Nieuw Rotterdamwebsite

2011

- 201

2

mouse over button

2 - Rotterdamse wijken Rotterdamse wijken - 3

Maas en RotteWie de skyline van Rotterdam bekijkt kan zich nauwelijks voorstel-

len dat Rotterdam in de 13de eeuw niet meer is dan een nederzet-

ting daar waar Maas en Rotte elkaar ontmoeten. Er wonen een

paar families. Het zijn vissers en boeren, die in drie straten met

rondom een stuk weiland hun bestaan vinden. Maar de neder-

zetting aan de afdamming van de Rotte ontwikkelt zich snel. In

afwachting van het definitieve stadsrecht (1340) ontvangt Rotter-

dam in 1328 bestuurlijke privileges. Er wordt een vaart naar Over-

schie gegraven, waardoor er een rechtstreekse verbinding met het

achterland ontstaat en handel en scheepvaart tot bloei komen.

Aan de Rotte dankt de stad haar naam, aan de Nieuwe Maas haar

bijnaam. Rotterdam is de Maasstad. Ontstaan in de Middeleeuwen

aan de afdamming van de Rotte dijt de stad tot aan het eind van

de negentiende eeuw alleen op de Rechter Maasoever uit. Al die

tijd heeft Rotterdam geen belangstelling voor het land aan de

overkant, het eiland Feijenoord op de Linker Maasoever. Het eiland

wordt door de stede- lingen gebruikt voor van alles wat ze binnen

de stadsmuren niet kunnen of willen hebben. Zo staat er sinds

1580 de admiraliteitsgalg. Als deze executieplaats niet meer wordt

gebruikt, bouwt men op deze plaats tussen 1713 en 1716 een

pesthuis. Voordat het gebouw in gebruik kan worden genomen is

de epidemie van deze dodelijke en zeer besmettelijke ziekte ge-

lukkig al uitgewoed. In de jaren daarna wordt het pesthuis onder

meer gebruikt als hospitaal, weeshuis en opleidingsinstituut voor

zee-officieren. Kort na het begin van de 20ste eeuw is het pesthuis

gesloopt.

Stortplaats FeijenoordFeijenoord blijkt ook een geschikte stortplaats voor het huishou-

delijk afval van de Maasstad. Het is bovendien jarenlang als schiet-

terrein in gebruik. Met het plan van de stadsarchitect, ingenieur

W.N. Rose (1863), voor de aanleg van nieuwe haven- en woonge-

De Kop van Zuidde erfenis van Lodewijk Pincoff

4 - Rotterdamse wijken Rotterdamse wijken - 5

bieden komt de ontwikkeling van de zuidoever van de Nieuwe

Maas heel dichtbij. Er wordt dan ook gekeken of het mogelijk is de

beide stadsdelen met elkaar te verbinden. Vanwege geldgebrek

gaat het plan niet door.

Uiteindelijk is het de za-

kenman Lodewijk Pincoffs

die in de 19e eeuw de

sprong naar Zuid maakt. Aan het eind van de 19de eeuw is Feijen-

oord dan toch door bruggen met de Rechter Maasoever verbon-

den. Het gebied rond de Binnenhaven, Entrepothaven, Spoorweg-

haven en Rijnhaven komt tot bloei. Hier liggen de wortels van de

reusachtige groei in de 20ste eeuw van de Rotterdamse haven,

met name als transitohaven. Sindsdien ontwikkelt Rotterdam zich

op beide rivieroevers tot wereldhaven nummer 1. Maar de 19de

eeuwse haventerreinen verhinderen dat de stad een eenheid

wordt. Door de na de Tweede Wereldoorlog in verval geraakte

haventerreinen tot een aantrekkelijk woon-, werk- en verblijfsge-

bied om te vormen kan Rotterdam zich begin 21ste eeuw dan toch

manifesteren als een stad op beide oevers van de Nieuwe Maas.

Waar ooit op het eiland Feijenoord de oude havengebieden lagen,

krijgt nu het nieuwe stadsdeel, Kop van Zuid, haar definitieve

vorm.

Havens en huizenTot ver in de 19de eeuw

is dit deel van Rotterdam

op de zuidelijke Maasoever echter een overwegend boerenland

waar Rotterdammers op zomerse zondagmiddagen een uit-

stapje maken en de welgestelden hun buitenhuis in Katendrecht

bezoeken. Vanaf 1866 wordt gewerkt aan een snel bevaarbare

verbinding van Rotterdam met de Noordzee. In 1872 gaat de

Nieuwe Waterweg in gebruik en in 1886 is ze op volle diepte. Rot-

terdam begint aan haar opmars naar grootste haven ter wereld.

De werkgelegenheid die deze havenexpansie met zich meebrengt

zorgt ervoor dat tussen 1850 en 1900 de bevolking verdrievoudigt

tot 300.000 mensen. Dat aantal verdubbelt tot 600.000 in 1940.

De woontoestanden in Rotterdam worden in de loop van de 19de

eeuw door deze bevolkings- expansie onhoudbaar. Koning Willem

I krijgt al in 1834 een schetsontwerp toegezonden, waarin wordt

voorgesteld Rotterdam uit te breiden met een nieuw stadsdeel

Rotterdam begint aan haar opmars naar grootste haven ter wereld.

6 - Rotterdamse wijken Rotterdamse wijken - 7

aan de overzijde van de Nieuwe Maas. Het ontwerp is van een

onbekende. Voor zover is na te gaan is dit het eerste plan voor de

verstedelijking van het eiland Feijenoord, dat, zoals op een kaart

in 1839 is te zien, alleen een weidegebied was tegenover de oude

stadsdriehoek. Het toenmalige stadsbestuur verwerpt het plan

en pas als de haven en stad eind 19de eeuw uit hun jas groeien

krijgen bestuurders belangstelling voor de Linker Maasoever.

Stadsarchitect Rose maakt dan ook verschillende plannen voor het

oplossen van de woningnood. In 1858 tekent hij een plan waarin

ook een nieuw stadsdeel op het eiland Feijenoord wordt gepro-

jecteerd. Het nieuwe stadsdeel komt er niet, maar de mogelijkheid

en de noodzaak van stadsuitbreiding op de Linker Maasoever

staat vast. Na de ontwerpen van stadsarchitect Rose en de eerste

havenwerken van Pincoffs, was het vooral G.J. de Jongh, stadsar-

chitect en directeur van Gemeentewerken van 1879 tot 1910, die

dit landschap van polders, kwelders en gorzen transformeert tot

een modern havenstadlandschap doorsneden door schijnbaar

eindeloos lange spoorlijnen. Beperkt zijn dienst zich tot dusver

voornamelijk tot het ontwerp en de inrichting van stratenplannen,

bij de ontwikkeling van het havengebied op Zuid breidt Gemeen-

tewerken haar activiteiten uit. Dit alles past in het streven van

De Jongh naar een nieuwe monumentale allure van de moderne

havenstad. Particuliere initiatieven sluiten aan bij zijn streven. De

directie van de Holland Amerika Lijn geeft bijvoorbeeld opdracht

aan architect C.M. Drooglever Fortuyn voor het ontwerp van het

nieuwe directiekantoor (1901) op de Wilhelminapier, nu beter

bekend als Hotel New York.

Als in 1869 Feijenoord ook bestuurlijk bij het verzorgingsgebied

van de gemeente Rotterdam is gevoegd, komt de havenaanleg

snel op gang.

TransitoDe Kop van Zuid dankt haar huidige vorm aan de modernisering

van transport- en overslag- systemen (transito) in de 19de en

20ste eeuw. Loodrecht op de rivier en evenwijdig aan de spoor-

wegemplacementen worden tussen 1800 en 1900 smalle havens

gegraven, voor de overslag van boot op spoor: Binnenhaven,

Spoorweghaven en Entrepothaven. Binnenhaven, Entrepothaven

en Koningshaven zijn in de jaren zeventig gereed, waardoor het

Noordereiland ontstaat en de aanleg van een brug noodzakelijk

is om het eiland bereikbaar te maken. De spoorbrug is in 1877

gereed. De Willemsbrug over de Nieuwe Maas wordt door Koning

Willem III in 1878 geopend. Het oude Rotterdam is nu verbonden

met Zuid. In hoog tempo gaat de havenaanleg door. De Spoor-

weghaven is in 1875 gereed, de Rijnhaven en de Prinsessekade

(sinds 1891 Wilhelminakade genoemd) volgen in 1887. In 1901 de

Persoonshaven, de Nassauhaven en de 1e en 2de Katendrechtse

Haven. In de jaren negentig en de eerste jaren van de 20ste eeuw

krijgt Rotterdam met de Rijn- en Maashaven twee brede waterbek-

kens met hun monding stroomafwaarts. De Rijn- en Maashaven

maken de overslag van goederen van zeeschip op binnen- vaart-

schip mogelijk. Deze twee generaties in de Rotterdamse haventy-

pen delen het stadsgebied op in twee zeer verschillende stedelijke

landschappen.

Versleten havenenclaveDe Maashaven is in 1905 op diepte. In nauwelijks 30 jaar verandert

het weidelandschap van het eiland Feijenoord in een industrie- en

havengebied. De rivier zorgt voor economische bloei voor Rotter-

dam en de stad vestigt in deze periode haar image van werkstad.

In 1927 wordt de oude beweegbare spoorbrug over de Konings-

haven vervangen door de Hefbrug. Inmiddels is ook de Hef buiten

gebruik. De Spoortunnel (1993) vervangt de brug die voor veel

Rotterdammers het symbool is voor de sprong van Rotterdam over

8 - Rotterdamse wijken Rotterdamse wijken - 9

Kralingse PlasDe openbare ruimte van 2010

InleidingHet gebied rond de Kralingse plas in het noord oosten van Rot-

terdam is onlangs verkozen tot beste buitenruimte van Nederland.

Het gebied bestaat uit het Kralingse Bos, de Kralingse Plas met

strandje en uitgebreide groenvoorzieningen aan de plasoevers om

te recreren.

Officile openingIn 1953 werd het park De Kralingse Plas officieel geopend na jaren

van discussie over de inrichting ervan. De eerste plannen voor

de park aanleg stammen al uit 1909 toen directeur Gemeente-

werken G.J. de Jongh een plan voor ontspanningsgebied presen-

teerde. Twee jaar later stelde de Gemeenteraad van Rotterdam

11 miljoen gulden beschikbaar voor de aanleg. Een plan voor

inrichting van het gebied was toen nog niet aanwezig. In 1916

werd begonnen met het opspuiten van veenplas oevers met bag-

gerspecie die bij het graven van de Waalhaven was vrij gekomen.

Ontwerp van Granp MolireIn 1920 boden de architecten M.J. Granp Molire, P. Verhagen en

J. Klijnen de Gemeenteraad op eigen initiatief een ontwerp aan.

Het park rond de plas wat zij Kralingerhout wilde noemen was in

hun ogen een verplichting aan de burgers van Rotterdam door het

gebrek aan groen in de rest van de stad. Het park moest een volks-

park worden. De singels en Het Park konden de ontspannings-

behoefte van de massaal naar Rotterdam gestroomde arbeiders

10 - Rotterdamse wijken Rotterdamse wijken - 11

bevolking niet aan. Het ontwerp bestond uit veel groene weide en

een stadstrand. Elke plas oever zou een ander karakter krijgen.

Geliefde plekDe Kralingse Plas is nog steeds het meest geliefde park volgens de

Rotterdammers. De beste plek om te lopen, skaten, barbecuen, te

zonnebaden of te zeilen.

Dit ontwerp zou in gewijzigde vorm worden uitgevoerd nadat een

conflict met de tuinarchitect L.A. Springer, die door de Gemeente

aan de drie architecten was toegevoegd, was beslecht. L.A. Sprin-

ger had een park om naar te kijken in gedachte in plaats van een

park om te gebruiken.

BeplantingVanaf 1925 wordt een start gemaakt met de beplanting van het

gebied rond de plas. De Rotterdamse schooljeugd wordt ingezet

op speciale boomplantdagen. Pas in 1933 kon stadsarchitect W.G.

Witteveen het definitieve ontwerp uit voeren. in de tweede oorlog

gaat veel aanplant verloren doordat de bomen worden gestookt

in de kachel.

Het puin van het bombardement van mei 1940 wordt aan de

zuidelijke hoek van de plas gedumpt. Zo ontstaat er een aantal ei-

landen die ten behoeve van wandelaars met loopbruggen worden

verbonden.

Kralngse PlasWerken aan een schone Kralingse plas Het Kralingse Bos: een

uniek stukje natuur midden in Rotterdam. Jaarlijks weten drie mil-

joen liefhebbers van ruimte, groen en water het te vinden. Grote

kans dat ook u regelmatig in het bos rond de plas wandelt, op de

plas roeit of barbecuet bij het zwemstrand.

WaterkwaliteitDe waterkwaliteit van de Kralingse plas voldeed in 2006 niet aan

de eisen die volgens de kaderrichtlijn Water aan (zwem)water

worden gesteld. Daarom werken het hoogheemraadschap van

Schieland en de Krimpenerwaard, de gemeente Rotterdam, de

deelgemeente Kralingen-Crooswijk en de Provincie Zuid-Holland

samen aan de sanering van de plas en aan de verbetering van de

kwaliteit van het water.

Integraal PlanDe sanering van de Kralingse Plas valt onder de Wet Bodembe-

scherming waarvoor de provincie bevoegd gezag is. De waterbo-

dem van de Kralingse Plas is verontreinigd met lood. Dit lood is

afkomstig van twee loodwit-fabrieken die in Kralingen stonden

en in de 19e eeuw gesloten zijn. Loodwit werd gebruikt als een

kleurstof voor witte verf. Het water van deze fabriek werd geloosd

op de Kralingse Plas. Het doel van de waterbodemsanering is het

wegnemen van het risico voor de planten en dieren in de plas er is

geen gevaar voor de volksgezondheid.

Een voorwaarde voor het uitvoeren van de sanering is dat er een

integraal plan wordt opgesteld voor de verbetering van de water-

kwaliteit. Het doel van dit plan is te onderzoeken welke maatrege-

len noodzakelijk zijn om de waterkwaliteit van de Kralingse Plas

structureel te verbeteren in combinatie met de waterbodemsane-

ring. Onderdelen uit dit plan worden ook ingepast als verbetering

van de buitenruimte zoals bijvoorbeeld de aanleg van een nieuwe

steiger en een vistrap.

In het plan is onderzocht langs welke routes er water in en uit de

plas stroomt. Hiervoor zijn balansen opgesteld voor water en voe-

dingsstoffen. De draagkracht voor voedingsstoffen is voor de plas

berekend en vergeleken met de hoeveelheid voedingsstoffen die

erin stromen. Het systeem moet namelijk niet te veel voedingsstof-

fen bevatten zodat een goede biologische waterkwaliteit mogelijk

wordt.. Uit de watersysteemanalyse blijkt ook dat de huidige toe-

stand, de vertroebeling van het water van de Kralingse Plas door

algen, wordt veroorzaakt door de verschillende vissen, brasem en

karper, die in de plas zwemmen in combinatie met de voedselrijke

waterbodem. Door deze omstandigheden, onder meer de soorten

vissen, veel voedingsstoffen en het ontbreken van waterplanten,

is er sprake van een stabiele situatie voor algen waardoor er regel-

matig een bloei van blauwalgen optreedt.

Deze brochure is tot stand gekomen dankzij de financile ondersteuning van:

next: sumatra: roll_sumatra: haven_foto: toon_sumatra: