Engage 2014 - Kieke Escarabajal Baadenhuijsen-de Rooij - Sanoma
Moeheid, een onderbelicht probleem - NVAB · - Verandering in gedrag en emoties. –18-05-2017. ......
-
Upload
trankhuong -
Category
Documents
-
view
219 -
download
0
Transcript of Moeheid, een onderbelicht probleem - NVAB · - Verandering in gedrag en emoties. –18-05-2017. ......
Moeheid, een onderbelicht probleem
Evelien Pirard
Revalidatiearts
18-05-2017
1. Introductie
2. NAH algemeen
3. Gevolgen van NAH
4. Moeheid na CVA
– 18-05-2017
Samen met de revalidant werken wij professioneel,
interdisciplinair en met toewijding aan eigen regie en
zelfstandigheid
•
•
•
– 18-05-2017
Medisch specialistische revalidatie;
volwassen en kinderen;
Klinisch en poliklinisch
• Neurologische revalidatie
• Hartrevalidatie
• Revalidatie bij complex chronisch longfalen
• Oncologische revalidatie
• Revalidatie bij pijn en gewrichtsaandoeningen
• Arm-, hand- en polsrevalidatie
• Revalidatie na amputatie
• Traumarevalidatie– 18-05-2017
Medisch specialistische revalidatie; volwassen en
kinderen;
• Beroerte en andere vormen van niet aangeboren hersenletsel
(NAH)
• Cerebrale parese
• Multiple sclerosis
• Ziekte van Parkinson
• ALS en andere vormen van neuromusculaire aandoeningen
(NMA)
• Dwarslaesie ( poliklinische behandeling)
• Polyneuropathie
• Overige neurologische aandoeningen– 18-05-2017
Binnen Revant Breda werken:
• 16 artsen waarvan 13 revalidatieartsen, 2 longartsen en 1
algemeen arts
• 1 PA en 1 PA i.o.
• Behandelteam neurologie klinisch en poliklinisch: 45
behandelaren
– 18-05-2017
– behandelprogramma’s
– [ CVA en moeheid] – 08/12/2016
= verzameling van aandoeningen waarbij
hersenbeschadiging is ontstaan en door de
gevolgen van dit letsel ontstaat een breuk in
levenslijn.
• 140.000 patiënten jaarlijks met NAH
• 10.000 patiënten overlijden
• 650.000 mensen leven met de gevolgen van NAH
• In Breda: 1400 NAH patiënten in 2015– 18-05-2017
= verzameling van aandoeningen waarbij
hersenbeschadiging is ontstaan en door de
gevolgen van dit letsel ontstaat een breuk in
levenslijn.
• CVA
• Benigne/maligne tumoren
• Infectieuze hersenaandoening
• Hersenletsel na OHCA– 18-05-2017
= verzameling van aandoeningen waarbij
hersenbeschadiging is ontstaan en door de
gevolgen van dit letsel ontstaat een breuk in
levenslijn.
• CVA 468
• Benigne/maligne tumoren 41
• Infectieuze hersenaandoening 25
• Hersenletsel na OHCA 12
• Traumatisch hersenletsel 115
– 18-05-2017
Gevolgen:
• Sensomotorische problemen
• Neuropsychologische problemen
- Verandering in informatieverwerking: aandacht
en concentratie, geheugen, taal, waarneming,
executief functioneren.
- Verandering in gedrag en emoties.
– 18-05-2017
Sensomotorische problematiek:
• 80% van de patiënten met CVA
• Tgv spierkrachtverlies en coördinatieproblemen benen
beperking op balans en lopen
• Verbetering in balans is belangrijkste determinant voor
herstel lopen
• FT en ET start in vroege fase is belangrijk voor herstel
o Hoge intensieve, repetitieve en taakspecifieke
training
– 18-05-2017
Sensomotorische problematiek:
• 60-80% van CVA patiënten kan onafhankelijk lopen 6
mnd na CVA
• Factoren die allen onafhankelijk geassocieerd zijn met
de uitkomst lopen 6 maanden na CVA:
• Leeftijd, geslacht, ernst van sensorische en motorische
dysfunctie van paretisch been, homonieme hemianopsie,
urine incontinentie, zitbalans, initiële beperking in ADL
en ambulation, niveau van bewustzijn op moment van
opname, aantal dagen tussen onset CVA en start
training
• Meeste herstel binnen 3 maanden, na 6 maanden geen
herstel meer
– 18-05-2017
– 18-05-2017
• Virtual Reality (VR) nieuwe methode voor oa trainen
van onderste en bovenste extremiteiten.
• Onderzoek naar effect van VR training op de balans en het
lopen ivm ‘gewone’ fysiotherapie
• VR lijkt een sterk positief effect te hebben op vooruitgang in
balans en het lopen ivm fysiotherapie bij CVA patiënten.
De Rooij et all, Effect of Virtual Reality training on Balance and gait ability in patiënts with stroke:
systematic review and meta-analysis. 2016. American Physical therapy association.
– 18-05-2017
–
– [ CVA en moeheid] – 08/12/2016
- EMG
-
Krachtenplatfor
m
- Real time
feedback
- Markers
- Split belt
- Self-paced
loopband
Harna
s
– 18-05-2017
Gebruik van de GRAIL
1) Behandeling
2) Diagnostiek: Gangbeeldanalyse
– 18-05-2017
– 18-05-2017
Reversibele afname van mogelijkheden, geassocieerd
met een verhoogd gevoel van fysieke of mentale
belasting, zelfs zonder echte inspanning, een
overweldigend gevoel van uitputting, wat leidt tot de
onmogelijkheid of moeite om zelfs routine activiteiten
vol te houden en wat zich normaliter uit als een ‘loss of
drive’ (Staub)
“Een subjectief gebrek aan fysieke en/of mentale
energie die interfereert met dagelijkse activiteiten”
– 18-05-2017
•Borg schaal
•Meetinstrumenten: bijv. Fatigue Severity Scale,
Fatigue Impact Scale, Checklist Individual Strength,
Multidimensional Fatigue Symptom Intervention,
Fatigue Assessment Scale
•‘Objectieve’ maten: spierkracht, conditie
– 18-05-2017
1. Als ik moe ben ben ik minder gemotiveerd
2. Mijn vermoeidheid wordt opgeroepen door lichaamsbeweging
3. Ik ben snel vermoeid
4. Moeheid belemmert mijn lichamelijk functioneren
5. Mijn moeheid zorgt vaak voor problemen
6. Langdurig lichamelijk inspannen kan ik niet door de vermoeidheid
7. Moeheid belemmert mij bij het uitvoeren van bepaalde taken en
verantwoordelijkheden
8. Van de klachten die mij het meest hinderen is vermoeidheid een van de drie
ergste
9. Bij mijn werk, gezinsleven of sociale contacten word ik belemmerd door mijn
vermoeidheid
Gemiddelde score van 4 of hoger: vermoeidheid beïnvloedt dagelijks leven
– 18-05-2017
Hoe vaak komt het voor?
• ‘The prevalence of fatique after stroke: a
systematic review and meta analysis.’
international journal of stroke. 2016.
•
• Andere artikelen: 29% - 77%
• 40% rapporteert moeheid als ergste
symptoom impact op sociale leven,
terugkeer naar werk, autorijden,
– 18-05-2017
Verloop van moeheid over de tijd
– 18-05-2017
52
6470
56
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
%
opname in RC 6 mnd 12 mnd 36 mnd
Tijd na CVASchepers et al, Arch Phys Med Rehab, 2006
Verloop van moeheid over de tijd
N=223, revalidatiepopulatie
FSS
6, 12, 24 mnd: 68%, 74% en 58% (vd Port 2007)
N=138
General Fatigue (MFI)
10dgn, 3, 12 en 24 mnd: 59%, 44%, 38%, 40% (Christensen,
2009)
N=95, na opname in ziekenhuis
FSS
Acuut, 6, 12, 18 mnd: gemiddelde score verandert niet
(Lerdal, 2012)
– 18-05-2017
Gerelateerde factoren
Fatigue model (Choi Kwon, 2011)
• Demografische factoren: leeftijd, geslacht, burgerlijke
status
• Fysiologische factoren: neurologische beperkingen,
comorbiditeiten en medicatie, slaapstoornissen,
premorbide vermoeidheid, pijn, ondervoeding
• Psycho-cognitieve factoren: stemming, cognitie
• Organische factoren: laesie locatie, neurotransmitters,
ontstekingen en immunologische veranderingen, perfusie
– 18-05-2017
– 18-05-2017
Schepers et al,. Poststroke fatigue: course and its relation
to personal and stroke-related factors, Arch Phys Med
Rehab, 2006.
Alle interventies beginnen met
Onzichtbare gevolgen
– 18-05-2017
– 18-05-2017
– 18-05-2017
– 18-05-2017
– 18-05-2017
Goede en slechte dagen
– 18-05-2017
Goede en slechte dagen
– 18-05-2017
Multidisciplinaire aanpak
– behandelprogramma’s
– [ CVA en moeheid] – 08/12/2016
Post-stroke fatique: epidemiology, clinical characteristics and treatment, Eur
Neurol 2014.
– 18-05-2017
1. Farmacologisch:
• Behandeling van depressie en /of
angst
• Choi-Kwon et al onderzocht effect van
fluoxetine 20 mg/dag op moeheid en andere
emotionele verstoringen gaf daling van
depressieve symptomen maar geen
verandering op moeheidsschaal (FSS en VAS)
• Behandeling van pijn
• Behandeling van slaapverstoring
(OSAS)
Post-stroke fatique: epidemiology, clinical characteristics and treatment, Eur Neurol 2014.
– 18-05-2017
2. Fysiek
• Graded activity trainingsprogramma icm
cognitieve therapie gedurende 12 weken
reductie in moeheid
Passier et al: Predicting fatique 1 year after subarachnoid hemorrhage; J. Neurol 2011
• Grenshantering
• Ontspanningsoefeningen
.– 18-05-2017
3. Psychologisch
Doel: Compensatiestrategieën aanreiken om
beter om te gaan met beperkte energie en/of
cognitieve problemen en begeleiding bieden
bij acceptatie en verwerkingsproces.
Methode in Revant revalidatiecentrum: (naast PS
en MW)
• Activiteitenweger - tijdschrijflijsten
• PRET groep/ regels
• Niet Rennen Maar Plannen
• Energiemanagement groep– 18-05-2017
Activiteitenweger
Doel:
• Het vinden van een balans tussen belasting en
belastbaarheid
• Het opbouwen van de algemene belastbaarheid
• Het geven van overzicht in de activiteiten die
patiënt wil gaan doen
Gebruik tijdschrijflijsten
– 18-05-2017
PRET groep/ regels
- P: pauzeren
- R: rustige omgeving
- E: één ding tegelijk
- T: tempo aanpassen
- Doel: inzicht geven in mogelijke strategieën die
van toepassing kunnen zijn bij moeheid en
cognitieve klachten.
- Groepsdynamiek
- 5 bijeenkomsten– 18-05-207
Niet Rennen Maar Plannen
• Doel: psycho-educatie geven
en beter om leren gaan met
de cognitieve gevolgen van
het letsel.
• 4 trainingsmodules mogelijk
• Vermoeidheid na hersenletsel
• Omgaan met tijdsdruk, vertraagde info
verwerking
• Werken aan geheugenproblemen
• Grip op planning, vaardigheden voor het
plannen en uitvoeren van activiteiten
– 18-05-2017
Energiemanagement groep
• Groep
• 5 weken
• Doel: doelmatig omgaan met beperkte energie
door ander gedrag (veranderen
activiteitenpatroon, activiteiten plannen,
ontspannen)
Herkennen en toepassen van herstellers
Herkenning van belasting bij jezelf en de
mate waarin activiteiten belastend zijn
Groepsdynamiek
• Zowel in subacute en chronische fase van
toepassing
– 18-05-2017
Energiemanagement groep
( deelonderwerpen)
• Uitleg wat is vermoeidheid
• Vermoeidheid in het dagelijks leven
• Afstemmen belasting-belastbaarheid
• Energiebronnen
• Ik en mijn omgeving
– 18-05-2017
• NAH komt veel voor, verschillende oorzaken
• Sensomotorisch probleem in 80% vd gevallen.
• Motorische problemen herstellen meest eerste 3
maanden, na 6 maanden vaak geen herstel
meer.
• Moeheid komt veel voor na CVA, gemiddeld 50%
• Moeheid na CVA is multifactorieel
• Onzichtbare gevolgen na CVA
• Multidisciplinaire aanpak met verschillende
interventies
– 18-05-2017
Vragen?
–
Prognose ADL zelfstandig 6 maanden post stroke:
–
Rompbalans
Incontinentie urine
Ernst hemiparese
Ernst cognitieve
stoornissen
Depressie
Bewustzijnsverlies bij start
CVA
Barthel index + leeftijd
– Inleiding
Medisch specialistische revalidatie: wat houd dit in?
– [ CVA en moeheid] – 08/12/2016
– Inleiding
NAH; niet aangeboren hersenletsel: cijfers in de regio
en binnen Revant.
– 18-05-2017
–
Artikelen
Buma F, Kwakkel G, Ramsey N.
Understanding upper limb recovery after stroke.
Restor Neurol Neurosci. 2013 Aug 20.
Kwakkel G, Kollen B, Lindeman E.
Understanding the pattern of functional recovery after
stroke: facts and theories.
Restor Neurol Neurosci. 2004;22(3-5):281-99. Review.– [ CVA en moeheid] – 08/12/2016