Taalbeleidin wiskunde

VVWL28 juni 2008

Programma

• Sessie 1• Kaderen van taalbeleid• Voorbeelden voor wiskunde

• Sessie 2• Voorbeelden voor wiskunde in functie van context,

interactie en taalsteun• Afronding

Doelstellingen

• De deelnemers begrijpen waarom taalbeleid nodig is.• De deelnemers kunnen wiskunde toegankelijker

maken via taalactiverende opdrachten.• De deelnemers kunnen de vaktaal effectiever

aanbrengen.• De deelnemers kunnen aan de hand van de criteria

context, taalsteun en interactie en met behulp van de kijkwijzer voorbeelden van vakgebonden taalbeleid op hun waarde beoordelen.

Uitspraken

• ‘Mijn leerlingen hebben geen taalproblemen’• ‘Ik heb leerlingen in de klas die geen woord

Nederlands spreken’• ‘Sommige leerlingen weten niet hoeveel poten een kip

heeft’• ‘Mijn leerlingen kunnen geen correcte Nederlandse zin

maken, laat staan zonder fouten schrijven’• ‘De meeste van mijn leerlingen lezen de opgaven en

instructies niet volledig’

Gegevens taalachterstand

Turks Marokkaans Vlaams

Kleuter Lager

Lager Secundair

80 % 60 % 13 %

98 % 98 % 60 %

Wat is taalbeleid niet?

• Een pasklare en uniforme oplossing• Overdreven aandacht voor spelling• Enkel bestemd voor leerlingen van allochtone afkomst• Een pleidooi voor eenvoudig taalgebruik• Opdrachten met veel taal vermijden (werken met

minder contexten)• Ervan uitgaan dat leerlingen een vergelijkbaar niveau

hebben wat taal betreft

Is onze aanpak gericht op gelijke kansen?

Wat is taalbeleid dan wel?

Een omschrijving

TAALBELEID

is de beleidsmatige wijze waarop het volledige schoolteam tracht taal als struikelblok/drempel weg te nemen in alle vakken om het leren van de leerlingen te bevorderen.

Snelst verworven woorden - kleuterklas

• Boekentas (997) • Trein (297)• Kus (691)• Sjaal (182)• Plasticine (392)• Kind (1782)

• Hoofd (501)• Plaats (193)• Bak (389)• Knippen (94)• Kauwgum (14)

Een kind verwerft zijn natuurlijke taal in een

contextrijke omgeving, die vol interactie-

mogelijkheden zit en waarbinnen de

nodige taalsteun geboden wordt.”

Naar M. Hajer & T. Meestringa (2004) HandboekTaakgericht Vakonderwijs.

Natuurlijke taalverwerving

Taalgericht vakonderwijs

Taalgericht vakonderwijs is vakonderwijs (waarin expliciete taaldoelen gesteld worden) dat:

• contextrijk is,• vol (inter)actiemogelijkheden zit en• waarbinnen de nodige taalsteun geboden wordt.

Context

InteractieTaalsteun

Taalgericht vakonderwijs

Taalbeleid in wiskunde

Het bad

René gaat in bad.

De grafiek geeft de hoeveelheid water in het bad weer ten opzichte van de tijd.

René zet de kraan open om 8u05.

Na een tijdje wordt de stop uit het bad getrokken. Hoe kun je dat aan de grafiek merken? Hoe laat is dat?

Context

Het bad

L ((leest)) na een tijdje wordt de stop (.) stop uit het bad getrokken. hoe kun je dat, hoe kun je dat aan de grafiek zien. hoe laat is dat? (.) nou dan blijft ie constant

O oh jaL dat is hier. dat is dan tien over acht. vijf minuten gaat ie stijgen

en dan blijft ie constant. Jaja dus dat, dat is, dus tien over achtO wordt de stop uit het bad getrokken zeg jeL jaO maar wat gebeurt er dan als de stop uit het bad getrokken

wordt?L nou dan komt daar geen water meer (.)dan loopt het gelijk, dan

blijft het constant

Uit de tekst VOCABULAIRE HINDERNISSEN BIJ WISKUNDE, Joanneke Prenger, Rijksuniversiteit Groningen

Het bad

Uit dit fragment en de verdere interactie blijkt dat Leila niet weet wat een stop in het bad is.

Uit de tekst VOCABULAIRE HINDERNISSEN BIJ WISKUNDE, Joanneke Prenger, Rijksuniversiteit Groningen

STOP kraan wordt geSTOPt hoeveelheid water in het bad blijft constant

lacune woordenschat fout antwoord

Het bad

Mogelijkheid 1

Zet de volgende foto’s in de juiste volgorde.

Overleg en vergelijk met een medeleerling.

TAALSTEUN-INTERACTIE

Het bad

Mogelijkheid 2

Zet de volgende acties in de juiste volgorde.

Overleg en vergelijk met een medeleerling.

TAALSTEUN-INTERACTIE

actie volgorde

René zet de kraan open.

René wast zich.

René trekt de stop uit het bad

René zet de kraan dicht.

René doet de stop in het bad.

Contextrijk leren

• Vertrekken vanuit de leefwereld van de leerlingen• Activeren van voorkennis• Probleemstellende/uitdagende opgaven (de context

kan ook uit de wiskunde zelf komen)• Relaties tussen vakken• Aansluiten bij de capaciteiten van de leerlingen en bij

de studierichting

Leren in (inter)actie

• Leerlingen stimuleren actief bezig te zijn met vakinhoud

• Gebruik maken van verschillende en activerende werkvormen

• Leerlingen samenwerkend laten leren• Stimuleren van de zelfstandigheid van de leerlingen• Leerlingen vaak aan het woord laten• Leerlingen voldoende denktijd geven

Piramide van leereffecten - Bales

Een leerling luistert naar de uitleg die de leraar geeft over een bepaald onderwerp.

Een leerling leest een tekst over een bepaald onderwerp.

Een leerling bekijkt een documentaire over een bepaald onderwerp.

Een leerling volgt een demonstratie over een bepaald onderwerp.

Een leerling discussieert over een bepaald onderwerp met medeleerling(en).

Een leerling voert een praktijkoefening (vb. maken van een werkstuk) uit over een bepaald onderwerp.

Een leerling legt een bepaald onderwerp uit aan medeleerling(en).

Leren met taalsteun

• Bieden van visuele ondersteuning• Leerlingen helpen bij het correct formuleren• Geven van positieve feedback (op het taalgebruik)• Aandacht hebben voor het eigen taalgebruik• Nagaan of de leerlingen de gebruikte taal begrijpen• Stimuleren van en aandacht hebben voor de vier

taalvaardigheden (lezen, luisteren, schrijven, spreken)

Focus op context

Kippen en konijnen

Een boer heeft kippen en konijnen. Op een dag telt hij op zijn erf 186 poten en 67 koppen. Hoeveel kippen en hoeveel konijnen heeft hij?

zinvolle context?taal struikelblok?

De paleontoloog

Dino De Graever is een paleontoloog die al jaren op zoek is naar botten van zeldzame soorten. Op een dag heeft hij onvoorstelbaar veel geluk, hij doet de ontdekking van zijn leven. In de Godi woestijn vindt hij botten en schedels van de Pteranodon en de Euparkeria. Zijn medewerkers zijn spijtig genoeg een beetje slordig en ze gooien alles op één grote hoop. Er zijn in totaal 134 schedels, en 490 poten. Bereken hoeveel Pteranodons en Euparkeria’s er uiteindelijk gevonden zijn.

Met dank aan Els Sas, leerkracht KA1 Antwerpen

De paleontoloog met taalsteun

Dino De Graever is een paleontoloog die al jaren op zoek is naar botten van zeldzame soorten. Op een dag heeft hij onvoorstelbaar veel geluk, hij doet de ontdekking van zijn leven. In de Godi woestijn vindt hij botten en schedels van de Pteranodon en de Euparkeria. Zijn medewerkers zijn spijtig genoeg een beetje slordig en ze gooien alles op één grote hoop. Er zijn in totaal 134 schedels, en 490 poten. Bereken hoeveel Pteranodons en Euparkeria’s er uiteindelijk gevonden zijn.

Pteranodon Euparkeria

Het grasveld van meneer Kok

De koeien van meneer Kok

Op Meneer Koks stuk grond van 16,5 bij 24 meter heeft hij een grasveld van 15 bij 20 meter voorzien voor zijn koeien (zie schets). Doordat de straat verbreed wordt, moet Meneer Kok aan de straatkant een strook van 2 meter afstaan. Hij besluit om aan twee kanten een even brede strook van x meter aan het grasveld voor de dieren toe te voegen zodat de totale oppervlakte gelijk blijft en de koetjes lustig kunnen blijven grazen. Bereken x.

De koeien van meneer Kok (2)

Nog meer voorbeelden

Anne Schatteman - TV

De camping

Focus op interactie

Placemat

placemat vergelijking

Cartesische vergelijking

Cartesische vergelijking

Context-interactie- taalsteun

Beschrijf en Teken

homothetie

spiegeling

Een slang

Slang - opgave

Slang - oplossing

Focus op taalsteun

Bingo

bingo

Transformaties

Transformaties

Hotelbrand

Hotelbrand

Het kwartet

Kwartet

Nog meer uitgewerkte ideeën

Nog meer uitgewerkte en diverse voorbeelden vind je op de website wiskunde van het GO!

http://wiskunde.gemeenschapsonderwijs.net/

Hulpinstrument: Kijkwijzer-quickscans

• Lesobservatie

• Zelfreflectie

Kijkwijzer

Tot slot

Uitspraken

• ‘Mijn leerlingen hebben geen taalproblemen’• ‘Ik heb leerlingen in de klas die geen woord

Nederlands spreken’• ‘Sommige leerlingen weten niet hoeveel poten een kip

heeft’• ‘Mijn leerlingen kunnen geen correcte Nederlandse zin

maken, laat staan zonder fouten schrijven’• ‘De meeste van mijn leerlingen lezen de opgaven en

instructies niet volledig’

Doel: van MIN-MIN …

Leerlingen begrijpen de taal in wiskunde en wetenschappen onvoldoende

De lessen gaan over de hoofden van de leerlingen heen en er vindt geen interactie plaats

Leerlingen leren geen wiswet-inhouden (-)en ze leren geen schooltaal gebruiken (-)

… naar WIN-WIN

We zorgen dat leerlingen de moeilijke taal in wiskunde en wetenschappen begrijpen

Leerlingen kunnen de les volgen, ze gebruiken schooltaal en krijgen daar feedback op

Leerlingen leren wiswet-inhouden (+)en ze ontwikkelen schoolse taalvaardigheid (+)

En nog dit …

Ludwig Wittgenstein (1889-1951):

“The limits of my language are the limits of my world.”

Vrij vertaald:

Hoe kan ik de wereld van mijn leerlingen verruimen door hun taalvaardigheid te verhogen?