12 Uitzendbranche Na een korte

opleving in 2010 is de markt weer volledig stil gevallen.

14 Interview Kees Stroomer van Tempo- Team levert zijn klanten veerkracht.

18 Rondetafelgesprek Makelaars in arbeid zien nog wel kansen.

BUSINESS cASE22 Op internet moet winkel zichtbaar zijn.

Q&A26 Volgens directeur Titia Siertsema van

Uneto-VNI hebben installateurs last van het faillissement van opdrachtgevers.

MARKtVEROVERAAR30 Ontwerp je eigen schoenen.

tHEMA FAMIlIEBEdRIjVEN32 Inleiding Behoudend zijn heeft zo

zijn voordelen.36 Reportage Karin Simon wilde de zaak

eigenlijk niet overnemen.40 Expertpanel De oprichter kan maar

moeilijk een stapje terug doen.

StANdPlAAtS43 Joost van Kesteren was jaren de enige

Nederlander in Myanmar.

ElKE MAANd06 Start07 Voorwoord44 colofon47 MKB Informeert

Q&a‘De installateurs hebben een oplossing voor maatschappelijke vraagstukken’, zegt directeur Titia Siertsema van Uneto-VNI. ‘We hoeven niet te wachten op innovatie. Die ís er al.’

Markt- veroveraarDaphne Tuijn en Helga Daling laten vrouwen hun eigen schoenen maken. Mei Boetiek klinkt als een succesverhaal.

themaFamiliebedrijven zijn veel beter bestand tegen de recessie. Het gevaar loert in een andere hoek.

26

30

32Pinnen moet u wat opleveren.Dat is het idee.

Rabobank. Een bank met ideeën.

www.rabobank.nl/pinnen

*Bron: Currence, Pinnen in Nederland

Pinnen onder de 10 euro groeit met 32%.*Pinnen is veel meer dan alleen snelheid. Pinnen betekent ook voordeel op het gebied van kosten, groei en veiligheid, en het wordt bovendien steeds breder geaccepteerd. Want ook de kleinere bedragen worden vaker gepind. Klanten waarderen bovendien dat er gepind kan worden, want ze kunnen daarmee voor elk denkbaar bedrag betalen. En door meer te laten pinnen bespaart ú tot duizenden euro’s per jaar aan kosten. Rabobank vindt dat al deze voordelen voor iedere ondernemer bereikbaar moeten zijn. Daarom hebben wij altijd een passende pinoplossing voor u.

Ondernemen 210x276 IJsauto GROEI.indd 1 13-08-12 12:07

foto

grafi

e Michel G

rollé

04 Hans biesheuvel

Ruim baan voor de banenmotor

DE VERKIEZINGEN ZIJN alweer enkele weken geleden en de formatiebespre-kingen in volle gang. Met 41 zetels

voor de VVD en 38 voor de PvdA is het voor de hand liggend dat beide partijen een coalitie gaan vormen. Het politieke midden heeft ter-rein teruggewonnen van de flanken en twee partijen met een ruim deel van de kiezers achter zich zitten samen aan tafel. Nederland heeft gekozen voor het midden, het populisme is op zijn retour. Dat is goed voor de stabiliteit in ons land.

WAT BETEKENT DE verkiezingsuitslag voor ondernemend Nederland? Ik ben vooralsnog optimistisch. Maar: de komende weken zal moeten blijken of dat terecht is.In de aanloop naar 12 september is vanuit dit huis veel contact geweest met zowel de PvdA als de VVD. Beide hebben het gevoel gegeven een flinke drive te bezitten om door te gaan en Nederland weer naar een hoger niveau te tillen. Toch liggen de standpunten van de twee nogal uit elkaar. Bijvoorbeeld over de lastenver-zwaring voor ondernemers. De btw-verhoging en de forenzentaks zijn twee voorbeelden van afspraken uit het verleden die wat mij betreft van tafel zouden moeten. De grote vraag is of

de onderhandelaars over een nieuwe rege-ring en natuurlijk vooral het regeerakkoord voldoende oog hebben voor de belangen van ondernemend Nederland.

VANUIT MIJN OPTIMISME ga ik ga er vanuit dat de rede zegeviert. Namens MKB-Nederland heb ik Rutte gefeliciteerd met zijn overwinning en hem gezegd dat ik op hem reken. Om uit de crisis te komen hebben we een overheidsbeleid nodig dat zich richt op groei. Dat zichzelf stevige en ambitieuze doelstellingen oplegt om de bureaucratie en overdaad aan regelgeving aan te pak-ken. Dat ervoor zorgt dat consumenten het vertrouwen weer terugkrijgen en hun geld niet langer oppotten, maar uitgeven in onze winkels, dat de huizenmarkt vlot komt. Een beleid dat ervoor zorgt dat de banenmotor van Nederland, het midden- en kleinbedrijf, ruim baan krijgt.

IK HOOP OP MAATREGELEN die de kredietverlening aan ondernemers aan-zwengelen. Dit onderwerp staat bovenaan menig ondernemerslijstje. Zonder geld in bedrijven, geen economische groei. Dat dit nu niet goed gaat, ligt niet alleen aan de banken. De bankenbelasting van zes-honderd miljoen euro (die de kredietruimte met een veelvoud daarvan beperkt) en het stapelen van toezicht zijn belangrijke oorzaken voor de terughoudendheid van banken in de kredietverstrekking richting ondernemers. Een oplossing zie ik onder meer bij pensioenfondsen; die kunnen hypotheken overnemen. Dat geeft banken meer financiële ruimte.

Ik zie zoals gezegd de zon achter de wolken. Nu nog een snelle formatie en een op groei gericht regeerakkoord. Dan kunnen we er echt tegenaan.

Hans BiesheuvelVoorzitter MKB-Nederland

MET ELKE DAG 1,3 MILJOENPOTENTIËLE KLANTENIS UW WINKELWAGEN SNEL GEVULD.

ONTVANG NU GRATIS € 50,- ADVERTENTIETEGOED

Iedere dag bezoeken 1,3 miljoen unieke koopgerichte bezoekers Marktplaats, waaronder ook uw doelgroep. Vergroot uw naamsbekendheid, zorg voor meer verkeer naar uw website en meer klanten in uw winkelwagen. Met Admarkt van Marktplaats Zakelijk adverteert u op de beste posities en betaalt u alleen voor resultaat.

BENIEUWD HOEVEEL NIEUWE KLANTEN UW WINKELWAGEN BEREIKT? Ontvang eenmalig € 50,- gratis Admarkt advertentietegoed. En probeer het zelf uit. U zit nergens aan vast. Ga naar www.admarkt.nl/actieondernemen voor meer informatie en vul promotiecode MPONDERNEMEN in.

MEER KANSEN, MEER KLANTEN, MEER MARKTPLAATS

BNT12098_ad_MP_MS_Ondernemen_210x276.indd 1 15-06-12 15:30advertenties.indd 2 31-08-12 09:49

7

VAN dE POlItIEMENSEN in Neder-land is rechercheur. dat is volgens het boek De Veiligheidsmythe het laagste percentage in Europa. Om criminaliteit te bestrijden, is het volgens auteur Bart de Koning be-langrijker dat de politie efficiënter gaat werken en niet dat dat ze meer rechercheurs gaat aanstellen.

CBW-Mitex pleit voor extra actie om deze trend een halt toe te roepen. De bran-cheorganisatie denkt dat het zelfs nog erger is dan de cijfers aangeven, omdat ondernemers naar schatting in 40 procent van de gevallen geen aangifte doen van geweld of bedreiging. In 2007 deden winkeliers in totaal 36.115 keer aangifte van winkeldiefstal, terwijl dat in 2011 42.210 keer was. Opvallend is ook dat het steeds vaker volwassen mannen zijn die winkeldiefstallen plegen, en dat het aantal minderjarige jongens en meisjes

licht daalt. Liefst 52 procent van de aan-gehouden daders bestond vorig jaar uit volwassen mannen, 30 procent uit volwas-sen vrouwen, 10 procent uit meisjes en 8 procent uit jongens. Volgens CBW-Mitex kunnen ondernemers klanten het beste meteen aanspreken in geval van poging tot diefstal of afwijkend gedrag. Dan zou er nog een kans zijn dat iemand met slechte bedoelingen zich bedenkt. Tijdens de Week van de Veiligheid, die deze week wordt gehouden, krijgen ondernemers nog meer adviezen.

Het aantal winkeldiefstallen met geweld is onrustbarend gestegen. Volgens het cBS gebruikten vorig jaar 860 overvallers geweld tegen ‘slechts’ 305 in 2007.

Tom Janssen EditorialGERIcHtE ENERGIEBESPARINGIn het kader van de MKB Green Deal proberen vijfhonderd ondernemers de komende anderhalf jaar 20 pro-cent energie te besparen. Gebrek aan geld, tijd en kennis maken het bedrijven moeilijk. Een projectgerich-te aanpak van MKB-Nederland moet daar verandering in brengen.

AANBEStEdINGSWEt lAtERDe Eerste Kamer heeft de behande-ling van de Aanbestedingswet, die kleine bedrijven meer kans moet geven om grote overheidsopdrach-ten binnen te halen, uitgesteld. De kans dat de wet op 1 januari van kracht wordt, is daardoor sterk afgenomen.

MEER FAIllISSEMENtENde eerste acht maanden van 2012 gingen 1330 bedrijven in de bouw-sector failliet, 45 procent meer dan in die periode in 2011. Volgens onderzoek van de website Faillisse-mentsdossier moesten vooral toele-veranciers als stukadoors, schilders en loodgieters stoppen. Ook groot-handels en doe-het-zelfbedrijven hadden het extra zwaar.

12,9%

Geen eerste plaats?‘Winnares Molly Morse had een prima idee om afbreekbaar plastic te maken. Ik gun haar het half miljoen aan prij-zengeld. Voor ons bedrijf is de erken-ning en de aandacht het belangrijkst. Met het geld kunnen we ons plan uitwerken.’

Wat doet Peerby precies?‘Met Peerby, een app voor mails, smartphones en Facebook, kunnen mensen heel snel uitzoeken of ze bij iemand in hun buurt een bepaald ap-paraat of stuk gereedschap kunnen huren of lenen. Peerby helpt om een deal te sluiten en regelt eventueel ook de verzekering.’

Zijn jullie al lang actief?‘We zijn in juli in Amsterdam van start gegaan. Daar hebben we volgens de laatste telling tweeduizend deelne-mers. Het gaat snel. Gemiddeld komt er binnen een half uur al een deal tot stand. De gebruikers zijn heel tevre-den.’

En hoe verdient Peerby daaraan?‘Peerby zelf is gratis. Als iets verhuurd wordt, vragen we een klein deel van de huurprijs. Daarnaast verdienen we iets als mensen via ons een cadeautje kopen voor wie ze heeft geholpen. Het gaat niet om geld. We leveren een bijdrage aan het welzijn van mensen. Er hoeft minder geproduceerd te wor-den en mensen hoeven zich niet in de schulden te steken om iets te kopen dat ze maar zelden gebruiken. We brengen mensen dichter bij elkaar.’

Q&A

foto

grafi

e Lex Draijer

Voorop lopenDIRECTEUR TITIA SIERTSEMA VAN UNETO-VNI slaat de spijker op zijn kop als ze zegt dat we niet hoeven te wachten op innovatie, omdat die er al ís. Elke keer weer ben ik bij het samenstellen van Ondernemen! blij verrast door de vernieuwing die voortkomt uit het mkb. Ook dit nummer lees ik weer hoe innovatief Nederlandse ondernemers zijn.

DE TECHNISCHE INSTALLATIESECTOR van Siertsema staat bekend om zijn nieuwe ideeën, die inderdaad een grote bijdrage kunnen leveren aan het oplossen van maatschappelijke problemen. Dankzij allerlei slimme vindingen kunnen mensen energie besparen, reizen zonder te vervuilen, en langer in hun eigen huis blijven wonen. De overheid zou er goed aan doen burgers over de streep te trekken om van die mogelijkheden ge-

bruik te maken.

TEGELIJK ZIE JE OOK in andere sectoren dat Ne-derland voorop loopt op het gebied van innovatie.

De overgrote meerderheid van de ondernemers die binnenkort met de handelsmissie van MKB-voorzitter Hans Biesheuvel naar Brazilië reizen, heeft echt iets te bieden. Dat een bedrijf als Boon Edam overal draaideu-ren weet te verkopen, heeft niet te maken met stuntprijzen. Het succes vloeit voort uit het feit dat het bedrijf voortdurend innoveert. Dat weten ze in Brazilië ook. ProCem, dat later op eigen gelegenheid naar Brazilië gaat, heeft een uniek procedé ontwikkeld om slappe grond te stabili-seren. Daar is overal ter wereld vraag naar. En agribedrijf Koppert heeft vestigingen over de hele wereld. Waarom? Omdat het voorop loopt op het terrein van gewasbescherming.

Die innovatie ís er in Nederland. We moeten zorgen dat het zo blijft, en intussen moeten we ermee aan de slag.

René Bogaarts

hoofdredacteur

Succes vloeit voort uit innovatie

Steeds vaker geweld bij winkeldiefstal

06 Start 07

Peerby.com won eind september 100.000 euro in de Green challenge, de internationale wedstrijd voor groene ideeën van de Postcodeloterij. Een tweede plaats. Oprich-

ter daan Weddepohl (31) legt uit waarom hij tevreden is.

4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000

500

0

Bron: CBSAANtAl WINKEldIEFStAllEN

Totaal geregistreerde winkeldiefstallen Winkeldiefstallen met geweld Winkeldiefstallen zonder geweld

3615

0

3735

0

4061

0

4085

0

4221

0

305

365 68

0 855

860

3584

5

3698

5 3993

0

3999

5

4135

0

2008 2009 2010 2011 2012

Smartphones zijn geweldig. Even je mail checken, de laatste verkoopcijfers bekijken of een agenda bijwerken. Het kan allemaal op je telefoon. Het gebruiksgemak werkt verslavend. Genoeg mensen kunnen de verleiding niet weerstaan om tijdens een lunch of vergadering regelmatig een blik te werpen op hun telefoon. Dat kan wre-vel opwekken bij de andere aanwezi-gen. Een smartwatch biedt misschien uitkomst. Deze slimme horloges zijn in feite minitablets met een polsbandje. De smartwatches kun je als zelfstan-dige gadget gebruiken, maar je hebt er het meeste aan als je ze synchro-niseert met een smartphone. Op die manier kun je op het schermpje van je horloge binnenkomende e-mails én sms-berichten lezen. Daarnaast kun je op de meeste modellen die nu op de markt zijn met bluetooth allerlei apps downloaden. Een steelse blik op een horloge is in gezelschap minder irritant dan een exercitie op een telefoon. De smartwatch staat nog in de kin-derschoenen, wat vooral te merken is aan de beperkte beschikbaarheid van apps. Als stand-alone device is de smartwatch daarmee nog geen volwaardige vervanger van een tablet of een smartphone, aangezien je er natuurlijk ook niet mee kunt bellen. Ook het design van de hightech horlo-ges zal niet iedereen aanspreken. Het zijn flinke gevaartes voor aan je pols. Voor wie dat niet erg vindt, en graag voorop loopt in de gadgetmode, hier een paar links naar de populairste slimme horloges:

www.metawatch.orgwww.wimm.comwww.getinpulse.com

Bij de tijd DE AANHOUDENDE FINANCIëLE crisis kan voor ondernemers een uitgelezen mogelijkheid zijn om een overname te realiseren tegen een lage prijs. Bij overnames word ik geregeld geconfronteerd met een moeilijk verklaarbare tegenstrijdig-heid.

ZO ZIJN ER ONDERNEMERS die voorafgaand aan de overname direct zien dat de achterkant van het pand meer onderhoud vergt dan wordt voorgespiegeld en ook op basis van ervaring weten dat onderneming X, die op de debiteurenlijst prijkt, af te schrijven is. Als het op het perso-neelsbestand aankomt, is deze alert-heid soms ver te zoeken. De koper verricht te weinig onderzoek, waarbij niet goed wordt doorgevraagd.

BIJ EEN OVERNAME worden alle verplichtingen aangaande het perso-neel overgenomen. Dus niet alleen de succesvolle accountmanager, de scherpe secretaresse en die enthou-siaste junior zullen uw werkvloer verrijken, maar ook de uitgebluste boekhouder, de overspannen mana-ger en het neefje van de vorige eige-naar. Daarnaast neemt u de lengte van dienstverbanden, openstaande vakantiedagen, achterstallig salaris en mogelijke rechtsvorderingen van werknemers over.

VOOR VEEL ONDERNEMINGEN zijn de personeelskosten de grootste kostenpost, zodat er alle aanleiding is om zeer goed te onderzoeken wat de overname nu precies behelst. Zo moet u gericht vragen naar de ach-tergronden van het personeel en de dossiers. Daarnaast kunt u overzich-ten van openstaande vakantiedagen en achterstallig salaris opvragen en desgewenst bedingen dat bepaalde

bedragen in mindering worden ge-bracht op de koopprijs, dan wel dat garanties worden afgegeven. Mijn advies is ook om deze gegevens per e-mail te laten versturen, zodat er geen misverstanden kunnen ontstaan over de informatie die u heeft ont-vangen.

BIJ EEN OVERNAME is er geen enkel excuus om wel een machine van dertigduizend euro grondig te inspecteren, maar dit niet te doen bij werknemers die dertigduizend euro per jaar kosten.

Pas op voor het neefje!

AdviesjURIdIScH

09start

Mr. Heiko van EsArbeidsjurist bij DAS

Safari in Afrika?Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!Bij Jambo Safari Club zijn de mogelijkheden eindeloos!

privé reizen geheel conform uw eigen wensen

Dè Afrika specialist!jambo.nl

• K E N I A • T A N Z A N I A • O E G A N D A

• S E Y C H E L L E N • M A U R I T I U S

• M A D A G A S K A R • M O Z A M B I Q U E

• Z A M B I A • B O T S W A N A

• N A M I B I Ë • Z U I D - A F R I K A

T E L : 0 2 0 ­ 2 0 1 2 7 4 0I N F O @ J A M B O . N L

Jambo.210x276mm.indd 1 17-11-11 09:41

1111

bijna 150 ondernemers vertrekken over enkele weken naar brazilië. om zaken te doen, geïnspireerd te worden of contacten te leggen. ‘dáár gaat het gebeuren.’

We go to Rio

tekst René B

og

aarts / illustratie Bas van d

er Schot

ALS HANS BIESHEUVEL en staats-secretaris Henk Bleker van EL&I op 18 november om 17.05 uur (geplande, plaatselijke tijd) landen op het vlieg-veld van São Paolo, zijn ze zeker niet alleen. In hun kielzog reizen zo’n 150 Nederlandse ondernemers mee in de economische missie naar Brazilië. De missie loopt parallel met het officiële bezoek van prins Willem-Alexander en prinses Máxima aan het land.Brazilië, nu nog de zevende econo-mie van de wereld, is hot. Volgens onderzoek van KPMG investeerden buitenlandse bedrijven in 2010 liefst 52,6 miljard dollar in het land, tegen 21,6 miljard in 2005. En zoals altijd is Nederland te vinden in de top-3 van investerende landen. Vanuit ons land werd twee jaar geleden naar schat-ting 6,7 miljard in Brazilië gepompt, meer dan twee keer zoveel als vijf jaar daarvoor. Niet duidelijk is of het alleen om puur Nederlandse bedrijven gaat of om buitenlandse bedrijven die hun belegging om belastingtechnische redenen via Nederland laten lopen. Naast Nederland schitteren namelijk ook twee internationale belastingpa-radijzen in de top-3: Luxemburg en Zwitserland.Feit is echter dat veel bedrijven zeer geïnteresseerd zijn om rechtstreeks

iets in Brazilië te ondernemen. In de handelsmissie van Biesheuvel zitten vertegenwoordigers van grote con-cerns als Rabobank, Imtech en Arcadis broederlijk naast mkb-bedrijven als draaideurenproducent Boon Edam en mastenfabrikant Kaal uit Oss. Eerder dit jaar reisde al een kleinere groep ondernemers onder leiding van minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu naar Brazilië. En Koninklijke Metaalunie had voor november een reis naar het land gepland, maar heeft zich nu bij deze missie aangesloten.

WK EN SPElENDe economische groei doet zich vooral in het zuiden en zuid-oosten van het land voor, alsmede in de kustgebieden. In het noorden moet het land nog een flinke inhaalslag maken. President Lula da Silva, die in 2003 werd verkozen, heeft daarvoor een ambitieus investeringsprogramma opgezet. In de periode 2008 – 2010 is er 219 miljard dollar geïnvesteerd in

infrastructuur en reiniging van bodem en water. Voor de jaren tot 2014 is een vervolgprogramma gelanceerd dat voorziet in een nieuwe injectie van bijna 350 miljard dollar. Naast dat ambitieuze plan, waarvan Da Silva’s opvolgster Dilma Rousseff niet lijkt te willen afwijken, worden investeerders getrokken door de organisatie van het wereldkampioenschap voetbal in 2014 en van de Olympische Spelen in 2016, beide in Rio de Janeiro.‘Ik verwacht veel inspiratie op te doen’, zegt missieleider Biesheuvel. ‘Niet alleen voor de ondernemers die meegaan en voor mezelf, maar ook voor ondernemers die hier blijven. We proberen het zo te organiseren dat de thuisblijvers mij kunnen volgen. Ze kunnen als het ware virtueel mee naar Brazilië. Ik hoop dat ze zo enthousiast worden dat ze een volgende keer ook meegaan.’Rein Jansma gaat deze keer al mee. ‘Ik ben heel nieuwsgierig wat Brazilië met de Spelen gaat doen’, zegt de partner van het Amsterdamse architec-tenbureau Zwart & Jansma. ‘Een paar jaar geleden heb ik aan de Olympische hoofdstructuur voor Nederland ge-werkt, gekeken hoe een land kan pro-fiteren van de Spelen. Omdat dat voor Nederland toch een ongoing proces

is, wil ik graag zien hoe andere landen daarmee omgaan.’ Uiteraard probeert Jansma in Brazilië ook opdrachten voor zijn kantoor in de wacht te slepen. ‘In Nederland hebben we mooie tijden meegemaakt, maar hier is voorlopig niets te doen. Brazilië is een fascinerend land. Ik ben er al een paar keer geweest. Dáár gaat het gebeuren’, zegt hij – telefonerend vanuit Shanghai, waar hij met een groep architecten, bouwers en inves-teerders de kenmerken van stedelijke verdichting bestudeert. ‘En tenslotte is het ook belangrijk dat je tijdens zo’n reis een netwerk van Nederlandse ondernemers opbouwt.’

PAPIERMOlENEen andere deelnemer aan de missie is partner Rob Wilmink van KPMG. ‘Brazilië is een mooi land, en ik ben er graag’, zegt hij, ‘maar het is ook een vreemd land, dat bijvoorbeeld wel 87 soorten belasting kent. Er is heel veel mogelijk, maar het is geen land dat je “even doet”.’ Wilmink, onder meer voorzitter van het overlegplatform over Brazilië voor overheid-bedrijfsle-ven, en voorzitter van de adviesraad van de Nederlands-Braziliaanse Kamer van Koophandel, heeft lang in Brazilië gewoond en gewerkt. En hoewel

KPMG twintig kantoren in het land heeft, vindt hij het nodig om zo nu en dan weer eens te ‘proeven’ wat er leeft. ‘Alleen op die manier kan ik bedrijven die in Brazilië zaken willen doen, goed adviseren.’Wilmink is een van de auteurs van het eerder genoemde KPMG-rapport. Daarin waarschuwt hij voor de risico’s die ondernemers in Brazilië lopen. Die belastingen bijvoorbeeld. Voor het invullen van alle papieren is een Brazi-liaanse ondernemer gemiddeld 2600 uur per jaar kwijt, een Nederlander 134 uur. Het opzetten van een bedrijf, wat in Nederland een dag of acht kost, kost in Brazilië 120 dagen. De expat Frans Nederstigt, een in Rio woonach-tige advocaat, vertelde in het vorige nummer van Ondernemen! dat er vaak wel een manier is om de bureaucra-tie te omzeilen via het Braziliaanse principe van ‘jeitinho’, de alternatieve oplossing, maar hij waarschuwde dat je daarmee al snel de wet overtreedt. Wat corruptie betreft, scoort Brazilië volgens de Wereldbank een 3,7, tegen een 8,8 voor Nederland.

VEttE KlEIIemand die binnenkort ook naar Bra-zilië gaat, is Ronald Kleinjan, manager business development bij PowerCem

Technologies. Maar hij gaat op eigen gelegenheid. Omdat het Braziliaanse ontvangstcomité voor de onderne-mers in de sector ‘Water’ nog niet compleet was, is hun dagprogramma volledig geschrapt. Dat was voor Kleinjan reden om niet mee te gaan. ‘We wachten wel op de volgende mis-sie.’Kleinjan gaat nu naar Brazilië voor een pilotproject voor Petrobras. PowerCem, dat onderdeel uitmaakt van het familiebedrijf De La Roy uit Moerdijk, is gespecialiseerd in bodem-stabilisatie met behulp van cement. Voor de Braziliaanse oliemaatschappij gaat PowerCem wegen aanleggen in het Amazone-gebied. ‘Dankzij onze technologie berokkenen de restanten van de wegen na afloop geen schade aan het milieu’, legt Kleinjan uit. ‘Als je in die vette klei een goede weg kunt aanleggen, ben je spekkoper.’ Hij heeft zulke goede verwachtingen dat hij binnenkort extern distributeur van PowerCem in Brazilië wordt. <

‘Het is een vreemd land met wel 87 soorten belasting’

10 actueel

MKB-Nederland en kennispartner tNt Express hebben een Zakelijke Reisgids Brazilië geschreven. deze is vanaf begin november te downloaden als e-book via www.mkbservicedesk.nl.

13

Meesurfen op de conjunctuurgolven

12 branchescanUitzendbureaus

Uitzendbureaus reageren direct op fluctuaties in de economie. toch zijn er die het in crisistijd beter doen dan andere. in een slechte markt komt het aan op ondernemerschap.

UITZENDONDERNEMER Maurice van den Bosch erkent dat de markt nu even niet meezit. Niettemin weet hij met twee van zijn drie Olympia-vestigingen groei te realiseren. In 2009 begon hij als franchiseondernemer met de overname van een uitzend-bureau in Haarlem. In 2010 kreeg hij Alkmaar erbij, en in december 2011 opende hij een nieuwe vestiging in Hoofddorp.Van den Bosch koos na een loopbaan bij Randstad voor het zelfstandig ondernemerschap. ‘Dat geeft meer vrijheid. Als je kansen ziet, kun je er snel op inspelen. Dan kun je een klein kantoor starten, of je aansluiten bij

een franchiseorganisatie. Ik heb voor het laatste gekozen. Een voordeel is ook dat ik profiteer van landelijke contracten.’

GEdREVENHEIdOlympia werd opgericht in 1969 en is in 1998 omgezet in een franchise-organisatie. Na een mislukt Europees avontuur is het bedrijf in 2010 verzelf-standigd. De afgelopen twee jaar is de uitzendorganisatie fors gegroeid, ver-telt directeur Jelle Bultsma. Dat is voor een belangrijk deel te danken aan de gedrevenheid van de ondernemers. ‘Ze werken voor hun eigen bedrijf en lopen een stukje harder.’

De uitzendsector staat na een korte opleving in 2010 en 2011 zwaar on-der druk. In 2008 en 2009 kende de branche een dramatische terugval. In 2009 daalde de omzet in de branche met meer dan 20 procent en gingen veel uitzendbureaus over de kop. Zo erg is het nu niet. Tussen medio juli en medio augustus lagen de omzet en het aantal uitzenduren gemiddeld 4 procent lager dan in dezelfde periode in 2011. Vooral in de medische sector ging het slecht. Alleen de administra-tieve sector wist ongeveer gelijk te blijven.Uitzendbureaus reageren direct op de conjunctuur, weet ook directeur

tekst Jos Leijen

er ook kleinere uitzenders lid zijn van de ABU, profileert de NBBU zich bij uitstek als de vereniging van de kleintjes. De NBBU heeft geen branchemonitor zoals de ABU, maar hoofd sociaal economische zaken Piet Meij heeft de indruk dat de kleinere uitzendbureaus het relatief goed doen. ‘In 2005 had de top-10 onder de uitzendorganisaties 52,9 procent van de markt. In 2010 was dat nog maar 43,6 procent. In de tijd dat het slechter ging, is het marktaandeel van de kleintjes gegroeid. Ik denk dat dit komt doordat het flexibele en gedre-ven ondernemers zijn. Velen hebben hun eigen niche in de markt.’ Ook de ABU ziet dat de kleinere bedrijven het in bepaalde niches goed doen.

MAlAFIdE UItZENdERSHoeveel uitzendbureaus er precies zijn, is onbekend. Volgens de Kamer van Koophandel zijn er dertienduizend bureaus ingeschreven, al laat minister Kamp momenteel onderzoeken hoe groot de markt werkelijk is. Zo’n 2850 uitzendbureaus zijn gecertificeerd, wat betekent dat ze hun administratie op orde hebben en bijvoorbeeld pensi-oen en vakantiegeld goed uitbetalen. Van de 2850 gecertificeerde bureaus zijn er dertienhonderd aangesloten bij een brancheorganisatie, 450 bij de ABU en 850 bij de NBBU. Deze bu-reaus zijn samen goed voor 85 procent van de markt.Volgens onderzoek van Ecorys in op-dracht van de ABU telde Nederland in 2009 734.000 uitzendkrachten die

in totaal 1,4 miljoen keer werden uitgezonden. Een uitzendkracht werkt gemiddeld 25 weken van 28 uur in een uitzendbaan. In 29 procent van de gevallen krijgt een uitzendkracht bin-nen één jaar een vaste baan. Van de uitzendkrachten is 83 procent tevre-den met zijn werk. De uitzendbranche heeft een omzet van ruim tien miljard euro per jaar.Zowel de ABU als de NBBU maakt zich sterk tegen malafide uitzendbureaus. Mede op aandringen van de branche bestaat er sinds 1 juli 2012 een re-gistratieplicht voor uitzendbureaus. Daarnaast zijn er afspraken gemaakt met de Belastingdienst. Bedrijven die zaken doen met een gecertificeerd uitzendbureau en 25 procent van het factuurbedrag storten op een geblok-keerde rekening, zijn gevrijwaard van aansprakelijkheid voor niet afgedra-gen loonheffing en omzetbelasting. Dit moet bedrijven stimuleren om de illegale uitzenders te mijden.De brancheorganisaties zijn positief over de kansen voor de toekomst. Meij verwacht dat ondernemers slim genoeg zijn om mogelijkheden van automatisering en sociale netwerken te benutten. Hij plaatst een kant-tekening bij de nieuwe Ziektewet en individuele premiedifferentiatie. Die zou vooral kleine uitzenders kunnen treffen. Koops haalt voorspellingen aan dat in de toekomst de flexschil kan groeien naar 25 procent. ‘Onder-nemers willen flexibel zijn. Die wens is alleen maar aangewakkerd door de nieuwe crisis. Elk aansluitingsprobleem op de arbeidsmarkt biedt kansen en er zijn er vele.’Maurice van den Bosch zint ondertus-sen op mogelijkheden om een vierde vestiging te openen. ‘Ik ben wel met iets bezig.’ <

Jurriën Koops van de Algemene Bond Uitzendondernemingen (ABU). De branchecijfers zijn gebaseerd op de resultaten van zijn leden, grote uitzendorganisaties zoals Randstad, Adecco, ManPower, Unique en Tempo Team, maar ook middelgrote en kleine uitzenders. ‘Sinds begin dit jaar zitten we in de min’, constateert Koops. ‘Tus-sen 0 en -4 op jaarbasis, en we zien nog geen herstel.’

EcONOMIScHE ZUURStOFAfgezien van de economie maakt Koops zich zorgen om enkele andere zaken. ‘Het is heel belangrijk dat we de flexibiliteit van de arbeidsmarkt op peil houden. Die ligt van verschillende kanten onder vuur. De vakbeweging en sommige wetenschappers en in hun kielzog politici, bekritiseren de flexibilisering. Wij vinden dat een flexibele arbeidsmarkt de zuurstof is voor de economie en de onderne-mers. Ondernemingen moeten kunnen mee-ademen met de conjunctuur en hebben daar een flexibele schil voor nodig.’Die flexibiliteit moet dan wel goed georganiseerd zijn, betoogt de ABU-directeur. Oproep- en nul-urencontract en zzp’ers die tegen afbraakprijzen werken, zijn hem een doorn in het oog. Flexwerkers moeten net als mensen met een vast contract goed verzekerd zijn en pensioen opbouwen. Koops is blij met de in juli overeenge-komen nieuwe cao voor flexwerkers, ook omdat de vakbonden hiermee laten zien dat zij uitzenden beschou-wen als een goede manier van externe flexibiliteit. Branchevereniging NBBU is in 1994 afgesplitst van de ABU om de be-langen van kleine en middelgrote uitzendbureaus te behartigen. Hoewel

‘Flexibilisering arbeidsmarkt ligt onder vuur’

GROEI GEWERKTE UREN PER VIER WEKEN

10

% 0

-10

2010 2011 2012

bron: ABU

-8 -13 -6 -5 -5 -4 -2-1 -1 -11

9

5 56 6

2 2 23 46

8 710 10

12 1210 10

8

interview

‘ Verder kijken dan piek en ziek’onvervulbare vacatures en toch veel mensen thuis op de bank. de arbeidsmarkt is uit balans en zal verder scheef trekken. de oplossing? Formeer teams van uiteenlopende pluimage. ‘Maar dat kan alleen als we over hardnekkige vooroordelen heen stappen.’

BESTAAT HET UITZENDBUREAU zoals we dat kennen nog? Wie de ontwikke-lingen van de laatste jaren bekijkt, zou haast denken van niet. In menige stad bepalen steeds minder uitzendpuien het straatbeeld. En alleen mensen werven en uitbetalen is al lang niet meer waar uitzendorganisaties hun pij-len op richten. Ontwikkelingen die zijn versterkt door vergaande digitalisering en onzekere tijden bij ondernemers. Hoewel de uitzendmarkt onder druk staat, de afgelopen twee jaar is de gehele uitzendmarkt van sterke groei naar lichte krimp gegaan, is doemden-ken volgens Tempo-Team directeur Kees Stroomer helemaal niet nodig. ‘De uitzenders hebben het nu lastig, maar in z’n totaliteit is er meer vraag naar flexibele oplossingen’, zegt hij. ‘Waardoor bijvoorbeeld payrolling nog steeds aan een opmars bezig is. Het is een van de aanwijzingen dat bedrijven op zoek zijn naar meer veerkracht. En dat is logisch, want de vraag naar ar-beid wisselt, dus je wilt je niet binden. Maar binnen de onzekerheid die er is, kun je tegenwoordig op een juiste wijze flexibel zijn. Daarmee hoef je geen kennis te verliezen en constant nieuwe mensen in te werken. Dan zorg je juist voor continuïteit.’

De terugloop van de markt neemt niet weg dat de uitzendbranche een belangrijke bron blijft voor goed ge-kwalificeerde medewerkers. Ook voor langere tijd, want zo’n 35 tot 40 pro-cent vindt een vaste baan vanuit een uitzendpositie. Een groter aandeel dus dan menigeen denkt. Volgens Stroo-mer is dat met name mogelijk door bedrijven goed te kennen en vooral fysiek aanwezig te zijn. Dat klinkt tamelijk eenvoudig, maar blijkt niet meer zo vanzelfsprekend in de uitzendbranche. ‘Je ziet dat er een terugtrekkende fysieke beweging plaatsvindt bij uitzendbureaus, door-dat er steeds meer via internet gaat. Wij hebben ons ook sterk ontwikkeld op het digitale vlak. De ondernemer kan via internet personeel aanvragen, de status bekijken en planningen doorgeven. Ook de verloning en facturering gaan geheel digitaal. Werkbriefjes bestaan niet meer. Maar tegelijkertijd vinden we de factor mens in het matchingsproces nog steeds

cruciaal. We hebben niet voor niets zo’n driehonderd vestigingen door het hele land.’ In het verlengde van de fysieke aan-wezigheid, richt Tempo-Team zich volgens de directeur ook sterk op de lokale markt. ‘Zaken zijn heel klein te maken. Dat willen ondernemers ook. We hebben een goed fysiek netwerk waar mensen elkaar snel kunnen vin-den. Oprechte interesse is daarbij erg belangrijk. Zonder interesse in elkaar, krijg je niets voor elkaar. Dat leidt al-leen maar tot kortetermijnoplossingen, die weer gauw overwaaien. Daarom verdiepen onze intercedenten zich ook altijd in de historie en toekomst van het bedrijf en blijven zij altijd het aanspreekpunt. Dat vraagt wel wat van ondernemers. Die moeten ons wel een kijkje in de keuken gunnen.’

cRUcIAlE HyGIëNEUitzendorganisaties hebben hun diensten flink uitgebreid. Lokale marktanalyses en opleidingstrajecten zijn daar voorbeelden van. Maar dat betekent niet dat de kernactiviteiten zijn verdwenen. Integendeel. De hygiënefactoren, zoals Stroomer de gestructureerde wervings- en beta-lingsprocessen noemt, zijn cruciaal.

‘de markt zit tegen, maar vraag naar flexibiliteit is groter’

tekst Niels A

chtereekte / foto

grafi

e Maurits G

iesen

Uitzendbureaus

>

14 branchescan 15

Tempo-Team directeur Kees Stroomer

‘De uitzendbranche beperkt zich tegenwoordig niet meer tot ‘piek en ziek’, maar we beschikken natuurlijk wel over een stevige ruggengraat die nodig is om de basisprocessen vloei-end te laten verlopen. Want uiteinde-lijk is een snelle en goede match onze kernactiviteit. Maar als je deze vak-kundige expertise optelt bij de lokale kennis, dan creëer je de mogelijkheid om je samen met je opdrachtgever af te vragen waarom hun bedrijf niet de juiste mensen weet te vinden.’ Een van de manieren om inzicht te krijgen, is het houden van een salaris- benchmark met vergelijkbare bedrij-ven in de omgeving. ‘Wij zullen nooit namen noemen,’ benadrukt Stroomer, ‘maar we kunnen wel kijken hoe je daar in staat, hoe aantrekkelijk je nu bent voor uitzendkrachten. Want vergeet niet dat uitzendkrachten een bijzonder volkje zijn. Ze praten erg veel met elkaar over hun ervaringen en reageren impulsief. Als je als bedrijf een goed imago hebt, dan komen uitzendkrach-ten vanzelf naar je toe om te vragen of ze bij jouw bedrijf kunnen werken.’Het kan dus zeker geen kwaad eens goed na te gaan hoe het bedrijf er op

de arbeidsmarkt voor staat. Tempo-Team kan dit in kaart brengen via een employer branding scan. Stroomer benadrukt ook dat veel ondernemers niet goed weten hoe hun personeels-opbouw eruit ziet en dat terwijl juist de opbouw van grote invloed is op het functioneren van het bedrijf. ‘Dat niet iedereen er overzicht over heeft, is ook wel begrijpelijk, zeker naarmate een bedrijf steeds groter wordt’, zegt Stroomer.

HEldERE ANAlySEMaar door bijvoorbeeld samen met een uitzendbureau te bekijken wat het verloop is, welke kosten werving met zich meebrengt en hoeveel tijd nodig is om nieuwe mensen te vinden en in te werken, krijgt een ondernemer goed inzicht. ‘De kosten die je op deze punten maakt, kun je bijvoorbeeld weer afzetten tegen een vaste pool van specialisten waar je uit kunt putten. Die beheren wij dan voor meerdere bedrijven. Dat is slim omgaan met flexibiliteit én specia-lisme. Zo’n analyse gieten we dan in een rapport van een paar pagina’s, dat helder is.’

Dat betekent niet dat een bedrijf per definitie verplicht is tot het afnemen van een heel pakket aan diensten. Stroomer: ‘Als blijkt dat iemand juist zelf weet hoe hij de juiste mensen kan werven, maar niet de loonadmini-stratie wil voeren, dan kunnen wij dat prima doen. Het belangrijkste is dat je weet waar je staat en wat je moet doen.’

VEERKRAcHtEnige jaren geleden stond bij menig HR-afdeling het onderwerp genera-tiemanagement hoog op de agenda. Tegenwoordig hebben we het over vitaliteit. Welk pad is voor een werk-nemer het beste om te bewandelen zodat hij vitaal en productief blijft? Ook na zijn zestigste. Niet alleen qua gezondheid, maar ook qua interesse en vakkennis. ‘Dat zijn vragen die cru-ciaal zijn en je bij de les houden.’ Aan-sluitend op vitaliteit is kennisborging een actueel onderwerp binnen veel bedrijven. Werken met tijdelijke krach-ten betekent immers ook wisselingen van de wacht. ‘Samen kijken we naar de sleutelfuncties in bedrijven en waar de ervaring en kennis zit. Daarmee adviseren wij bedrijven hoe ze ver-standig kunnen inspelen op de telkens veranderende situaties. Zo versterk je je veerkracht.’De vergrijzing is om meerdere rede-nen een onontkoombaar onderwerp binnen personeelsbeleid. Een ontwik-keling waardoor we op (korte) termijn niet om de oude werknemers heen kunnen. Niet alleen doordat er plan-nen zijn dat we met z’n allen langer moeten doorwerken, maar ook aan-gezien iedereen hard nodig is om de tekorten op te vangen. Stroomer: ‘We werken er met z’n allen hard aan om weer richting een hoogconjunctuur te gaan. Wanneer dat gebeurt, is niet be-kend, maar dat het een keer gebeurt,

staat vast. Alleen ziet de opbouw van het arbeidskapitaal er tegen die tijd geheel anders uit. Dat vraagt om een andere kijk op de arbeidsmarkt. Daarom moeten we vijftigplussers nu echt aan de slag houden. We zien het als onze taak om organisaties duidelijk te maken welke verantwoordelijkheid zij hierbij hebben. Maar uiteindelijk moeten de werknemers zelf ook hun rol pakken. Het is een gedeelde ver-antwoordelijkheid.’

MIXEd tEAMSOuderen zijn niet de enigen die toekomstige tekorten moeten gaan opvangen. Een onderbelichte groep is bijvoorbeeld die van vrouwen tus-sen de 30 en 65. Stroomer: ‘Voor veel vrouwen blijft de weg naar de arbeids-markt lastig, terwijl vrouwen juist vaak betrouwbaar en dienstverlenend zijn. Maar iedereen heeft weleens gehoord van kennis- en ervaringsachterstand en

andere obstakels waar vrouwen tegen-aan lopen als zij willen werken. Die barrières willen wij slechten. Dat doen we bijvoorbeeld met Work4Women, een uitzendbureau dat zich alleen op deze categorie vrouwen richt. Dat kan alleen werken als bedrijven zich ook flexibel opstellen. Veel vrouwen kun-nen bijvoorbeeld niet fulltime werken.’ Een andere groep die tot op heden relatief veel moeite heeft om goed binnen te komen bij bedrijven zijn jonge werkzoekenden. Jammer, vindt Stroomer, want de jonge generatie kan bedrijven goede impulsen geven. ‘Het is wellicht een clichébeeld, maar voor mensen van mijn generatie lijkt het vrijwel letterlijk alsof jongeren kijkend op hun smartphone binnen-komen, die tijdens hun werk niet uit het oog verliezen en kijkend op hun smartphone weer naar huis gaan. Dat is gechargeerd natuurlijk, maar het betekent wel dat je je als bedrijf moet

realiseren dat wensen sterk kunnen verschillen tussen jonge medewerkers en oudere krachten.’ Waar steeds meer bedrijven hun voor-deel mee doen, zijn teams met een grote diversiteit. Mensen met verschil-lende achtergronden die met elkaar leren samenwerken, kunnen elkaar goed aanvullen. Ouderen krijgen daar nieuwe inzichten van en jonge mede-werkers profiteren van de vakinhou-delijke kennis en ervaring. ‘Maar dat kan alleen als we over vooroordelen heen stappen’, stelt Stroomer. ‘Die zijn vaker en hardnekkiger aanwezig dan je denkt. Daarom willen we een lans breken voor onderbelichte groepen en ze onder de aandacht brengen bij bedrijven. Vroeger was een dergelijke MVO-gedachte iets wat vooral bij de grote organisaties hoorde. Je merkt dat ook kleinere bedrijven daar open voor staan. En dat is een belangrijke stap naar de oplossing.’ <

1716 branchescan

‘de weg naar de arbeidsmarkt blijft voor veel vrouwen lastig’

ADVERTENTIEAlgemeen management Arbeidsrecht Arbeidsvoorwaarden Coachend leidinggeven Debiteurenber na de start Effective Leiding Financieel Basisken-nis FinancieelKlantgericht denken en handelen Klantgericht verko-pen Klantvriendelijk telefoneren Liedinggeven en motiveren Marktgericht CommunicerenMiddle management Notuleren Offertes Onderhan-delen Personeelsgesprekken Personeelsmanagement Presenteren Resul-taatgericht vergaderen Succesvol Telefonisch verkopen Vakantierege-lingen Gedragscodes Langer werken Leeftijds terugdringen van verzuim Time Management Train de trainer Verkoop en acquisitie Werving en selectie AAl-gemeen management Arbeidsrecht Arbeidsvoorwaarden Coachend leidinggeven Debiteurenbeheer Doorgroeien na de start Effective Leiding Financieel Basiskennis Financieel management Klantgericht denken en handelen Klantgericht verkopen Klantvriendelijk telefoneren Lie-dinggeven en motiveren Marktgericht Communiceren Middle management Notuleren Offertes Onderhandelen Personeelsgesprekken Personeelsma-nagement Presenteren Resultaatgericht vergaderen Succesvol Telefonisch verkopen Algemeen management Arbeidsrecht Arbeids-voorwaarden Coachend leidinggeven Debiteurenbeheer Doorgroeien na de start Effective Leiding Financieel Basiskennis Financieel management Klantgericht denken en handelen Klantgericht verkopen Klantvrien-delijk telefonerenLiedinggeven en motiveren Marktgericht Communiceren-Middle management Notuleren Offertes Onderhandelen Personeels-gesprekken Personeelsmanagement Presenteren Resultaatgericht vergaderen Succesvol Telefonisch verkopen Vakantieregelingen Gedragsco-des Langer werken Leeftijds terugdringen van verzuim Time Manage-ment Train de trainer Verkoop en acquisitie Werving en selectiesie en overname Bestuurder Achterban Medezeggenschap OR Informatie- en initiatief MR Instemming Beroep Externe deskundigen Arbo Arbeidstijden Vakantierege

Cursusplaatsen door heel Nederland. Ook maatwerk voor groepen en incompany. MKB Cursus & Training is CEDEO-erkend en de partner van MKB-Nederland voor bedrijfsopleidingen.

www.mkbct.nl(015) 219 13 90 • info@mkbct.nl

Wat je vandaag leert, pas je morgen toe!

Functionerings- en beoordelings-

gesprekken moeilijk?

Veel ondernemers en leiding- gevenden zien net als hun mede- werkers op tegen functionerings- en beoordelingsgesprekken. Dat hoeft niet. Bereid u tijdig voor met een praktijkgerichte training Personeelsgesprekken.

MKB Cursus & TrainingBlad: Ondernemer1/2 liggend 175x117

1919

‘ Uitzender wordt talentcoach’bedrijven hebben behoefte aan flexibiliteit, maar het traditionele uitzendbureau heeft zijn langste tijd gehad. als arbeid schaars wordt, verandert de rol van uitzenders.

tekst René B

og

aarts / foto

grafi

e Marcel B

akker

UITZENDBUREAUS WORDEN gezien als barometer voor de economie. Dat belooft weinig goeds. Als gesprekslei-der Wim davidse van het rondetafel-gesprek voorspelt dat het traditionele uitzenden over een paar jaar niet meer bestaat, gaan de deelnemers daar niet keihard tegenin. ‘Misschien zijn uitzenders een uitstervend ras’, zegt directeur timo de Regt van de regionale keten PDZ. Als oprichter Remco Valkman van het in senioren gespecialiseerde NestrX en Mellanie dellaert, franchiseondernemer van de landelijke keten Olympia, wel kansen zien op níeuwe terreinen, valt De Regt hen bij.

Flexibele arbeid wordt steeds be-langrijker, maar de markt voor deta-cheren en uitzenden zal nauwelijks groeien.Davidse is nog niet uitgesproken of Dellaert vraagt of hij zelf achter zijn stelling staat. Davidse glimlacht. ‘Mis-schien wel, misschien niet. Maar het is een feit dat flexibiliteit sinds 2000 belangrijker is geworden. Tijdens de recessie gingen uitzenden en detache-ren harder onderuit dan de economie. Toen die weer opleefde, stegen ze ook weer harder, maar daarna is alles weer helemaal stil komen te liggen. Er is zelfs sprake van krimp. Mijn stelling

is dat we de komende jaren met een stabiele, misschien wel dalende markt te maken hebben.’‘Dat zou kunnen als we niet weten hoe we de stille reserves van de arbeids-markt moeten mobiliseren’, reageert Valkman bedachtzaam. ‘Ik denk echter dat de uitzendbranche op dat terrein een grote rol kan spelen. Dan kunnen wij daar ons voordeel mee doen en groeien.’De Regt: ‘Je ziet nu al dat de markt een beweging aan het maken is, bre-der wordt dan uitzenden alleen. De komende jaren zal er vaker van per-soneel gewisseld worden. Als je daar tussen zit, kun je groeien. De eerste drie jaar zit er nog wel muziek in tra-ditioneel uitzenden, maar als je langer kijkt, moet je concluderen dat uitzen-ders misschien wel een uitstervend ras zijn. Op het gebied van bemidde-ling is voor ons, makelaars in arbeid, voldoende te halen, met diensten als selectie of payrolling. Ik zie overigens nog geen daling bij het uitzenden van professionals. En in de zorg is men

nog helemaal niet gewend extern flex in te huren. Dat begrijpen ze ook nog niet, lijkt het. Ze huren wel zzp’ers in, tegen hogere kosten.’‘Ik ben het wel met jou eens’, zegt Dellaert, knikkend naar De Regt. ‘We moeten op veel bredere schaal meedenken met de klant, niet sec werving, selectie of payrolling. Ik ben nu drieënhalf jaar zelfstandig bezig en werkte daarvoor ook al vijf jaar in deze branche, maar ik merk op míjn markt dat klanten het op prijs stellen als we meedenken over hun flexibiliteit en hoe ze daarmee hun concurrentiepo-sitie in hun eigen eindmarkt kunnen vergroten en kostenrisico’s kunnen verminderen.’Een van de dingen die volgens Del-laert veranderd zijn, is specialisatie. ‘Niet in de zin dat je in alle branches actief bent, maar dat je medewerkers medeverantwoordelijk maakt voor meerdere branches, zodat ze zich daarin kunnen invreten, én nog betere diensten kunnen leveren.’‘De intercedenten professionaliseren, hun verblijfsduur wordt langer’, be-aamt De Regt. ‘Intercedenten worden adviseurs, professionals, in plaats van dozenschuivers.’Als gespreksleider Davidse conclu-deert dat iedereen zijn stelling onder-schrijft dat de uitzendmarkt niet echt

ronde tafel18 branchescanUitzendbureaus

‘Uitzenders zijn een uitstervend ras’timo de regt >

WIM dAVIdSE (45) werkte vanaf 1998 bij het uitzend-concern Vedior en branche-vereniging ABU voordat hij in 2008 zijn eigen bedrijf Dzjeng oprichtte. De bedrijfseco-noom is marktonderzoeker, spreker en strategiecoach, onder meer in de uitzend-branche.

MEllANIE dEllAERt (28) begon acht jaar geleden bij Olympia. Eerst in loondienst, sinds drieënhalf jaar als zelfstandig franchiseonder-nemer. Ze runt een vestiging in Dordrecht, en heeft vijftig tot tachtig uitzendkrachten aan het werk.

tIMO dE REGt (40) werkte acht jaar bij het technisch detacheringsbureau Multec, en vervolgens bij Conclusion. In 2005 stapte hij over naar PDZ. Sinds 2007 is hij alge-meen directeur. PDZ, onder-deel van STAN Partnership, heeft vijf labels en vijftien vestigingen.

REMcO VAlKMAN (41) was jarenlang media-adviseur bij uitgeverij Keesing. Elf jaar geleden richtte hij NestrX op, een uitzendbureau voor 50-plussers. Met zijn ene vestiging in Dordrecht heeft hij nu tachtig man aan het werk.

zal groeien, ontkent Valkman. ‘Mis-schien komt het doordat ik met een specifieke doelgroep werk, en dat de actualiteit toeneemt. Ik bemiddel 50-, 55-plussers’, zegt hij, maar De Regt onderbreekt hem: ‘Dat werkt nu van-wege de krapte. Jij hebt een nieuwe doelgroep aangeboord van mensen die lastig te bemiddelen zijn. Maar feit blijft dat organisaties vanwege die krapte voorbereid moeten wor-den om anders om te gaan met hun personeelscapaciteit. Ze zullen kennis binnen de organisatie op een andere manier moeten managen, omdat ze mensen niet meer zo lang vast kunnen houden. Aan de andere kant verwacht ik dat we ons meer gaan bezighouden met het coachen van talent. Je gaat eerst hier werken, dan daar, dan daar. Waar we nu vooral werken vanuit de behoeften van de klant, zal straks de wens van de flexwerker leidend zijn.’Valkman: ‘In de toekomst gaat de con-currentie tussen bedrijven niet alleen meer over wie de opdracht acquireert, maar wie de capaciteit en expertise heeft om het uit te voeren.’

door de aanstaande krapte op de arbeidsmarkt, zal de markt voor uitzenden verdwijnen.‘Dat denk ik echt’, zegt De Regt op de stelling van Davidse. ‘We maken nu gebruik van mensen die werkloos op straat lopen. 60 tot 70 procent van de mensen die wij nu aan het werk helpen, is direct beschikbaar. Die zijn er over tien jaar niet meer. Te-gelijk neemt flex toe, want dat is wat bedrijven nodig hebben. Als branche vullen wij straks de gaten met gaten. Ik plaats ergens iemand die ik bij jou weghaal. En heb jij dan behoefte aan iemand? Dan haal ik die weer elders vandaan.’Valkman: ‘Wij zullen partijen bij elkaar moeten brengen. Voor ons is er een toekomst als we de flexibele schil van bedrijven weten te organiseren. We worden een verlengstuk van de HR-af-deling, waarbij ook wij op onze beurt soms anderen zullen inschakelen.’Davidse: ‘Ik weet uit eigen onderzoek dat algemeen uitzenden het moeilijk heeft in tijden van krapte, maar dat gespecialiseerd uitzenden dan juist floreert. Daar liggen dus, afhankelijk van je huidige positie, bedreigingen of kansen.’

Ondanks de stagnerende econo-mie en de gestegen werkloosheid blijft het moeilijk goede mensen te vinden.

‘Zeker. De goede mensen blijven zit-ten’, zegt Dellaert, terwijl de anderen instemmend knikken. ‘Wij hebben daar ook een functie’, vult De Regt aan. ‘Wij kunnen stimuleren dat het aantal specialisten toeneemt. Jonge-ren hebben geen zin om een vak te kiezen als timmerman, bakker of me-taalbewerker.’ Valkman knikt, en zegt: ‘Maar bedrijven moeten ook flexi-beler worden. Als je uit een andere branche komt, is het heel moeilijk om ergens voet aan de grond te krijgen. Wanneer je met een tekort aan per-soneel te kampen hebt, is het niet vol te houden dat nieuwe mensen uit de eigen sector moeten komen.’De Regt is het daar niet helemaal mee eens. ‘We kunnen allemaal do-zen op de band zetten en stickeren, maar we kunnen niet allemaal een kozijn in elkaar timmeren. Schoon-maken kun je in een dag leren, maar verpleegkundige handelingen niet. Er ligt een kans voor ons om die oplei-dingen mee op te pakken.’Als Davidse, terugkomend op de op-merking van Dellaert, vraagt waarom een specialist zijn vaste baan zou willen opgeven, antwoord De Regt: ‘Ruimte, ruimte, ruimte. Dat is voor een specialist die overal aan de slag kan belangrijker dan een baas die zegt waar en wanneer hij wat moet doen. Die specialist wil zelf beslissen of hij in de zomermaanden full time

20 branchescan

nog interessanter is.’ Dellaert knikt. ‘Maar ze hebben er, en dat begrijp ik wel, moeite mee dat uit handen te geven.’

Naast de vier grote uitzendcon-cerns is er nog voldoende ruimte voor kleine organisaties.‘Zeker’, zegt Dellaert. Olympia is weliswaar de vijfde uitzendketen van Nederland, maar heeft vanwege het werken met franchiseondernemers veel kenmerken van een kleinschalige onderneming. De Regt: ‘Als je naar lokale ondernemersbijeenkomsten gaat, zie je daar wel de lokale flex-ondernemer, maar zelden vertegen-woordigers van de grote concerns.’ Dellaert: ‘Terwijl ze wel lid zijn van die ondernemersclub. Ik ben dat ook.’Davidse: ‘Ze wonen ook vaak in een andere stad.’ Dellaert knikt. ‘Ik woon in dezelfde stad. Dat wordt gewaar-deerd.’ De Regt: ‘Je bent een local hero.’Als Davidse vraagt of de deelnemers weleens klanten aan de vier grootste ketens verliezen, zegt De Regt: ‘Inte-gendeel. Het komt vaak voor dat ie-mand me voor een gesprek uitnodigt, omdat het met de andere aanbieder niet lekker loopt. Vanmorgen nog, zelfs.’ Dellaert: ‘Ik wou precies het-zelfde zeggen. Bij die grote bedrijven wisselen de contactpersonen nogal eens. Daar houden klanten niet van.’De Regt: ‘Uit het oogpunt van kostenbesparing sluiten veel grote concerns vestigingen en doen ze vaker elektronisch zaken. Dat doe je vanwege winstmaximalisatie. Ik vind juist dat je nu al je winkels open moet houden om de relatie vast te houden. Dat werkt. Bij de vorige economische opleving, die maar negen maanden duurde, ging het bij mij meteen goed, terwijl concurrenten als het ware de ramen eerst nog moesten schoonmaken.’Valkman herkent dat. ‘Het blijft men-senwerk.’

Innoveren is een voorwaarde voor succes.De deelnemers beamen dat meteen,

maar Davidse wil vooral weten waar die innovatie zit. Eerst worden voor de hand liggende dingen genoemd, als het gebruik van social media en database-management. ‘De crea-tiviteit zit hem in het onderhouden van je netwerk, weten wat je waar vandaan haalt en tegen welk tarief. En welke looptijd je nodig hebt’, zegt De Regt. ‘Als je chauffeurs nodig hebt, moet je iemand nemen die nu bijrijder is.’ Davidse: ‘Niet op cv zoeken, maar op potentie, dus.’ De Regt knikt. ‘Je moet weten waar je doelgroep zit. Weten waar je iemand drie jaar geleden hebt geplaatst en waar die nu behoefte aan heeft.’Valkman: ‘Innoveren betekent ook aansluiten bij je doelgroep. We hebben nu nog veel babyboom-managers, die klagen dat hun jonge medewerkers teveel Facebooken. En tegen die jongeren zeggen dat ze dat maar na vijf uur moeten doen. Dan denkt zo’n jongere: “Ja hallo, opa, je vergeet dat ik die offerte gisteravond hebben zitten uitwerken”.’ De ande-ren knikken. Dellaert: ‘En ze vergeten dat die jongen een leuke opdracht meteen doortwittert.’Dellaert wijst erop dat de locatie waar het gesprek plaatsvindt ook innovatief is: een uitzendbureau midden op een industrieterrein, in plaats van in een druk bezochte win-kelstraat. ‘Dat kan, omdat je minder focust op inloop en omdat je je bu-reau online hebt ingericht.’‘Het kan ook andersom’, lacht de Regt. ‘Ik heb pas een winkel geopend in een klein pandje middenin de bin-nenstad van Haarlem. Niet zozeer vanwege de inloop, meer omdat mijn medewerkers dat zo fijn vinden. Dan kunnen ze tussen de middag winke-len. Daardoor vinden ze mijn bedrijf leuker en blijven ze langer bij me werken. En dat vinden opdrachtge-vers weer fijn.’ <

bezig is, of dat hij liever in de avond-uren werkt.’‘In de zorg’, zegt Valkman – terwijl hij even wordt onderbroken door De Regt die opmerkt dat zzp’ers die flexibiliteit dáár al opeisen – ‘in de zorg zouden wij dat kunnen facilite-ren. Of een traject ontwikkelen voor mensen die een carrièreswitch maken en in de zorg willen werken.’‘Maar opleiden in de zorg kost een hoop geld’, werpt de Regt tegen. ‘Nu betalen instellingen dat nog, maar die zijn ook gekke henkie niet. Zodra ze iemand hebben opgeleid, zien ze die als zzp’er aan de slag gaan. Misschien moet er iets als bij artsen komen, die ook voor hun eigen oplei-ding betalen. Of instellingen leiden mensen op, maar verplichten ze om de eerste drie jaar elke week 24 uur van hun tijd beschikbaar te stellen.’Dellaert: ‘Het speelt niet alleen in de zorg. Ook in de technische branches is het moeilijk om goed personeel te vinden. Ik merk dat het moeilijk is’, en dan kijkt ze even naar Valkman die er eerder iets over zei, ‘om opdrachtge-vers te overtuigen van de capacitei-ten van kandidaten die ik aandraag. Als er een match van 90 procent is, wachten ondernemers soms liever een jaar totdat er iemand met een match van 100 procent is. Ik zie dat die klanten nog niet onderkennen dat er op sommige plaatsen schaarste is.’

Het midden- en kleinbedrijf wordt door de uitzendbranche over het hoofd gezien.De deelnemers kijken elkaar even verbaasd aan. ‘Nee hoor’, zegt De Regt, ‘ik haal het grootste deel van mijn omzet bij het mkb.’ Dellaert vult aan dat zij bijna alleen maar mkb-klanten heeft. De Regt: ‘Ik zie wel dat de grote jongens, die altijd volumecontracten met de grote par-tijen afspraken, vanwege de malaise nu onze kant opkomen. Dat leidt tot erosie van de marge.’Valkman: ‘Als het gaat om payrolling zie ik dat grote bedrijven die stap al wel gezet hebben, maar mkb-be-drijven nog niet. Terwijl dat voor hen

‘de goede mensen blijven zitten’Mellanie dellaert

2121

‘We worden verlengstuk van Hr-afdeling’remco valkman

2322 business Case

tekst Annem

arie Buitelaar / fo

tog

rafie M

arktplaats Zakelijk

BOMENENZO.NlJanDirk van de Bijl en zijn vrouw Pieternella de Jong runnen een boom-kwekerij en telen voornamelijk bomen op tot ongeveer drie jaar. Deze bomen werden enkel verhandeld aan andere boomkwekerijen. Toen deze handel drie jaar geleden fors terug-liep, zijn de telers gaan kijken naar online mogelijkheden. Met behulp van Vistaprint is Bomenenzo.nl als een-voudige webshop gestart in 2009 en levert nu bomen rechtstreeks aan de particulier. De stap naar het internet bleek een gouden greep en inmiddels is de site geprofessionaliseerd.

UItdAGING•Anderemarktbedienen• Onlinevindbaarzijnvoor

particulieren

RESUltAAtDe kwekerij, die eerst volledig gericht was op de handel naar

andere kwekerijen, heeft dankzij de webshop een grote wending ge-kregen. ’Wij telen nu meer gericht op de particulier’, vertelt JanDirk van de Bijl. De online bomenwinkel adverteert online om vindbaar te zijn voor de particulier. ’Door de inzet van online marketing steeg onze omzet explosief en hebben we inmiddels een grote klanten-kring opgebouwd. In 2011 hebben we hierdoor zelfs de helft meer leibomen verkocht dan in 2010 en we groeien nog iedere dag.’ De kwekerij van JanDirk is speciaal op zaterdag geopend voor particu-lieren die de bomen eerst willen zien en voelen. ‘Voor die groep vinden we het belangrijk dat ze de mogelijkheid hebben om onze kwekerij te bezoeken. We merken dat klanten dit ook prettig vinden en zo meer gevoel bij de boom of plant krijgen.’

AMBItIESJanDirk en Pieternella zijn blij dat ze de stap naar de online winkel hebben genomen. ‘Soms lijkt een webwinkel opstarten een hele grote stap. Mensen denken dat je enorme investeringen moet doen. Wij zijn begonnen met een simpele site en online adverteren. Dit heeft ons veel gebracht. Als wij dit niet hadden gedaan, weten we niet of ons bedrijf nog had bestaan’, legt JanDirk uit. Inmiddels heeft de kwekerij een vaste medewerker in dienst en werkt een tweede medewerker op basis van een nul-urencontract. ‘We heb-ben nu de ambitie om binnen twee jaar een grotere locatie aan te kopen om meer producten aan te kunnen bieden en een grotere naamsbe-kendheid te krijgen.’

Tip van Pieternella: begin met een simpele site en online adverteren.

Online ondernemenConsumenten willen altijd en overal kunnen winkelen, waardoor de grenzen tussen offline en online vervagen en steeds meer nederlanders zowel in de fysieke winkel als via het web shoppen. Consumenten starten hun zoektocht steeds vaker online en daar waar je klant is, moet je als ondernemer ook zijn. dat online ondernemen een kwestie van doen is, bewijzen de verschillende cases van webwinkels. bezoekers genereren is een van de belangrijkste dingen om te slagen. Wie niet gevonden wordt, verkoopt niet. drie online ondernemers over hun uitdagingen.

ZOMERZOEN.NlDe jaarlijkse collectie kindermeubelen en speelhuisjes van Angeliek Nelissen, ondernemer in de woonbranche sinds 2003, begon zo’n drie jaar geleden tijdens de tweede zwangerschap met een schets van een pipowagen. Inmid-dels heeft Angeliek een goedlopende webshop en een net nieuw opgele-verde showroom van 700m2. Hiervoor wilde Angeliek wel bereik en bekend-heid creëren en is gaan kijken welke mogelijkheden er waren om haar producten aan de man te brengen.

UItdAGING• Kindermeubelenverkopenvia

internet• Bekendheidgenererenvoor

producten en showroom

RESUltAAtHet inzetten van online advertenties via Admarkt van Marktplaats Zakelijk alleen al zorgt voor zo’n 90 procent van de bezoekers aan de showroom en leverde buitenlandse klanten op. ’Door het succes van onze collectie en het enorme bereik via online ad-verteren komen onze klanten uit het hele land. De omzet van Zomerzoen is in 2011 is verdubbeld ten opzichte van 2010.’Het succes van het online adverteren gaat zelfs over de landsgrens, met klanten uit België, het grensgebied

met Duitsland en in Andorra en Spanje. ’In het najaar 2011 werd ik gebeld door de directeur van de VVV in Andorra. Die had onze pipowagen op Marktplaats gezien. Inmiddels staat er een aantal pipowagens in de tuinen van de vakantieverblijven die verhuurd worden en kregen we meer aanvragen uit Andorra. Ook hebben we in Spanje een aantal leveringen gedaan.’

AMBItIESDe producten van Zomerzoen worden in Nederland, maar ook in zeven Europese landen zo goed ontvangen

dat er momenteel op een perceel van bijna 1200 m2 een nieuwe showroom wordt gebouwd. ’Daar heb ik de ruimte om 22 kinderkamers te sho-wen en een kabouterbos. Daarnaast heb ik sinds deze zomer een eigen verkoopkantoor in Hamburg voor de Duitse markt. Maar in de komende jaren breid ik graag internationaal verder uit en ik ben onlangs gestart met een compagnon met de webwin-kel www.allesvoorkidsveiling.nl.’

Tip van Angeliek: juist met een klein marketingbudget kun je met online adverteren snel resultaat halen.

24 business Case

SBSUPPly.NlDe achttienjarige Sander Berend-sen besloot anderhalf jaar geleden zijn interesse in e-commerce en zijn persoonlijke interesse in Apple te combineren en startte daarom naast zijn school een webshop in Apple accessoires. ’Hiervoor heb ik me veel ingelezen in vakbladen om alle facetten van online onder-nemen te leren kennen, tot in de kleinste details. Om te beslissen van welke webwinkelsoftware ik bijvoorbeeld gebruik wilde maken maar ook om meer te weten te ko-men over zoekmachineoptimalisa-tie. Om zodoende onderscheidend te kunnen zijn van de concurrent.’

UItdAGING•Bereikendoelgroep•Runnenwebshopzonderervaring

RESUltAAtSander is zijn webshop SB Supply Europe gestart met behulp van het Magento systeem, vanwege de vele mogelijkheden die Magento biedt. Inmiddels is SB Supply Eu-

rope uitgegroeid tot een succesvol bedrijf met een breed assortiment Apple-accessoires en een Belgi-sche en Duitse shop. ’In België gaat het zelfs zo goed dat we ons daar nu ook moeten vestigen.’ In 2011 heeft SB Supply Europe elfduizend bestellingen verwerkt en 750 fysieke afhaalpunten in Nederland kunnen realiseren. ‘We zagen dat onze doelgroep op Marktplaats zit en de site is daarom voor ons een succesvol verkoopkanaal voor de Neder-landse markt.’ De successen mede dankzij online adverteren, geven de mogelijkheid om processen uit te besteden, zodat hij zijn bedrijf kan blijven combineren met zijn studie International Business Admi-nistration (IBA) in Tilburg. ‘Onlangs is ons nieuwe distributiecentrum in Rotterdam geopend en besteed ik de marketing en logistiek deels uit. Dat geeft ook ruimte om mijn bedrijf te blijven combineren met mijn studie.’ Sander zet verschillende sociale

media in. ‘Sociale media gebruik ik om SB Supply verder bekend te maken en houden. Facebook zet ik in om geïnteresseerden meer te vertellen over de producten, maar ook maak ik gebruik van bijvoor-beeld LinkedIn en Hyves.’

AMBItIESDe jonge internetondernemer richt zich voorlopig nog op de Apple-accessoires maar is nog niet uit-gegroeid. ‘Voor de zakelijke markt zijn we eerder dit jaar gestart met SB Supply Zakelijk en we worden premium MacLocks reseller; bevei-ligingsaccessoires voor Apple-pro-ducten. Daarnaast geeft het nieuwe distributiecentrum in Rotterdam nu mogelijkheden om grotere volumes te verwerken.’

Tip van Sander: Investeer je winst zoveel mogelijk in je bedrijf.

Auteur Annemarie Buitelaar is hoofd Admarkt van Marktplaats Zakelijk.

2726 Marktveroveraar

‘in de installatiesector stromen geen nieuwe mensen in. een drama’

2727

De vuist van Uneto-VNI tien jaar geleden fuseerden de brancheverenigingen voor de elektrotechnische ondernemingen (Uneto) en de installatiesector (vni). volgens directeur titia Siertsema heeft de bedrijfstak oplossingen voor zorg, milieu en veiligheid.

tekst Henk D

illing / fo

tog

rafie M

ark van den B

rink

UNETO-VNI KENT 5000 leden met samen ruim 135.000 werknemers. Het overgrote deel, circa 4500 bedrij-ven, telt minder dan 25 werknemers. Het aandeel grotere bedrijven is gering, maar deze categorie bepaalt wel 30 procent van de werkgelegen-heid in de sector. Bekende namen zijn onder meer Imtech, Cofely, Unica, Expert en BCC. Titia Siertsema (55), die na de jaarwisseling Marcel Engels opvolgt als voorzitter van Uneto-VNI, is trots op het vertrou-wen van de leden, tien jaar na de samenvoeging van de beide bran-cheverenigingen. ‘We hebben hard gewerkt aan onze dienstverlening en dat heeft vruchten afgeworpen voor de hele sector. En door de grotere achterban is onze stem belangrijker geworden, zowel naar de politiek als naar onze partners in de bouwkolom. Zonder het vertrouwen van onze leden was dit niet gelukt. Zij beseften dat twee brancheverenigingen in dezelfde sector zich hoe dan ook ten koste van elkaar moeten profileren. Door samenwerking kun je pas echt een vuist maken.’

Met de fusie kwam er een einde aan de bescheidenheid? ‘Zo kun je dat wel zeggen. Wij hebben erg ons best moeten doen om gezien te worden. En dat lag voor een deel

aan onze bescheidenheid. Het past ook wel een beetje bij het karakter van onze branche. De mentaliteit van mou-wen opstropen, niet kletsen, aan de slag. Maar we hebben wel degelijk iets te vertellen. In de samenleving neemt onze sector een steeds prominentere plaats in. Installaties bepalen comfort, duurzaamheid, energiebesparing. En dan praat je niet alleen over de gebouwde omgeving, maar ook over de industrie en de scheepvaart. Verder kunnen technische ondernemingen oplossingen bieden voor maatschap-pelijke vraagstukken. Denk aan de be-taalbaarheid van de zorg, een schone leefomgeving, mobiliteit, veiligheid en kantorenleegstand.’

Hoe toont u die kwaliteiten? ‘We zijn een campagne gestart: “De techniek achter Nederland”. Met een serie op RTL Z, een boek en een web-site laten we zien wat we kunnen en wat er mogelijk is. De handicap is dat techniek niet altijd zichtbaar is. Vaak is het weggestopt. En als een onderne-mer trots vertelt wat hij heeft gedaan, dan is het vaak te technisch voor de doorsneeconsument. Voor de buiten-wereld is het handiger dat je op een minder abstract technisch niveau laat zien waartoe je in staat bent. Daarom heeft de campagne ook een populair wetenschappelijk karakter.’

Wat merken installateurs van de crisis? ‘Dat hun opdrachtgevers, vaak de aannemers, failliet gaan. Ze krijgen dan niet voor hun werk betaald. De banken zijn terughoudend en ver-volgens komt een installateur in de problemen, terwijl hij wel opdrachten heeft. Toch houden de meesten het hoofd boven water. Bijvoorbeeld door onderhoudswerk en renovatie in de gebouwde omgeving. Nieuwbouw is uit beeld verdwenen. Het is allemaal minder, maar in de cijfers zien we niet zo’n groot drama als in de bouw. Een drama is wel dat er in de installatiesec-tor geen nieuwe mensen instromen. Je ziet de hele populatie ouder worden. Bedrijven zijn nu niet in staat om jon-geren een plaats te geven.’

Hoe gaat de elektrotechnische de-tailhandel om met internet? ‘Er zijn veel vragen. Bestaan winkels straks nog? Hoe trek je de internet-koper je winkel weer in? Het goede nieuws is in ieder geval dat computers en gadgets vooral door mannen wor-den gekocht. En die kopen het liefst in een winkel. Maar de vanzelfsprekend-heid dat je naar de winkel gaat om iets te kopen, die is verdwenen. Toch moet je de klantenbinding overeind zien te houden. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van de mogelijkheden van >

titia siertsema:26 Q&a

internet. Denk aan het presenteren van een grotere voorraad, waardoor de consument meer keuze heeft. Die optie kun je combineren met advies op de winkelvloer en met service. Bij dat laatste valt te denken aan het in-stalleren van het apparaat bij de klant thuis. De beleving van de consument wordt belangrijker. Het moet leuk zijn om je winkel te bezoeken. Of dat nou in de winkelstraat is of op internet.’

Hebt u een gouden tip?‘Allereerst moet er op korte termijn duidelijkheid komen over de hypo-theekrenteaftrek. De markt zit nu op slot, maar er zijn tienduizenden starters en jonge gezinnen die willen verhuizen. Als de consument weet waar hij aan toe is, komt de woning-markt weer in beweging. Dat levert niet alleen werkgelegenheid op in de nieuwbouw, maar ook in de renovatie. En verder: door vol in te zetten op energiebesparing en verduurzaming. Wij blijven roepen dat het rendabel

is, maar mensen durven nauwelijks geld uit te geven en te investeren. Daarom is het Energiebesparingfonds zo belangrijk. Tegen een lage rente kun je hier geld lenen voor energie-besparende maatregelen, die je al vrij snel terugverdient in de vorm van een kleinere energierekening. Dat is goed voor de consument, voor het milieu en voor onze sector. Ook een andere benadering van de zorg kan leiden tot betere tijden. Als mensen langer thuis kunnen wonen, dan bespaart dat de kosten van een zorginstelling. Met een aantal technische aanpassingen maak je een woning levensloopbestendig. In samenwerking met deskundigen vanuit de ouderenzorg hebben we in Woerden modelwoningen ingericht waarin technische innovaties op het gebied van elektrotechniek, klimaat-techniek en sanitair zijn toegepast. Elke woning voldoet aan verschillende behoeften en wensen van mensen met een beperking of fysiek ongemak. Wij gaan daar met leden naartoe, maar ook met stakeholders, waaronder de politiek. Energiebesparing, aange-paste zorg: technisch kan het allemaal. Laten we nou de discussie stoppen dat we moeten wachten op een inno-vatie. Die innovatie ís er. We moeten gewoon de volgende stap zetten: het businessmodel en de financiering.’

Waar moet het naar toe?‘We hebben ontwikkelingen en trends, zoals vergroening, duurzaamheid, energiebesparing en anders werken, vertaald naar kansen voor onze sector. Zo is de energiemarkt een aantrekke-lijke markt voor installateurs. Wij heb-ben de kansen in kaart gebracht, maar ook wat het betekent voor het busi-nessmodel van de installateur en voor zijn kennis en vakmanschap. Hetzelfde doen we nu met zorg. Je probeert je leden te verwonderen, te inspireren en te ondersteunen.’

Wat vindt u ervan dat er voortaan boetes worden opgelegd als een energielabel bij de overdracht van een gebouw of woning ontbreekt? ‘Daar zijn we blij mee. Wij pleiten al

lang voor een energielabel, net als in andere Europese landen. Wij verwach-ten dat het energiebewustzijn dankzij een verplicht energielabel fors zal toenemen. Hierdoor gaan woning- en gebouwbezitters de komende jaren op grote schaal energiebesparende maat-regelen nemen. Zij gaan profiteren van een fors lagere energierekening en de CO2-uitstoot wordt drastisch omlaag gebracht. Dat is winst voor het milieu en winst voor de werkgelegenheid in de technische installatiebranche.’

Bent u zelf ondernemer geweest? ‘Nee. Na een jaar econometrie ben ik overgestapt naar bedrijfseconomie en daarna ben ik aan het werk gegaan als controller. Ik kom ook niet uit een ondernemersgezin. Wel uit een ondernemend gezin. Mijn vader had leidinggevende functies. Eerst op zee, later bij de overheid. Daarnaast heeft hij altijd iets in het verenigingsleven gedaan. Mijn moeder was actief in politieke functies. Bij ons was het van-zelfsprekend dat je hard werkt, dat je iets voor de samenleving betekent en dat je respect hebt voor mensen. Dat zijn waarden die ik koester. Ik wil me inzetten voor de maatschappij met de talenten die ik heb. Niet alleen betaald in mijn functie bij Uneto-VNI, maar ook onbetaald als penningmeester van de Start Foundation. Dat is een organisa-tie die mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt helpt.’

Welke ervaring heeft u gevormd? ‘Geloof het of niet, maar ik was heel lang een bescheiden, stil meisje. Op mijn negentiende moest ik als penningmeester van een politieke jongerenorganisatie de begroting verdedigen voor een zaal van vijfhon-derd man. Die zaal kreeg ik tot mijn grote verwondering op mijn hand. Op dat moment realiseerde ik me dat ik mensen aan me kon binden en kon inspireren en motiveren.’

Wat is het beste advies dat u ooit hebt gekregen?‘Dat je pas goed kunt zijn voor ande-ren, als je zelf goed in je vel zit.’ <

‘Milieu- en zorgproblemen? techniek lost het op’

28 Q&a

Hello, we are jointhepipe.org, a community of tap water drinkers. Become more sustainable and invite all the people in your company to drink tap water only. With the proceeds of our bottles and tap stations you support our dream to bring drinkable water to those without. Join us now! Call 020 7942294 or email esther@jointhepipe.org

SAY ‘NO’ TO BOTTLED WATER

30 Marktveroveraar Oprichter Daphne Tuijn en Helga Daling, Mei Boutique / Vestigingsplaats Amsterdam / Opgericht 2010 / Aantal medewerkers 3 (en 1 stagiair) /

Omzet geheim / Winst ‘winstgevend eind 2012’

tekst Annette P

osthum

/ foto

grafi

e Maurits G

iesen

UITERAARD zijn ze piekfijn ge-kleed en dragen ze altijd hun zelf ontworpen schoenen. ‘We zijn ons eigen marketinginstrument en uit-hangbord’, zegt Daphne Tuijn (27). Samen met haar zakenpartner Helga Daling (31) begon ze in mei 2010 Mei Boutique. Hier kunnen vrouwen zelf online en tijdens ‘shoe events’ hun eigen pumps ontwerpen. Kleur, model, materiaal, hoogte van de hakken, versiering - alles is mogelijk. Het idee ontstond in Hong Kong, waar Tuijn voor haar werk verbleef. Tijdens het winkelen, stuitte ze op een schoenenzaak waar de klanten hun eigen schoeisel konden ontwer-pen. ‘Een briljant idee. Iedere vrouw kent wel het probleem dat ze niet de juiste schoenen kan vinden bij een bepaalde outfit of dat het allemaal gewoon net niet klopt. Die frustratie kende ik ook. Toen ik dat winkeltje zag, dacht ik: dat moeten we ook in Nederland hebben.’Een website was geboren en samen met Daling begon ze met workshops

bij mensen thuis. Vorig jaar werden ze maandenlang gevolgd door een cameraploeg van het NET5-programma ‘Ik begin’. De uitzending in januari was mooie reclame voor de dames. ‘We werden meteen gebeld door bedrijven of we langs konden komen.’

3d ONtWERPAl snel bleek dat vooral de work-shops bij bedrijven en vrijgezellen-feestjes goed liepen. Daling: ‘Vrou-wen vinden het toch fijner om zoiets onder begeleiding te doen. Die kun je niet geven via een website. Bo-vendien willen ze de schoenen ook passen.’ De website, waar de klant via een driedimensionaal model in een handomdraai een schoen kan ont-werpen, is nu vooral belangrijk voor de herhaalbestellingen, vertelt Tuijn. ‘Dat hadden we in het begin niet gedacht. De verkopen via de web-winkel zijn goed voor ongeveer 11 procent van de omzet.’

De schoenen worden gemaakt in Hong Kong, waar Mei Boutique een kwaliteitscontroleur in dienst heeft. Na zes weken kan de klant haar zelf ontworpen schoenen aantrekken, met haar naam in de binnenkant van de schoenen gegraveerd. ‘Het kopen van schoenen maakt een bepaald gelukstofje aan in de hersenen van vrouwen. Zelfs meer dan bij het eten van chocola. Dat blijkt uit onder-zoek,’ stelt Daling. De jonge ondernemers hebben de afgelopen twee jaar nog parttime moeten werken naast het opstarten van hun bedrijf. ‘We hebben ervoor gekozen om niet te beginnen met een grote lening, maar zelf te inves-teren’, aldus Tuijn. ‘Daarom duurt het allemaal wat langer. Maar we hebben onze banen opgezegd en binnenkort zijn we fulltime bij het bedrijf actief.’ Eind 2012 is Mei Boutique winstge-vend, zo denkt het duo. ‘We hebben internationale ambities’, zegt Daling. ‘En ja, wie weet worden we nog wel een beursgenoteerd bedrijf.’ <

‘ Schoenen maken nog meer los dan chocola’elke vrouw op de wereld haar eigen, unieke paar pumps. dat is het ultieme doel van de oprichters van Mei boutique, waar vrouwen exclusieve high heels zelf kunnen ontwerpen.

3333

IEDEREEN KENT ZE: de bakkerij aan de overkant die door de hele familie wordt gerund en de cafetaria waar zowel vader, moeder als het nage-slacht de frieten staan te bakken. Maar ook grote bedrijven als Bavaria en schoonmaakbedrijf Asito worden aangestuurd door een familie. Fami-liebedrijven vormen een belangrijk onderdeel van het bedrijfsleven: bijna 70 procent van de Nederlandse be-drijven is in handen van een familie. En familiebedrijven zorgen voor ruim 52 procent van het Bruto Nationaal Product, zo blijkt uit onderzoek van Nyenrode Business Universiteit. Dat ze de motor van de economie wor-den genoemd, lijkt daarmee dan ook wel gerechtvaardigd.Een kenmerkend aspect van fami-liebedrijven is de hoge mate van betrokkenheid. Regelmatig pompt het management namelijk eigen vermogen in het bedrijf. Daardoor liggen de verhoudingen toch anders dan bij ‘normale’ bedrijven en voelt het management zich doorgaans ook meer betrokken.

cRISISBEStENdIGOpvallend is het succes van fami-liebedrijven tijdens de crisis. Uit onderzoek van Nyenrode Business

Universiteit en Baker Tilly Berk blijkt dat zij tegenslagen en periodes van economische malaise beter doorstaan dan niet-familiebedrijven. ‘Dat komt onder meer doordat fami-liebedrijven verder vooruitkijken en conservatiever financieren’, verklaart Bob de Kuyper, partner bij Bakkenist. ‘Het klinkt wellicht generaliserend, maar die verschillen zijn daadwerke-lijk aanwezig. Als ondernemersfamilie houd je immers rekening met de volgende generatie.’ En dat verklaart volgens De Kuyper ook waarom fami-liebedrijven de crisis beter doorstaan. ‘Wie veilig financiert, ondervindt in moeilijke tijden nu eenmaal minder zware klappen.’Toch ziet Cees Goosen, directeur Van Lanschot Private Office, ook dat familiebedrijven voor de uitdaging staan de financiële stroom op gang te houden. ‘Ook zij hebben te lijden onder de terughoudendheid van ban-ken ten aanzien van financiering.’ En

natuurlijk onder de crisis. Veel familie-bedrijven, met name bouwbedrijven, verkeren nu in zwaar weer. En in moeilijke tijden doen zij wat andere bedrijven ook doen: ze gaan op zoek naar alternatieve vormen van finan-ciering en doen bijvoorbeeld een beroep op informal investors, private equity of op de vorige generatie.

lANGERE AdEMHoewel veel familiebedrijven hard werken aan hun imago, staan ze vaak bekend als conservatief en oubollig. Zo reageren niet-familiebedrijven doorgaans sneller op tegenslagen. Zij voeren volgens Goosen bijvoorbeeld al na een paar maanden waarin het rendement lager is, kostenbesparin-gen door, terwijl familiegestuurde ondernemingen een lager rendement doorgaans voor lief nemen.Ook Hans Wilton, eigenaar van fami-liebedrijf Wilton Investment Services, herkent de geduldige houding van familiebedrijven. ‘Die duurzaam-heid levert een belangrijke bijdrage aan de economie. Want dankzij die houding hebben familiebedrijven een groot deel van de crisis relatief eenvoudig doorstaan. Ik chargeer natuurlijk enigszins, maar ze hebben nu eenmaal een langere adem.’

tekst Suzanne Wijers / illustratie B

as van der Scho

t

Familiebedrijven mogen dan een stoffig imago hebben, ze hebben de crisis beter doorstaan dan andere ondernemingen. Hoe flikken ze dat en waarin onderscheiden zij zich van andere bedrijven? en waar dreigt het gevaar?

Familieondernemingen kijken mis-schien wat meer de kat uit de boom en zijn doorgaans terughoudender als het gaat om innovaties en ont-wikkelingen. Zo bleek uit de Van Lanschot Familiebedrijven Barometer dat familiebedrijven groeikansen door het gebruik van internet en sociale media laten liggen. Maar ook op andere vlakken zoals uitstraling en imago hebben familiebedrijven niet het imago snel en flitsend te zijn. Daar staat tegenover dat er minder lagen in het bedrijf aanwezig zijn waardoor familiegestuurde onder-nemingen wel bijzonder snel kunnen schakelen zodra een concept bewe-zen is. Wilton: ‘De DGA is enerzijds eigenaar, maar ook onderdeel van de generatie die de vruchten plukt van de onderneming en die tevens het bedrijf klaarstoomt voor de toe-komst. Dan denk je wel drie keer na voordat je je tijd en energie steekt in iets wat mogelijk louter een hype blijkt te zijn.’

Een heikel punt binnen familiebedrij-ven is de overdracht, het moment waarop de eigenaar het stokje over-draagt aan de volgende generatie. Dat kan een van de kinderen zijn, maar ook neven en nichten. Tegen-woordig gebeurt het bovendien steeds vaker dat meerdere kinderen samen het bedrijf aansturen. Het aanwijzen van de opvolger en de verdeling van zaken als leiding, aan-delen en zeggenschap maken het voor de DGA niet eenvoudig.

PROFESSIONElE OVERdRAcHtDe Kuyper: ‘Familiebedrijven den-ken nu beter en langer van tevoren na over opvolging, opleiding en de rolverdeling. Ze bereiden zich beter voor. Die professionalisering zie ik overigens over de gehele linie. Ze onderzoeken hoe ze toezicht en governance beter kunnen inrichten. Een mogelijkheid is bijvoorbeeld het instellen van een Raad van Commis-sarissen, die idealiter niet alleen uit

familieleden en vrienden bestaat. Een goede raad behoedt je voor overhaaste beslissingen en is goed voor alle stakeholders.’Een eerlijke verdeling bij bedrijfs-opvolging lijkt niet te bestaan. Je kunt alle kinderen wel een gelijk deel geven, maar is dat eerlijk als de een harder werkt dan de ander? Of als de een meer kwaliteiten in huis heeft dan de ander? Een goede verdeling van leiding, aandelen en zeggenschap is bij familiebedrijven dan ook essentieel. ‘Want de eige-naar wil misschien wel investeren, wat ten koste gaat van het dividend. Maar als zijn broer of zus lekker op vakantie wil, heb je de poppen aan het dansen’, vertelt Wilton. Hij pleit dan ook voor het vastleg-gen van de spelregels. ‘Beursgeno-teerde bedrijven moeten voldoen aan allerlei regels en leggen prak-tisch alles vast wat besproken wordt. Familiebedrijven kunnen hun kracht, de familiefactor, nog beter benutten

32

Hoeksteen van de economie

Familiebedrijven

‘Familiebedrijven lopen groei mis door negeren sociale media’ >

als ze de professionaliseringsslag verder doorzetten. Bijvoorbeeld door spelregels die het bedrijf hanteert, vast te leggen in een fami-liestatuut.’

tEGENGEStEldE BElANGENOok via de Stichting Administratie-kantoor (STAK) is het bijvoorbeeld mogelijk aandelen te certificeren en het stemrecht te concentreren over slechts enkele personen. Daardoor komt het stemrecht bij het bestuur te liggen en ontstaat er een schei-ding tussen familieleden met een actieve rol en leden met een pas-sieve rol. De urgentie om dergelijke zaken vast te leggen, groeit volgens Goo-sen aanzienlijk. ‘Des te langer een familiebedrijf bestaat, des te groter de afstand tussen familieleden met louter een financieel belang en fami-lieleden die een actieve rol binnen de bedrijfsvoering innemen. Er kan dan op een bepaald moment sprake zijn van tegengestelde belangen. Via de STAK zijn die belangen wel enigszins te managen, maar tijdens de vergadering van certificaat-houders kunnen familieleden nog steeds aandringen op bijvoorbeeld het uitkeren van hoger dividend.’ Op 1 oktober 2012 gaat de nieuwe wet van de flex-bv van kracht, waar-door op een relatief eenvoudige

wijze zeggenschap en winstdeling gescheiden kunnen worden.

dISRcIMINAtIEEen even beroemde als beruchte regeling voor familiebedrijven is de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) die in de Successiewet is vastge-legd. Dankzij deze regeling wordt de opvolger over de eerste miljoen euro van de going concernwaarde (de ondernemingswaarde wanneer het bedrijf in het geheel wordt ver-kocht en voortgezet) vrijgesteld van belasting. Bij een hogere waarde krijgt de opvolger voor 83 procent vrijstelling over het restant. Deze regeling werd in het leven geroe-pen, omdat familiebedrijven vaak eigen vermogen in het bedrijf ste-ken. ‘De BOR is een ingewikkelde, maar tevens fantastische regeling voor familiebedrijven’, vindt Wilton. ‘Overdracht binnen een familie is altijd een uitdaging. Helaas moet ik constateren dat nog te weinig fami-liebedrijven bezig zijn met het BOR-klaar maken van de onderneming. Bij een plotseling overlijden kom je

dan voor onaangename verrassin-gen te staan.’ Door een recente uitspraak van de rechtbank in Breda staat de BOR nu op losse schroeven. De wet zou discriminerend zijn voor particulie-ren die in de wetgeving zijn uitge-sloten van dit belastingvoordeel. De Belastingdienst gaat tegen de uitspraak in cassatie. Grietje Fre-deriks, belastingadviseur bij Accon avm, noemt de uitspraak van Breda ‘opzienbarend’, maar verwacht niet dat de uitspraak standhoudt. ‘Vorig jaar sprak de Hoge Raad zich over een soortgelijke zaak uit en dat viel uit in het voordeel van de Belasting-dienst.’ Ook De Kuyper is verbaasd over de uitspraak. ‘Dit is natuurlijk bezopen. De kans bestaat immers dat als gevolg hiervan de BOR wordt afge-schaft. Dat zou bijzonder schadelijk zijn voor de economie, want fami-liebedrijven zouden dan bij iedere generatiewissel de volle mep aan successierechten moeten betalen. Ik ken diverse ondernemers die er veel tijd en energie in hebben gestoken om aan de regeling te voldoen. Zij liggen echt wakker van dit nieuws.’ Mocht de uitspraak toch overeind blijven, dan belooft de staatssecre-taris van Financiën, Frans Weekers, adequate wijzigingen door te voe-ren in de Successiewet. <

34 Familiebedrijven

‘ruim 52 procent van het bnp komt van familiebedrijven’

Wanneer is een bedrijf een familiebedrijf?Voor het fenomeen familiebedrijf bestaan verschillende definities. De meest gangbare stelt dat er sprake is van een familieonderneming in-dien het bedrijf aan minstens twee van de drie criteria voldoet:•Minstens50procentvanhetbe-

drijf is in handen van één familie•Eénfamilieheefteenbeslissende

invloed op de bedrijfsstrategie of op opvolgingsbeslissingen

•Eenmeerderheidoftenminstetwee leden van de ondernemings-leiding zijn afkomstig uit één familie.

Wilt u € 17.035,- verdienen? Word dan lid van het Nive. Want dat kan een lidmaat-schap u opleveren. Althans, volgens het rekensommetje hieronder, dat we even snel tussen neus en lippen door op een bierviltje gemaakt hebben. Maar wellicht is dit een beetje kort door de bocht.

Maar waar kunt u dan wel op rekenen met een Lidmaatschap van het Nive? U wordt lid van de oudste managersvereniging van Nederland met 500 bedrijfsleden en persoon lijke leden. Dat is een netwerk van meer dan 30.000 managers.

Uw managers krijgen toegang tot 45 bijeen-komsten per jaar, waaronder 12 gratis Mas-terclasses. Kortingen op onze Workshops. En, u ontvangt kosteloos 12 uitgaven van Management Scope.Kijk, dat zijn hele andere getallen!

Oh, u wilt keiharde cijfers? Kijk op http://www.nive.org/website/lid-worden/wat-mag-dat-kosten of scan de QR code.

Lid worden van het Nive? Wij rekenen op u!

45 managerswat kan je daar mee doen?wat mag dat kosten?

Bezuidenhoutseweg 187 e2594 AH Den Haagt 070 7118729 •f 070 33 51 080info@nive.org • www.nive.org

37

tekst Kristel H

urenkamp

/ foto

grafi

e Ko

en Suyk

DE GESCHIEDENIS VAN Gebr. Simon gaat terug tot 1842, toen Caspar Simon uit Sauerland de ‘Hausierhandel’ van zijn overleden schoonvader overnam. Toen Caspar 23 jaar later overleed, besloten de overgrootvader van Godfried en zijn broer het bedrijf door te zetten en zich te vestigen in Zwolle. Meer dan honderd jaar had de groothandel een pand in de binnen-stad en sinds 1993 is Gebr. Simon te vinden op het grootste bedrijven-terrein van Overijssel, Marslanden. In 1965 kwam Godfried aan boord van het bedrijf en sinds begin jaren negentig is hij samen met zijn vrouw Truus eigenaar. Godfried is inmid-dels 65 en de tijd is aangebroken om de zaak over te dragen. Het economisch tij zit niet mee, erkent hij. Bovendien verandert de markt, op een manier waar hij zich niet altijd in kan vinden.

BURN-OUtIn zijn zoektocht naar een opvolger wil Godfried het liefst dat zijn bedrijf in de familie blijft. De kansen daar-op lijken in eerste instantie klein.

Dochter Marga ondersteunt haar ouders al jaren, maar wil het bedrijf niet overnemen, terwijl hun andere dochter Karin (37) werkzaam is in de juridische wereld. Toch verandert de situatie plotseling als Karin aangeeft dat ze een carrièreswitch wel ziet zitten. In 2011 besluit ze haar baan als bedrijfsjurist vaarwel te zeggen en in het familiebedrijf te stappen. Tot grote vreugde van haar vader Godfried. Hoewel haar beslissing zeer onverwachts was, kwam hij op het juiste moment. ‘Als mijn dochter zich niet had gemeld, dan hadden we het bedrijf verkocht’, glimlacht Godfried aan een tafel in de show-room van de groothandel. ‘Ik had een ander pad gekozen en ik dacht altijd dat mijn zus de zaak zou overnemen’, stelt Karin. ‘Maar dat

wilde zij niet. Toen ik een tijd thuis zat vanwege een burn-out ben ik eens goed gaan nadenken over wat ik nu echt wil. Het ondernemerschap trok me altijd al: mijn eigen keuzes maken en geen dingen hoeven doen waar je eigenlijk niet achter staat. Maar iets compleet opnieuw opzetten zag ik niet zitten. Waarom zou je dat doen als je zo’n prachtig bedrijf in de familie hebt?’ Karin hakte de knoop door en is onlangs toegetreden tot de vof. ‘Ik heb mijn oude vak nog geen mo-ment gemist’, zegt Karin, terwijl ze naar een poppenhuis wijst dat veel lijkt op een echt huis. Het heeft een keuken, woonkamer, slaapkamer, badkamer en alle ruimtes zijn vol-ledig gemeubileerd en voorzien van verlichting.

OUdERWEtS SPEElGOEdDe showroom van het bedrijf doet in veel opzichten denken aan een ‘gewone’ speelgoedwinkel, terwijl het pand van buiten een typisch gebouw op een industrieterrein is: uniform en met enkele parkeerplek-ken voor de deur. Binnen staan de

36 Familiebedrijven

Gered van de ondergangna 170 jaar dreigde gebr. Simon te verdwijnen. godfried Simon haalde opgelucht adem toen zijn dochter karin alsnog besloot de Zwolse speelgoedgroothandel over te nemen. en daar heeft ze geen spijt van. ‘ik heb mijn oude vak nog geen moment gemist.’

‘als mijn dochter zich niet had gemeld, dan hadden we het verkocht’

reportage

>

schappen vol met speelgoed. Niet de nieuwste computers en gadgets, maar met name ouderwets speel-goed: racebanen, poppenhuizen, miniatuurtractors en auto’s (onder andere van het merk Siku), maar ook klappertjespistolen met kleine, gele rondjes vol kruit. Het Zwolse familiebedrijf met zes werknemers richt zich met name op traditioneel speelgoed. ‘De produc-ten die we leveren spreken me aan, dat maakte de keuze om het bedrijf over te nemen gemakkelijker’, vertelt Karin. ‘Maar ik heb haar wel gewaarschuwd hoor’, voegt vader Godfried daar aan toe. ‘Ze moet we-ten waar ze aan begint. Het is een klein bedrijf waar je altijd mee bezig bent. Bovendien is de impact van de crisis op de detailhandel groot.’ Godfried, die ondertussen een Darda-autootje demonstreert, merkt naar eigen zeggen dat er een duidelijke tweedeling is in de markt: goedkoop versus kwaliteit. ‘Bij die laatste categorie moet het speelgoed goed zijn en dan is de prijs minder belangrijk. Door ketens als Blokker en Action moeten de

lokale winkels die over zijn, enorm hun best doen om te overleven. Bij-voorbeeld door zich steeds meer te onderscheiden. Helaas zijn er niet zo veel kleinere zelfstandige detaillis-ten over met exclusieve producten. Ook zijn er leveranciers die stoppen, waardoor we bepaalde producten niet meer kunnen voeren.’

MEER clIcKSHet goede nieuws voor Gebr. Simon is dat de gemiddelde prijs van kindercadeaus de afgelopen jaren gestegen is. ‘Dat is natuurlijk posi-tief voor ons. Wij zijn sterk gespecia-liseerd en bieden bijzondere dingen. Sinds enkele jaren verzorgen wij de verkoop van Darda-autootjes in Nederland, als subcontractor van de Duitse licentiehouder. In de jaren tachtig was dat hét artikel in de speelgoedwinkel. Het is niet het goedkoopste product en duurder dan de concurrentie, maar het spreekt veel meer aan. Die autootjes hebben nog altijd dezelfde verpak-king als vroeger. Dat heeft toch wel iets. Als mensen serieus naar speelgoed voor hun kinderen blijven

kijken, dan ligt er voor ons nog een mooie toekomst in het verschiet.’Ondanks de waarschuwingen van Godfried zegt Karin dat ze weet waar ze aan begint. ‘Ik realiseer me goed wat mijn vader zegt. Ik voel een gezonde spanning, dat houdt me scherp.’ Behalve de impact van de economische malaise heeft de groothandel ook te maken met an-dere ontwikkelingen waar het op in moet spelen. Zo vormen webwinkels inmiddels een belangrijk deel van de klanten. ‘Van bricks naar clicks, zoals wij dat noemen.’ De standaardisatie in het winkel-aanbod drijft mensen naar internet, maar er zijn nog meer factoren die daarbij een rol spelen, zoals het par-keerbeleid van gemeenten. ‘Mensen gaan echt niet met grote dozen sjouwen als ze niet voor de deur kunnen parkeren. Dan bestellen ze liever online’, zegt Godfried, terwijl hij de deur opent naar het magazijn. De ruimte is een stuk groter dan je zou verwachten. Grote stellages met dozen en andere verpakkingen laten zien dat de speelgoedmarkt nog niet helemaal op zijn gat ligt.

39

Karin is druk bezig te kijken naar hoe ze het bedrijf verder kan optimalise-ren en nieuwe markten kan aanboren. Maar de komende drie jaar zal ze vooral de kneepjes van het vak van haar vader moeten leren. Hierdoor profiteert ze bovendien van een fiscaal aantrekkelijke regeling. De basis voor de overdracht is globaal vastgelegd in een vennootschaps-contract, maar hoe het precies zal lopen, is nog niet helemaal duidelijk. Godfried: ‘Mijn vader kwam tot aan zijn dood langs in het bedrijf. Het zou mooi zijn als ook ik na de overdracht bij het bedrijf betrokken kan blijven.’

BESlISMOMENtENKarin is inmiddels in gesprek met een adviseur om de financiële kant van de overdracht te bekijken. Ook de rechtsvorm waarin Gebr. Simon straks verdergaat, is een vraag die bij hem ligt. Beslissingen nemen op het gebied van prijs en financiering, daar vindt Godfried het nog te vroeg voor. ‘Maar we hebben al wel een aantal beslismomenten vastgelegd over wanneer wat moet gebeuren.

Op die manier bereiden we ons gedegen voor op de daadwerkelijke overdracht.’

MENINGSVERScHIllENVan een goede baan naar mede-eigenaar van het familiebedrijf. En dat zonder enige ondernemers-ervaring. Karin ziet haar vader als belangrijke leermeester. Met zijn 46 jaar ervaring is dat logisch, maar meningsverschillen zijn er altijd. ‘We hebben regelmatig discussies. Over het assortiment, de manier van verkopen of over de website’, vertelt Karin. ‘Onze website is elf jaar gele-den opgezet en wat mij betreft aan modernisering toe, juist om klanten beter te bedienen en nieuwe klanten aan te trekken.’ Onlangs ging de vernieuwde website dan ook de lucht in. Haar vader zag wel in dat de site aan vernieuwing toe was, maar wat hem betreft, mocht het ook wat minder drastisch. ‘Mijn dochter ziet soms dingen waar-van ik denk: dat heeft nooit gelopen, waarom zou dat het nu wel doen? Ik vind het lastig om dingen los te la-

ten, maar anderzijds weet ik ook dat het belangrijk is om veranderingen door te voeren.’ Karin is veel bezig met de toekomst van het familie-bedrijf, aangezien het bedrijf voor enkele uitdagingen staat. Zo denkt de opvolgster na over het eventueel invoeren van het cash & carry-princi-pe. ‘Maar dan hebben we eerst een groter magazijn nodig’, vertelt ze.Het belangrijkste wat Godfried aan zijn dochter wil meegeven, is het op tijd afbetalen van schulden. ‘Inves-teren is prima, maar wel met mate. Het is altijd maar afwachten of je een investering er wel uit haalt.’ Als het economisch niet meer interessant is om het familiebedrijf voort te zetten, dan begrijpt Godfried het volkomen als zijn dochter het bedrijf zou sta-ken. Dat heeft hij haar ook duidelijk gemaakt. Karin heeft daar begrip voor, maar zal er alles aan doen om de trots van de familie nog jarenlang voort te zetten. ‘Hard werken is mij niet vreemd. Ik heb geen 9-tot-5 mentaliteit, zo werkt het niet en dat heb ik van jongs af aan wel meege-kregen.’ <

38 Familiebedrijven

ADVERTENTIE

‘ik vind het lastig om dingen los te laten’

Algemeen management Arbeidsrecht Arbeidsvoorwaarden Coachend leidinggeven Debiteurenber na de start Effective Leiding Financieel Basisken-nis FinancieelKlantgericht denken en handelen Klantgericht verko-pen Klantvriendelijk telefoneren Liedinggeven en motiveren Marktgericht CommunicerenMiddle management Notuleren Offertes Onderhan-delen Personeelsgesprekken Personeelsmanagement Presenteren Resul-taatgericht vergaderen Succesvol Telefonisch verkopen Vakantierege-lingen Gedragscodes Langer werken Leeftijds terugdringen van verzuim Time Management Train de trainer Verkoop en acquisitie Werving en selectie AAl-gemeen management Arbeidsrecht Arbeidsvoorwaarden Coachend leidinggeven Debiteurenbeheer Doorgroeien na de start Effective Leiding Financieel Basiskennis Financieel management Klantgericht denken en handelen Klantgericht verkopen Klantvriendelijk telefoneren Lie-dinggeven en motiveren Marktgericht Communiceren Middle management Notuleren Offertes Onderhandelen Personeelsgesprekken Personeelsma-nagement Presenteren Resultaatgericht vergaderen Succesvol Telefonisch verkopen Algemeen management Arbeidsrecht Arbeids-voorwaarden Coachend leidinggeven Debiteurenbeheer Doorgroeien na de start Effective Leiding Financieel Basiskennis Financieel management Klantgericht denken en handelen Klantgericht verkopen Klantvrien-delijk telefonerenLiedinggeven en motiveren Marktgericht Communiceren-Middle management Notuleren Offertes Onderhandelen Personeels-gesprekken Personeelsmanagement Presenteren Resultaatgericht vergaderen Succesvol Telefonisch verkopen Vakantieregelingen Gedragsco-des Langer werken Leeftijds terugdringen van verzuim Time Manage-ment Train de trainer Verkoop en acquisitie Werving en selectiesie en overname Bestuurder Achterban Medezeggenschap OR Informatie- en initiatief MR Instemming Beroep Externe deskundigen Arbo Arbeidstijden Vakantierege

Wat je vandaag leert, pas

je morgen toe!

MKB Cursus & TrainingBlad: Ondernemer1/2 liggend 175x117

www.mkbct.nl(015) 219 13 90 • info@mkbct.nl

No-nonsense opleidingen voor ondernemende mensen.

Meer dan 50 verschillende cursussen en trainingen:

• Ondernemerschap en management

• Leiderschap en leidinggeven

• Financiën• Personeel• Marketing en verkoop• Communicatie

• Sociale media• Persoonlijke

vaardigheden• Arbo en veiligheid• OR en mede-

zeggenschap• ICT De partner van MKB-Nederland

voor bedrijfsopleidingen

Familiebedrijven expertpanel 40

tekst Ko

os P

legt

joop ellenbroek adviseert met zijn bedrijf CCS miljonairs en werven bij het coaten van hun superjachten. Hij wil gas terugnemen, maar wat als er niemand is om zijn unieke bedrijf voort te zetten?

Ben ik wel te vervangen?

EIGENLIJK IS HIJ BIJ TOEVAL, door contacten in de jachtsector, in het vak gerold. Van huis uit is Joop El-lenbroek (64) chemicus. Hij werkte jarenlang in de verfindustrie en toen hij de kans kreeg om voor zichzelf te beginnen, greep hij die met beide handen aan. Zijn bedrijf CCS adviseert vermo-gende klanten en gerenommeerde werven bij de coating van superjach-ten, vooral in Europa, de Verenigde Staten en het Midden-Oosten. De totale kosten van een coating-systeem bedragen bij grote jachten al snel tien, vijftien miljoen euro. Het resultaat geeft de ‘finishing touch’, waardoor het wordt nagekeken op het water of jaloerse blikken krijgt in de havens aan de Rivièra. Na ruim twee decennia als onderne-mer staat Ellenbroek aan het hoofd van een winstgevend bedrijf met een stabiele omzet van zo’n twee miljoen euro. Ook enkele gezinsle-den zijn betrokken bij het bedrijf. Zijn vrouw doet de boekhouding, de oudste dochter (36) werkt op kan-toor en vanuit Australië verzorgt zijn zoon (33) twee dagen per week rap-portages, correcties en marketing. Zijn jongste dochter is als enige niet actief in het bedrijf. Zij werkt als

brandmanager voor een verfbedrijf in Dubai. ‘Op dit moment zoek ik met een extern bedrijf uit welke rol zij kunnen spelen in de voortzetting van het bedrijf’, zegt Ellenbroek. ‘Net als de andere opties. Mijn kinderen hebben een voorkeurspo-sitie.’

KOUdWAtERVREESEnkele jaren geleden dacht Ellen-broek zijn potentiële opvolger in huis te hebben, maar de beoogde kroonprins kreeg plotseling koud-watervrees. Ellenbroek: ‘Hij heeft hier een aantal jaren gewerkt, maar op het moment dat ik voorstelde te gaan praten over opvolging, trapte hij op de rem.’ Ook was hij twee keer dicht bij verkoop aan een ander bedrijf. ‘De laatste keer was ik ver met een Duits bedrijf dat inspecties en certificering verzorgt in de auto-industrie. Zij zochten een tweede poot onder het bedrijf. We waren elkaar al dicht ge-

naderd, maar zij gaven uiteindelijk toch voorrang aan een investering in China.’

AANGEPAStE ROl Het belangrijkste is voor Ellenbroek dat hij een gezond bedrijf achter-laat. ‘Ik zoek iemand die voor conti-nuïteit kan zorgen. Hij moet kunnen samenwerken met mij en passen bij de groep inspecteurs en adviseurs. Ik wil zorgen voor kennisoverdracht en indien gewenst als adviseur be-trokken blijven.’ Ellenbroek heeft duidelijke ideeën die hij als cruciaal ziet voor het be-drijf. ‘Zo wil ik eigenlijk niet groeien. We hebben nu een organisatie van negen mensen en als ik er echt aan trek, kan ik wel verdubbelen. Maar dan komt er snel een laag in de organisatie bij en ik wil hands-on blijven opereren. In deze markt is betrokkenheid erg belangrijk.’ Mocht er geen geschikte opvolger beschikbaar zijn, dan blijft Ellen-broek misschien toch wel in een aan-gepaste rol de leiding houden in het bedrijf, bijvoorbeeld twee dagen per week. Binnen het bedrijf heeft hij het daar al voorzichtig over ge-had, want eigenlijk zien zijn collega’s hem liever helemaal niet gaan. <

‘IK KRIJG DE INDRUK DAT een over-namekandidaat zich wel twee keer achter zijn oren zal krabben. Deze on-dernemer wil een stapje terug doen, maar heeft tegelijkertijd ook duidelijke ideeën voor zijn bedrijf. Hij moet eens goed nadenken over zijn toekomstige rol. Een rol als adviseur kan, maar de nieuwe directeur kan zijn advies ook in de wind slaan. Kan hij het hebben als dat gebeurt? Ik weet uit ervaring dat dit weleens fout gaat. En wat zegt het over het personeel, dat ze hem liever niet zien vertrekken? Krijg je als nieuwe directeur wel de kans je functie goed uit te oefenen op het moment dat de vorige eigenaar nog zo betrok-ken is? Wat deze ondernemer ook gaat doen, zijn rol moet helemaal helder zijn voor alle betrokkenen. Een waarschuwing is dus op z’n plaats, maar ik heb ook het idee dat hij nog niet helemaal in staat is zijn bedrijf los te laten. Hij moet wel bedenken dat hij bijna 65 is: er is een tijd van komen en een tijd van gaan.’

‘VEEL DGA’S STORTEN ZICH in het proces van opvolging en gaan er vol voor, terwijl het een proces is waar je als ondernemer doorgaans nauwelijks ervaring mee hebt. Het is zaak je alternatieven op een rij te krijgen. Het heeft vaak te maken met financiële zaken, maar ook met identiteit. Wat vind je belangrijk? Wil je nog eens die lange reis ma-ken? Heb je straks genoeg geld om van te leven? Moet je naam boven de gevel blijven hangen? En wanneer je kinderen hebt, hoe belangrijk is het dat zij doorgaan? Wil je in dat geval ook de bank zijn voor je kind? Er is zeker geen zwart-wit antwoord en wat het antwoord is: het is in ieder geval uniek. Het enige dat je kunt doen, is het be-spreekbaar maken. Hoe helderder deze ondernemer zijn keuzes kan maken, hoe scherper zijn besluit. Het is overigens geen probleem dat het aantal mogelijke opvolgers in deze branche niet groot is. Ik heb de indruk dat deze ondernemer zijn branche goed kent en hij hoeft maar één goede opvolger te vinden.’

‘DEZE CASUS is een klassiek geval van een eerste generatie onderne-mer: altijd hard gewerkt, een goed lopend bedrijf opgezet en op een leeftijd aangekomen waarop hij gas terug wil nemen. Er is al gesproken over overname, maar eventuele kopers kijken ook naar hoe conti-nuïteit gewaarborgd is. Veel van de bedrijfsvoering hangt af van de eigenaar. Als ik het zo bekijk, zou ik zeggen: doe geen moeite de zaak te koop te zetten. Je krijgt er toch geen goede prijs voor. Zorg liever dat je de tweede generatie er beter bij betrekt. Het is positief dat de kinderen al in het bedrijf zitten en uiteindelijk hebben ze wel de leeftijd waarop ze iets zouden moe-ten kunnen. Bij dominante ouders nemen kinderen vaak automatisch een ondergeschikte rol aan. Als je dan je vertrouwen uitspreekt en één of meerdere kinderen naar voren schuift, zie je in de praktijk vaak dat zij opbloeien. Mits er goede bege-leiding is natuurlijk, maar ik denk dat er toch niets anders opzit dan dat de eerste generatie hier nog een tijd betrokken bij blijft. In het belang van de continuïteit van de onderne-ming.’

ARNOld VAN dER SMEEdE,advocaat en belastingadviseur Arcagna

ERIK WIERStRA,lector familiebedrijven Saxion

ANtON VERBUNt, eigenaar Centrum voor Bedrijfsopvolging

‘Blijf aan boord’ ‘ Goed nadenken over toekomstige rol’

‘ Geen zwart-wit antwoord’

41

‘ik zoek iemand die met mij kan samenwerken’

4343Standplaats Yangon, Myanmar

‘ALS IK VROEGER aan vrienden of onbekende vertelde dat ik in Myan-mar werkte, dan kreeg ik het te ho-ren: een beschaafd iemand doet dat toch niet, zakendoen in een militaire dictatuur? Dan legde ik uit, de ene keer geduldiger dan de andere, dat mensen blij zijn dat ons bedrijf banen creëert, dat we doneren aan kloosters, weeshuizen en organisa-ties voor aidsslachtoffers.

AZIë TROK ME al tijdens de heao. Vooral China, dat toen net begon met de open door policy. De bedrij-vigheid die je hier overal ziet. Ik ben daarom na de heao Cultuur, Orga-nisatie en Management aan de Vrije Universiteit gaan studeren. Als het even kon, gaf ik een Aziatisch ac-cent aan de vakken. Ik ben in 1997 in Myanmar terechtgekomen, om-dat ik via-via bij een meubelfabriek aan de slag kon.

EEN BEDRIJF OPZETTEN in een omgeving die je nog niet begrijpt, is een uitdaging. Het heeft veel ener-gie gekost, door de regelgeving die hier geldt en door de economische sancties. Maar het is een hele mooie periode geweest. Ik ben een van de weinige Nederlanders die hier zake-

lijk actief is. Een paar Nederlanders werken hier in de reiswereld, er is een kinderpsychologe, iemand zit bij een oliemaatschappij, maar de rest werkt voor NGO’s.

DE VERANDERINGEN op politiek gebied gaan snel sinds de burger-regering in 2011 is geïnstalleerd en sinds leden van de National League for Democracy van Aung San Suu Kyi in het parlement werden verko-zen. Op economisch gebied is het booming nadat Hillary Clinton eind vorig jaar is geweest en aankon-digde de economische sancties te versoepelen. De politiek doet er van alles aan om de corruptie te vermin-deren. Natuurlijk gaat dat met twee stapjes naar voren en soms een stapje terug.

WESTERSE INVLOEDEN druppelen langzaam het land binnen. Ik heb de longyi’s – de traditionele doeken die als rok worden gedragen – op kan-toor plaats zien maken voor spijker-broeken. Sommige collega’s verven nu zelfs hun haren, dat zag je een paar jaar geleden echt nog niet.’

VROEGER GINGEN alle transacties in cash, zakken met geld, ook als

je een huis kocht. Sinds kort is er een officiële wisselkoers, zijn inter-nationale money transfers mogelijk voor lokale mensen en binnenkort zullen er internationale bankvergun-ningen worden uitgegeven. Voor de wereld komen die veranderingen als verrassing, wij zagen het al vijf jaar geleden aankomen. Het onderwijs, de gezondheidszorg, alles zal verbe-teren voor de bevolking. Nu krijg ik van buitenlandse bedrijven juist de vraag: wil je onze partner worden? Het is erg spannend om hier nu te zijn.

DE EERSTE JAREN werkte ik zeven dagen per week, tot tien, elf uur ’s avonds. Ik wilde nog geen week weg van het bedrijf. Nu alles loopt, kan dat wel en ben ik van plan wat vaker naar mijn ouders in Nederland te gaan – zij komen ieder jaar hier naar toe. Echt volgen wat er ge-beurt in Nederland doe ik niet, dit is mijn thuis. Ik heb hier de komende twintig, dertig jaar nog genoeg te doen.’ <

joost van kesteren (45),partner bij business consultancy-bedrijf

‘ Zakendoen in een militaire dictatuur doe je toch niet’

tekst Willem

ijn Kruijssen

foto

grafi

e Lex Draijer

IK LAS VORIGE WEEK een citaat van Hans Biesheuvel, de voorman van MKB-Nederland,

waarvoor ik even rechtop ging zitten. ‘Mkb kan de ruggengraat zijn van de nieuwe duur-

zame economie, er zijn fundamentele veranderingen nodig. We moeten nu bedenken

waar wij over tien jaar willen staan.’ Het zijn zinnen die verder reiken dan menig bestuur-

der of ondernemer nu voor mogelijk houdt. De tekst kwam uit het handboek ‘Duurzame

winst voor mkb’ van Hans Kröder en Jaap de Vries, waarvoor Zakenvrouw 2012 Jacque-

line Zuidweg en ik het voorwoord mochten schrijven. Een handig boekje dat, hoewel

het is gebaseerd op de spiksplinternieuwe ISO 26000-richtlijn voor Maatschappelijk

Verantwoord Ondernemen, verbazingwekkend leesbaar is.

Wie zoekt waar je moet beginnen met vergroenen, verduurzamen, of integreren van

People, Planet & Profit in je

bedrijfsprocessen, verdwaalt op

internet in talloze definities. Bij

‘duurzaam’ of ‘groen’ denk je al

gauw aan energiebesparing, afval-

scheiding en andere milieuthema’s.

Alhoewel dat er zeker bij hoort,

reikt het veel verder. Ook mensenrechten, werkomstandigheden, consumentenbelan-

gen, transparantie en eerlijk zaken doen worden bij deze ISO 26000-richtlijn toegepast.

MVO (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) is in deze richtlijn ook qua doel-

groep verbreed naar Maatschappelijke Verantwoordelijkheid van Organisaties. MVO

moet niet alleen van toepassing zijn op bedrijven, maar ook op overheden, vakbonden,

consumentenorganisaties, ngo’s en wetenschap en onderwijs. Het is dus eigenlijk van

toepassing op alle organisaties, ongeacht type en grootte. Het is een oproep om de

bijdrage aan mens, natuur, milieu en de economie te maximaliseren, rekening hou-

dend met de behoeften van nu en van toekomstige generaties. Deze ambities sluiten

overigens naadloos aan bij de sinds 1987 door de Verenigde Naties omarmde definitie

van duurzame ontwikkeling zoals vastgelegd in het VN-Rapport ‘Our common future’,

geschreven door de commissie Brundtland.

Terwijl ons oude, op verspilling gebaseerde economisch systeem vrijwel failliet is en

grote en kleine ondernemingen daar de wrange vruchten van plukken, is duurzaam

ondernemerschap populairder en succesvoller dan ooit. Verspilling uit bedrijfsproces-

sen en de economie halen, en die transitie vormgeven, is een winstgevende taak voor

het mkb. Ook onderschrijf ik de mening van Biesheuvel dat het mkb een aansprekende

koploper moet zijn. Daarom wil ik, als dyslectische ondernemer, al mijn collega-mkb’ers

oproepen om op een druilerige zaterdagavond dat boekje over de ISO 26000-richtlijn

door te lezen. Dan zal blijken dat het toepassen van de praktische tips resulteert in

zakelijk succes voor ondernemers en een betere wereld voor iedereen. Hoe duurzaam

wil je het hebben?

Aso- of iso-mkb’ers

44 column

Ruud Koornstraduurzaam ondernemer, mede-oprichter tendris

Duurzaam ondernemerschap is succesvoller dan ooit

COLOFON

Ondernemen!Opinieblad van MKB-Nederland18e jaargang, nr. 6,oktober 2012www.ondernemen.nl directie Walter Vesters Redactie René Bogaarts (hoofdredacteur),Chantal Doezie (coördinator), Marc van Dinther (eind- redacteur), Katja Lamers (MKB Informeert) Vormgeving Thielenpeters SalesJotta Erath, Simone Wismansadvertentie@scopebusinessmedia.nl

Medewerkers Niels Achtereekte, Annemarie Buitelaar, Henk Dilling, Kristel Hurenkamp, Willemijn Kruijssen, Jos Leijen, Koos Plegt, Suzanne Wijers

Beeld Marcel Bakker, Mark van den Brink, Maurits Giesen, Tom Janssen, Jeroen Poortvliet, Bas van der Schot, Giovanni Smulders, Koen Suijk, Nationale Beeldbank

UitgaveOndernemen! is een uitgavevan Scope Business Media b.v.Amstelzijde 85a, 1184 TZ Amstelveentel: 020 311 37 99

In opdracht vanKoninklijke VerenigingMKB-NederlandBezuidenhoutseweg 122594 AV Den HaagPostbus 930022509 AA Den Haagtel: 015 219 12 12www.mkb.nl

AbonnementenDe abonnementsprijs vanOndernemen! bedraagt E 66,50per jaar (inclusief 6% BTW).

ISSN 1383-3391

Uw organisatie heeft onlangs een noviteit ontwikkeld op het gebied van facilitair management of gebouwbeheer? En u wilt deze onder de aandacht brengen van alle professionals op deze vakgebie-den of denkt zelfs de beste noviteit voor 2013 te hebben ontwikkeld? Dan moet u zéker deelnemen aan de FGNoviteitenprijs 2013. Naast alle aandacht die uw noviteit krijgt, dingt u dan ook nog mee naar een prijs ter waarde van 5.000 euro.

Wint uw organisatie de FGNoviteitenprijs 2013?

www.FGNoviteiten.nl

Voorlopige deelnemerslijst en inschrijfformulier

Uitreiking: vakbeurs Facilitair 16 januari • Brabanthallen, ’s-Hertogenbosch

www.vakbeursFacilitair.nl

6 Categorieën en...

De FGNoviteitenprijs is opge-deeld in een 6-tal categorieën: Mens, Werkplek, Fysieke werk-omgeving, Technische werkom-geving, Veilige werkomgeving en Gebouwbeheer. De jury zal begin januari 2013 binnen deze categorieën de genomi-neerden aanwijzen. Tijdens de vakbeurs Facilitair 2013 zal de jury bekendmaken welke van de 6 genomineerden zich Win-naar FGNoviteitenprijs 2013 mag noemen.

...héél véél aandacht

Deelnemers van de FGNoviteitenprijs krijgen in ieder geval héél véél aandacht voor hun nieuwe product of dienst van de ruim 20.000 unieke bezoekers van de vakbeurs en de website. De deelnemers verschaf-fen de professionals in deze sectoren een veel beter inzicht in welke noviteiten binnen hun vakgebied in het jaar 2013 te verwachten zijn. Zo communiceren de deelnemers met hun deelname meteen met hun noviteit. Naast de nodige aandacht op de verschillende websites van HoLaPress Communicatie (www.vakbeursFacilitair.nl, www.weekblad-Facilitair.nl, www.FGNoviteiten.nl) zal er in het tweede nummer van het kalenderjaar van het weekblad Facilitair & gebouwbeheer een compleet noviteitenoverzicht meegenomen worden, verschijnt er een aparte deel-nemerscatalogus ter gelegenheid van de vakbeurs Facilitair 2013 én zal er op de beursvloer van Facilitair 2013 een aparte tentoonstelling worden gehouden met alle deelnemers van de FGNoviteitenprijs 2013.

Adv_Noviteitenprijs_BFA_190x255.indd 1 01-10-12 17:10

- ADVERTENTIE -

FOTO

GR

AFIE

: JER

OE

N P

OO

RTV

LIET

Nazomerdebat: gevecht om stem ondernemer

47 lobbyMKB

INFORMEERt

Acht hoofdrolspelers van evenzoveel politieke partijen kwamen maandag 10 september naar de Malietoren in den Haag om deel te nemen aan het Nazomerdebat van MKB-Nederland: carola Schouten (christenUnie), Eddy van Hijum (cdA), Kees Verhoeven (d66), Bram van Ojik (Groenlinks), Ronald Plasterk (PvdA), Elbert dijkgraaf (SGP), Sharon Gesthuizen (SP) en Stef Blok (VVd).

Met minder dan 38 uur te gaan voor de opening van de stembussen was de verkiezingsstrijd op een hoogtepunt beland. De Kamerleden kregen vier stel-lingen voorgelegd, elk kort ingeleid door Hans Biesheuvel, de voorzitter van MKB-Nederland. Bij elke stelling mochten twee politici eerst hun punt maken en in debat gaan, voor de rest meediscussieerde.

de stellingenAls mijn partij in de regering komt:•verhogenwedeinkomstenbelasting•stekenwijgeengeldmeerinde

redding van de euro•draaienwedemarktwerkinginde

zorg terug•versoberenwedeWW.

Hoe reageerden de politici? Lees het terug op www.mkb.nl.

IK BEN HET LEVENDE BEWIJSMijn naam is Johan Bakker. Tien jaar geleden bleek ik de ziekte van Pompe te hebben. Een dodelijke spierziekte die alles wat je als vanzelfsprekend beschouwt, onmogelijk maakt: werken, lopen, zelfs ademen. Met een hoop hulp en geluk heb ik de introductie van een gloednieuw medicijn weten te halen. Daardoor heb ik nu een tweede leven. Ik loop weer, adem weer, werk volop en geniet voluit van deze tweede kans.

Het Prinses Beatrix Spierfonds financiert al jaren onderzoek naar een medicijn voor Pompe. Zoals we onderzoek stimuleren naar genezing voor alle spierziekten. Voor Johan hebben we net op tijd een medicijn kunnen ontwikkelen. Maar er zijn nog 599 spierziekten. Ook die willen we de wereld uit. Daar is veel geld, geduld en het geloof dat het kan voor nodig. Van dat laatste hebben we het meest. Johan is het levende bewijs. Met het geld vragen we uw hulp, op prinsesbeatrixspierfonds.nl staat hoe.

MKB INFORMEERtElkeDagBeter.nu van start

Hans Biesheuvel, de voorzitter van MKB-Nederland, heeft op 20 september de campagne ElkedagBeter.nu gelan-ceerd tijdens het Ondernemerscongres Apeldoorn. Om te blijven presteren in een steeds concurrerender, economie moet personeel langer werken, goed inzetbaar zijn en blij-ven. deze campagne moet de bewustwording van onder-nemers vergroten over hun belang en rol bij de duurzame inzetbaarheid van hun medewerkers. Na de aftrap zijn er ondernemersbijeenkomsten in Gronin-gen, Eindhoven en Amsterdam. Ook branches en lokale ondernemersorganisaties organiseren evenementen rondom EdB.

de campagne is ontwikkeld met steun van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid.

Minister laat kans liggenMinister Opstelten van Veiligheid en Justitie erkent dat acqui-sitiefraude en de verzending van spooknota’s verwerpelijke praktijken zijn en dat dit een probleem is voor ondernemers in Nederland. Maar, tot teleurstelling van MKB-Nederland, rept de minister met geen woord over een relatief eenvou-dige maar effectieve maatregel om acquisitiefraude tegen te houden. In België is al in 2011 een strengere wet marktprak-tijken van kracht geworden. Die wet gebiedt organisaties die op welke manier dan ook ondernemers werven voor gidsen, telefoonboeken en dergelijke, ondubbelzinnig aan te geven dat het gaat om een aanbod tegen betaling. Vet en in het grootste lettertype moeten ‘aanbieding/offerte’, de duur en de totale prijs van het aangeboden contract worden weerge-ven. De sanctie voor degenen die dat negeren kan oplopen tot 10.000 euro.In België werkt dat en wel om twee redenen. Ten eerste wordt de misleiding tegengegaan doordat direct opvalt dat het geen factuur of verstopt contract is omdat het er in grote vette letters opstaat. Bovendien, mocht het er niet op staan en er is getekend, is het zogenaamde ‘contract’ niet geldig omdat het niet voldoet aan de wettelijke regels. MKB-Nederland blijft zich inzetten op een aanpassing van de wet naar het (effectieve!) voorbeeld van België om daarmee acquisitiefraudeurs tegen te houden.

Meer weten? www.fraudemeldpunt.nl

48 lobby

Gevaar

De polder leeft!

Partij voor het Ambacht

Verkiezingsuitslag goed voor ondernemers

de invoering van de nieuwe Aanbestedingswet per 1 januari loopt gevaar op, nu de Eerste Kamer behandeling van het wetsvoorstel heeft uitgesteld tot eind oktober. MKB-Nederland is diep teleurgesteld over de zoveelste vertraging van deze wet.

‘de SER is voor mij niet heilig.’ Hans Biesheuvel debatteerde dinsdag 11 september over de toekomst van ‘de polder’ met ton Heerts-FNV/nieuwe vakbeweging i.o. en jaap Smit-vak-centrale cNV tijdens het symposium ‘It takes 2 to tango. Van bezuinigingen naar hervormingen in de polder’ georganiseerd door MKB-Nederland en kennispartner Achmea.

De polder is voor de mkb-voorzitter veel meer dan het overleg tussen de sociale partners. ‘Die begint bij bedrijven, tussen een werkgever en werknemer.’ Biesheuvel ziet dat ondanks alle interne perikelen bij bonden, het overleg nooit weg is geweest. Integendeel, zelfs uitgebreid met partijen als de milieubeweging. Heerts ging in op de vakbondsacties bij de schoonmaakcao eer-der dit jaar. ‘Dat was bedoeld om vakbondsmacht op te bouwen. Dat gaan we in meer sectoren doen.’ Daarna kreeg Smit het woord. ‘Ik wind me al twee jaar geweldig op. We leven in een tijd dat we met elkaar aan tafel zitten en verantwoordelijkheid moeten nemen. Al twee jaar zijn wij bereid te praten.’ Anders dan zijn collega gelooft Smit niet in vakbonds-macht door voortdurend de straat op te gaan. Meer weten over de toekomst van de ‘polder’? Lees een uitgebreid verslag op www.mkb.nl.

In de aanloop naar de verkiezingen voerden Elrie Bakker van het Hoofdbedrijfschap Ambachten en Hans

Biesheuvel van MKB-Nederland hun eigen cam-

pagne: ‘Kies Partij voor het Ambacht’. Ze spraken politici

zoals Mark Rutte, Emile Roemer en diederik Samsom rechtstreeks

aan. Moet de minister-president bij gebrek aan glazenwas-sers zelf de ramen van het torentje lappen? Zal Rutte bij gebrek aan pianostemmers zelf zijn piano moeten stem-men? Met een postercampagne wilden ze de politiek het belang van de ambachtseconomie laten doordringen. de campagne sloot op 4 september tijdens de dag van het Ambacht.

MKB-Nederland, VNO-NCW en LTO Nederland zijn content met de uitslag van de verkiezingen. ‘Nederland heeft gekozen voor het midden’, aldus de ondernemersorganisaties. ‘Voor het eerst in lange tijd is het populisme op de terugweg.’ De uitslag is vol-gens hen daarmee ook een keuze voor een pro-Europees beleid.Nederlandse ondernemers staan massaal achter de Europese Unie. Liefst 81 procent noemt Europa essentieel voor de welvaart van ons land. Dat is een van de resultaten van Ondernemersstem.nl, de stemwijzer van MKB-Nederland, VNO-NCW, LTO Neder-land en een aantal brancheorganisaties die door ruim 13.000 ondernemers is ingevuld.Bijna driekwart van de ondernemers is bovendien van mening dat de eurozone moet worden versterkt door een bankenunie met Europees toezicht en sancties.

Ook dit jaar was het tijdens de traditionele Prinsjesdagborrel van VNO-NCW, MKB-Nederland en Nieuwspoort een grote drukte met bewindslieden, parlementariërs, bestuurders, relaties, pers en nog veel meer belangstellenden. Op de foto MKB-Nederlandvoorzitter Hans Biesheuvel in gesprek met minister van financiën Jan Kees de Jager.

FOT

OG

RA

FIE: G

IOVA

NN

I SMU

LDE

RS

CR

ED

IT: NA

TION

ALE

BE

ELD

BA

NK

FOTO

GR

AFIE

: JER

OE

N P

OO

RTV

LIET

Vlnr: Hans Biesheuvel voorzitter MKB-Nederland, Bibi de Vries directeur Achmea Sociale Partners, Wiebe Draaijer voorzitter SER

Hans Biesheuvel geflankeerd door

(l) Ton Heerts FNV/Nieuwe Vakbeweging

i.o. en (r) Jaap Smit Vakcentrale CNV

Vijfhonderd mkb-ondernemers, van bakkers en slagers tot aan recreatie-, horeca- en metaalverwerkingsbedrijven, gaan zich inspannen om in anderhalf jaar tijd 20 procent energie te besparen op de werkvloer. MKB-Nederland voorzitter Hans Biesheuvel gaf tijdens het Ondernemerscongres in Apeldoorn op 20 september het officiële startsein voor 21 initiatieven die vallen binnen de MKB Green Deal, het duurzaamheidconvenant dat MKB-Nederland eerder dit jaar afsloot met het ministerie van EL&I. In de verschillende deelpro-jecten met onder meer branche-verenigingen, bedrijventerreinen en overheidsorganisaties, gaat het om relatief simpele energiebe-sparingsmaatregelen waar mkb-bedrijven laagdrempelig gebruik van kunnen maken.

Meer informatie: www.mkb.nl/greendeal

Mkb bespaart 20 procent energie

Vanaf 1 januari 2013 moeten ondernemers gebruik maken van Standard Business Reporting (SBR). Hiermee wordt de informatie van alle ondernemingen zoveel mogelijk gestandaardiseerd, waardoor hergebruik van de cijfers voor meerdere doeleinden mogelijk wordt. Op basis van bedrijfsinformatie dienen ondernemers aangiftes in bij de Belastingdienst, doen subsidieaanvragen, stellen de jaarre-kening samen en vragen krediet aan bij de bank. Het doel van SBR is administratieve lastenverlichting voor onder-nemers. Ondernemers die gebruikmaken van de diensten van financieel intermediairs (accountant, fiscaal adviseur, administratiekantoor), moeten nagaan of deze op tijd klaar zijn voor de aanlevering in SBR. Ondernemingen die zelf hun fiscale aangiftes samenstellen en waarbij het systeem in verbinding staat met een ander systeem (system-to-system), moeten intern nagaan of de verantwoordelijke afdelingen op de hoogte zijn en tijdig de nodige aanpas-singen doorvoeren.

Meer specifieke informatie: www.sbr-nl.nl/werken-met-sbr/ondernemers

Financieel rapporteren

Werknemers, werkgevers, reizigers en mobiliteitsorganisaties hebben de Tweede Kamer opgeroepen om direct te stoppen met de invoering van de belaste reiskostenvergoeding voor woon- werkverkeer en daarmee snel duidelijkheid te schep-pen voor werkenden in Nederland. Ze ondersteunden hun appèl met een paginagrote advertentie in de Telegraaf en een brief aan de informateur.

Nee tegen taks

derde dinsdag

MKB INFORMEERt

cOlOFON

Redactie

Katja Lamers / k.lamers@mkb.nl / www.mkb.nl

Adreswijzigingen: ledenadministratie@mkb.nl

Volg MKB-Nederland op Twitter: www.twitter.com/

MKBNL. Ook vindt u ons op LinkedIn (company/

MKB-Nederland).

Elke eerste donderdag van de maand in uw

mailbox: de nieuwsbrief van MKB-Nederland met

nuttige tips en informatie: www.mkb.nl/nieuwsbrief.

Een vraag over ondernemerschap?

Stel hem aan MKB Servicedesk: 088-6520020

(lokaal tarief). Lid worden? Bel dan 088-6520026.

50 Agenda

PostennetwerkDe Nederlandse overheid wil door economi-sche diplomatie opkomen voor de belangen van het Nederlandse bedrijfsleven. De over-heid beschikt over een uitgebreid netwerk van handelsposten: ambassades, consulaten en de Netherlands Business Support Offices. Deze handelsposten worden ingezet om bedrijven te ondersteunen.Hoe kun jij als ondernemer gebruik maken van de expertise van het Nederlandse pos-tennetwerk? Download de whitepaper op www.mkbservicedesk.nl

Kijk op mkbservicedesk.nl voor nog veel meer whitepapers. Bijvoorbeeld in de snel-ler ondernemendesk met kennispartners UPC en Ziggo over veilig werken met cloud computing.

Bekijk onze agenda voor het actuele aanbod van interessante informatie- en netwerkbijeenkomsten. Ook bij u in de regio en deels zelfs online te volgen! leden van MKB-Nederland kunnen veelal gratis of tegen aanzien-lijke kortingen deelnemen.Ga naar: www.mkb.nl/evenementeninmijnregio

Nog te volgen najaar van 2012:

Over op IBAN: bent u er klaar voor?Nederland is op weg naar de gezamenlijke Europese betaalmarkt. Uiterlijk per 1 februari 2014 betalen we overal op dezelfde manier. Dat raakt iedereeen. Nederlandse ondernemers lopen nog achter met de voorbereidingen. Wat staat je te wachten als ondernemer? Is uw software toegerust op de veel langere rekeningnummers? Welke aanpassingen zijn nodig en hoe kan het zo efficiënt mogelijk worden aangepakt? MKB-Nederland en VNO-NCW organiseren tussen 6 en 20 november samen met De Nederlandsche Bank vijf voorlichtingsbijeenkomsten over deze belang-rijke verandering in het betalingsverkeer waar iedereen mee te maken krijgt. Wacht niet tot het te laat is. Start nu.

OndernemerscongressenKennis en inspiratie opdoen en netwerken met collega’s in uw eigen regio? Kom dan naar het Ondernemerscongres bij u in de buurt! Dit najaar zijn er nog ondernemerscongressen in Groningen (3 & 4 oktober), Eindhoven (7 november) en Amsterdam (21 & 22 november). Lukt het niet meer om dit jaar deel te nemen? Volgend jaar starten we in april met de Week van de Ondernemer in Utrecht en zijn er de rest van het jaar weer ondernemerscongressen door het hele land.

WebinarsOndernemers zijn druk bezet en hebben niet altijd tijd om deel te nemen aan evenementen. Daarom zijn we dit jaar gestart met het organiseren van webinars, bijvoorbeeld over financiering of export. Online ‘bijeenkomsten’ die je thuis of vanuit de zaak kunt volgen en waar je ook actief aan kan deelnemen. Toch ge-mist? Geen nood: Oude webinars zijn terug te kijken op mkbservicedesk.nl.Nieuwe webinars kondigen we aan in de Agenda op www.mkb.nl. Deelname is gratis.

Taal werktStichting lezen & Schrijven en de Stichting van de Arbeid lanceerden begin september www.taalwerkt.nl, een website met informatie en concrete handreikingen voor werkgevers en werknemers over de aanpak van laagge-letterdheid. deze aanpak is niet alleen belangrijk voor de werknemer zelf, maar ook voor de werkgever. taalwerkt.nl is bestemd voor werkgevers die informatie zoeken over (de aanpak van) laaggeletterdheid en voor werk-nemers die collega’s kennen of die zelf moeite hebben met lezen en schrijven. Ook brancheorganisaties, vakbonden, medezeggenschapsorganen en Oplei-dings- en Ontwikkelingsfondsen kunnen op de website terecht om de benodigde informatie te vinden.

Om mkb’ers en zzp’ers snel, simpel en doelgericht te ondersteunen met relevante Ict-toepassingen die hen digivaardig en digibewuster maken, ont-wikkelt het programma digivaardig & digiveilig ondermeer de zogenaamde Inboxcursus. Internetondernemer Ben Woldring is het gezicht van deze cursus. Organisaties die de Inboxcursus (gratis) als ‘extraatje’ willen aanbieden aan hun mkb-relaties en klanten kunnen contact opnemen met digivaardig & digiveilig.http://www.digivaardigdigiveilig.nl/nieuws/P0/slimmer-ondernemen-in-1-minuut

Slimmer ondernemen in 1 minuut

Bent u ondernemer?

Ja

Ja

Nee

Nee

U heeft geen enkele moeite met

gecompliceerde wet- en regelgeving.

Een juridische vergissing op z’n tijd

houdt de boel tenminste een beetje

levendig. U ziet een conflict met uw

personeel als iets wat uw werk net even

die extra dimensie geeft.

Verlaat deze pagina.

Verlaat deze pagina.

Vraag uw adviseur naar de voordelen.das.nl/ondernemer | 020 651 88 78

Juridisch Advies

Het antwoord op alles waar u niet om heeft gevraagd.

WT 78001086 GAs 210x276 Beslissingsboom FC ZS.indd 1 12-09-12 12:22

www.renault.nl

**Op de Kangoo met vanafprijs € 9.990 zijn commerciele acties uitgesloten. Aanbiedingen geldig van 3 juli t/m 31 december 2012. Ondernemerspremie is voor Trafi c € 1.700,- en voor Master € 1.750,-. Kijk voor informatie over aanbiedingen op andere modellen en de exacte voorwaarden op renault.nl. Renault Kangoo Express vanaf € 9.990,-. Renault Trafi c vanaf € 17.590,-. Renault Master vanaf € 20.090,-. Prijzen excl. BTW, BPM, verwijderingsbijdrage, leges en kosten rijklaar maken. Full Operational Leaseprijs Renault Kangoo Express vanaf € 319,- p/m, Renault Trafi c vanaf € 419,- p/m en Renault Master vanaf € 489,- p/m. Prijzen op basis van Full Operational Lease via Renault Business Finance excl. BTW, brandstof, vervangend vervoer o.b.v. 48 mnd/20.000 km/jr. Jaarlijks kostenpercentage bedraagt 1,9%, maximaal te fi nancieren bedrag: € 20.000,-. Looptijd min. 12 en max. 36 maanden. Informeer naar een aantrekkelijk leasetarief of reparatie onderhoudscontract bij Renault Business Finance. Leaseprijs per 1 juli 2012. Op elke nieuwe Renault Kangoo Express, Trafi c en Master geldt een fabrieksgarantie van 2 jr. zonder kilometerbeperking. 12 jr. plaatwerkgarantie (m.u.v. Master; deze behoudt 6 jaar plaatwerkgarantie). Getoonde modellen kunnen afwijken van standaarduitvoering. Drukfouten, prijs- en specifi catiewijzigingen voorbehouden. Afbeeldingen kunnen afwijken van daadwerkelijk geleverde auto. Voor meer informatie en de voorwaarden bel gratis 0800-0303 of kijk op bedrijfswagens.renault.nl. Vraag uw dealer naar de exacte voorwaarden. Financieringsaanbod alleen geldig op nieuwe Renault bedrijfswagenorders tussen 3 juli t/m 31 december 2012. Renault Business Finance en Renault behouden zich het recht voor de actie op elk moment zonder opgave van reden te wijzigen of te beëindigen. Slottermijn niet mogelijk. Bedragen zijn afgerond op hele euro’s. Rentewijzigingen en drukfouten voorbehouden.

Min./max. verbruik: 4,3-9,8 l/100 km. Resp. 19,2-12,7 km/l. CO2: 112-260 g/km.

RENAULT TRAFICNU VANAF € 15.890,-

RENAULT MASTERNU VANAF € 18.340,-

RENAULT KANGOONU VANAF € 9.990,-**

*

RENAULT BEDRIJFSWAGENSMET 4 MILJOEN FANS DE NUMMER 1 IN EUROPA

*Verkiezing International Van of the Year geldt voor Kangoo Z.E. Vanafprijs is inclusief ondernemerspremie. Vanafprijs is inclusief ondernemerspremie.

100008113 VU Slagers BS 210x276.indd 1 17-09-12 09:53