1

Een instrument ter beoordeling van de pretenties van identiteitsconcepten

Drs. J.L.C. Marechal

Levensbeschouwelijke rationaliteit in identiteitsconcepten

2

Inleiding:

• De levensbeschouwelijke identiteit van de school komt steeds meer onder druk te staan door het moderniseringsproces in het algemeen en de gehalveerde rationaliteit in het bijzonder.

• Verschillende identiteitsconcepten pretenderen een ‘oplossing’ te hebben voor de huidige problematiek.

3

De centrale vraag van dit onderzoek:

• Kunnen de identiteitsconcepten hun pretenties waarmaken? Biedt de levensbeschouwelijke rationaliteit in identiteitsconcepten oplossingen aan voor scholen die met het identiteitsproces geconfronteerd worden?

4

Verbreding van rationaliteit en de optiekentheorie:

• De wetenschappelijke rationaliteit van de aspectoptieken die naar heel de werkelijkheid kijkt voor zover die werkelijkheid te maken heeft met…

• De levensbeschouwelijke rationaliteit van de uiteindelijkheidsoptiek kijkt naar de werkelijkheid in zijn geheel.

5

Levensbeschouwelijke rationaliteit

• Levensbeschouwelijke rationaliteit is in dit onderzoek de communicatieve rationaliteit van Habermas die integreert, bekritiseert en humaniseert in een “herrschaftsfreie Kommunikation”.

6

De opzet van dit onderzoek:• Hoofdstuk 1: De

moderniseringshypothese

• Hoofdstuk 2: Een instrument ter beoordeling van de levensbeschouwelijke rationaliteit in identiteitsconcepten

• Hoofdstuk 3: De levensbeschouwelijke rationaliteit in twee identiteitsconcepten

7

Hoofdstuk 1: De moderniseringshypothese

• Modernisering is een voortdurend proces met twee kanten:

1 Het moderniseringsproces bestaat uit vier dimensies: differentiëring, rationalisering, individualisering en domesticering.

2 Het moderniseringsproces heeft een paradoxaal karakter (mensen worden onafhankelijk en afhankelijk op hetzelfde moment).

8

Het moderniseringsproces in schema: Structuur Cultuur

Schaalverkleining

Pluralisme

DIFFERENTIATIE

RATIONALISERING

Schaalvergroting Generalisering

Verzelfstandiging De-conditionering

INDIVIDUALISERING DOMESTICERING

Verafhankelijking Conditionering

Persoon Natuur(Van der Loo & Van Reijen 1993 blz. 40)

9

Hoofdstuk 2: Een instrument ter beoordeling van de levensbeschouwelijke rationaliteit in identiteitsconcepten

• Ontwikkeling van een instrument dat moet toetsen in hoeverre de identiteitsconcepten erin geslaagd zijn oplossingen aan te dragen voor de problemen m.b.t. het moderniseringsproces in het algemeen en het rationaliseringsproces in het bijzonder.

10

Criteria voor een goed identiteitsconcept:

• Een goed identiteitsconcept houdt rekening met het moderniseringsproces en het rationaliseringsproces.

• Een goed identiteitsconcept zoekt oplossingen binnen het moderne paradigma en reduceert rationaliteit niet tot het levensbeschouwelijke of het wetenschappelijke.

11

Een instrument op basis van de criteria

voor een goed identiteitsconcept:

• Het instrument bestaat uit een tweedelige checklist:

1 het identiteitsconcept en het moderniseringsproces: de problemen en oplossingen

2 het identiteitsconcept en het rationaliseringsproces: de problemen en oplossingen

12

Het identiteitsconcept en het moderniseringsproces: problemen en oplossingen. Een voorbeeld:1. Het identiteitsconcept gaat uit van de moderniseringshypothese:

Ja, expliciet Ja, impliciet Neen, het gaat uitvan het premoderneparadigma

Neen, het gaat uitvan hetpostmoderneparadigma

Anders,…

2. Het identiteitsconcept verstaat onder het moderniseringsproces:

Rationalisering Individualisering Differentiëring Domesticering Anders,…

13

Het identiteitsconcept en het rationaliseringsproces: problemen en oplossingen. Een voorbeeld:6. Het identiteitsconcept hanteert de volgende definitie voor rationaliteit:

Communicatieverationaliteit

Strategischerationaliteit

Instrumentelerationaliteit

Er is geeneenduidigeomschrijving vanhet begriprationaliteit

Anders,…

7. Het identiteitsconcept ziet rationalisering als een centraal proces binnen het moderniseringsproces:

Ja, rationalisering ishet centrale procesbinnen hetmoderniseringsproces

Neen,differentiëringwordt gezien alscentraal proces

Neen,individualiseringwordt gezien alscentraal proces

Neen,domesticeringwordt gezien alscentraal proces

Anders,…

14

Hoofdstuk 3: De levensbeschouwelijke rationaliteit in twee identiteitsconcepten

• In het derde en laatste hoofdstuk wordt het identiteitsconcept van ABKO (Algemeen Bureau Katholiek Onderwijs) en Magistrum (Magistrum-opleiding: schoolleider primair onderwijs) aan de hand van het instrument beschreven en getoetst.

• Er worden tevens conclusies getrokken t.a.v. het ontwikkelde instrument.

15

Conclusie t.a.v. de twee identiteitsconcepten:

• ABKO en Magistrum maken hun pretenties waar. Beide houden rekening met de problemen van het moderniseringsproces en het rationaliserings-proces en zoeken naar oplossingen binnen het moderne paradigma.

16

Conclusie t.a.v. het ontwikkelde instrument:

• De wijze waarop ABKO en Magistrum hun oplossingen willen implementeren viel buiten mijn onderzoek en valt dan ook niet uit het ontwikkelde instrument op te maken.

17

www.jurgenmarechal.nl