Omgaan met de kloof tussen een strikt eentalig taalbeleid en een taaldiverse klaspraktijk:...

Omgaan met de kloof tussen een strikt eentalig taalbeleid en een taaldiverse klaspraktijk: strategieën van leerkrachten en leerlingen

Panel “Het Nederlands als pluricentrische taal: taalideologische en didactische aspecten” – 19 augustus 2015 19e Colloquium Neerlandicum – Hyperdiverse neerlandistiek

Steven Delarue | [email protected] | @st_delarue Inge Van Lancker | [email protected] | @vanlanckeringe

Maatschappelijke veranderingen informalisering democratisering globalisering immigratie … (cf. o.a. Davies 2012, Fairclough 1992, Giddens 1991,…)

toenemend aantal taalvarianten en taalvariëteiten

I. Inleiding | Maatschappelijke veranderingen… leiden tot taalvariatie

Maatschappelijke veranderingen informalisering democratisering globalisering immigratie … (cf. o.a. Davies 2012, Fairclough 1992, Giddens 1991,…)

toenemend aantal taalvarianten en taalvariëteiten

welke kant gaan we op?

I. Inleiding | Maatschappelijke veranderingen… leiden tot taalvariatie

Ø  Grootschalige initiatieven om de Nederlandse standaardtaal ingang te laten vinden in alle hoeken van

de Vlaamse samenleving

Ø  Standaardtaalideologie diep doorgedrongen in Vlaamse

taalbewustzijn

Ø “The established standard language loses its position as the one and only

‘best language’”

Ø  Standaardnederlands als onhaalbaar ideaal dat in “niet-virtuele” contexten

in Vlaanderen amper wordt bereikt

Ø  Andere (intermediaire) variëteiten scoren hoger op dynamiek, en stilaan ook

op prestige

Ø “The ‘standard ideology’ as such stays intact while the

valorisation of ways of speaking changes”

Ø  Standaardnederlands blijft de doeltaalvariëteit,

met sterk prestige

Ø  Maar wat nu precies standaardtaal is en wat

niet, verandert

HYPERSTANDAARDISERING DESTANDAARDISERING DEMOTISERING

I. Inleiding | Wat gebeurt er in Vlaanderen?

Onderwijstaalbeleid in Vlaanderen

•  Strikt eentalig beleid, met als doel: (gepercipieerde) problemen rond meertaligheid en sociale ongelijkheid aanpakken

•  Standaardnederlands wordt gepropageerd als de enige acceptabele schooltaalvariëteit (zie voorbeelden en analyse in Delarue & De Caluwe 2015)

•  Leerkrachten moeten “handhavers van de norm” (Van Istendael 2008: 31) zijn, en moeten die norm ook doorgeven aan hun leerlingen.

II. Onderwijstaalbeleid in Vlaanderen | Strikt eentalig beleid

Van beleid naar praktijk…

•  Hoe gaan leerkrachten en leerlingen om met dat strikte onderwijstaalbeleid…

•  … wetende dat er in Vlaanderen op school heel wat niet-standaardtaalvarianten worden gebruikt, zowel door leerkrachten als door leerlingen? (cf. Delarue 2013, Delarue & De Caluwe 2015, Van Lancker ingediend)

II. Onderwijstaalbeleid in Vlaanderen | Strikt eentalig beleid

Kleinere centrumsteden (20.000-‐40.000 inwoners)

Provinciehoofdsteden

IEPER

EEKLO

TURNHOUT

VILVOORDE

BERINGEN

BRUGGE

GENT

LEUVEN

ANTWERPEN

HASSELT OUDENAARDE

III. Methodologie | Vlaanderen

Steven Delarue (Standaard)taalpercepties van Vlaamse leerkrachten (2010-2016)

•  82 leerkrachten uit het basis- en voortgezet onderwijs in Vlaanderen •  Leerkrachten van het 6e leerjaar (basisschool) en het 3e en 6e jaar ASO

(Algemeen Secundair Onderwijs), leraren Nederlands én andere vakken •  Lesobservaties en sociolinguïstische interviews •  Interviewthema’s: taalgebruik van de leerlingen, rol van

(standaard)taalgebruik in de opleiding van de leerkracht, de kennis van en visie op het onderwijstaalbeleid, en de eigen taalachtergrond als leerkracht

III. Methodologie | Steven Delarue

Inge Van Lancker Sociolinguïstische etnografie van een groep leerlingen in Oudenaarde (2013-2017) •  Secundaire school in Oudenaarde •  37 leerlingen (28 meisjes, 9 jongens), uit het 5e en 6e jaar ASO (Algemeen

Secundair Onderwijs) • Welk taalrepertoire hebben deze leerlingen, en hoe zetten ze dat

taalrepertoire in? • Datacorpus bestaat uit veldnotities, Facebookmateriaal, opnames in de

klas, op de speelplaats en op schooluitstappen, en interviews

III. Methodologie | Inge Van Lancker

IV. Resultaten

IV. Resultaten | Intro

Hoe gaan leraren en leerlingen om met dat strikte onderwijstaalbeleid…

… wetende dat er in Vlaanderen op

school heel wat niet-‐standaardtaalvarianten worden gebruikt, zowel door leraren als door leerlingen?

(Delarue 2013, Delarue & De Caluwe 2015, Van Lancker ingediend)

Vandaag: 3 strategieën

1. ST beperkt vlotheid / spontaniteit

Tess: maar ik vind dat gewoon geforceerd omdat ge dan gelijk in Nederlands probeert ge AN te praten maar ge zijt dan zodanig aan ‘t opleGen van “’k moet opleGen wat ik zeg” dat ‘k dat dan zo geforceerd vind

A-‐S: (lacht) is een beetje overdreven vind ik Lars: ik vind het ook overdreven ja pfff Arlena: maar nee ik vind xxx A-‐S: xxx maar ‘t komt zo . ‘t komt zo nep

oo’ allé zo gemaakt over vind ik

LEERLINGEN

Ha(6S)8: maar ik zou méér moeten streven naar Standaardnederlands

INT: uhu waarom doet u ‘t niet? Ha(6S)8: .. euh omdat ik v vind dat het vaak het

vloYe verloop van de les in de weg staat 38, M, leraar Nederlands, Hasselt

Be(3S)6: . pff ik vind taalgebruik nog alSjd belangrijk maar ik

vind niet dat . ik voel van mezelf aan als ik Algemeen Nederlands spreek maar dat is misschien m’n eigen gevoel . dat er . een grens komt zo van . die spreekt op de leYer oei oei . die hee[ gestudeerd allez de . de mensen hebben dat idee dan of de kinderen hebben dat idee wel 27, V, leraar Aardrijkskunde, Beringen

LERAREN

IV. Resultaten | Strategie 1

2. Goed onderwijs boven goed taalgebruik

Linde: maar eigenlijk let ik daar niet zo veel op

INT: ah nee? ‘t valt niet op Linde: maar ja ik luister daar

gewoon naar en mij is ‘t niet meer over hoe dat ze praten maar gewoon als ‘t wat duidelijk en goed uitgelegd

INT: ja . de inhoud Linde: dus als ge ‘t mij goed

uitlegt dat is ‘t zo van “a ja is goed” (lachje)

Ha(6S)6: ik vind dat ook heel ik vind dat ook heel moeilijk om te doen .. euhm … en als ik daar moet op leGen .. dan vergeet ik wat allé ‘k bedoel dan vind ik ‘t moeilijk om ook nog alle focus op mijn .. wat ik op ‘t bord schrijf wat ik vertel aan de leerlingen qua inhoud én hun gedrag in de klas allemaal dan .. dat wordt te veel dat wordt te veel dat kan ik niet . dus 45, V, leraar chemie, Hasselt

Ha(3S)2: euhm .. als ik moet gaan leYen op mijn taalgebruik .. dan .. dan wordt het moeilijk . om een inhoud weer te geven

INT: uhu Ha(3S)2: dan ben ik te zeer gefocust . op mijn taalgebruik dan eigenlijk op

‘t geen wat ik hen wil bijbrengen .. dus euhm . voor mij verloopt dat gewoon soepeler als .. er een doorgaanse taal wordt gesproken in de les 29, V, leraar Godsdienst, Hasselt


LEERLINGEN LERAREN

3. “Als het maar geen dialect is”

INT: en hoe vinden jullie dat jullie zelf spreken op

school? Lars: tussentaal. INT: goed niet goed? Arlena: ik vind dat . goed genoeg (lacht) Lars: (lachje) niet echt dialect maar ja INT: niet echt dialect Lars? Kasper: uhu Lars: nnnee maar ja dialect is al redelijk extreem ook

he

INT: is ‘t dan de b . is ‘t dan een . een wenselijk punt om voor leerkrachten Algemeen Nederlands te vragen . dat zij het zelf wel spreken in alle situaSes?

Ge(3S)4: .. dat . dat zou ik wel . uw Algemeen Nederlands of toch zeker ja die standaardtaal te gebruiken hé . zeker ik vind niet dat ge als leerkracht u dat kunt permiYeren om . te beginnen euhm .. met dialect te spreken . of dialectwoorden te gebruiken 52, F, (Catholic) religion teacher, Ghent


LEERLINGEN LERAREN

IV. Resultaten





Parallelle strategieën: 1.  Standaardtaal beperkt vlotheid/

spontaniteit 2.  Goed onderwijs primeert op goed

taalgebruik 3.  “Als het maar geen dialect is” (let wel: nog veel meer strategieën, soms ook uniek voor leraren of leerlingen)

IV. Resultaten | Standaardtaal wordt weinig gebruikt, maar wordt toch belangrijk bevonden?

IV. Resultaten





Parallelle strategieën: 1.  Standaardtaal beperkt vlotheid/

spontaniteit 2.  Goed onderwijs primeert op goed

taalgebruik 3.  “Als het maar geen dialect is” (let wel: nog veel meer strategieën, soms ook uniek voor leraren of leerlingen)

MAAR voor leerkrachten én leerlingen blij[ standaardtaal hét referencepunt (wat eigenlijk ook logisch is: normafwijking veronderstelt norm waaraan belang wordt

gehecht, cf. Jaspers & Van Hoof 2015: 24)

IV. Resultaten | Standaardtaal wordt weinig gebruikt, maar wordt toch belangrijk bevonden?

V. Conclusies (I) Van structure… = het strikte, officiële onderwijstaalbeleid, met focus op standaardtaal als de enige aanvaardbare schooltaalvariëteit

(Her)bevestigd door zowel leraren als leerlingen –  Standaardnederlands als de mooiste taal –  Leerlingen zouden standaardtaal moeten gebruiken tegen leerkrachten –  Leerkrachten zouden (eigenlijk) standaardtaal moeten gebruiken, aangezien ze een voorbeeldfunctie vervullen voor leerlingen

V. Conclusies | Structure & agency

V. Conclusies (I) … naar agency Wetende (?) dat er in het doorsnee Vlaamse klaslokaal heel wat niet-standaardtaalvarianten te horen zijn… “Strategieën” om die kloof tussen beleid en praktijk te overbruggen

–  Standaardtaal beperkt vlotheid/spontaniteit –  Goed onderwijs primeert op goed taalgebruik –  “Als het maar geen dialect is”

V. Conclusies | Structure & agency

HYPERSTANDAARDISERING DESTANDAARDISERING DEMOTISERING of of ?

V. Conclusies (II) Welke kant gaan we op?

V. Conclusies | Welke kant gaan we op?



Strikte focus op standaardtaal (cf.

onderwijstaalbeleid) sijpelt door tot op

het microniveau (i.e. leraren en leerlingen)




Strikte focus op standaardtaal (cf.

onderwijstaalbeleid) sijpelt door tot op

het microniveau (i.e. leraren en leerlingen)

Op dat microniveau formuleren leraren en leerlingen expliciet redenen

(“strategieën”) om die gepropageerde standaardtaal NIET te gebruiken


V. Conclusies (III) Implicaties voor het NT2-/NVT-onderwijs?

Voer voor discussie!

V. Conclusies | Implicaties voor het NT2-/NVT-onderwijs?

Coupland, N. & T. Kristiansen (2011). 'SLICE: Critical perspectives on language (de)standardization,‘ In: Kristiansen, T & N. Coupland (eds.), Standard Languages and Language Standards in a Changing Europe, Oslo: Novus Press, 11-35. Davies, W. V. (2012). 'Myths we live and speak by. Ways of imagining and managing language and languages.‘ In: Hüning, M., U, Vogl & O. Moliner (eds.), Standard Languages and Multilingualism in European History, Multilingualism and Diversity Management, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company, 45-70. Delarue, S. (2013). ‘Teachers’ Dutch in Flanders: the last guardians of the standard?’ In: Kristiansen, T. & S. Grondelaers: Language (de)standardisation in Late Modern Europe: experimental studies, Oslo: Novus Forlag, 193-226. Delarue, S. & J. De Caluwe (2015). ‘Eliminating social inequality by reinforcing Standard Language Ideology? Language policy for Dutch in Flemish schools’. Current Issues in Language Planning 16(1-2), 8-25. Fairclough, N. (1992). Discourse and Social Change. Oxford: Blackwell. Giddens, A. (1991). Modernity and Self-Identity: Self and Society in the Late Modern Age. Cambridge: Polity. Jaspers, J. & S. Van Hoof (2013). ‘Hyperstandardisation in Flanders: extreme enregisterment and its aftermath’. Pragmatics 23(2), 331-359. Jaspers, J. & S. Van Hoof (2015). ‘Ceci n’est pas une Tussentaal: Evoking Standard and Vernacular Language Through Mixed Dutch in Flemish Telecinematic Discourse’. Journal of Germanic Linguistics 27(1), 1-44. Van Istendael, G. (2008). Plezier en pijn van het Nederlands. Samen beleid maken in het GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. Beleidscahier, 3; Brussel: Ministerie van Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, 29-33. Van Lancker, I. (ingediend). ‘Standardising and destandardising practices at a Flemish secondary school. A sociolinguistic ethnographic perspective.’ Taal & Tongval.

Referenties

Meer lezen? PresentaSe downloaden:

hYp://stevendelarue.be/ivn/ ArSkel (draZ op aanvraag):

Delarue, S. & I. Van Lancker (ingediend). Omgaan met het spanningsveld tussen een strikt onderwijstaalbeleid en een taaldiverse prakTjk: strategieën van Vlaamse leerkrachten en leerlingen

Omgaan met de kloof tussen een strikt eentalig taalbeleid en een taaldiverse klaspraktijk:...

Education

Transcript of Omgaan met de kloof tussen een strikt eentalig taalbeleid en een taaldiverse klaspraktijk:...