Meertaligheid en taalbeleid in Nederland.

Voorbeeld voor Vlaanderen of niet?

Folkert Kuiken, Nederlandse Taalkunde UvA, f.kuiken@uva.nl

Proeven van NT2. Ontwikkelingen en uitdagingen in het onderzoek

naar Nederlands als tweede taal. Universiteit Gent, 28 maart 2019

2 2

Inhoud

1. Meertaligheid als norm

2. Meertaligheid in de publieke ruimte

3. Meertalig taalbeleid in het onderwijs

4. Conclusie en discussie

3

1. Meertaligheid

als norm

4 4

Meertaligheid in de wereld

+ 4000-7000 talen

www.ethnologue.com: 7097 talen

+ 200 landen

Meertaligheid is de norm

Landen waar de meeste talen worden gesproken

Land Aantal talen % alle talen

1. Papoe Nieuw Guinea 820 11,86

2. Indonesië 742 10,73

3. Nigeria 516 7,47

4. India 427 6,18

5. USA 311 4,50

6. Mexico 297 4,30

7. Kameroen 280 4,05

8. Australië 275 3,98

9. China 241 3,49

10. Congo 216 3,12 5

6 6

Meertaligheid in Europa

Talen in Europa (Survey, 2012)

Aantallen 23 officiële talen

60 minderheids- en regionale talen

Meer dan 100 migrantentalen

Beleid Inwoners van de EU worden gestimuleerd om naast hun

moedertaal twee andere talen te leren

Lidstaten bepalen zelf hoe zij meertaligheid stimuleren

7

Enkele bevindingen

De meest gesproken moedertaal Duits (16%; NL 71%; BE 22%), Engels (13%; NL 90%; 38%), Italiaans

(13%), Frans (12%; NL 29%; BE 45%), Spaans (8%), Pools (8%)

Percentage Europeanen dat naast de moedertaal één of meer

andere talen spreekt 1 taal (54%; NL 94%; BE 72%), 2 talen (25%; NL 75%; BE 50%), 3

talen (10%; NL 35%; BE 27%)

Inwoners van landen die naast de moedertaal het vaakst een

andere taal spreken Luxemburg (98%), Letland (95%), Nederland (94%), Malta (93%),

Slovenië en Litouwen (92%), Zweden (91%) – België: 72%

Inwoners van landen die naast de moedertaal het minst vaak een

andere taal spreken Hongarije (65%), Italië (62%), Verenigd Koninkrijk en Portugal (61%),

Ierland (60%)

8

9 9

Meertaligheid in Nederland

Officiële talen

Nederlands, Fries

BES-eilanden Papiaments (B) en Engels (ES)

Regionale (streek)talen Nedersaksisch, Limburgs

Niet-territoriale minderheidstalen Jiddisch, Romani (Europees Handvest)

Varianten/dialecten Haags, Drents, Twents, etc. www.meertens.knaw.nl/soundbites/

Migrantentalen

10

Meest gebruikte migrantentalen in Nederland (Extra e.a. 2001)

Turks Sarnami Berber

Arabisch Engels Sranantongo

Papiamento Koerdisch Spaans

Urdu Frans Chinees

Duits Asharaaf Javaans

Portugees Italiaans Akan/Twi

Farsi Moluks Maleis Servisch/Kroatisch/Bosnisch

11

Meest gebruikte migrantentalen in Amsterdam (Hanekamp & Kuiken, 2017)

Turks Sarnami Berbers Russisch

Arabisch Engels Sranantongo Japans

Papiaments Koerdisch Spaans Hindi

Urdu Frans Chinees Eritrees/Tigrinya

Duits Asharaaf Javaans Punjabi

Portugees Italiaans Akan/Twi Zweeds

Farsi Moluks Maleis Serv./Kroat./Bosn. Koreaans

Rapporten

Nederlandse Taalunie (2017). De staat van

het Nederlands. Publieksrapport. Den Haag:

Nederlandse Taalunie.

KNAW (2017). Nederlands en/of Engels,

Taalkeuze met beleid in het Nederlands hoger

onderwijs. Amsterdam, KNAW

KNAW (2018). Talen voor Nederland.

Amsterdam: KNAW.

12

Nederlands als hoofdnet

13

Engels als light rail

14

Buurtalen: Frans en Duits

15

Regionale talen

16

Talen van migranten en expats,

internationale talen

17

18

2. Meertaligheid

in de publieke ruimte

19

Het talige landschap Edelman (2010) Linguistic landscapes in the Netherlands

Elke taal, maar meestal Nederlands

Bij een andere taal: meestal Engels

19

20

Gebruik van andere

talen op straat

21

Nederlands…

Voor officieel gebruik in wetgeving, rechtbank

en onderwijs: Nederlands

Nederlands, tenzij…

22

Nederlands, tenzij…

23

Nederlands, tenzij…

24

Nederlands,

tenzij…

25

26

27

Taalmixing

We gaan funshoppen met de kids in de

summersale!

Ik kon die screensaver niet downloaden van je

homepage, omdat mijn browser crashte.

De human resource manager moet weer een

headhunter inhuren omdat de sales manager

geswitcht is naar research & development.

28

ZWALKEND & ZOEKEND

29

30 30

3. Meertalig taalbeleid in

het onderwijs

31 31

Taalbeleid in dagopvang (0-4 jaar)

Nederlands

Friesland: Nederlands en/of Fries

Experiment tweetalige kinderopvang MIND: Meertaligheid in Dagopvang / Multilingualism in Daycare

UvA, 2018-2022

10 instellingen Nederlands/Engels

32 32

Taalbeleid in het basisonderwijs (5-12 jaar)

Instructietaal: Nederlands

Engels: 80-100 uur in groep 7-8 (10-12 jaar)

Vroeg vreemdetalenonderwijs (vvto)

2013: op + 175 scholen Engels vanaf groep 1, 2018: + 1150 scholen

Experiment tweetalig onderwijs; 30-50% Engels (n = 12)

Onderwijs in Allochtone Levende Talen (OALT) Afgeschaft in 2004; nu alleen nog op zgn. ‘weekendscholen’

Taalbeleid in het basisonderwijs (Fryslân)

Instructietaal: Nederlands en/of Fries

De drietalige school Onderwijs in het Nederlands, Engels en Fries (n = 44)

33

34

Taalbeleid in het voortgezet onderwijs

Vreemdetalenonderwijs Verplicht twee vreemde talen

Keuze uit: Engels, Duits, Frans, Spaans, Italiaans,

Russisch, Fries, Arabisch, Turks, Chinees

Aantal leerlingen dat kiest voor Duits of Frans daalt

Tweetalig onderwijs (TTO) 2000: 26 scholen

2018: + 150 scholen (= 35%)

35

Taalbeleid in het hoger onderwijs

Bachelor: Voertaal (nog) overwegend Nederlands (80%)

Master: Voertaal steeds meer Engels (70%) Rapport KNAW (2017). Nederlands en/of Engels. Taalkeuze

met beleid in het Nederlands hoger onderwijs. Amsterdam:

KNAW.

De minister en reacties in de pers Trouw, 4 juni 2018: Engels onderwijs mag van de minister

De Volkskrant, 4 juni 2018: Minister Van Engelshoven:

‘Meer ruimte voor, maar ook meer toezicht op Engels in

hoger onderwijs‘

NRC, 4 juni 2018: Minister schippert met Engels op

universiteit

Nederlands extra muros

Twee rapporten IVN (2018) De staat van het Nederlands in de wereld.

Veldonderzoek van de Internationale Vereniging voor

Neerlandistiek. Januari 2018.

IVN (2018). Neerlandistiek mondiaal. Verslag veldonderzoek

internationale neerlandistiek. Januari 2018.

Enkele cijfers 141 opleidingen, 519 docenten, 13.777 studenten

Investeringsaanbeveling Budget verhogen (nu 2 miljoen) met minstens 3,5 miljoen

36

37 37

Inburgeringsbeleid: zwalkend en zoekend

Tot 1998: Geen officieel beleid

1998: Wet Inburgering Nieuwkomers (WIN)

2006: Toets Buitenland

2007: Wet Inburgering (WI)

2013: Herziening Wet Inburgering

2018: Opnieuw herziening in de maak

Inburgeringsexamen nu

Moet binnen 3 jaar worden behaald, niveau A2,

kosten € 350

Onderdelen

Spreken, Luisteren, Lezen, Schrijven

Kennis van de Nederlandse Samenleving (KNS)

Oriëntatie op de Nederlandse Arbeidsmarkt (ONA)

Participatieverklaringstraject (PVT)

www.inburgeren.nl

38

Op handen zijnde wijzigingen

Niveauverhoging: van A2 naar B1

Grotere rol voor gemeenten Brede intake, PIP (Plan Inburgering en Participatie)

Drie leerwegen Reguliere route – nu 15% B1; streven 25-40%; op onderdelen A2

Onderwijsroute – met mbo-2 voldaan aan inburgering

Z-route (zelfredzaamheid) – passend aanbod naar vermogen (A1)

Ingangsdatum: 1-1-2021

39

40 40

4. Conclusie en

discussie

Nederland meertalenland?

Nederland staat open voor het gebruik van andere talen

De Nederlandse bevolking is in hoge mate meertalig

Nederland kenmerkt zich door een meertalig landschap

Taalleren is geïntegreerd in het onderwijssysteem

Veel mogelijkheden tot contact met meerdere talen

41

42

Uitdagingen

Selectieve interesse in meertaligheid (bias → Engels)

Onderwijs in migrantentalen is (zeer) beperkt

De taalvaardigheid in het Nederlands als moedertaal staat

onder druk

Groeiende belangstelling voor tweetalig onderwijs (lees:

Nederlands-Engels)

In de toekomst ook combinaties met andere talen?