Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

96
De transitie naar rechtvaardige duurzaamheid: voorbij het technologisch optimisme Dr. Peter Tom Jones (K.U.Leuven/Plan C/TNM) Stadsgedacht, Antwerpen, 23 juni 2011

description

De integrale versie van Peter Tom Jones' lezing op 23 juni 2011 in Antwerpen ("De transitie naar rechtvaardige duurzaamheid", Stadsbibliotheek, Stadsgedacht), met nieuwe slides over de rol van steden in de strijd tegen de klimaatveranderingen.

Transcript of Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Page 1: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

De transitie naar rechtvaardige duurzaamheid:

voorbij het technologisch optimisme

Dr. Peter Tom Jones

(K.U.Leuven/Plan C/TNM)

Stadsgedacht, Antwerpen, 23 juni 2011

Page 2: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

20/06/2011www.petertomjones.be 2

Page 3: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Overzicht

20/06/2011www.petertomjones.be 3

1. Analyse: BAU is no longer an option

2. Oplossing: transities en transitiemanagement

3. Oplossing: transitiepaden naar duurzaamheid

4. Van TM 1.0 naar TM 2.0: Just transitions, het antwoord op de transitieparadox?

5. Conclusie: rechtvaardige transities leveren massa‟s voordelen op

Page 4: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Overzicht

20/06/2011www.petertomjones.be 4

1. Analyse: BAU is no longer an option

2. Oplossing: transities en transitiemanagement

3. Oplossing: transitiepaden naar duurzaamheid

4. Van TM 1.0 naar TM 2.0: Just transitions, het antwoord op de transitieparadox?

5. Conclusie: rechtvaardige transities leveren massa‟s voordelen op

Page 5: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Het preanalytische uitgangspuntEconomie = deelsysteem Aarde (cf. UNEP, 2010)

20/06/2011 5www.petertomjones.be

Page 6: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

BAU is geen optie meer...

20/06/2011 6www.petertomjones.be

Page 7: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Uitputting van niet-hernieuwbare

grondstoffen

Gelijkaardig probleem voor

uitputting van

fosfaatvoorraden

20/06/2011 7www.petertomjones.be

Page 8: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Materialenafhankelijkheid

20/06/2011 8www.petertomjones.be

Page 9: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Kritische grondstoffen voor de EU

9

Supply risk

Economic importance

Page 10: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Waarom zijn kritische grondstoffen

kritisch?

18/4/2011 10

Economisch belang (transitie naar groene economie)

Hoog aanbodrisico:

Beperkte/geografisch geconcentreerde voorraden,

Productieconcentratie in China (bv. Zeldzame aardmetalen),

Rusland (edele metalen), Congo (bv. cobalt), Brazilië (bv.

Niobium)…

Lage substitutie

Beperkt recyclingniveau

Page 11: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

18/4/2011 11

Page 12: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

…cruciaal voor de groene economie!

12

Supply risk

Economic importance

Wind energy,

electric cars

Catalysts

PV energy

Batteries

Page 13: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Dit besef begint door te dringen…

13

Op Vlaams vlak:

Cf. Groenboek Industrieel Beleid, VSDO, ViA/Pact 2020 Proces

Informele EU-milieutop Schauvliege, Juli 2010

Nieuw materialendecreet

Cf. staal- en cementindustrie, milieusector, recyclageindustrie …

EC:

Raw Materials Initiative (4/11/2008)

A resource efficient Europe – Flagship initiative of the Europe 2020

Strategy (26/1/2011)

EC, 2011: Opstart “An effective raw materials strategy for EU”

Nieuwe NMP-call: “2.3-2 Substitution of critical raw materials”, “4.01 New

approaches in mineral processing” (bv. Zeldzame aardmetalen)

Page 14: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Living Planet Report 2010

20/06/2011 14www.petertomjones.be

BAU = SC = Suicide Scenario

Page 15: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Ecologische grenzen, “the non-negotiable basis

for our social and economic development”

Rockström et al., Nature, 461, 2009

20/06/2011 15www.petertomjones.be

Page 16: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Uitdagingen zonder weerga voor

Vlaanderen en EU

www.petertomjones.be 16

Twee topprioriteiten voor EU:

Materialenonafhankelijkheid

Energieonafhankelijkheid

Drastische vermindering nodig in:

Broeikasgasemissies (cf. 20/20/20 doelstellingen)

Totaal Materialengebruik (TMR)

Transitie naar een lage-C en materiaalefficiënte economie!

Transitie op energetisch vlak

Transitie naar duurzaam materialenbeheer (SMM)

20/06/2011

Page 17: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Ecologische duurzaamheid:

Vereist Factor 10 reductie milieu-

impact (EVA, CO2(eq.), TMR, etc.)

tegen 2050 voor Westerse landen

20/06/2011 17www.petertomjones.be

Page 18: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Overzicht

20/06/2011www.petertomjones.be 18

1. Analyse: BAU is no longer an option

2. Oplossing: transities en transitiemanagement

3. Oplossing: transitiepaden naar duurzaamheid

4. Van TM 1.0 naar TM 2.0: Just transitions, het antwoord op de transitieparadox?

5. Conclusie: rechtvaardige transities leveren massa‟s voordelen op

Page 19: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

“Optimisme is een morele plicht”

(Karl Popper)

20/06/2011 19www.petertomjones.be

Page 20: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Er heerst een transitiedynamiek...

Onder “koplopers” uit diverse hoeken

20/06/2011www.petertomjones.be 20

“Transities” en systeemdenken zijn “in”:

Op beleidsmatig discours: Voorbeelden in Vlaanderen: ViA, Pact

2020, VSDO – DUWOBO, Plan C…

Op bedrijfsniveau: de opmars van MVO (voorbeelden: Colruyt,

Triodos, Umicore, Group Machiels, Ecover etc.)

Op projectniveau:

Voorbeelden: IWT O&O ELFM, IOF-KP KULeuven SMaRT-Pro², IOF-

Mandaat Industriële Ecologie

Op educatief niveau:

Aanvraag voor systeem- en transitielezingen explodeert!

Transversale programma‟s op scholen en universiteiten

Page 21: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Mondiaal klimaatbeleid loopt voor

geen meter...

20/06/2011www.petertomjones.be 21

UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...

Heel moeilijk... Overheden

reactief en bang!

Page 22: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Bottom-up initiatieven... Des te meer

20/06/2011www.petertomjones.be 22

UNFCCC Proces COPx Kyoto, post-Kyoto...

Bottom up proces: grassroots, transition

towns, cities, staten, landen...

Heel moeilijk...

Hoopgevend… Lokale

overheden sneller pro-actief

Én én

Heel moeilijk... Overheden

reactief en bang!

Page 23: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

C40 Cities: http://www.c40cities.org/

20/06/2011www.petertomjones.be 23

Een deel van het probleem:

Consumeren > 2/3 van de

mondiale energie

70% van de totale CO2 emissies

Zijn een deel van de oplossing:

Energie-efficiënte gebouwen,

transportsystemen, verlichting…

Verbeterd materialenbeheer

Lokale schone energie

Bv. London

Plan:The Mayor's Climate Change Action

Plan, launched on February 27, 2007

Targets: 60% below 1990 baseline levels

by 2025; limiting total CO2 between now

and 2025 to 600 million tonnes

Page 24: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

(Mega)steden

zijn kwetsbaar…

(CDP Cities 2011:

Global Report on C40

Cities)

20/06/2011www.petertomjones.be 24

Page 25: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

… en gaan

voorop in de

strijd tegen de

klimaat-

veranderingen

20/06/2011www.petertomjones.be 25

Page 26: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

EU Covenant of

Mayors

20/06/2011www.petertomjones.be 26

“By their commitment,

Covenant signatories aim

to meet and exceed the

European Union 20%

CO2 reduction

objective by 2020”

http://www.eumayors.eu

Wie heeft ondertekend

in Vlaanderen?

Genk, Hasselt (2008)

Gent, Antwerpen

(2009)

Oostende (2010)

Leuven (2011)

Page 27: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Provincie Limburg – TACO2

20/06/2011www.petertomjones.be 27

“De provincie Limburg heeft in 2008 resoluut besloten deze

uitdaging aan te gaan en zich als doel te stellen om tegen

2020 uit te groeien tot een CO2-neutrale provincie.

Deze doelstelling werd verankerd in het Milieubeleidsplan

Provincie Limburg 2010-2013. De provincie legt de lat

bewust erg hoog. Daarmee wil ze een duidelijk signaal geven,

een signaal van dwingende noodzaak, maar ook van hoop,

motivatie en inspiratie.”

Page 28: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

TACO2

Page 29: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Gent Klimaatneutraal tegen 2050http://www.gentsklimaatverbond.be/

20/06/2011www.petertomjones.be 29

Gent Klimaatneutraal tegen 2050

Oprichting Gents Klimaatverbond vanuit de Stadsoverheid

Burgers, maatschappelijke organisaties, scholen, vakbonden,

bedrijven,...

Page 30: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Sinds 24/5: “Leuven klimaatneutraal

2030!”

20/06/2011www.petertomjones.be 30

Page 31: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Transitie(management) als

enthousiasmerend kader

Page 32: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Transitiemanagement

20/06/2011www.petertomjones.be 32

Derk Loorbach, 2007: “… we are facing persistent societal problems of

such complexity, that we cannot easily solve them by means of

traditional approaches. (…) sustainability can not be delivered by top-

down approaches or bottom-up innovation and liberalization strategies

only. For this, governance approaches are needed that are able to take

into account a very long time horizon, a multitude of actors

with different perspectives, different levels of scale and

uncertain future development. By taking societal complexity as

point of departure, transition management offers an integrative

framework (…) for social innovation towards sustainability.”

Page 33: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Samengevat: Transitiemanagement =

nieuw beleidsinstrument

Mei 2008Ecol Econ (Jones) 33

Huidig beleid Transitiebeleid

Korte tijdshorizon (5-10 jaar) Lange tijdshorizon (25-50 jaar)

Facetbenadering

Beperkt aantal actoren

Integrale systeembenadering

Multi-actor

Systeemoptimalisatie Duurzame systeeminnovaties

Gangbare sturingsvormen Oude en nieuwe sturingsvormen

Complexiteit en onzekerheid zijn

een probleem

Complexiteit en onzekerheid

vormen het uitgangspunt

Reguliere beleidsarena Transitiearena‟s

Lineaire kennisontwikkeling Al-doende-leren en al-lerende-

doen

Page 34: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Complexe systeemdynamiek (Rotmans,

DRIFT)

Tijd

Toestand

Systeem

omgeving

Systeem

Breakdown

Systeemcrisis

Crisismanagement

(reactief)

Transitie

management

(preventief)

Lock-in

Mismatch

Page 35: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Systeeminnovatie – oppassen voor

rebounds en Jevon‟s paradox

20/06/2011 35www.petertomjones.be

Page 36: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Welke regimes wegen zwaar? (Tukker

e.a., 2008)

Tabel 6: Milieu-impact van de vier belangrijkste consumptiedomeinen, bekeken over de volledige

levenscyclus (op basis van Tukker e.a., 2008)

Domein /

regime

% uitgaven

in de EU-25

Ecologische

voetafdruk

Energie CO2(eq) CO2 CO2(eq)

Cardiff Denemarken Nederland Noorwegen EU25

Voeding 19,3%* 21,0% 26,2% 22,1% 12,2% 31,0%

Wonen 25,1% 30,8% 40,8% 33,4% 23,0% 23,6%

Transport 14,1% 22,4% 19,5% 17,3% 35,9% 18,5%

Recreatie** 9,1% 8,3% 7,2% 15,1% 0,5% 6,0%

Totaal 67,6% 82,5% 93,7% 87,9% 71,6% 79,1%

*Met inbegrip van het domein ‘restaurantbezoek’ neemt dit cijfer toe tot 28,9%.

** De impact van het toerisme is deels verrekend in de drie andere domeinen, wat vooral opvalt voor de CO2-cijfers in

Noorwegen.

(Jones en De Meyere, Terra Reversa, 2009)

20/06/2011 36

Page 37: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Parallelle transities...

Won

en

Vo

ed

ing

Mo

bili

teit

Materialenbeheer

Energiebeheer

Financiën

20/06/2011 37www.petertomjones.be

Page 38: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Multi-level perspectief

Landschap...

Regime....

Niche....

Metastructuren (kap.

Economie), metashocks

(klimaatwijz.)

Mobiliteit, voeding,

elektriciteit, wonen

Opkomende alternatieven (bv.

smart grid, HE, Cambio)

20/06/2011 38www.petertomjones.be

Page 39: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Multi-level perspectief

Landschap...

Regime....

Niche....

Metastructuren (kap.

Economie), metashocks

(klimaatwijz.)

Mobiliteit, voeding,

elektriciteit, wonen

Opkomende alternatieven (bv.

smart grid, HE, Cambio)

20/06/2011 39www.petertomjones.be

Page 40: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Multi-level, dynamische visie...

20/06/2011www.petertomjones.be 40

(overgenomen van Paredis et al., 2010)

Page 41: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Multi-actor, vernieuwingsgezinde

netwerken koplopersmodel

MVO

Kennisinstellingen

Boycots & Bycots20/06/2011 41www.petertomjones.be

“Triple helix”

Page 42: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Multi-actor, vernieuwingsgezinde

netwerken koplopersmodel

Civiele

samenlevingMVO

Kennisinstellingen

Boycots & Bycots20/06/2011 42www.petertomjones.be

“Triple helix”

Page 43: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

De cyclus van transitiemanagement

(Rotmans, DRIFT)

Page 44: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Van probleemanalyse Leitbilder transitiepaden

transitie-experimenten (Rotmans, 2009)

20/06/2011www.petertomjones.be 44

Page 45: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Overzicht

20/06/2011www.petertomjones.be 45

1. Analyse: BAU is no longer an option

2. Oplossing: transities en transitiemanagement

3. Oplossing: transitiepaden naar duurzaamheid

4. Van TM 1.0 naar TM 2.0: Just transitions; het antwoord op de transitieparadox?

5. Conclusie: rechtvaardige transities leveren massa‟s voordelen op

Page 46: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

SocioTechnical (sustainable production)Behavioural (sustainable consumption)

Page 47: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

1. I love Techno

Koppeling energie- en materialenbeleid:

Energie-efficiëntie, hernieuwbare energie, (Super)Smart Grids

Kernelementen duurzaam materialenbeheer:

Industriële ecologie – cradle to cradle – slim sluiten

Slimme producten: EcoDesign (LCA)

Van verbruikers naar gebruikers

Voorwaarden?

Pro-actief overheidsbeleid

Groene fiscaliteit (taksombouw)

Gerichte sturing van onderzoeksprogramma‟s (cf. IWT, FP7)

20/06/2011 47www.petertomjones.be

Page 48: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

De energietransitie

“Infrastructurele inertie” “age-out scenario”: + 1,1-1,4°C (Davis et al., Nature, 329, 2010; Hoffert, Nature, 329, 2010 (fig.))

20/06/2011 48www.petertomjones.be

Page 49: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

De energietransitie - mondiaal Uitdagingen:

“Infrastructurele inertie” “age-out scenario”: + 1,1-1,4°C (Davis et al., Nature, 329, 2010)

Perverse subsidies voor fossiele energie: 12* groter dan voor HE

(Hoffert, Nature, 329, 2010)

Gebrekkig/onduidelijk beleidskader voor stimulans HE

Vereist een mobilisatie/investering met de schaal én de urgentie van

het Manhattan Atom Bomb Project

Oplossingen:

Energie-efficiëntie

Hernieuwbare energie, (Super)Smart Grids

Sterke koppeling met materialenbeleid

20/06/2011 49www.petertomjones.be

Page 50: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

EU-energiebeleid

20/06/2011www.petertomjones.be 50

Grootschalige integratie hernieuwbare energie in

EU is mogelijk:

68% in 2030; 99,5% in 2050

+ 1,2 miljoen jobs in 2030

2030: Aardgas = flexibele backup voor wind en zon

Steenkool en nucleaire energie: volledig

uitdoofscenario

Massale investering in electriciteitsnetwerk nodig

Variatie mogelijk tussen High Grid en Low Grid

Page 51: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

De Europese energierevolutie

20/06/2011www.petertomjones.be 51

Page 52: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

20/06/2011www.petertomjones.be 52

SuperSmart Grid voor EU

Page 53: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

SMM Maturity Model (Rossy, Jones, Geysen, Bienge, 2010)

20/06/2011 53www.petertomjones.be

Page 54: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Materialentransitie: slim sluiten

20/06/2011 54www.petertomjones.be

Page 55: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

The benefits of recycling...

Diran Apelian, CR³ Presentation, Leuven, 2010

20/06/2011 55www.petertomjones.be

Page 56: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Materialentransitie: slim sluiten

20/06/2011 56www.petertomjones.be

ELFM

Page 57: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Case-study: Closing the Circle/Enhanced

Landfill Mining (ELFM)

2009:

Oprichting ELFM Consortium

K.U.Leuven, VITO, UH, OVAM,

LRM, LNE, Group Machiels

EFRO Demonstratie CtC

2010:

1st Intern. ELFM Symposium

IWT O&O ELFM, 6 M€ budget

2011-2013:

Opstart CtC (230 M€ invest.)

ELFM Goes international

5720/06/2011www.petertomjones.be

Page 58: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

CtC Uitdagingen: technologisch

20/06/2011 58www.petertomjones.be

Page 59: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Hoe voorbij de Valley of Death?

ELFM

concept

ELFM

implemented

in practicePros: Integrated

Sustainability Target

Local employment

Environmental gains

Economic benefits

Knowledge generation

Upscalability

20/06/2011 59www.petertomjones.be

Page 60: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Hoe voorbij de Valley of Death?

Non-technical barriers:

Economic uncertainty

Regulations

Societal acceptance

ELFM

concept

ELFM

implemented

in practicePros: Integrated

Sustainability Target

Local employment

Environmental gains

Economic benefits

Knowledge generation

Upscalability “Clean energy subsidies

are no substitute for dirty

energy taxes – they are

complementary” (Jeroen

van den Bergh, 2011)

Technical Barriers

20/06/2011 60www.petertomjones.be

Page 61: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Materialentransitie: slim sluiten

20/06/2011 61

(E)LFM

WtP

Page 62: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Urban Mining (bv. Lithium recovery in

Umicore – Verhaeghe et al., 2011)

20/06/2011 62

Page 63: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Slimme producten, materialen op maat

Multifunctionaliteit & modulariteit

Ecodesign:

Voor hergebruik, reassemblage, sluiten

kringlopen, minimale impact tijdens

gebruiksfase

Ook op systeemniveau (bv. stadsplanning)

Nieuwe reguleringsvormen

Extended producer responsibility (EPR) &

terugnameplicht

20/06/2011 63www.petertomjones.be

Page 64: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Van producten naar diensten

20/06/2011 64www.petertomjones.be

Page 65: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Van producten naar diensten PSS (Business-to-business, Business-to-consumer)

Van ownership naar usership

Doel: functie verkopen, niet een product (bv. mobiliteit, schone kleren, kopies, etc.)

Betaling per eenheid dienst

Voorbeeld: autodelen (B2C), kopieerfunctie (B2B)

Barrières, vooral bij B2C (emotionele goederen):

Symbolische rol consumptiegoederen (status)

Bedrijven verkopen liever producten (bv. autoindustrie)

Vereist nieuwe businessmodellen (verhuren, leasen, delen etc.) + attractiever maken van concept

20/06/2011 65www.petertomjones.be

Page 66: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

2. We need to change our behaviour

20/06/2011 66www.petertomjones.be

Page 67: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

World 2.0: Terug naar boomhutten?

Neen, danku

20/06/2011 67www.petertomjones.be

Page 68: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Behoefte aan inspirerende

toekomstbeelden: „Leitbilder‟

Pull-effect even belangrijk als push-

effect

Page 69: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Urgenda, 2010

20/06/2011 69www.petertomjones.be

Page 70: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Streefbeeld toekomst: mobiliteit

20/06/2011 70www.petertomjones.be

Page 71: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Het 4 E-model: “harde E‟s”Mogelijk maken

- Regulering

- Choice editing

- Alternatieven geven

Bron: „I will if you will‟, Sustainable

Development Council, VK.

20/06/2011 71www.petertomjones.be

Bv. Energieprestatie-

wetgeving – Cruciale rol

energiedeskundigen

Page 72: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Het 4 E-model: “harde E‟s”Mogelijk maken

- Regulering

- Choice editing

- Alternatieven geven

Bron: „I will if you will‟, Sustainable

Development Council, VK.

Stimuleren

- EcoBelastingen

- EcoSubsidies

- Fiscaliteit

- Quota

I

.

.

.

.

.

II

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

20/06/2011 72www.petertomjones.be

Page 73: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Transitie vereist groen ondernemerschap

& ecologische investeringen

Drie types:

1. Grondstof- en energie-efficiëntie

2. Vervangen fossiele door duurzame technologie

3. Ecosysteembescherming en –restauratie

20/06/2011 73www.petertomjones.be

Cleantech

Page 74: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Transitie vereist groen ondernemerschap

& ecologische investeringen

Drie types:

1. Grondstof- en energie-efficiëntie

2. Vervangen fossiele door duurzame technologie

3. Ecosysteembescherming en –restauratie

Hoe scoren deze investeringen t.o.v. Conventionele

investeringen?

1. Redelijk, verbetering door groene fiscaliteit (primaire M en E duurder)

2. Soms OK, maar meestal lager en trager, verbetering door groene

fiscaliteit

3. Geen “rendement”, wel jobs en klimaat- en milieubescherming,

vereist internationale heffingen via VN

20/06/2011 74www.petertomjones.be

Page 75: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Andere ecology of investment

Minder investeren in projecten die arbeidsproductiviteit

moeten verhogen

Veel meer investeren in projecten met grote ecologische en

andere voordelen: lagere en tragere rendementen!

Wie maakt deze investeringen?

Overheid: verdere horizonten en lagere rendementen

Duurzame en sociale banken (bv. Triodos accepteert IRR = 5%))

Hoe te bereiken op korte termijn?

Anders bankieren & Anders beleggen

Sterkere en slimmere rol van overheid/overheden

Groene fiscaliteit! (Belasten en subsidiëren!)

20/06/2011 75www.petertomjones.be

Page 76: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

De essentie van (meta)transitie = veranderingen

in normen, waarden en cultuur

Material (β)

Social (γ)

Cultural (α)

Page 77: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

20/06/2011 77The Great Transition

Page 78: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Het 4 E-model: “zachte E‟s”Mogelijk maken

- Regulering

- Choice editing

- Alternatieven geven

Betrekken

- Community action

- Samenwerken

- Emancipatie

- EDO

Toelichten/illustreren

- Het voorbeeld geven

- Consistent beleid

Bron: „I will if you will‟, Sustainable

Development Council, VK.

Stimuleren

- EcoBelastingen

- EcoSubsidies

- Fiscaliteit

- Quota

Sociale normen

20/06/2011 78www.petertomjones.be

Page 79: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Burning Ice Festivals in Belgium

20/06/2011www.petertomjones.be 79

Page 80: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Overzicht

20/06/2011www.petertomjones.be 80

1. Analyse: BAU is no longer an option

2. Oplossing: transities en transitiemanagement

3. Oplossing: transitiepaden naar duurzaamheid

4. Van TM 1.0 naar TM 2.0: Just transitions; het antwoord op de transitieparadox?

5. Conclusie: rechtvaardige transities leveren massa‟s voordelen op

Page 81: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Transities, transitieparadox en het

middenveld

Page 82: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Status transitie (consumptiezijde)?

toerisme

wonen

mobiliteitvoeding

20/06/2011 82www. petertomjones.be

Page 83: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Geen maatschappelijk draagvlak

geen transitie

20/06/2011www. petertomjones.be 83

Burger/consument

Vakvereniging

Nieuwe soc.

bewegingen.

MVO

You are what you

sell...

Kennisinstellingen

Transitie-paradox!

Page 84: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Hoe een systeemtransitie naar

duurzame consumptie en

productie op gang brengen en

rechtvaardig maken?

“Optimisme is een morele plicht”

(Karl Popper)20/06/2011 84www. petertomjones.be

Page 85: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

TM 1.0 en valkuilen (op basis van Voss e.a,

2009; Hendriks, 2009; Meadowcraft, 2009)

TM in theorie TM 1.0 in praktijk

Doelstelling Structurele SCP-transitie,

systeemniveau

Technocratische verglijding (niches

met commercieel potentieel:

beperkte SP)

T-Arena Visionaire autonomen,

vernieuwingsgezinde

regimespelers

Afwezigheid van “affected groups” &

aymmetrische machtsrelaties

overname agenda

Politieke

inbedding

TM op vraag van overheden

die dit implementeren

Bestaande instituties en

machtsverhoudingen beperken

implementatie

TM 1.0 in een neoliberale

competitiviteitslogica

“Accelerated BAU”

20/06/2011 85www. petertomjones.be

Page 86: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Conclusie: “TM v1.0” vandaag....

Transitie(management)debat is volop bezig!

Sociale bewegingen zijn onvoldoende aanwezig

Risico op technocratische verglijding

Wat met de sociale gevolgen?

20/06/2011 86www. petertomjones.be

Page 87: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Een transitieronde binnen het

maatschappelijk middenveld?

20/06/2011 87www. petertomjones.be

Page 88: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Cf. conclusies Voss, Smith en Grin,

2009, Policy Sci 42:293

“Politics of learning: take care of democratic legitimacy!

Include those actors who will be affected by decisions,

especially the marginalized. (...) One solution could be to

convene different transition arenas for dissenting voices,

rather than get everyone around the same table. Let the

dissenting arenas propose their own experiments, and fund

some of them. Thereby opening out the diversity of options

for governments, business and citizens to consider and learn

from. ”

20/06/2011 88www.petertomjones.be

Page 89: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

De weg vooruit:

rechtvaardige transities!

20/06/2011www. petertomjones.be 89

Koppeling ecologische en sociale kwestie

Rechtvaardige transitie gedeeld,

mobiliserend, enthousiasmerend Leitbild

Niet-handelen ecologische impact treft

vooral de zwakkeren

Opportuniteiten op het vlak van groene jobs,

waardig werk

Transitie naar groene en sociale fiscaliteit

OPRICHTING VAN HET VLAAMSE

TRANSITIENETWERK VAN HET

MIDDENVELD! (Sinds Mei 2010!)

Page 90: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Doelstellingen transitienetwerk “Gedeelde” visie concept “just transition-plus”

Pluriformiteit van Leitbilder (“Rechtvaardige duurzaamheid”)

Diverse parallelle transitiepaden

Lerende functie: wederzijdse bevruchting

Visie en realisatie effectieve beleidsbeïnvloeding

Overheid (cf. ViA) & bedrijven

Bestaande (Plan C, DUWOBO) & in oprichting zijnde (Landbouw, Energie, etc.) transitiemanagementinitiatieven

Visie en realisatie op draagvlakcreatie:

Diverse achterbannen van oude en nieuwe sociale bewegingen

Publiek via eigentijdse methoden (cf. ecocultuur-initiatief)

20/06/2011 90www. petertomjones.be

Page 91: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Naar TM v.2.0...

2. Beleidsbeïnvloeding

1. Draagvlakcreatie

Overheden

Bedrijven

“Middenveld”: oude en nieuwe sociale

bewegingen + “vloeibare genetwerkte

middenveld”

+ Samenleving

Bestaande TM-arena‟s

Timing, coalities, vastberadenheid, enthousiasmerende visievorming

20/06/2011 91www. petertomjones.be

Page 92: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Overzicht

20/06/2011www.petertomjones.be 92

1. Analyse: BAU is no longer an option

2. Oplossing: transities en transitiemanagement

3. Oplossing: transitiepaden naar duurzaamheid

4. Van TM 1.0 naar TM 2.0: Just transitions, het antwoord op de transitieparadox?

5. Conclusie: rechtvaardige transities leveren massa‟s voordelen op

Page 93: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Transitie levert jobs op:

(Studie Europees Vakverbond)

Sectoriële impact van klimaatbeleid op werkgelegenheid

(WWF/Wuppertal Scenario)

30-50% daling CO2-uitstoot tegen 2030

Effect op werkgelegenheid in:

Energie (+)

Energie-intensieve industrie (staal, cement) (-)

Transport (+)

Bouwsector (++)

Vooral verschuiving binnen sectoren

Netto effect t.o.v. BAU-scenario: + 1,5% jobs !!

20/06/2011 93www.petertomjones.be

Page 94: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Besluiten

20/06/2011www.petertomjones.be 94

Een transitie is essentieel omwille van ecologische éneconomische redenen; BAU = Suicide!

Technologisch optimisme is ongegrond transitie vereist ook culturele én wetgevende veranderingen!

Een transitie vereist pro-actieve overheden

Pro-actieve overheden zijn gemakkelijker te vinden op lokaal of stadsniveau, maar moeilijker op nationaal/globaal niveau

Draagvlakcreatie in/met de civiele samenleving is essentieel om deze transitieparadox op te lossen!

Page 95: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

De voordelen van een transitiebeleid

Nieuwe jobs

Energie- en

materialenautonomie

Leefbare steden – minder

gezondheidskosten

(Pittel en Rubbelke, 2008)

Kenniseconomie cleantech

& aantrekken investeringen

Hier en nu, geen vrijbuiters!

20/06/2011 95www.petertomjones.be

Page 96: Jones transitie antwerpen_juni_2011_volledige presentatie

Dank voor de aandacht!

20/06/2011 96www.petertomjones.be

Fo

to C

arl V

an

de

rvo

ort

Dr. Ir. Peter Tom JonesIOF Research Manager Industrial Ecology and SMMCentre for high temperature processes, metallurgy and refractory materialsCentre for Resource Recovery and Recycling (CR³) & SMaRT-Pro² IOF Knowledge Platform: http://smart-pro2.euEnhanced Landfill Mining Research Consortium: http://www.elfm-symposium.euDept. MTM, [email protected]