leesfragment Zwarte bladzij - Kathi Macias

Kathi Macias

Zwarte bladzij

Roman

Vertaald door Bep Fontijn-Donatz

Zwarte bladzij 1-272:Opmaak 1 25-02-2013 08:43 Pagina 3

Proloog

1989 was nu niet bepaald een goed jaar om verliefd op iemandte worden, tenminste, niet in Zuid-Afrika, en zeker niet op eenblanke man. Chioma had zich er met haar hele wezen tegen ver-zet, maar ze kon er niet meer omheen.

Chioma haatte iedere blanke, en dus ook Andrew, en tochvreesde ze dat ze bezig was verliefd op hem te worden. En datmaakte haar dilemma er alleen nog maar groter op.

Gelukkig had ze nooit tegenover hem, of wie dan ook, latenblijken wat ze voor hem voelde, en dat was ze ook niet van plan.Maar als ze zag hoe hij naar haar keek, vroeg ze zich toch af ofhij het misschien toch niet wist, en of hij niet dezelfde gevoe-lens voor haar koesterde.

Natuurlijk was het belachelijk om zelfs maar zo over een blan-ke man te denken, over iemand die alles vertegenwoordigde watze minachtte. Maar als het inderdaad zo was, kon ze slechts ho -pen dat hij nooit zo dwaas zou zijn om zijn gevoelens voor haarte uiten, noch tegenover haar, noch tegenover iemand anders.Een relatie tussen hen tweeën zou niet alleen vrijwel onmoge-lijk zijn, maar ook levensgevaarlijk. En Chioma liep in haar levenal genoeg gevaar en het was niet verstandig om dat nog eengraadje erger te maken.


1

Het was heter dan gewoonlijk op die zondagmiddag in ja-nuari 1989 toen Chioma en haar jongere boer Masozi naar

huis liepen. Nog even en ze waren weer thuis na een van hunzeldzame uitstapjes naar de stad. Ze droegen de paar boodschap-pen die ze hadden ingeslagen in een rugzak over hun schouder.De broer en zus hadden maandenlang iets van hun magere loon-tje opzijgelegd zodat ze wat meer in konden slaan. Het was demoeite niet waard om een hele dag op stap te gaan als je maareen paar dingen kon kopen. En zelfs nu nog vroeg Chioma zichaf of het wel verstandig was geweest om de relatieve veiligheidvan de boerderij voor een dag achter hen te laten. In de stad Pre-toria was, ondanks zijn oorspronkelijke naam Pretoria Philadel-phia, ‘Pretoria de stad van de naastenliefde’, weinig naastenliefdete vinden voor mensen met een huidskleur als die van Chiomaen Masozi. Het was een prachtige, in een vruchtbaar dal gelegen,stad en veel straten hadden aan beide zijden schitterend paarsejacarandabomen die elke lente volop in bloei stonden. Chiomawas er echter al jaren van overtuigd dat de stad niettemin metrecht bekend stond als de apartheidshoofdstad van Zuid-Afrika,een prachtig land dat bezoedeld was door het lelijke apartheids-stelsel dat een wrede, ongelijke rassenscheiding afdwong.

Chioma keek opzij en bewoog alleen haar ogen omdat zedoor de hitte niet de energie had om haar hoofd te draaien. Tochwilde ze even kijken hoe het met Masozi ging. Ze hadden nadatze uit de overvolle, lawaaierige bus gestapt waren al meer daneen uur gelopen, en het zou zeker nog minstens zo lang durenvoor ze thuis waren. Hoewel de brandende zon langzaam achter

7


de Magaliesberg begon te zakken, bleven de zonnestralen nogeven fel branden.

Masozi liep, net als Chioma, rustig met afgemeten passen ver-der. Het stof van de weg was aan zijn gespierde, blote benen blij-ven plakken doordat hij zo zweette. Ook Chioma’s benen zatenonder het stof, maar haar halflange jurk van ruwe, goedkope ka-toen onttrok dat voor een groot deel aan het zicht.

‘Gaat het een beetje met je, broer?’ vroeg ze. ‘Wil je even stop-pen en uitrusten?’

Chioma kon Masozi’s gezicht niet zien zonder haar hoofd opte heffen, maar ze kon zich wel voorstellen hoe hij even neeschudde toen hij antwoordde: ‘Het gaat wel. Ik ben al vijftien,dat weet je toch? Bijna volwassen. Ik ben sterk en ik hoef nietuit te rusten.’

Chioma moest een glimlach onderdrukken. Ze had dit ant-woord al verwacht, maar door zijn vastberadenheid om haar tebeschermen, ondanks dat hij een jaar jonger was, hield ze alleennog maar meer van hem. Masozi was veel te snel volwassen ge-worden door alles wat hun overkomen was. Maar, hield ze zichvoor, vrijwel iedereen die ze kende had voor zijn of haar leeftijdal veel te veel verantwoordelijkheid moeten dragen om te kun-nen overleven. De situatie van Chioma en Masozi was moei -lijker dan die van vele anderen geweest omdat ze geen oudersmeer hadden, maar gelukkig hadden ze een baantje met inwo-ning gevonden op het grote melkveebedrijf van de blanke fami-lie Vorster. Hoewel het Afrikaners waren die nog voor een grootdeel aan de apartheidsideologie vasthielden, waren Pieter enAnana Vorster toch bereid geweest om twee jonge weeskinderenin dienst te nemen. En gelukkig behandelden ze hun personeelnet zo goed als de meeste andere werkgevers, en vergeleken bijsommige andere bedrijven misschien zelfs wat beter. Ze betaal-den hun personeel ook meer dan een redelijk loon, hoewel Chi-oma zich afvroeg of de blanken van Zuid-Afrika wel van zo’ninkomen rond zouden kunnen komen.

8


We hebben alleen elkaar nog en verder niemand meer, hield Chiomazich voor en klemde haar kaken op elkaar om de herinneringen de pijn die bij die gedachte bovenkwam van zich af te zetten.Alleen Masozi en ik, en de zaak waarvoor we strijden. Dat is alles watwe nog over hebben…

Toen ze daaraan dacht voelde ze dat ze echt even moest stop-pen en uitrusten, zowel om haar eigen bestwil als die van haarbroer. Over uiterlijk twee uur moesten ze op de boerderij terugzijn en dan werd het ook te gevaarlijk in het donker, maar eenkwartiertje rust kon geen kwaad.

Ze zag nog geen honderd meter verderop een klein groepjebomen staan met daartussenin enkele felgele koningsprotea’s, denationale bloem van Zuid-Afrika. Snel liep ze erheen met haarbroer in haar kielzog en ze drong er bij hem op aan even tussende nationale bloem te gaan zitten rusten. Het was eigenlijk iro-nisch dat een land dat apartheidswetten had ook een wet hadom deze prachtige plant te beschermen.

‘Jij hebt dan misschien wel geen rust nodig,’ zei ze met haarogen op het rustige plekje gericht, ‘maar ik wel. Een kwartiertjeonder een van die acaciabomen en ik kan er weer tegen.’

Masozi bromde instemmend en Chioma wist dat ze met diezorgvuldig gekozen bewoordingen voorkomen had dat zijnmannelijke trots gekrenkt werd. Ze spraken geen van beiden meeren keken of er geen doorns van de acaciaboom op de grondlagen. Vervolgens lieten ze zich in de gerieflijke schaduw op degrond zakken en zetten hun rugzak naast zich zeer. Masozi paktede waterfles die hij aan een leren riem om zijn nek had hangenen gaf hem aan Chioma. Ze nam een grote slok water, waar zewel aan toe was, en gaf de fles weer terug. Daarna leunde ze methaar achterhoofd tegen de ruwe boomstam en sloot haar ogen.Ze merkte dat Masozi hetzelfde had gedaan. Met het hoge ge-sjirp van de sonbesies op de achtergrond, die in Zuid-Afrika dehele maand januari te horen waren, zou ze bijna in slaap vallen.

Chioma zuchtte. Zo lang ze zich kon herinneren waren Masozi

9


en zij onafscheidelijk geweest, zelfs als kleine kinderen al toen zebij hun ouders in de sloppenwijk woonden en naar hun vadersverhalen luisterden over Nelson Mandela, het ANC en het bloed-bad van Sharpeville. Alleen kon Chioma niet begrijpen waaromMasozi niet even enthousiast voor de strijd tegen de apartheidwas als zijzelf. Door haar vaders verhalen was er een grote pas-sie in haar ontstaan. En nadat haar vader en moeder vermoordwaren, was het helemaal een zaak geworden waar ze zich volledigvoor in wilde gaan zetten. Maar op dit moment kon ze slechtsdromen over wraak. Tenzij de situatie drastisch veranderde, kon-den ze er alleen maar op hopen dat zij het er zelf levend van afbrachten.

Het was niet Chioma’s bedoeling geweest om in slaap te val-len, maar toen ze door haar bezorgde broer aangestoten werd ende luide, boze stemmen hoorde, was ze meteen klaarwakker.

Waar waren ze vandaan gekomen, die drie jonge blanke man-nen die, duidelijk dronken, ineens om Chioma en Masozi heenliepen? Ze begonnen te schreeuwen dat zij de spullen in hunrugzakken vast gestolen hadden van goede, eerlijke, hardwer-kende christenen zoals zijzelf.

Bij de opmerking dat zij christenen waren, kreeg Chioma deneiging om minachtend naar hen te spugen. Ze had de Afrika-ner eigenaar van de boerderij waar zij en haar broer werkten, dieze ook ‘de dominee’ noemden, zo vaak horen verwijzen naar deGod van de blanken. Maar ze was verstandig en ervaren genoegom te beseffen dat ze haar mond moest houden. Ze keek naarbeneden en ontweek hun blik, terwijl ze zichzelf verweet dat zezo diep in slaap gevallen was dat ze het gevaar niet op tijd op-gemerkt had.

Voorzichtig gluurde ze onder haar wimpers door naar het ra-zende drietal en naar hun landrover. Net op dat moment stapteer nog iemand uit aan de passagierskant van de wagen. De langeman liep snel naar hen toe. Chioma schrok toen ze het bekendegezicht zag, en ze zuchtte even van opluchting. Het was Andrew

10


Vorster, de enige zoon en erfgenaam van de boerderij waar Ma-sozi en zij werkten. Hij zou vast voorkomen dat er iets met zijnpersoneelsleden gebeurde.

‘Wat is hier aan de hand?’ vroeg Andrew en het klonk eerderals een bevel dan een vraag.

In de vier jaar dat Chioma en Masozi bij de familie Vorsterwerkten, waren ze gewend geraakt aan de Afrikaanse taal en zespraken die zelf nu ook vloeiend. Chioma had Andrew in diejaren talloze keren gezien, hoewel ze nooit rechtstreeks met hemgesproken had. Maar op zo’n toon had ze hem nog nooit horenspreken. Hij ging eigenlijk altijd beleefd maar resoluut met hetpersoneel om en had nooit toegestaan dat ze verkeerd behandeldwerden. Ze vroeg zich nu af of hij wel echt zo veel gezag hadals in zijn stem doorklonk, of dat het grotendeels bravoure was.Het zou heel goed kunnen dat haar leven en dat van Masozi vanhet antwoord op die vraag afhing.

Bij het geluid van Andrews stem stopten zijn maten met hungevloek en getier en ze keken hem niet-begrijpend aan, alsof zezich afvroegen wie hij was en waar hij vandaan was gekomen.Maar, dat moest gezegd worden, Andrew liet zich niet van zijnstuk brengen en bleef hen strak aankijken, hoewel hij zijn ogenzorgvuldig van de ene man naar de andere liet gaan.

De drie mannen lieten zich echter niet zo gemakkelijk de lesle zen. Hoe dronken ze ook waren, ze kwamen langzaam weerbij hun positieven, voor zover dat lukte, en reageerden op An-drews vraag.

‘Wat gaat jou dat aan, Vorster?’ vroeg de langste van de drie man-nen. Er was een glinstering in zijn ogen te zien toen hij een stapin Andrews richting deed. ‘Wat kan het jou schelen wat er hieraan de hand is? Wil je voor deze waardeloze dieven opkomen?’

Chioma zag even een blik van besluiteloosheid in Andrews ogenvoor hij antwoordde. ‘Wie zegt dat ik voor hen opkom?’ vroeghij met een stem die nu wat minder uitdagend klonk. ‘En wiezegt dat het dieven zijn?’ Hij haalde zijn schouders op. ‘Volgens

11


mij zijn het gewoon een paar kinderen die langs de weg eendutje liggen te doen. Wat kan ons dat schelen?’

De grote man sprak weer en deed nog een stap in Andrewsrichting. ‘Kinderen? Noem je dat kinderen? Kijk eens goed. Datzijn geen kinderen en als je het mij vraagt waren ze niet gewooneen dutje aan het doen. Ik zeg je dat het dieven zijn die op devlucht zijn voor de politie. En ze hebben hier niets te zoeken.Helemaal niets.’

Voor Andrew iets kon zeggen, stemden de andere twee luidmet hun maat in.

‘Inderdaad!’ zei de man met de baard. Hij spuwde op de gronden keek naar Masozi. ‘Dieven, dat zijn het! Dat zie je meteen.Waardeloze dieven, dat zeg ik je.’

‘Ophangen,’ zei de derde man met een dronken stem. ‘Ze zijnniets waard, da’s wel zeker.’

‘We zijn geen dieven!’Chioma verstijfde en ondanks de hitte ging er een koude ril-

ling over haar rug. Waarom had Masozi zijn mond opengedaan?Hij wist toch dat je een blanke niet tegen moest spreken? Je konnet zo goed een giftige adder vastpakken. Waar zat hij met zijngedachten? Wanneer leerde hij nu eens om zijn mond te hou-den, zoals zij gedaan had toen…

De grote man draaide zich om en keek hen zwijgend aan,terwijl de andere twee op Masozi afstapten en hem overeindtrokken.

‘Wat zei jij daar, jongen?’ vroeg de man met de baard dreigend.‘Had je het tegen ons?’

Chioma waagde het haar hoofd iets op te tillen en aan dedoodsbange blik op Masozi’s gezicht zag ze dat hij besefte wathij gedaan had, maar het was misschien al te laat. Als ze niet sneliets deed zou haar broertje geen schijn van kans hebben.

‘Meneer Vorster,’ riep ze en sprong overeind. Ze keek naar deman die haar enige hoop was. ‘Alstublieft, u kent ons toch? Zegtegen hen dat we voor u werken, dat wij geen dieven zijn en dat

12


we uit de stad komen met onze boodschappen, dat we toestem-ming hadden. Alstublieft, baas, alstublieft!’

Geschrokken keek Andrew haar kant uit. Aandachtig bekeekhij haar gezicht om te ontdekken of hij haar herkende.

Hij herkent me niet, dacht Chioma stomverbaasd. Vier jaar wonenen werken Masozi en ik al op zijn boerderij en in zijn huis, en hij her-kent ons zelfs niet eens. Haar angst kwam weer boven toen allehoop op bevrijding verdween onder de verwarde blik van haarwerkgever.

‘Chioma?’ Andrews stem drong nauwelijks tot haar door toenhij haar naam zei. Ze wist alleen dat hij haar naam genoemd had.Chioma. Hij wist wie ze was! Nu zou alles goed komen.

Ze knikte. ‘Ja, meneer Vorster. Ja, baas. Ik ben het, Chioma. Enmijn broer Masozi. We werken voor u, dat weet u toch? Voor uwpa. Voor uw familie. Het is onze vrije dag en we hebben toe-stem ming om naar de stad te gaan, als we maar voor donker te -rug zijn.’

Andrew hield haar blik even vast en draaide zich vervolgensom naar zijn maten. ‘Laat hem los,’ zei hij, weer op een gezag-hebbende toon, toen hij de twee mannen die Masozi vasthiel-den strak aankeek. ‘Nu.’

De twee mannen aarzelden. De grote man deed weer een stapin Andrews richting en keek hem spottend aan. ‘Waarom zou-den we naar jou luisteren, Vorster? Zíj mogen dan wel misschienvoor jou werken, maar wíj niet. Wij zijn vrije mensen.’

Chioma zag een spiertje vertrekken in Masozi’s kaak, maar hijzei niets en zij zelf evenmin. Dit was niet het moment om jezelfbeheersing te verliezen. Ze kon slechts haar adem inhoudenen hopen dat Andrew een sterkere wil had dan zijn maten.

Uiteindelijk wendde de grote man zijn hoofd af nadat hij enAndrew Vorster elkaar een poosje zwijgend aangekeken hadden.Hij deed een stap terug en keerde zich naar Chioma’s broer toe,knikte tegen de twee anderen die Masozi vasthielden en zei:‘Laat hem maar gaan. Hij is de moeite niet waard.’

13


De man met de baard gehoorzaamde, maar de andere man leekbozer dan eerst. Hij greep Masozi’s arm met beide handen vasten smeet hem tegen de stam van de acaciaboom aan. HoewelMasozi pas vijftien was, was hij wel langer en gespierder dan deman die hem vasthad, maar het ging zo snel dat de tiener geentijd had om zich te verweren of om zich te beschermen voor hijhard tegen de stam van de boom aangegooid werd.

Het kraken van Masozi’s schedel toen die de stam raakte, gingals een dolksteek door Chioma’s hart heen. Ze opende haar mondmaar had geen idee of er wel geluid uit kwam, al had ze wel hetidee dat er iemand begon te schreeuwen. Vreemd, het was net ofze haar eigen moeder hoorde, maar die was gestorven net voorChioma en Masozi op de boerderij van Vorster terechtgekomenwaren. Maar wie schreeuwde er dan? Kon dat Masozi zelf zijn?Zou hij die klap dan toch overleefd hebben, ook al dacht Chio-ma dat hij zijn schedel vast en zeker gebroken had? Of was hetgewoon het voortdurende geklaag van de sonbesies die treurenom het verlies van weer een van Zuid-Afrika’s zonen?

De vragen schoten door haar hoofd toen het langzaam don-ker voor haar ogen werd en de harde grond dichterbij kwam.Haar laatste gedachte, toen ze tussen de beschermde bloemenvan haar dierbare vaderland viel, was dat ze alleen maar wildeslapen, zonder dromen en zonder hoop om wakker te worden.Ze wilde alleen maar naar haar voorouders en hun goden gaanin een vredige, zo welkome vergetelheid…

★

Andrew lag in het donker naar het onzichtbare plafond te starenen vroeg zich af hoe iemand van hen de komende dageraadonder ogen kon komen. Hoe was het mogelijk dat ze de vorigedag zelfs maar overleefd hadden? Hoe kon het dat zo veel om-stan digheden in precies díe combinatie, op precies dát momentbij elkaar gekomen waren met dat vreselijke resultaat? En waar-om had God niet ingegrepen om het tegen te houden?

14


Hij kneep zijn ogen dicht in een poging om de onafgebrokenstroom hete tranen tegen te houden waarmee hij geworsteld hadsinds hij zich in zijn slaapkamer opgesloten had. Nadat hij dezware gordijnen dichtgetrokken had, had hij zich op zijn bedlaten vallen zonder zijn laarzen zelfs maar uit te doen. De Al-machtige had die tragische ontmoeting langs de kant van de wegtoch zonder enige moeite tegen kunnen houden? Waarom hadHij toegestaan dat alles zo vreselijk en zo tragisch was gelopen?God wist toch wel dat Andrew dit niet zo gewild had…?

Het barsten van de schedel van de jongen tegen de stam vande boom, dat geluid zou Andrew nooit vergeten. Of de blik ophet gezicht van zijn zus. Chioma, zo heette ze toch? Ja, Chiomaen Masozi. Hij had hen de afgelopen jaren in en om het huis ge-zien en hoewel ze nog jong waren, leken het goede werkers. Hijhad zijn moeder zelfs eens horen zeggen dat ze vermoedde dathet weeskinderen waren, en Andrew was blij geweest dat zijn fa-milie hun een baantje en onderdak gegeven had. Maar behalvedat, had hij weinig aandacht aan hen geschonken, tenminste, totnu toe. Tot vandaag. Tot het te laat was. En hij voelde zich zo vre-selijk schuldig dat hij bang was dat zijn hart het zou begeven.

Andrew deed zijn ogen open en liet de tranen over zijn ge-zicht en in zijn oren stromen toen hij de grote donkere ogen,verbaasd, doodsbang, beschuldigend, voor zich zag. Wat kon hijtegen haar zeggen? Hoe kon hij haar laten begrijpen dat het nietzijn bedoeling was geweest dat het zo zou aflopen, en dat hethem speet… dat hij juist had willen helpen? En waarom was hetzo belangrijk voor hem dat ze dat wist? Waarom voelde hij zichzo betrokken bij deze jonge vrouw met die lichtbruine huids-kleur en ogen die een onpeilbaar diepe bron van verdriet leken?

Hij kreunde en herinnerde zich de geruststellende opmerkingvan zijn vader dat Andrew er alles aan had gedaan, en dat zulkedrama’s soms plaatsvonden zonder dat iemand er iets aan kondoen. Maar zijn vaders woorden waren niet afdoende. Ze wareneigenlijk al heel lang niet afdoende en het geluid van de open-

15


barstende schedel van Masozi schroeide dat feit eens en voor al-tijd in Andrews geweten. In wezen stonden zijn vaders geloof inde apartheidsideologie en zijn christelijk geloof rechtstreeks te-genover elkaar. Andrew kon er niet langer achter staan en hij wasvastbesloten om duidelijk te maken dat het een dwaling was.

★

Chioma dacht dat ze wist wat pijn was. Ze was ervan overtuigdgeweest dat ze het ergste meegemaakt had wat je in deze wereldmaar kan overkomen, en dat ze het overleefd had. Nu besefte zedat ze ongelijk had gehad. Toen ze had gezien hoe haar oudersvermoord werden omdat ze in opstand durfden komen tegen detirannie van de apartheid was dat een nachtmerrie die Chiomatot haar dood met zich mee zou dragen. Maar het was niets ver-geleken bij de ervaring om te moeten toekijken hoe haar eigenbroer voor haar ogen werd gedood.

Nou ja, Masozi leefde nog wel, op dit moment. Hij ademde inieder geval. Maar hij zou nooit meer lopen, nooit rennen ofspringen of dansen, nooit trouwen en kinderen krijgen, nooitstrijden voor de zaak; misschien zelfs wel nooit meer spreken ofhuilen of lachen. Hij had zijn nek gebroken en de doktoren zei-den dat ze niets meer voor hem konden doen. Niets. Wel vroegChioma zich af of diezelfde doktoren misschien met een posi-tie vere prognose waren gekomen als Masozi blank was geweest.

Wat moest ze nu beginnen? Hoe kon ze voor hem zorgen?Andrew had haar ervan verzekerd dat zijn familie voor Masozizou zorgen tot aan het einde van zijn leven, hoe erg hij er nuook aan toe was, en dat zij altijd bij hen zou mogen blijven wer-ken. Moest ze daar dankbaar voor zijn, dankbaar tegenover deman wiens vrienden haar enig overgebleven familielid wreedtegen een boom aan hadden gegooid? Ze wilde vreselijk graagdat haar broer zo lang mogelijk in leven zou blijven, enkel en al-leen omdat ze er niet aan moest denken dat ze hem kwijt zouraken. Maar ze wist in haar hart ook dat haar broer het liefst

16


dood wilde zijn in plaats van op deze manier verder te leven, er -van uitgaand dat hij bijkwam en beter werd.

Maar op dit moment kon Chioma slechts naast zijn bed zit-ten, het bed dat Andrew door de andere knechten in de schuurhad laten zetten die aan de achterkant tegen het hoofdgebouwaan gebouwd was. Dit was natuurlijk beter dan het matrasje opde vloer waar Masozi altijd op sliep voor zijn nek gebroken was,al kon hij toen in ieder geval nog opstaan en rondlopen. Nu zouhij nooit meer van zijn bed afkomen, tenzij iemand hem naarbuiten droeg. Een erger bestaan kon Chioma zich niet voor-stellen.

Voor dit allemaal gebeurde, had Chioma gedacht dat haar haatvoor de blanken niet groter kon zijn. Nu wist ze wel beter. On-danks Andrews slappe ingrijpen om te voorkomen dat zijn vrienden haar en Masozi iets aan zouden doen, en ondanks zijn dui-delijke pogingen om zijn schuldgevoelens kwijt te raken omdathij de aanval niet had kunnen voorkomen, nam Chioma zich metheel haar hart voor dat ze haar hele leven nooit meer een blankezou vertrouwen. Ze nam zich ook voor dat ze, mocht Masozisterven, de rest van haar leven zou gebruiken om zijn dood tewreken op alle blanke mannen, vrouwen of kinderen die haardwars durfden zitten.

★

‘Je moet het je niet te veel aantrekken, jongen.’ Anana Vorstersstem was net zo zacht en vriendelijk als haar lichtblauwe ogen,en Andrew wilde haar zo graag geloven. Maar hij wist ook diepvanbinnen dat zijn moeder het net zo zeer betreurde wat er ge-beurd was. Tijdens de tweeëntwintig jaar van Andrews leven waszijn vader een sterk, onbuigzaam voorbeeld voor hem geweest,maar zijn moeder was juist het tegenovergestelde. Niet zwak na-tuurlijk, maar zacht en teder, vriendelijk en vol liefde. Zij wasdegene naar wie Andrew toe ging als hij pijn had of dingen nietbegreep, en dat was precies de reden waarom hij nu naar haar toe

17


gegaan was op deze warme woensdagavond. Ze zaten in tweerieten stoelen die naast elkaar op de grote veranda aan de voor-kant van hun huis stonden. De zon was bijna ondergegaan enhet heerlijke briesje waaide door hun haar toen ze allebei zo gin-gen zitten dat ze elkaar aan konden kijken tijdens hun gesprek.

‘Jawel, ma,’ antwoordde hij en bleef naar haar lieve gezicht kij-ken terwijl hij zich, als zo vaak, afvroeg of hij net als zijn vaderooit met zo’n lieve en godvrezende vrouw gezegend zou wor-den. ‘Ik weet dat u gelijk hebt, maar…’

‘Maar het blijft steeds door je hoofd gaan,’ zei zijn moeder en terwijl ze hem onderbrak stak ze haar hand uit en pakte zijnhand vast. De zachtheid van haar huid paste zo goed bij de zacht-heid van haar karakter. ‘Ik weet het jongen, ik weet het. Je zouwillen dat je deze afloop terug kon draaien, dat je anders gehan-deld had, dat je de uitkomst had kunnen voorkomen… maar datgaat nu eenmaal niet.’ Ze zuchtte en Andrew dacht even tranen inhaar ogen te zien voor ze ze weg knipperde. Hoe vriendelijk enzachtmoedig ze ook was, Anana Vorster was niet iemand die haartranen gemakkelijk de vrije loop liet, hoewel Andrew zich ookeen tijd kon herinneren waarin ze dag en nacht leek te huilen.

Ze moest daar schijnbaar zelf ook aan terugdenken want zebevestigde het met haar eigen woorden. ‘Zo was het met mijook toen Gertie…’ Anana’s stem brak even en Andrew wachttetot ze zichzelf weer in de hand had. ‘Toen Gertrude overleed.’Ze maakte haar zin af en zuchtte voor ze weer verder sprak. ‘Ikkon dag en nacht niets anders denken dan: “Was ik er maar bijgeweest. Had ik haar daar maar niet alleen gelaten. Was ik maareen betere moeder geweest…”’

Toen haar stem weer brak, boog Andrew zich over de armleu -ning van zijn stoel naar zijn moeder toe en trok haar tegen zichaan. Hij voelde de huivering die ze probeerde te onderdrukkenmeer aan dan dat hij het merkte. ‘O, mam, dat moet u niet zeg-gen. Niemand is een betere moeder dan u. Wat er met Gertiegebeurde was een ongeluk. Dat was niet uw fout…’

18


Anana trok zich terug en keek hem strak aan. Een eenzametraan gleed over haar wang naar beneden. ‘En wat er zondag langsde weg gebeurd is, was ook geen fout van jou, Andrew. Dat moetje echt accepteren, jongen, want anders krijg je door je schuld-gevoelens grote problemen.’ Ze wachtte even en toen hij geenantwoord gaf ging ze verder: ‘Begrijp je wat ik zeg, Andrew?’

Hij wist dat hij ja moest zeggen, hoewel hij eigenlijk niet echtbegreep wat ze bedoelde. Grote problemen? Wat voor soort pro-blemen? Maar hij hoorde de zware laarzen van zijn vader aan-komen die vastberaden door de keuken naar de voordeur liep.

‘Ja, ma. Ik begrijp het. En… dank u wel.’Anana knikte toen de deur openzwaaide en Pieter Vorster de

veranda op stapte om bij hen te komen zitten.

19


2

Chioma weigerde te huilen, zelfs toen de laatste schep aardeop Masozi’s eenvoudige graf neerkwam. Later zou er nog

tijd genoeg zijn voor tranen, als ze met de andere knechten endienstmeisjes bij elkaar kwam voor hun eigen plechtigheid diede hele komende nacht zou duren. Maar niet nu, niet vandaag,hier in de aanwezigheid van de vijand.

Wat nog veel erger was dan haar broers dood, was de aanblikvan haar baas, Pieter Vorster, die boven Masozi’s levenloze lichaamstond. Hij had de rol van dominee op zich genomen en bad totde God van de blanken en verkondigde wat hij het ‘Evangelie’of ‘goede nieuws’ van Jezus Christus noemde. Pieter Vorster, Andrews vader, noemde zichzelf vaak een ‘dienstknecht van hetEvangelie’ en alle personeelsleden die op Vorsters boerderij woonden moesten verplicht op zaterdagavond de kerkdienst bijwonen.En dat waren dus in feite de zwarte en gekleurde personeelsledendie in zijn ogen natuurlijk heidenen waren die bekeerd moestenworden. Chioma en Masozi hadden geen van de preken vanVorster senior gemist sinds ze voor hem waren komen werken,maar Chioma had nog nooit enig goed nieuws ontdekt in devele woorden die hij sprak. De Afrikaner dominee sprak luid enlang over liefde en vergeving, maar Chioma had nog nooit vanhet blanke ras iets ervaren wat ook maar enigszins op liefde leek,en ze zag er daarom ook de noodzaak niet van in om de blankenhun vele zonden te vergeven.

Ze kneep haar ogen toe om tegen de brandende zon in tekunnen kijken en hief haar hoofd even op, net lang genoeg omte zien dat Andrew naar haar keek en ze werd misselijk van zijn

20


meelevende blik. Snel sloeg ze haar ogen neer en keek weer naarde aarde die op haar broers graf geworpen werd, aarde van deboerderij van de blanken, hoewel het op een stuk van het ter-rein was dat de dominee gereserveerd had als begraafplaats voorzijn personeel. Chioma had wel horen zeggen dat Pieter Vorstereen vriendelijke, zorgzame man was om zoiets te doen. Demeeste Afrikaner boeren wilden niet dat er zwarten op hun ter-rein begraven werden omdat nabestaanden dan later misschienterug zouden komen om het land op te eisen waar hun voor-ouders begraven lagen. Maar Chioma was ervan overtuigd datde baas dit alleen maar had gedaan om zelf welwillend over tekomen. Volgens haar had hij bewust deze plek uitgekozen aan deuiterste rand van zijn terrein omdat de beenderen van de in zijnogen minderwaardige zwarten en kleurlingen daar zo ver moge -lijk van het hoofdgebouw vandaan lagen.

Chioma’s bloed kookte toen ze aan de huichelachtigheid vandeze familie dacht. Hoe durfde Pieter Vorster net te doen alsofhij haar een gunst bewees door haar broer aan de rand van zijnterrein te begraven? En hoe durfde zijn zoon met zo veel mede -lijden in zijn ogen naar haar te kijken? Hoe durfden zij beidennet te doen alsof het hun iets kon schelen dat Masozi dood was!Andrew had dan misschien wel ingegrepen in een poging om deramp te voorkomen, maar het was hem niet gelukt en het warenzijn vrienden die de misdaad begaan hadden. Zijn vrienden diezichzelf christen noemden maar die Chioma en Masozi als hei-de nen beschouwden. Als Andrew Vorster dacht dat ze op z’nminst dankbaar was, of dat ze het idee had hem iets schuldig tezijn, had hij het volkomen mis. Ze besloot daar en op dat mo-ment dat ze hem, als ze ooit alleen met hem was en de kanskreeg, zonder enige aarzeling zou doden.

Maar toch vroeg ze zich onwillekeurig af waarom Andrew in-gegrepen had. Was het puur zakelijk geweest omdat hij niet wil -de dat zijn vader twee van zijn beste arbeiders kwijt zou raken?Of was het misschien omdat er toch enige medemenselijkheid

21


in hem schuilde die hem ertoe aanzette om in ieder geval eenpoging te ondernemen om een onschuldig leven te sparen?

Nee! Ze kneep haar ogen dicht, probeerde uit alle macht detranen binnen te houden die haar voortdurend hoog zaten. Dieverachtelijke blanken kenden geen medemenselijkheid; als zeiets deden wat op medemenselijkheid leek waren er altijd bijbe-doelingen. Hoe vaak had Chioma dat zelf al niet meegemaakt?Dat ze hier alleen stond, nu elk lid van haar familie dood en be-graven was vanwege de blanke en zijn schijnheilige geloof, be-wees dat trieste feit toch wel duidelijk. Ze mocht niet wankelenen moest zich aan haar voornemen houden om op een dag ac-tief mee te strijden tegen de apartheid, hoe vriendelijk een blankeook maar veinsde te zijn.

Ze was immers haar vaders dochter… en hij had haar dat heelgoed bijgebracht.

★

De kans op wraak deed zich eerder voor dan ze verwacht had.Na Masozi’s zogenaamde christelijke begrafenis moesten de ar-beiders meteen weer aan het werk. Ze moesten hun gebruike-lijke nachtelijke rouwplechtigheid uitstellen en vonden daar pastijd voor als ze hun werk voor de blanke af hadden. De dood vanéén jonge kleurling was immers niet belangrijk genoeg om eenvolle werkdag aan op te offeren? Op een grote boerderij met al-lerlei landbouwgewassen en melkvee was er voortdurend werkte doen, en het was al genoeg dat het personeel op zondag vrijkreeg.

Chioma zelf had echter wat meer tijd gekregen na de plech-tigheid. Ze had immers net haar enig overgebleven familielidbegraven. Pieter Vorster had daarom tegen haar gezegd dat zenog een paar minuten mocht nemen om ‘even bij te komen’voor ze weer aan het werk ging met de anderen. En daarom wasze naar een afgelegen plekje gelopen achter het een-kamerhut-je dat ze deelde met haar huisgenootjes Mandisa en Mbhali.

22


leesfragment Zwarte bladzij - Kathi Macias

Documents

Transcript of leesfragment Zwarte bladzij - Kathi Macias