Allochtone ouders en de digitale generatiekloof

Marjolijn van Leeuwen

4 september 2012

Colofon

© september 2012, Pharos Kennis- en adviescentrum migranten, vluchtelingen en

gezondheid, ZonMw en Mira Media.

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar worden gemaakt door

druk, fotokopie of microfilm of op een andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke

toestemming.

Allochtone ouders en de digitale generatiekloof is ontwikkeld in opdracht van ZonMw door

Pharos en Mira Media, in samenwerking met Media4Me.

Het onderzoek is mede mogelijk gemaakt door financiering vanuit de Europese Unie.

Auteur

Marjolijn van Leeuwen

Projectsecretariaat

Pharos

Herenstraat 35

Postbus 13318

3507 LH Utrecht

Telefoon 030 234 98 00

E-mail info@pharos.nl

www.pharos.nl

Omslagfoto

www.coa.nl

Inhoudsopgave

1. Inleiding 4

2. Samenvatting 5

3. Onderzoek 7

3.1. Literatuursearch op het internet .............................................................. 7

3.2. Onderzoek in de wijk ................................................................................ 7 3.2.1. Is het huidige aanbod mediaopvoedingsondersteuning geschikt en

toegankelijk? .............................................................................................. 8 3.2.2. Wat zijn de behoeften van ouders aan mediaopvoedingsondersteuning ... 10

4. Vraag en aanbod bij elkaar te brengen 15

4.1. Samenwerking met andere organisaties op het gebied van

mediawijsheid ......................................................................................... 15

4.2. Concrete activiteiten............................................................................... 15

5. Aanbevelingen voor de toekomst 19

6. Literatuurlijst 20

Bijlage 1: Gegevens organisaties en respondenten ................................... 21

Bijlage 2: Topic- en vragenlijsten ..................................................................... 24

Bijlage 3: Tekst voor LinkedIn-groep: werving (allochtone) mediacoaches

die ervaring hebben met groepen allochtone ouders ..................................... 27

Bijlage 4 Lijsten van deelnemende organisaties aan expertbijeenkomst en

informatiebijeenkomst ...................................................................................... 28

Bijlage 5: Verslag expertbijeenkomst en informatiebijeenkomst ‘Digitale

Generatiekloof in allochtone gezinnen’ ........................................................... 30

Bijlage 6: Beschrijving workshop ‘Allochtone ouders en de digitale

generatiekloof’…………………………………………………………………………...32

Bijlage 7: Parameters voor het screenen van leermiddelen............................ 33

1. Inleiding

Mediawijsheid onderdeel van hedendaagse opvoeding

De huidige samenleving is gemedialiseerd. We kunnen niet meer zonder televisie, radio,

telefonie en internet. We gebruiken nieuwe kanalen zoals Facebook, Twitter en LinkedIn.

Het onderscheid tussen de fysieke en de onlinewereld verdwijnt. Dit geldt voor alle lagen van

de bevolking in alle fases van het leven. We kunnen steeds meer zelf bepalen en kiezen.

Tegelijk wordt de communicatie directer, interactiever, eenvoudiger en onafhankelijk van tijd

en plaats. Gezien de grote invloed van de media is het belangrijk hier kritisch mee om te

gaan. Om vragen te stellen als “Wie is de afzender?”, “Hoe betrouwbaar is de informatie?”

en “Wat betekent het voor mij?” (Mediawijzer.net, 2012). Met andere woorden, om

‘mediawijsheid’ te ontwikkelen.

Met bewustwording en het kritisch onderzoeken van de hierboven beschreven ontwikkeling

is mediaopvoeding een nieuw onderdeel van de opvoeding. Hoe kunnen ouders hun

kinderen helpen om op een kritische manier om te gaan met de media? Hoe kunnen zij

mediawijsheid ontwikkelen?

Mediaopvoedingsondersteuning belangrijk voor ouders

Met de hierboven beschreven ontwikkeling is er ook een groeiende behoefte aan

opvoedingsondersteuning. Inmiddels zijn er cursussen, ouderbijeenkomsten en websites

voor ouders. Ook zijn er opleidingen voor mediacoaches, professionals die werkzaam zijn op

scholen, in bibliotheken en in zorg en welzijn en die zich specialiseren in de educatieve

waarde en de valkuilen van social media voor kinderen en jongeren.

Mediaopvoedingsaanbod bereikt allochtone ouders nog niet

Echter, anno 2012 bereikt het opvoedingsaanbod rond het thema media en kinderen

allochtone ouders nog niet. De vraag is hoe dat kan. Zijn allochtone ouders geïnteresseerd

in dit onderwerp? Zo nee, waarom niet? Zo ja, welke (opvoed)vaardigheden willen zij

ontwikkelen? Hoe is het eigen computergedrag van de ouders en dat van de kinderen? Wat

is het aanbod voor deze ouders in de wijk waar zij wonen? Zijn er nog aanvullingen nodig?

Hoe komen vraag en aanbod beter bij elkaar? Dit zijn de vragen die in het project ‘Allochtone

ouders en de digitale generatiekloof’ onderzocht zijn.

2. Samenvatting

Onderzoek in de wijk naar vraag en aanbod op het gebied van

mediaopvoedingsondersteuning

In deze rapportage leest u over het kwalitatief onderzoek naar vraag en aanbod

mediaopvoedondersteuning voor allochtone ouders in achterstandswijken.

Het onderzoek bevat negen uitwisselingsbijeenkomsten tussen organisaties in de wijk die

opvoedingsondersteuning tot hun taak hebben en negen focusgroepen, zogenaamde

keukentafelgesprekken met allochtone ouders met schoolgaande kinderen.

Het onderzoek vond plaats in Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Schiedam, Den Haag,

Arnhem en Panningen (de laatste gemeente is klein maar heeft een grote

Marokkaans/Nederlandse gemeenschap).

Behoeften ouders

Uit het onderzoek blijkt dat allochtone ouders op eenzelfde wijze gebruik maken van het

internet als autochtone ouders. Ouders halen informatie op, kijken naar YouTube, zitten op

Facebook, Skypen, doen inkopen en bankieren via het internet.

Ook hebben allochtone ouders dezelfde vragen rond opvoeding en internetgebruik van hun

kinderen. Ouders vragen zich af wat hun kinderen precies doen, hebben het idee dat hun

kinderen veel meer computervaardigheden hebben en maken zich zorgen over bijv.

mogelijke pesterijen, verkeerde contacten of ongewenste informatie en porno.

Allochtone ouders hebben ook dezelfde behoeften aan opvoedingsondersteuning namelijk:

themabijeenkomsten

informatie vanuit de basisschool

computeractiviteiten met kinderen

weten hoe je kinderen kan begeleiden in internetgebruik

chatten met andere ouders

technische informatie over bijvoorbeeld filters op het internet

verhoging van eigen vaardigheden op de computer

Het enige verschil met autochtone ouders is dat ouders uit sommige bevolkingsgroepen de

voorkeur geven aan het bezoeken van websites uit het land van herkomst. Dit laatste is

mede afhankelijk van het aanbod dat het moederland heeft op dit gebied.

Aanbod mediaopvoedingsondersteuning aan allochtone ouders onvoldoende

Hoewel de vragen hetzelfde zijn, blijkt uit gesprekken met organisaties en ouders in de wijk,

literatuuronderzoek en een internet scan, dat allochtone ouders nog nauwelijks toegang

hebben tot opvoedingsondersteuning.

Ook is er een gebrek aan mediacoaches met een interculturele achtergrond die taalbarrières

en cultuurverschillen makkelijk kunnen overbruggen.

Op websites en mediacoachopleidingen wordt weinig aandacht besteed aan allochtone

ouders. In de teksten en het beeldmateriaal kunnen allochtone ouders zichzelf niet

terugvinden.

Vraag en aanbod bij elkaar brengen

Naar aanleiding van bovenstaande zetten Mira Media en Pharos het afgelopen jaar de

mediaopvoedondersteuning voor allochtone ouders op de agenda. Eerst bij de organisaties

in de wijk zelf, later ook bij landelijke organisaties.

Ook werden professionals met een interculturele achtergrond geïnformeerd over de

opleiding tot mediacoach.

Daarnaast waren er activiteiten op het gebied van screening en aanpassing van websites,

voorlichtingsmateriaal en inhoud van opleidingen.

Benodigde vervolgstappen

Om vraag en aanbod verder bij elkaar te brengen zijn naast het verder agenderen van het

onderwerp de volgende acties nodig:

Het screenen van het bestaande les- en voorlichtingsmateriaal voor ouders, zoals

brochures op het internet. Daarbij gaat het zowel om beeldvorming over ouders als

om aandacht voor de taalbarrière die bij migranten vaak een rol speelt. Tijdens het

project is daar een eerste aanzet voor gedaan.

Het screenen van de opleiding tot mediacoach op cultuursensitiviteit.

Aanbod voor professionele mediacoaches om zich (nog verder) te bekwamen in

interculturele competenties, zoals:

o in staat zijn outreachend allochtone ouders te werven voor een project of cursus

voor mediawijsheid

o in staat zijn samen te werken met (zelf)organisaties in de wijk

o in staat zijn eigen taalgebruik aan te passen aan dat van individuele ouders met

verschillende niveaus Nederlands

o in staat zijn educatie van mediawijsheid aan te passen aan het scholingsniveau

van de ouders.

Leeswijzer

Het eerste deel gaat over het literatuuronderzoek over migrantenouders, mediawijsheid en

opvoeding. Het tweede deel is een verslag over vraag en aanbod van

mediaopvoedingsondersteuning aan migrantenouders in achterstandswijken. Vervolgens

wordt besproken welke activiteiten er zijn ondernomen om bovengenoemd thema beter op

de kaart te zetten. De rapportage eindigt met aanbevelingen over vervolgstappen in de

toekomst.

3. Onderzoek

Het onderzoek bestaat uit een literatuursearch op het internet, een onderzoek naar het

huidige aanbod mediaopvoedondersteuning en de interesse en behoeften van allochtone

ouders op dit gebied.

3.1. Literatuursearch op het internet Uit een literatuursearch op het internet blijkt dat er nog niet veel geschreven is over

mediaopvoedingsondersteuning en allochtone ouders. Bij zoektermen als ‘digitale

generatiekloof en allochtone ouders (of migrantenouders)’, ‘mediawijsheid en allochtone

ouders’ en ‘mediagebruik allochtone ouders en opvoeding’ blijven allochtone ouders, ook bij

grootschalige onderzoeken naar opvoeding en (social) mediagebruik, vaak buiten beeld.

Uit de paar onderzoeken die allochtone ouders wel hebben opgenomen als respondenten

blijkt het volgende:

In een onderzoek van het ABC Kenniscentrum komt het beeld naar voren van

allochtone ouders die minder gebruik maken van het internet, een vaak gebrekkige

kennis van het Nederlands en Engels hebben en hun kinderen niet of minder

begeleiden bij de selectie en interpretatie van mediabronnen. (ABC Kenniscentrum,

2010).

Uit cijfers van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat allochtone huishoudens

een inhaalslag hebben gemaakt en niet veel meer verschillen van autochtone

huishoudens wat betreft computer- en internetgebruik. In 2009 had 96% van de niet-

westerse allochtonen internet, bij de autochtonen was dit 93%. Wat betreft snelle

internetverbinding (breedband) was het aandeel van beide groepen 80%. In zijn

geheel beschikken niet-westerse allochtonen over iets meer internetvaardigheden

dan autochtonen. Dit is te verklaren door het feit dat de niet-westerse populatie iets

jonger is. Jongeren hebben gemiddeld een grotere internetvaardigheid. Echter, er

waren weinig verschillen wat betreft e-mailen, chatten, telefoneren, informatie

zoeken, nieuws vergaren, spelletjes doen, werk zoeken, internetbankieren,

overheidsdiensten afnemen, opleidingen volgen of informatie over gezondheid

opzoeken. Wel gebruiken niet-westerse allochtonen internet vaker dan autochtonen

om de krant te lezen, naar de tv te kijken en naar de radio te luisteren. Ook is het

aandeel dat chat en via het internet telefoneert iets groter. Autochtonen gebruiken

het internet iets meer om te bankieren of te shoppen. E-mail, online reizen boeken

en software downloaden zijn bij beide herkomstgroepen even populair.

3.2. Onderzoek in de wijk

Na het literatuuronderzoek volgt er een kwalitatief onderzoek in achterstandswijken in

Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Schiedam, Den Haag, Arnhem en Panningen. Hierbij is

gebruik gemaakt van groepsgesprekken en individuele gesprekken met professionals en

vrijwilligers die opvoedkundige ondersteuning verzorgen en allochtone ouders met

schoolgaande kinderen.

Zie bijlage 1 voor meer gegevens over de betreffende wijken.

De volgende onderwerpen staan centraal:

Is het huidige aanbod mediaopvoedingsondersteuning geschikt en toegankelijk voor

allochtone ouders in achterstandswijken?

Wat is de belangstelling van de ouders voor mediaopvoedingsondersteuning, wat

zijn hun behoeften op dit terrein?

3.2.1. Is het huidige aanbod mediaopvoedingsondersteuning geschikt

en toegankelijk?

Lokale organisaties met opvoedingsaanbod

Er is voor gekozen om eerst het aanbod van organisaties in de achterstandswijken in kaart

te brengen. Achterliggend idee daarbij is dat de vraag van de ouders die uit de

keukentafelgesprekken naar voren komt gelijk gekoppeld kan worden aan het aanbod,

mocht daar belangstelling voor zijn. Ook wordt gevraagd naar de mogelijkheden om nieuw

aanbod te creëren.

Daarom worden uitwisselingsbijeenkomsten georganiseerd met medewerkers van lokale

organisaties in de wijk die zich bezig houden met opvoedingsondersteuning. Met deze

uitwisseling werd het huidige aanbod in beeld gebracht en werd netwerken mogelijk

gemaakt. Dit heeft als meerwaarde dat organisaties elkaar later makkelijker kunnen vinden

en samen kunnen werken. Uitgenodigd werden:

Bibliotheken

Brede Scholen

welzijnswerk

Centrum voor Jeugd en Gezin

Jeugdgezondheidszorg

GGD

zelforganisaties bewoners

kerk en moskee

Deze organisaties zijn direct werkzaam in de wijk waar de ouders wonen. Dit is nodig om in

een later stadium de vraag van de ouders en het eventuele aanbod van de organisaties bij

elkaar te brengen, waarbij het aanbod zo dicht mogelijk bij de ouders zelf wordt

georganiseerd. Dit is een belangrijke randvoorwaarde, omdat anders de kans groot is dat

ouders afhaken op de ‘reisafstand’. Zelfs als men slechts naar een wijk verderop moet voor

het aanbod kan dat een drempel vormen.

Werven lokale organisaties voor uitwisselingsbijeenkomst

Het bijeenbrengen van deze lokale organisaties blijkt arbeidsintensief. Medewerkers van

(reguliere) organisaties zijn vaak slecht te bereiken door overbelaste agenda’s en andere

prioriteitstellingen. Tevens zijn organisaties aan het bezuinigen waardoor de professionals

nog meer dan anders in tijdnood zitten. Dat neemt niet weg dat als de professionals en

vrijwilligers, eenmaal bij elkaar, zeer geïnteresseerd blijken in het onderwerp en het

onderzoek graag willen ondersteunen.

In totaal zijn hierbij 33 lokale organisaties telefonisch en face-to-face geraadpleegd, waarbij

14 organisaties hebben deelgenomen aan de uitgebreidere voorbereidende bijeenkomsten

in de betreffende achterstandswijken.

Zie bijlage 1 voor meer gegevens over de organisaties.

Welke lokale organisaties bereiken allochtone ouders in de wijk

Het is vaak de eerste keer dat reguliere organisaties als bibliotheek en CJG enerzijds en

zelforganisaties, moskee en kerk anderzijds elkaar face to face ontmoeten. Dit terwijl zij in

dezelfde wijk en op loopafstand van elkaar werken.

Sommige organisaties vinden het makkelijk om de ouders te bereiken. In de moskee komen

bijvoorbeeld wekelijks grote groepen ouders. Moskeeën en zelforganisaties zijn vaak goed

op de hoogte van wat er leeft bij de ouders. Zij melden dat er bij de ouders veel vragen leven

op het gebied van opvoeding en mediagebruik van hun kinderen.

Reguliere organisaties daarentegen vertellen moeite te hebben met het bereiken van de

doelgroep en niet te weten wat ouders wat betreft mediaopvoedondersteuning behoeven.

Mediacoach bibliotheek: “We hebben al een paar keer geprobeerd om computercursussen voor migranten aantrekkelijk te maken, maar uiteindelijk komen er maar 1 of 2 daadwerkelijk.”

Tijdens de bijeenkomsten blijkt dat de reguliere organisaties weinig gericht aanbod hebben

op het gebied van opvoeding en social media. Wel zijn er hier en daar cursussen voor het

verhogen van computervaardigheden. Deze cursussen, bijvoorbeeld in de bibliotheek,

worden echter mondjesmaat bezocht door allochtone ouders.

Ook bij zelforganisaties is weinig aanbod rond mediawijsheid. Slechts een paar

zelforganisaties, bijvoorbeeld de Stichting Ghanese gemeenschap in Amsterdam Zuidoost,

en een enkele welzijnsorganisatie, bijvoorbeeld Swazoom, eveneens in Amsterdam

Zuidoost, organiseren themabijeenkomsten of cursussen rond dit thema.

Landelijk aanbod

Het landelijke aanbod bestaat bijvoorbeeld uit informatie en brochures op de website,

cursussen, ouderavonden en informatiebijeenkomsten. Ook zijn er opleidingen waar

professionals uit het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, bibliotheek of mediatheek,

jeugdzorg of –hulpverlening, mediaorganisaties en overheden mediacoach kunnen worden.

Mediacoaches geven informatie over het begeleiden van kinderen naar mediawijsheid

binnen het vakgebied waarin ze voor de opleiding al werkzaam zijn.

Websites

Websites voor mediawijsheid, zoals Kindonline en Mediawijzer, besteden weinig

aandacht aan allochtone ouders. Zowel de brochures met voorlichting die op de

websites staan als het algemene informatiemateriaal zijn niet makkelijk toegankelijk

voor allochtone ouders, met name voor ouders met een lage scholingsachtergrond

en/of een beperkte beheersing van het Nederlands. Er wordt bijvoorbeeld niet

voldaan aan de volgende criteria:

o er komen geen allochtone deskundigen aan het woord;

o het beeldmateriaal en de teksten weerspiegelen de diversiteit in de samenleving

onvoldoende;

o ze bevatten weinig interculturele onderwerpen;

o de teksten zijn te complex en houden geen rekening met taalbarrières;

o de voorlichting is te abstract voor laagopgeleide ouders.

Zie bijlage 7 voor verdere uitleg van deze ‘Parameters voor het screenen van

leermiddelen’

Regulier aanbod cursussen

Verschillende organisaties bieden mediaopvoedondersteuning aan. Geen van

respondenten had echter deelgenomen aan een cursus, ouderavond of

informatiebijeenkomst rond dit onderwerp.

Mediacoaches

Op de opleidingen leren mediacoaches geen interculturele vaardigheden en/of

omgaan met taalbarrières. Ook is er op de mediaopleiding nauwelijks aandacht voor

coaching van ouders met een lage scholingsachtergrond in het algemeen.

Daarnaast zijn er slechts een handjevol mediacoaches die zelf een bi-culturele en

meertalige achtergrond hebben.

Conclusie: Er is/zijn voor allochtone ouders:

onvoldoende (cursus) aanbod in de wijk;

onvoldoende mediacoaches met interculturele competenties;

onvoldoende passende informatie op de websites. Bovendien is er onvoldoende aandacht op opleidingen tot mediacoach; Er is dus onvoldoende passend aanbod mediaopvoedingsondersteuning voor allochtone ouders in achterstandswijken.

3.2.2. Wat zijn de behoeften van ouders aan mediaopvoedings-

ondersteuning

Opzet behoeftenonderzoek

Om de ervaringen van allochtone ouders te inventariseren worden keukentafelgesprekken

georganiseerd rond het thema opvoeding, internetgebruik, social media, gebruik van mobiele

telefoons en kinderen.

Outreachend en intensief werven voor keukentafelgesprekken

Bij de werving voor een onderzoek als dit, maar ook bij de werving van ouders voor

cursussen, themabijeenkomsten en voorlichtingen, is het van belang om de

wervingsmethode aan te passen op de groep die men wil bereiken.

Wil men een groep hoger opgeleide ouders (MBO+) bereiken dan is het voldoende om

brieven te versturen en daarna een belronde te houden. Wil men (ook) lager opgeleide

potentiële deelnemers bereiken dan zijn de volgende randvoorwaarden van belang:

Ouders persoonlijk, face-to-face, benaderen. Indien nodig in samenwerking met

lokale partners uit welzijn, zelforganisaties en/of religieuze instellingen. Hierbij wordt

gebruik gemaakt van informele circuits, netwerken en contacten in de wijk.

Mondeling communiceren in plaats van schriftelijk. Gebruik alleen schriftelijke

uitnodigingen als deze gepaard gaan met mondelinge toelichting en

enthousiasmering.

Tijd investeren in het onderhouden van de relatie, om elkaar persoonlijk te

ontmoeten, in een wat informele sfeer kennis maken en vertrouwen opbouwen. Ook

is het belangrijk om allochtone sleutelfiguren en zelforganisaties in de wijk te

betrekken bij de werving en de organisatie van onderzoek of cursus. Deze zijn te

vinden in het informele circuit binnen allochtone gemeenschappen, scholen of

welzijns- en migrantenorganisaties, bij jongeren- en moedercentra en bij

‘buurtmoeders’ en ‘wijkcontactvrouwen’.

Naar ouders toe gaan op plekken waar zij toch al komen, bijvoorbeeld op het

consultatiebureau, een cursus of buurtcentrum, in een ouderkamer of in een

moskee.

Back-up vragen van het eigen management. Het management moet deze manier

van werven kunnen ondersteunen en faciliteren.

(van Leeuwen, 2010)

Deze randvoorwaarden zijn nodig, omdat:

Anderstaligen die het Nederlands nog niet voldoende beheersen talige informatie

niet kunnen begrijpen. Talen zijn onderverdeeld in niveaus: A1 (beginner), A2, B1,

B2, C1, C2 (vloeiend). De informatie in bijvoorbeeld uitnodigingsbrieven moet op zijn

hoogst geschreven zijn op niveau B2, wil het grote groepen anderstaligen bereiken.

Een andere manier is natuurlijk de informatie vertalen.

Er mogelijk culturele verschillen zijn tussen de professionals en de ouders,

bijvoorbeeld in de wijze van benaderen; een kenmerk van de Nederlandse cultuur is

bijvoorbeeld het recht toe recht aan op je doel af gaan. Hiertegenover kan staan een

cultuur die gewend is meer aandacht te besteden aan kennismaken en een

vertrouwensband opbouwen.

Veel ouders niet reageren op een schriftelijke werving via advertenties en brieven.

Veel ouders niet naar een bijeenkomst komen op een voor hen onbekende en

daarom onveilige lokatie.

Bij de werving van de deelnemers voor de keukentafelgesprekken is rekening gehouden met

bovenstaande punten. De ouders zijn met name mondeling geworven via zelforganisaties,

moskee en sleutelfiguren in de wijk. De onderzoekers zijn vaak meerdere malen op bezoek

geweest in de wijk om deze organisaties en individuen te spreken. De gesprekken zijn altijd

gehouden op een plek waar de ouders thuis zijn en zich op hun gemak voelen, zoals

buurthuis, moskee of ouderkamer op een school.

Gesprekken in eigen taal

Om te voorkomen dat taal een struikelblok zou worden:

Zijn de groepen samengesteld uit deelnemers die dezelfde taal spreken.

Hebben de gespreksleiders een bi-culturele en meertalige achtergrond. Zij

begeleiden de gesprekken in de eigen taal.

Zijn de gespreksleiders hier en daar intermediair bij het contact leggen met

zelforganisaties of contactpersonen.

Is bij een paar gemengde groepen de gespreksleiding Nederlands, waar nodig

vertaald door en voor deelnemers.

Zijn de gespreksleiders getraind in eenvoudig en concreet communiceren, een open

luisterhouding, aanpassing in taalgebruik wat betreft het niveau Nederlands (bij

gemengde groepen) en aanpassing aan kennisniveau en schoolse vaardigheden

van laagopgeleide ouders.

Gegevens deelnemers aan keukentafelgesprekken

De werving is uiteindelijk succesvol en resulteert in 9 keukentafelgesprekken waarbij is

gesproken met 82 ouders, waarvan 74 moeders en 8 vaders. De ouders:

Zijn afkomstig uit Marokko, Turkije, Afghanistan, Kaapverdische Eilanden, Soedan,

Libanon, Gambia, Pakistan, Polen en Nederland. Ondanks vele pogingen, ook met

behulp van intermediairs is het niet gelukt om Somalische, Surinaamse, en

Antilliaanse ouders te werven voor een keukentafelgesprek.

Hebben een wisselende scholingsachtergrond, namelijk globaal 1/3 laagopgeleid,

1/3 middelbaar opgeleid en 1/3 hoogopgeleid.

Behoren meestal (76) tot de eerste generatie migranten, een aantal (6) zijn van de

tweede generatie.

Zijn van verschillende leeftijden, 10 ouders zijn tussen de 20 en 30 jaar oud, 52

tussen de 30 en 50, 10 zijn ouder dan 50 (waaronder 7 vaders) en van 10 is de

leeftijd onbekend.

Hebben samen 14 kinderen van 0-4 jaar, 109 van 4–12 jaar en 46 ouder dan 12

jaar. van 10 ouders is het aantal kinderen onbekend.

Wonen veelal lang in Nederland, 7 ouders wonen korter dan 10 jaar in Nederland,

58 wonen langer dan 10 jaar in Nederland, 6 ouders zijn geboren in Nederland, van

10 ouders is onbekend hoe lang zij in Nederland wonen.

Het taalniveau Nederlands varieerde van beginners tot native speakers.

Zie bijlage 1 voor meer gegevens over de deelnemers.

Bij de keukentafelgesprekken waren gemiddeld tussen de 8 en de 15 deelnemers per keer

aanwezig en ze duurden anderhalf tot twee uur. De gesprekken waren geanimeerd, met

name omdat het item de ouders bleek bezig te houden.

Zie bijlage 2 voor gebruikte topic en vragenlijst.

Video opnames

Na afloop van de keukentafelgesprekken herhalen een aantal deelnemers hun uitspraken

voor de camera. Deze opnames worden later gebruikt bij workshops en voorlichtingen aan

mediaorganisatie, mediacoaches en andere geïnteresseerden.

Uitkomst keukentafelgesprekken

Uit de keukentafelgesprekken konden de volgende conclusies getrokken worden.

Gebruik computer, social media en internet in allochtone gezinnen

Alle ouders van de keukentafelgesprekken hebben een computer met internet waar ze

veelvuldig gebruik van maken. Men onderhoudt contacten via e-mail, Skype, Facebook e.d.,

zoekt informatie via websites in Nederland en land van herkomst, luistert naar muziek via

YouTube en doet aankopen via bijvoorbeeld Marktplaats. Veel ouders regelen bankzaken

via de computer.

Moeder: “Ik ben op Facebook. Ik praat met familie en zo. Ook laatst heel vaak, met de aardbeving in Turkije.”

Bezoek websites

Het enige verschil met autochtone ouders is, dat sommige allochtone ouders, vooral Turkse,

melden met name websites van het moederland bezoeken. Dit verschilt per bevolkingsgroep

en heeft mede te maken met het kwantitatieve en kwalitatieve aanbod van het moederland.

Moeder: “Voor alles, behalve muziek en ‘grapjes’, kijken we op Nederlandse sites. Alleen voor muziek en plezier kijken we op Afghaanse filmpjes op YouTube. Soms kijk ik op Engelse websites, bijvoorbeeld voor recepten, maar ik begrijp Engels niet goed. Dan vertaal ik het naar het Nederlands met Google. Er zijn niet zoveel Afghaanse websites.”

Internetgebruik kinderen en mediaopvoeding

De ouders vertellen dat hun kinderen veelvuldig gebruik maken van computers en internet.

Om huiswerk te maken, te chatten, muziek te beluisteren en om spelletjes te spelen.

Moeder: “Internet is als flesvoeding, je kan niet meer zonder.” Vader: “Alles wat je wil weten over het geloof, over de wereld, kan je opzoeken op het internet. Ook dingen over de eigen cultuur, bv. documentaires over Marokko. De kinderen hebben een gebrek aan opvoeding bij de ouders. Bij Islam.online kan je dingen vragen, dan krijg je meteen antwoord. Wat jij als ouder nog niet weet. Ik dacht dat mijn kind niks weet van Islam en cultuur. Maar ze weet meer als mij. Over huwelijk en zo. En over psychologie. Ze leren het niet van de ouders maar ze leren het zelf. Ze zijn slimmer dan ik.”

Mediaopvoedingsvragen

Allochtone ouders hebben dezelfde opvoedingsvragen als autochtone ouders. Ze vragen

zich af wat hun kinderen aan het doen zijn op de computer, hebben het gevoel het niet te

kunnen bijbenen en raken na de basisschool grip kwijt op het internetgebruik van hun

pubers. Ook willen ze graag weten wat media te bieden hebben, wat de gevaren zijn, zoals

bijvoorbeeld schending van privacy, seksuele intimidatie en pesten, en wat de

mogelijkheden zijn. Ondersteuning bij mediaopvoeding is daarom welkom.

Vader: “Soms lijkt het alsof ik op een fiets de helling afga en geen remmen heb. Ik kan mijn kinderen niet meer begeleiden. Wat ze doen, met wie ze praten, wat er gebeurt op de computer.” Moeder: “Ik wil weten welke informatie er is, wat kan ik de kinderen uitleggen. De school heeft wel ‘hoe je met computers om moet gaan’ maar niet wat er gevaarlijk is, pesten, vreemden.”

Opvoedingsvragen hetzelfde als autochtone ouders

Dat de vragen en dilemma’s van allochtone ouders overeen komen met vragen van

autochtone ouders blijkt o.a. uit het artikel ‘Kinderen en internetrisico’s. EU Kinds Online

onderzoek onder 9-16 jarige internetgebruikers in Nederland’. Daarin komen onder ander de

volgende vragen naar voren:

Welke vorm van internetbegeleiding is op welk moment passend of noodzakelijk?

In welke levensfase moeten ouders welke regels instellen en toezien op de naleving

ervan?

Hoe kunnen zij observeren wat hun kind online uitvoert?

Hoe kunnen zij hun kind stimuleren om het internet op een gepaste manier te

verkennen en zich zo te ontwikkelen?

Wat is het effect van gezamenlijk mediagebruik, van afstand of achteraf toezicht

houden en technische applicaties (parental control systems) inzetten?

Hoe kan je als ouders omgaan met de snelle technologische veranderingen? De

recente verspreiding van mobiele apparatuur die toegang geeft tot internet

(smartphones, iPad’s en andere tablets), onttrekt het internetgebruik van kinderen

bijvoorbeeld nog meer aan het zicht van ouders.

(SCP 2011)

Ook bleken er wat betreft de opvoedactiviteiten tussen de allochtone ouders onderling

dezelfde verschillen als tussen autochtone ouders onderling. Activiteiten zoals:

Gezamenlijk media beleven: ouders zitten samen met hun kind achter de computer

of andere apparaten en geven daarbij tekst en uitleg, bijvoorbeeld tips over leuke

websites dan wel hoe het kind een zoekmachine kan gebruiken. Het initiatief voor

deze vorm van begeleiding ligt bij de ouders.

Regels stellen: ouders stellen grenzen aan het mediagebruik van hun kind. Hierbij

draait het bijvoorbeeld om afspraken ten aanzien van ‘screen time’ dan wel welke

websites bezocht mogen worden.

Actief praten: ouders bespreken met hun kind wat het mee maakt en kunnen zich zo

verplaatsen in diens wereld, anderzijds om het kind te wijzen op gevaren. Het

initiatief voor deze vorm van begeleiding ligt bij het kind.

Toezicht houden: ouders laten het kind vrij in zijn/haar mediagebruik, maar houden

op afstand een vinger aan de pols. Op deze wijze (soms steekproefsgewijs) blijven

zij op de hoogte van het mediagedrag.

(Gillebaard e.a. 2011)

Conclusies:

Er zijn weinig verschillen tussen de ervaringen en behoeften van allochtone ouders en autochtone ouders wat betreft computergebruik en mediaopvoedingsondersteuning.

Allochtone ouders hebben behoefte aan mediaopvoedingsondersteuning.

het is belangrijk dat vraag en aanbod beter op elkaar aangesloten wordt.

4. Vraag en aanbod bij elkaar te brengen

Uit het onderzoek blijkt dat het bestaande voorlichtingsaanbod over internetgebruik van

kinderen niet aansluit bij allochtone ouders. Het bestaande materiaal is niet intercultureel, de

voorbeelden zijn te Nederlands en er wordt geen rekening gehouden met de allochtone

gezinssituaties. Verder blijkt dat heel weinig mediacoaches ervaring hebben met allochtone

oudergroepen.

4.1. Samenwerking met andere organisaties op het gebied van

mediawijsheid Op basis van bovenstaande is er voor gekozen om geen grote eindconferentie over de

resultaten van het project te organiseren, zoals oorspronkelijk het plan was, maar om de

presentatie van de uitkomsten te geven in workshops tijdens grote bestaande mediawijsheid

conferenties. Er is gekozen voor expert- en netwerkmeetings in samenwerking met

Mediawijzer.net, Beeld en Geluid en het NOMC. Hiermee konden mediawijsheid

organisaties worden bereikt die normaal gesproken niet naar een aparte eindconferentie

zouden zijn gekomen. Mira Media en Pharos zijn er hierbij in geslaagd om een

samenwerking op te bouwen met het mediawijsheid netwerk, Mediawijzer.net, het NJi, de

VNG, het NOMC en Kindonline. Het verbeteren en toegankelijker maken van het aanbod

wordt zoveel mogelijk in samenwerking met deze partners uitgevoerd. Hiermee worden

vrijwel alle mediawijsheid aanbieders bereikt, waarbij Mira Media en Pharos garant staan

voor de contacten en samenwerking met de organisaties van etnisch culturele minderheden.

4.2. Concrete activiteiten Om het onderwerp allochtone ouders en mediaopvoedingsondersteuning verder op de

agenda te zetten en te ontwikkelen is het volgende ondernomen:

Platform LinkedIn

Allereerst start een platform via LinkedIn onder de naam “Digitale generatiekloof in

allochtone gezinnen”. Hier kunnen o.a. mediacoaches hun kennis op dit gebied

delen. Ook worden via dit platform professionals geworven die interesse hebben

mediacoach met cultuursensitieve competenties te worden. Daarnaast kunnen

andere experts hier hun ervaringen en ideeën uitwisselen. Zie bijlage 3 voor tekst

over werving van interculturele mediacoaches.

Expertmeeting en voorlichtingsbijeenkomst

Op 15 maart 2012 organiseerden Mira Media en Pharos in samenwerking met

Mediawijzer.net, Nationale Opleiding Mediacoach en Beeld en Geluid een

expertmeeting waar mediawijsheid organisaties en vertegenwoordigers van

allochtone (ouderorganisaties) hun ervaringen met voorlichting aan allochtone

ouders uitwisselen. Zie bijlage 4 voor lijst van deelnemende organisaties.

Aansluitend vond een voorlichtingsbijeenkomst plaats voor aankomende

interculturele mediacoaches, vertegenwoordigers van allochtone ouderorganisaties,

vertegenwoordigers van multiculturele scholen en netwerkpartners van

Mediawijzer.net. Zie bijlage 4 voor lijst van deelnemende organisaties. Zie bijlage 5

voor een verslag van de expertmeeting en de voorlichtingsbijeenkomst.

Netwerk interculturele mediacoaches

Na de expertmeeting is een start gemaakt met de vorming van een netwerk van

interculturele mediacoaches. Het doel hiervan is:

o vergroting van de interculturele competenties;

o uitbreiding van het netwerk met mediacoaches met een bi-culturele

achtergrond;

o uitwisseling van ervaring en expertise;

o het gezamenlijk werken aan interculturele screening van materiaal;

o het vormgeven aan interculturele expert meetings voor mediawijsheid

professionals.

Interculturalisering mediacoach opleidingen

Tijdens de expertmeeting is uitgebreid gesproken over de interculturalisering van de

NOMC mediacoach opleiding. NOMC staat hiervoor open en is bereid haar

curriculum te laten screenen op interculturaliteit en waar nodig aan te passen. In juli

2012 is hiertoe een werkgroep van interculturele mediacoaches gevormd. In

augustus 2012 overlegt deze groep met het NOMC over de toekomstige stappen.

Er is afgesproken met wie dan wordt gewerkt aan interculturalisering van de

bestaande opleidingen en ontwikkeling van aparte modules die separaat aan het

veld kunnen worden aangeboden in de vorm van expertmeetings. Hierbij staan

interculturele competenties en een intercultureel curriculum centraal.

Op 28 april 2012 presenteerden Miramedia en Pharos de tussenresultaten van het

project op een workshop van het Nationale Congres Mediaopvoeding. Deze wordt

bezocht door 60 tot 70 mediacoaches. Zie bijlage 6 voor de beschrijving van de

workshop.

Op 24 mei 2012 presenteerden Mira Media en Pharos een workshop tijdens de

Mediawijsheidmarkt in Beeld & Geluid. Tijdens de workshop geven deelnemers een

eerste aanzet tot screening van brochures over mediawijsheid op het internet die

bestemd zijn voor ouders. Hoe cultuursensitief zijn die? Kunnen ook

migrantenouders zich in deze brochures herkennen? Houden de brochures rekening

met taalbarrières? Hierbij wordt gebruik gemaakt van parameters die zijn ontwikkeld

door het Steunpunt Diversiteit en Leren. Zie bijlage 7 voor de lijst van gebruikte

parameters.

Op 22 juni organiseerde Mira Media de landelijke Media4ME 2012 conferentie in

Utrecht Overvecht. Tijdens deze conferentie faciliteerde Mira Media in

samenwerking met Digital Education Foundation (DEF) Rotterdam, één van de

weinige organisaties die cursussen mediaopvoedingsondersteuning aan allochtone

ouders aanbieden, een workshop over ‘Allochtone ouders en de digitale

generatiekloof’. Deze workshop werd bijgewoond door vertegenwoordigers van

brede scholen, bibliotheken en het welzijnswerk. Tijdens de workshop zijn afspraken

gemaakt om in augustus 2012 een tweetal voorlichtingsbijeenkomsten te

organiseren voor allochtone ouders in Utrecht Overvecht en Kanaleneiland. Het

verslag van deze workshop is te vinden op:

www.miramedia.nl/projecten/media4me/verslag-conferentie-22-juni-2012.htm

Zie bijlage 4 voor de lijst van deelnemers aan deze workshop.

Er is een start gemaakt met het ontwikkelen van modules voor scholen, bibliotheken

en buurthuizen voor het begeleiden van de allochtone ouders op het gebied van

mediawijsheid, vooral ouders met een lage scholingsachtergrond. In deze modules

zullen onder andere de volgende onderwerpen aan bod komen:

o Allochtone ouders werven voor voorlichting c.q. uitwisselingen.

o Allochtone ouders met een lage scholingsachtergrond werven voor voorlichting

c.q. uitwisselingen.

o Ouders bij computer- en internetactiviteiten van hun kinderen betrekken.

De eerste stappen zijn gezet:

o Bij de opzet van deze modules wordt aangesloten bij aanbevelingen in de

handreiking ‘Bereik alle doelgroepen optimaal. Op weg naar een cultuursensitief

Centrum voor Jeugd en Gezin’ (2011). Hierin staan een aantal werkwijzen die

nuttig zijn voor de mediacoach die allochtone ouders wil bereiken alsook

ervaringen van DEF.

o Er wordt onderzocht op welke wijze met de CJG’s kan worden samengewerkt

om deze modules vorm te geven en aan te bieden.

o Er wordt gesproken over samenwerking met de Stichting opvoeden.nl,

opvoedmix.nl en Stichting Expertisecentrum ETV.nl.

Een werkgroep voert een interculturele screening uit van www.mediaopvoeding.nl

en bestaand mediawijsheid materiaal. De uitkomsten en ontwikkelde richtlijnen

worden gepubliceerd op de websites van de partners en bediscussieerd op de

verschillende LinkedIn en Facebook platforms waar de doelgroepen zich bevinden.

Het onderwerp wordt actief geagendeerd tijdens conferenties en bijeenkomsten van

partners en ouderorganisaties.

Tenslotte wordt het project via een brochure overdraagbaar gemaakt aan

mediacoaches. Bij het maken en verspreiden van deze brochure willen Mira Media

en Pharos samenwerken met het NJi, de VNG, Kind online en Mediawijzer.net. Door

deze samenwerking is het mogelijk om de brochure zeer breed te verspreiden naar

onder andere:

o Het mediawijsheid netwerk

o CJG netwerk

o Gezondheidsvoorlichtingsnetwerk

o Netwerk interculturele scholen

o Organisaties van etnisch culturele minderheden

o Media4ME lokale netwerkpartners

o Netwerk Pharos

Alle activiteiten samen leiden tot de vorming van het netwerk van interculturele

mediacoaches, de screening van het materiaal op cultuursensitiviteit en een start met

deskundigheidsbevordering op het gebied van interculturele communicatie. Hiermee staat de

aandacht voor interculturele mediawijsheid hoog op de agenda bij de leden van het nationale

mediawijsheid netwerk en maakt het onderwerp deel uit van de structurele activiteiten van

het netwerk Mediawijzer.net.

5. Aanbevelingen voor de toekomst

Met het onderzoek is aangetoond dat allochtone ouders te weinig aanbod krijgen op het

gebied van mediawijsheid. Alle betrokkenen erkennen dat een snelle inhaalslag noodzakelijk

is. Deze inhaalslag bestaat enerzijds uit het screenen van het materiaal op geschiktheid voor

allochtone ouders en het opzetten van een pool van mediacoaches met interculturele

competenties en/of een multiculturele achtergrond. Anderzijds is ook samenwerking tussen

scholen, mediawijsheid aanbieders en lokale organisaties van groot belang om de

uiteindelijke doelgroep van allochtone ouders te bereiken.

De vernieuwing van het aanbod is ‘makkelijk’ te realiseren als zoveel mogelijk wordt

aangesloten bij lopende activiteiten en aanwezig beleid, door bijvoorbeeld samen te werken

met reguliere instellingen, zelforganisaties en het netwerk van multiculturele scholen.

Om de inhaalslag mogelijk te maken zijn de volgende stappen nodig:

Procesbeschrijvingen van nieuwe wervingsmethoden en aanvullend

voorlichtingsmateriaal voor mediawijsheid instellingen gericht op de Turkse en

Marokkaanse groepen.

Screening van het huidige voorlichtingsmateriaal voor ouders wat betreft taal,

beeldmateriaal en abstractieniveau.

Screening van de programma’s van mediacoach opleidingen op cultuursensitiviteit.

Het opzetten van een netwerk van interculturele mediacoaches die ingehuurd

kunnen worden in met name multiculturele wijken.

Intercultureel (bij)scholingsaanbod voor mediawijsheid professionals.

15 Opgeleide interculturele mediacoaches.

Ontwikkeling en integratie van intercultureel materiaal in het reguliere cursus- en

mediawijsheid aanbod.

6. Literatuurlijst

Nikken, P. & Addink, A. (2010). Opvoedondersteuning bij mediaopvoeding. Nederlands

Jeugdinstituut

Butter, E., Önce, S. (2010). Allochtonen jongeren. Mediagebruik & mediawijsheid. ACB

Kenniscentrum

Sleijpen, G. 2e kwartaal 2010. Internetgebruik onder niet-westerse allochtonen. CBS

Sonck, N, de Haan, (2011). Kinderen en internetrisico’s EU Kids Online - Onderzoek onder

9-16-jarige internetgebruikers in Nederland. Sociaal en Cultureel Planbureau

Gillebaard, H, Jager C. (2011). Blik op Mediawijsheid. Risicotaxatie, Opvoedstrategieën en

Mediagedrag anno 2011. In opdracht van: Expertisecentrum Mediawijzer

Van Leeuwen, M. (2010). Kleurrijk spiegelen. Spiegelbijeenkomsten met allochtone

zorggebruikers spiegelbijeenkomsten met allochtone zorggebruikers. Pharos

Pharos, Forum, Mexit (2011). Bereik alle doelgroepen optimaal. Op weg naar een

cultuursensitief Centrum voor Jeugd en Gezin. Pharos

Bijlage 1: Gegevens organisaties en respondenten

Locaties & organisaties die bevraagd zijn.

De organisaties met een * hebben deelgenomen aan de voorbereidende bijeenkomsten.

Utrecht Overvecht:

Vrede van Utrecht*

Brede school *

Cumulus*

Openbare Bibliotheek*

Moskee El Faroek *

Moskee Amazonedreef* Kanaleneiland:

Openbare Bibliotheek*

Brede School

Doenja Dienstverlening *

UCK*

Marokkaanse Ouderraad Kanaleneiland

Rotterdam Rotterdam Pendrecht

Bureau Frontlijn Rotterdam Lombardijen

Bureau Frontlijn

Brede School Rotterdam Feijenoord

NCB

Brede School

Moskee

Bibliotheek Rotterdam Delfshaven

Stichting Avanco

Schiedam Schiedam Oost

Stichting Welzijn Schiedam

Pools Culturele vereniging

Arnhem Kronenburg

AZC Arnhem Vredenburg*

Openbare Bibliotheek *

Centrum voor Jeugd en Gezin*

Afghaanse Moskee Nasrat

Amsterdam Zuidoost

Nigeriaanse kerk

Ghanese Kerk

St. Welzijn voor Moslims in Nederland

Brede School, Bijlmer

Openbare Bibliotheek*

Sabana, Caribische Nederlanders

Swazoom, stichting Welzijn Amsterdam Zuidoost*

Nieuw West

Openbare Bibliotheek

Clickf1

Moskee Amsterdam Nieuw West

Brede school, Community Centrum Einstein

Den Haag Schilderswijk

Stichting Wereldse Zaken

Marokkaanse Moskee

Somalische Moskee

Panningen Centrum voor Jeugd en Gezin

Moskee

Centrum voor Jeugd en Gezin

Totaal 36, waarvan 15 hebben deelgenomen aan voorbereidende bijeenkomsten

Gegevens respondenten

Aantal 82

Geslacht Man 8

Vrouw 76

Geboorteland Marokko 23

Turkije 27

Soedan 1

Pakistan 1

Libanon 1

Gambia 1

Afghanistan 8

Nederland 6

Kaapverdische eilanden 6

Polen 8

Aantal jaar in Nederland

0-5 jaar 2

5 – 10 jaar 5

10 – 20 jaar 31

20 – 35 jaar 24

35+ jaar 3

Geboren in Nederland 6

onbekend 11

Leeftijd respondent 20-30 10

30-40 32

40-50 20

50+ 10

onbekend 10

Aantal jaren school 0-5 jaar 24

5 – 10 jaar 24

10 – 15 jaar 16

15+ jaar 12

onbekend 8

Werk Ja, waaronder - medewerker kwekerij - vrachtwagenchauffeur - postbode - plaatwerker - restaurantmedewerker - in de zorg - schoonmaker

37

- ambtenaar - gevelreiniger - lasser - inpakker - apothekersassistente - schuldhulpverlener - sociale helpdesk - kapster - vrijwilligerswerk (6) - huisvrouw (2)

Nee 31

Onbekend 14

Heeft computer met internet thuis

Ja 79

Nee 3

Aantal kinderen 0- 4 jaar 14

4 – 12 jaar 109

12 + 46

Bijlage 2: Topic- en vragenlijsten

In te vullen door deelnemer

1. In welk land bent u geboren:………………………………………………….………...

2. Hoe lang woont u in Nederland: …………………………………………………..……

3. Wat is uw leeftijd:……………………………………………………………….………..

4. Man of vrouw: …………………………………………………………………….………

5. Hoeveel kinderen heeft u? Wat is de leeftijd van de kinderen: …………………….

6. Waar zitten uw kinderen op school: ……………………………………………………

7. Hoeveel jaar bent u naar school geweest (in het land waar u bent geboren +

Nederland): ………………………………………………………………….……………

8. Heeft u werk? Zo ja, wat voor werk? …………………………………………….…….

9. Heeft u thuis een computer? ……………………………………………..…………….

10. Heeft u een mobiele telefoon met internet? …………………………………………..

Vragen en topics voor groepsgesprek

1. Eigen computer / internet gebruik

Wie heeft:

Computer + internet

Mobiele telefoon met Internet

Wie maakt gebruik van:

Google

Facebook

Skype

Twitter

Wat doe je op internet?

Informatie zoeken (hoe zoek je, in de eigen taal of in het Nederlands)

Foto’s uitwisselen

Communiceren met familie of vriendinnen (in binnen en buitenland)

Communiceren met school

Internet bankieren

Gaming

Andere dingen

Is er verschil in gebruik van internet tussen bijv. Turken, Marokkanen en Afghanen?

Facebook

Informatie zoeken

Websites

Etc.

Algemeen

Vinden jullie internet belangrijk? Waarom? Waarom niet?

Hoe / waar heb je geleerd met de computer te werken?

Leer je dingen van je kinderen of leren de kinderen van jou?

Zit je vaak achter de computer? Hoeveel uur per dag?

2. Kinderen

Wat doen je kinderen op internet / computers.

o Huiswerk?

o MSM / Facebook / Hyves?

o Games (welke?)

Waar werken ze op de computer (de jongens, de meisjes)?

o In de huiskamer?

o Op eigen kamer?

o Buitenshuis?

o Bij vriendjes op GSM telefoon?

Hebben je kinderen een mobiele telefoon?

Heeft deze mobiele telefoon internet?

Weet je wat de kinderen op school doen en welk huiswerk ze op de computer

moeten maken?

Hoe vaak? Hoeveel uur?

Ga je weleens kijken wat je kind op de computer doet?

Controleer je ook welke websites hij/zij bezoekt en wat hij/zij communiceert?

Weet je wat ze met de GSM mobiele telefoon doen?

3. Opvoeding

Welke dingen vind je goed voor je kinderen op het internet?

Waar maak je je zorgen over?

Geven moeder en vader altijd het goede voorbeeld?

Gaat het altijd goed of zijn er wel eens problemen vanwege het gebruik van

internet?

Praat je met je kinderen over dingen die ze op internet tegen komen?

Praat je met kinderen over wat ze wel en niet moeten doen op internet? Of wordt dit

al op school gedaan?

Stel je grenzen wat betreft gebruik en tijd dat kinderen op internet mogen?

Heb je contact met school of andere ouders over het gebruik van internet van de

kinderen?

Is er een verschil als de kinderen van de basisschool naar het voortgezet onderwijs

gaan.

Is er verschil in internetgebruik tussen de verschillende kinderen in het gezin? Hoe

gaan de oudere kinderen er mee om en welke invloed heeft dat op de jongeren?

4. Behoeften

Over welke onderwerpen zou je meer willen weten/leren?

Eigen computer / internet vaardigheden

Gebruik van mobiele telefoons door kinderen

Internetgebruik van kinderen.

Andere vragen.

Bijlage 3: Tekst voor LinkedIn-groep: werving (allochtone)

mediacoaches die ervaring hebben met groepen allochtone ouders

Mira Media op zoek naar (allochtone) mediacoaches die ervaring hebben met groepen

allochtone ouders.

Mira Media voert samen met Pharos , als onderdeel van het project ‘Digitale Generatiekloof

in Allochtone gezinnen’, een groot aantal gesprekken met allochtone ouders over hun

vragen over het internetgebruik van hun kinderen.

Inmiddels hebben gesprekken plaatsgevonden met Turkse-, Marokkaanse-,

Kaapverdiaanse-, Ghanese- en Afghaanse ouders. Uit de eerste gesprekken komt naar

voren dat de opvoedingsvragen van de allochtone ouders niet afwijken van die van de

Nederlandse ouders. Veel van de bevindingen uit het onderzoek ‘Ouders geen passend

antwoord in media-opvoeding op veranderend mediagedrag kinderen’ komen overeen met

hetgeen door de allochtone ouders naar voren werd gebracht.

Ook het eigen internetgebruik is vergelijkbaar, al kan hierbij worden opgemerkt dat de

zoekactiviteiten voor een groot deel in de eigen taal plaatsvinden. Websites worden veelal

gevonden op basis van informatie in televisie programma's die via de satelliet worden

ontvangen.

Informatie over het internet gedrag van hun kinderen wordt vaak opgepikt via NOS- en RTL

Nieuws. Dit gebeurt vooral op basis van nieuwsitems over bijvoorbeeld ‘Loverboys’ en

‘Cyberpesten’. Er is over het algemeen weinig communicatie met school over deze

onderwerpen.

Uit de gesprekken komt naar voren dat er veel vraag is naar informatie over wat kinderen op

internet doen, welke regels ze kunnen stellen en hoe ze hun kinderen kunnen volgen. Verder

zijn er zorgen over het effect van internet op privacy en persoonlijke relaties.

De gespreksgroepen worden bijeengebracht in samenwerking met ouderkamers,

oudercontactpersonen van de brede school, sociaal makelaars van het welzijnswerk en de

eigen organisaties van de allochtone ouders zelf. Het gaat daarbij vrijwel uitsluitend om

allochtone medewerkers die intensieve contacten hebben met de allochtone

bevolkingsgroepen. De nationaliteit gerichte aanpak blijkt het beste te werken. Er is een

groot verschil in de wijze waarop de ouders vanuit de verschillende culturen met elkaar

communiceren. Het gebruik van de eigen taal is daarbij niet de enige factor.

De volgende stap wordt de realisatie van een vervolgaanbod. Hierbij kan gebruik worden

gemaakt van methoden en materialen die binnen het Mediawijsheid netwerk zijn ontwikkeld.

Echter, om een goede match te maken tussen vraag en aanbod zijn mediacoaches nodig die

van allochtone afkomst zijn en/of veel ervaring hebben in het begeleiden van deze groepen.

Mira Media is daarom gestart met de vorming van een netwerk met ervaren (allochtone)

mediacoaches en onderzoekt de mogelijkheid om een speciale mediacoach cursus te

organiseren om zo snel mogelijk te kunnen gaan voldoen aan de vraag vanuit de allochtone

bevolkingsgroepen.

Wie heeft hier ook ideeën over of kent ervaren (allochtone) mediacoaches die door Mira

Media kunnen worden benaderd? Stuur even een e-mail naar: e.klute@miramedia.nl.’

Bijlage 4 Lijsten van deelnemende organisaties aan expertbijeenkomst

en informatiebijeenkomst

Animatietafel

Bibliotheek A tot Z

Bibliotheek Gelderland

Bibliotheek Houten

Bibliotheek Eindhoven

Bibliotheek Rotterdam

Bibliotheek Schiedam

Bibliocenter Weert

Bekijk 't

Digital Education Foundation

De frisse blik

Dialogic Innovatie & Interactie

Game Onderwijs Onderzoek

MEE Zuid-Holland

Issuemakers

Jongleert

Kennisnet

Kunstconnectie

Marokko Media

Mediacoaches (meerdere)

Media Genius

Mediawijzer

Meldpunt cybercrime

Mijn kind online

Noord ontmoet noord

NOMC

NTR

OC&W

PEF

politie Rotterdam

Projectburo Orange Mélange

TienerTake

Vereniging Openbaar Onderwijs

Com Center Einstein

SNS Reaal Fonds

NOMC - regio Vianen

UCK

UWV

Vrede van Utrecht

Vluchtelingenwerk

World Child Web

Deelnemende organisaties aan de workshop ‘Allochtone ouders en de digitale

generatiekloof op de Nationale Conferentie Media4ME 2012 in Utrecht Overvecht zijn

onder andere:

City Mondial, Wijkcommunicatie

Digitale Education Foundation

Jol Utrecht

Paraplu

PDC

Trainer/coaches

Trimbos instituut

UWV Utrecht

Vrede van Utrecht

Wijkbureau Overvecht

Wijkraad Zuid West

Zina

Bijlage 5: Verslag expertbijeenkomst en informatiebijeenkomst ‘Digitale

Generatiekloof in allochtone gezinnen’

De bijeenkomsten vonden plaats in het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid op 15

maart 2012

Mediawijzer.net, Mira Media, Pharos en de Nationale Opleiding MediaCoach (NOMC)

organiseerden een bijeenkomst rond het thema ‘Digitale Generatiekloof in Allochtone

gezinnen’. Mediawijsheidorganisaties deelden ervaringen met voorlichting aan allochtone

ouders. Wat zijn moeilijk bereikbare groepen? Welke problemen kom je tegen?

Project ‘Digitale Generatiekloof in Allochtone gezinnen’

Tijdens het eerste gedeelte van de expertmeeting gaf Marjolijn van Leeuwen, senior

onderzoeker van Pharos, een toelichting op het project ‘Digitale Generatiekloof in

Allochtone gezinnen’. Het project bestond uit 10 keukentafelgesprekken met Mira

Media, Pharos en 73 allochtone ouders waarbij werd gesproken over het

mediagebruik van ouders en kinderen. Uit de gesprekken werd duidelijk dat

allochtone ouders met dezelfde vragen en problemen worstelen op het gebied van

mediaopvoeding als autochtone ouders. Verder bleek dat beide groepen ouders

dezelfde media gebruiken, vergelijkbare kennis hebben van media en er dezelfde

hoeveelheid tijd mee doorbrengen. De allochtone ouders bezoeken verschillende

websites. Sommigen kijken veel op websites uit het moederland, anderen maken

voornamelijk gebruik van Nederlandse websites.

Interculturele mediawijsheid in de praktijk

Marlon Vigelandzoon, project en IT-manager bij Digital Education Foundation

Rotterdam (DEF), gaf een toelichting over de interculturele trainingen die DEF geeft

aan allochtone ouders over mediaopvoeding. Ook Vigelandzoon stelt dat er weinig

verschil is in de mediaopvoeding van allochtone en autochtone ouders. Beide

doelgroepen willen weten hoe ze hun kind weerbaar kunnen maken op het gebied

van media. Ouders vinden het lastig om grenzen te stellen. Ook weten ze niet hoe

ze moeten omgaan met mediaontwikkelingen.

Een groot verschil met betrekking tot het bereiken van allochtone en autochtone

ouders is de aanpak om ze te bereiken. “Een goede manier om in contact met de

ouders te komen is via ‘sleutelfiguren’ uit de gemeenschap, omdat via hen

vertrouwen kan worden gecreëerd,” aldus Vigelandzoon. DEF werkt samen met een

groot netwerk van onder meer oudercontactpersonen, scholen en

migrantenorganisaties.

Nederlandse organisaties gebruiken vaak een andere aanpak om ouders te

bereiken. Stelling van Marjolijn van Leeuwen is dat 'witte organisaties' gewend zijn

om veel schriftelijk te doen. Om ouders te bereiken worden brieven verstuurd, terwijl

bij allochtone ouders het persoonlijke contact een beter middel is, zoals een

telefonisch gesprek en het aanspreken van de sociale netwerken via

contactpersonen, bijvoorbeeld de begeleiders van ouderkamers op scholen.

‘Standaard’ voorlichtingsbijeenkomst mediawijsheid voor ouders

Tijdens het middagprogramma presenteerde Bamber Delver van de Nationale

Academie voor Media & Maatschappij (NOMC) een voorbeeld van een ‘standaard’

voorlichtingsbijeenkomst, die hij eerder gaf in een Noord-Hollands dorp aan 100%

autochtone ouders. De presentatie was met name bedoeld voor interculturele

mediacoaches, vertegenwoordigers van allochtone (ouder) organisaties en

vertegenwoordigers van multiculturele scholen om een indruk te krijgen van zo’n

bijeenkomst en te reflecteren op de bruikbaarheid voor allochtone ouders. Doel was

om de verschillen en overeenkomsten te bespreken met een dergelijke voorlichting

voor groepen allochtone ouders.

In de vervolgdiscussie werd duidelijk dat de ‘Nederlandse’ aanpak niet altijd aansluit

bij de ervaringswereld van allochtone ouders qua voorbeelden. Aanwezigen merkten

op dat de presentatie te talig was en dat bij gebruik in een allochtone groep met een

lager tempo moet worden gewerkt. Het is belangrijk om aan het begin van de

bijeenkomst met de ouders kennis te maken en te vragen naar eigen media-gebruik

en dat van hun kinderen. Bij een presentatie voor allochtone ouders moet het niet te

persoonlijk worden. Er moet een zekere afstand blijven. Volgens Delver is het

gebruik van schokkende beelden, grof taalgebruik en porno ‘not done’ bij allochtone

ouders. “Je moet ouders meenemen in je verhaal door middel van ‘plaatselijke’

voorbeelden”, aldus Delver. Tenslotte werd geconcludeerd dat presentaties ‘op

maat’ moeten worden voorbereid. Dat betekent dat je, indien mogelijk, voorbeelden

uit de ervaringswereld van de doelgroep paraat moet hebben. Dit vraagt om een

bepaalde mate van kennis over de mediacultuur en het mediagebruik van je

doelgroep. Dat kan deels worden ondervangen door ouders zelf tijdens de workshop

naar voorbeelden te vragen.

Interculturele mediacoach opleiding

Aan het einde van de bijeenkomst vroeg Ed Klute, directeur van Mira Media, zich af

of er een apart traject voor een interculturele mediacoach opleiding zou moeten

worden ontwikkeld. Eén van de aanwezigen adviseerde om de doelgroep te

betrekken, zodat de behoefte kan worden gepeild. De aanwezige Nationaal

MediaCoaches, zoals opgeleid en gecertificeerd vanuit de NOMC, gaven aan dat zij

behoefte hebben aan deskundigheidsbevordering op dit gebied. Zo zijn zij (ook) in

staat om voorlichting voor allochtone ouders aan te bieden. De NOMC gaf aan mee

te denken met het curriculum van de deskundigheidsbevordering, en geen

voorstander te zijn van een aparte functie van ‘interculturele mediacoach’.

Ed Klute constateerde dat er als vervolg op deze bijeenkomst enkele dingen

kunnen/moeten gebeuren. Het creëren van een platform waar mediacoaches kennis

op dit gebied kunnen delen. De LinkedIn groep ‘Digitale generatiekloof in allochtone

gezinnen’ kan hiervoor worden gebruikt. Het vormen van een werkgroep die aan de

slag gaat met het screenen van mediawijsheid materiaal voor ouders, zodat dat

materiaal aansluit bij de diversiteit in de groep ouders. Hetzelfde zou kunnen

gebeuren bij opleidingscurricula van mediacoach opleidingen. Tenslotte moet er

vooral worden gezorgd voor de uitbreiding van het mediacoach netwerk met

coaches vanuit de verschillende etnisch culturele bevolkingsgroepen.

Bijlage 6: Beschrijving workshop ‘Allochtone ouders en de digitale

generatiekloof’.

Nationaal Mediawijsheid Congres 2012

Er is in Nederland veel aanbod op het gebied van mediawijsheid, ook voor ouders. Er zijn

veel mediacoaches, websites en speciale programma’s. Dit aanbod is echter niet afgestemd

op de doelgroep allochtone ouders.

Er zijn weinig mediacoaches vanuit de groepen zelf en andere mediacoaches hebben weinig

of geen ervaring met groepen allochtone ouders. Het huidige voorlichtingsaanbod is

afgestemd op de ‘Nederlandse’ ouders. De meeste vragen, antwoorden en foto’s zijn op hen

afgestemd.

Zetten we daar tegenover dat in veel stadswijken het percentage allochtonen oploopt tot

boven de 50%, dan betekent dit dat er iets moet gaan veranderen.

Tijdens dit congres willen we daarom aandacht besteden aan:

Hoe bereik je de allochtone ouders?

Wat willen allochtone ouders en hoe passen we ons aanbod hierop aan?

Hoe leiden we allochtone oudercontact personen, maar ook mediacoaches, op met

mediawijsheid vaardigheden?

Bijlage 7: Parameters voor het screenen van leermiddelen

Van: Steunpunt voor Diversiteit en Leren

Met het oog op de inhoudelijke mainstreaming van omgaan met diversiteit in het onderwijs is

een screening en herwerking van bestaande leerplannen en lesmaterialen aangewezen,

mogelijk ook de ontwikkeling van nieuwe inhouden en materialen. Het Steunpunt Diversiteit

en Leren had in het verleden een aantal criteria ontwikkeld voor het opstellen en ontwikkelen

van intercultureel deugdelijke leermiddelen. Elk van de aandachtspunten verwijst naar een

kenmerk dat bijdraagt tot de vervaardiging van intercultureel deugdelijke leermiddelen. De

aandachtspunten betreffen zowel inhoud als didactische aanpak.

1. Interculturele leermiddelen zijn herkenbaar

Hou er bij het schrijven en samenstellen van leermiddelen en lesmateriaal rekening mee dat

een klas bestaat uit leerlingen van diverse achtergronden - sociaal, cultureel, etnisch,

religieus, enzovoort.

De context en de onderwerpen zijn gericht op jonge mensen die opgroeien in een

multiculturele samenleving. De leermiddelen sluiten aan op alle kennis en

alledaagse ervaringen van de leerling, zowel in de inhoud en de keuze van de

illustraties, als de verhalen en/of de uitleg.

Leden van etnische minderheidsgroepen en mensen uit verschillende landen komen

in het lesmateriaal naar voren als gewone mensen.

Het woord 'wij' betreft alle leerlingen of bewoners, ongeacht hun origine, sociale

status, gewoonten of interesses. 'Wij' verwijst niet naar de mainstream, in

tegenstelling tot een 'zij', waarmee etnische minderheidsgroepen en vreemdelingen

worden bedoeld.

Termen die leerlingen uitsluiten, zoals 'anders' en 'vreemden', worden vermeden.

Normaliteit: diversiteit wordt voorgesteld als een normaal fenomeen waar iedereen

dagelijks in verschillende situaties mee te maken heeft. Diversiteit in de samenleving

moet je kunnen aflezen uit gewone, veelgebruikte teksten, audiovisueel en

andersoortig materiaal.

2. Interculturele leermiddelen zijn toegankelijk

Hou er bij het schrijven en samenstellen van leermiddelen en lesmateriaal altijd rekening

mee dat een klas bestaat uit leerlingen met een verschillende taalkundige achtergrond,

inclusief leerlingen die de meerderheidstaal leren als tweede en soms zelfs als derde taal.

De taal die wordt gebruikt in onderwijsmateriaal is aangepast aan het potentieel en

de competentie van de leerlingen.

In de leermiddelen wordt extra aandacht besteed aan het taalgebruik in het

onderricht en tevens aan de lay- out.

Het taalgebruik bevat geen onnodig jargon en waar mogelijk worden moeilijke

termen uitgelegd, bijvoorbeeld in een woordenlijst.

3. Interculturele leermiddelen weerspiegelen diversiteit

Hou bij het schrijven en samenstellen van leermiddelen en lesmateriaal altijd rekening met

de verscheidenheid van samenlevingen, zowel vroeger als nu.

Het verscheiden karakter van samenlevingen wordt weerspiegeld in de

leermiddelen.

De leermiddelen bieden een veelzijdig beeld van de dagelijkse wereld. Er wordt

aandacht besteed aan de culturele diversiteit op school, in de samenleving en op

wereldwijde schaal. Bij het beschrijven van gebeurtenissen, situaties en

ontwikkelingen wordt een verscheidenheid van mensen en culturen gebruikt.

In alle leermiddelen worden interculturele onderwerpen opgenomen en niet alleen

vermeld in een afzonderlijke paragraaf of een afsluitend hoofdstuk.

Er wordt aandacht besteed aan culturele en wetenschappelijke resultaten in

verschillende samenlevingen en continenten, in heden en verleden.

Meervoudige identiteiten: individuen en groepen laat men zien als gewone, unieke

mensen die met elkaar omgaan in alledaagse situaties, verschillende contexten en

wisselende omstandigheden.

4. Interculturele leermiddelen tonen interactie

Zorg er bij het schrijven en samenstellen van leermiddelen en lesmateriaal altijd voor dat

mensen worden gepresenteerd als unieke persoonlijkheden die interageren met elkaar en

die de dragers zijn van een dynamische cultuur.

Culturen zijn dynamisch en veranderlijk.

Mensen worden gepresenteerd als unieke individuen, met een verscheidenheid van

gewoonten, persoonlijke levensstijlen en interesses, die ongeacht hun origine actief

streven naar een waardevol bestaan.

Er worden alledaagse situaties gepresenteerd waarin mensen van diverse culturele

achtergronden met elkaar communiceren.

Interactie en variatie: aangeboden activiteiten en taken vertrekken systematisch van

interactie: het leren met en van elkaar. Het geheel aan activiteiten en taken is ook zo

vormgegeven dat een gevarieerd aanbod van interactiewijzen, werkvormen,

leerstijlen kan worden ingezet.

Authenticiteit: oefeningen, taken en bronnen worden voorzien die uitzicht geven op

authentieke, realistische leeromgevingen.

5. Interculturele leermiddelen zijn antiracistisch

Zorg er bij het schrijven en samenstellen van leermiddelen en lesmateriaal altijd voor dat de

informatie objectief en onbevooroordeeld is en dat racisme en discriminatie worden

afgewezen en binnen hun historische en maatschappelijke context worden behandeld.

De leermiddelen zijn evenwichtig en gebaseerd op feiten. Stereotypen en generaliseringen

worden vermeden of afgewezen.

De leermiddelen maken geen onderscheid naar ras. De term 'ras' hoort niet thuis in

leermiddelen, tenzij verbonden met een discussie over racisme en discriminatie.

Racisme, seksisme en discriminatie worden afgewezen.

Racisme, seksisme, antisemitisme, kolonialisme en de marginalisering van bepaalde

groepen worden gepresenteerd in relatie tot machtsstructuren en beschouwd als het

resultaat van historische processen. De mogelijkheid tot verandering wordt

benadrukt.

Onbevooroordeeldheid: vooroordelen, stereotypen en veralgemeningen worden

waar mogelijk en wenselijk vermeden. Uitspraken over groepen in de samenleving

berusten op evenwichtige, correcte informatie.

Discriminatie en beeldvorming: er is aandacht voor en er worden inzichten geboden

in de oorzaken en werking van racisme, discriminatie en beeldvorming

(vooroordelen, stereotypen, veralgemeningen…).

6. Interculturele leermiddelen zijn multiperspectivistisch

Zorg er bij het schrijven en samenstellen van leermiddelen en lesmateriaal altijd voor dat de

onderwerpen bekeken kunnen worden vanuit een aantal standpunten (sociaal, cultureel,

geografisch...).

De leermiddelen laten zien dat mensen de realiteit ervaren op een verschillende

manier, afhankelijk van onder andere hun sociale klasse, geslacht, politieke

voorkeur, beroeps- of leeftijdsgroep, etnische achtergrond.

Multiperspectiviteit: verschillende perspectieven op gebeurtenissen, contexten en

personen komen aan bod.

Dit betekent ook dat het etno- en eurocentrisch perspectief op de geschiedenis en

de wereld wordt

doorbroken, dat er aandacht wordt besteed aan het onzichtbaar gemaakte verleden

van minderheidsgroepen in de samenleving.

7. Interculturele leermiddelen zijn stimulerend en innoverend in hun

didactische aanpak

Bied leerlingen bij het schrijven en samenstellen van leermiddelen en lesmateriaal altijd de

mogelijkheid om de vaardigheden en bekwaamheden die ze in interculturele interactie nodig

hebben op een actieve manier te leren en te oefenen.

De leermiddelen analyseren teksten en beelden op een kritische manier.

De leermiddelen zetten leerlingen ertoe aan teksten en beelden kritisch te

analyseren en een verscheidenheid van gezichtspunten te onderzoeken.

De leermiddelen bieden adequate leertaken en werkvormen, die leerlingen ertoe

aanzetten zich in te leven in de situatie van anderen.

De leermiddelen bieden de mogelijkheid op een interactieve en coöperatieve manier

te leren, bij voorkeur in heterogene groepen.

Uittreksels uit schoolboeken worden naast andere primaire en secundaire bronnen

geplaatst, zoals grafieken en tabellen, kaarten, foto's, karikaturen, enzovoort. Deze

'teksten' worden niet slechts aan de hoofdtekst toegevoegd als illustraties, maar

kunnen de interpretatie stimuleren door verschillende standpunten te presenteren.

Uit:

www.steunpuntdiversiteitenleren.be/sites/default/files/Parameters_voor_het_screenen_van_l

eermiddelen.pdf?