JAARVERSLAG 2015CLUSTER RADIOTHERAPIE

In dit jaarverslag 2015 van het cluster Radiotherapie van het Antoni van Leeuwenhoek presenteren wij

onze resultaten op het gebied van zorglogistiek, kwaliteit en veiligheid, onderwijs en onderzoek. Ook treft u een aantal kerngegevens aan van ons cluster. Onze missie loopt als een rode draad door het jaarverslag: een significante bijdrage leveren aan de bestrijding van kanker door het verlenen van topklinische radiotherapeutische zorg waarbij de patiënt centraal staat.

Het Antoni van Leeuwenhoek behoort al decennia tot de absolute wereldtop in kankerzorg en -onderzoek. De unieke combinatie van zorg en onderzoek binnen één instituut maakt voor kankerpatiënten het verschil. In multidisciplinaire teams werken alle in kanker gespecialiseerde zorgprofessionals continu aan op maat gemaakte behandelplannen. Want in de kern is geen enkele kanker gelijk.

Het Antoni van Leeuwenhoek.Grensverleggend in zorg.

1 RADIOTHERAPIE: BESTRALING OP MAAT 4

2 SAMENWERKING 6

3 PATIËNTENZORG EN ZORGONTWIKKELING 8

4 KWALITEIT EN VEILIGHEID 12

5 ONDERWIJS EN OPLEIDING 15

6 ONDERZOEK EN INNOVATIE 19

7 KERNGEGEVENS CLUSTER RADIOTHERAPIE 23

8 APPARATUUR 43

INHOUDSOPGAVE

3

HOOFDSTUK 1 RADIOTHERAPIE: BESTRALING OP MAAT

Radiotherapie: bestraling op maatDe ontwikkeling van nieuwe technieken in de bestrij-ding van kanker heeft de afgelopen jaren niet stilge-staan. Nieuwe apparatuur en technieken maken nog meer mogelijk en het cluster Radiotherapie van het Antoni van Leeuwenhoek loopt hierin internationaal voorop. Maar voor medisch clusterhoofd Marcel Verheij en Sandra Timmermans, manager Zorg en Bedrijfsvoe-ring, draait het werk om veel meer. Zoals aantoonbare kwaliteit en veiligheid.

“Een bestraling op maat, daar gaan we in ons vak naar toe,” ziet Verheij. “Dat betekent dat we per patiëntengroep, of zelfs per patiënt, op zoek gaan naar de optimale techniek. De huidige versnellers hebben al heel veel mogelijkheden, maar er zijn ook nog beperkingen. Daarom blijven we voortdurend onderzoek doen naar nieuwe technieken en behandelmethoden.”

MRI-versneller en stereotaxieEen van de nieuwste technieken is de MRI-versneller. Deze versneller met een geïntegreerde MRI-scanner maakt betere beeldvorming mogelijk, ook tijdens de bestraling. “Dit heeft vooral voordelen voor patiënten met moeilijk afgrensbare en bewegende tumoren,” legt Verheij uit, “zoals tumoren in het kleine bekken of de buik. Deze tumoren zijn nu een stuk nauwkeuriger te bestralen en daardoor zullen er, zo verwachten we, ook minder bijwerkingen zijn.”In 2016 wordt ook een centrum voor

4

stereotaxie ingericht. Verheij: “Deze techniek voorziet in een uiterst precieze manier van bestraling, die bovendien in één of slechts enkele sessies kan worden toegediend. Door een betere screening zien we steeds meer patiënten in een vroeg stadium van hun ziekte. Ook doordat de behandeling van kanker steeds effectiever wordt, neemt het aantal patiënten met een beperkt aantal uitzaaiingen (oligometastasen) ook toe. Deze beide categorieën patiënten hebben bij uitstek baat bij stereotactische radiotherapie. Door de uiterst precieze bestraling zijn we in staat om zo min mogelijk schade aan het normale weefsel toe te brengen, waardoor de kwaliteit van leven voor deze patiënten een stuk beter zal zijn.”

VoortrekkersrolBeide nieuwe technieken sluiten goed aan bij de missie van het cluster. “In zowel onderzoek als topklinische radiotherapeutische

zorg willen we vooroplopen,” stelt Timmermans, “als het even kan zelfs internationaal.”Om die voortrekkersrol te behouden heeft het Antoni van Leeuwenhoek een speerpunt gemaakt van beeld-gestuurde bestraling. “Daar hoort ook een financiële impuls bij, waardoor we de samenwerking met chirurgen en radiologen een boost kunnen geven. Juist deze kruisbestuiving is zo bijzonder in ons ziekenhuis en levert veel moois op. Waar de radiotherapie al gewend is te werken met drie- en vier dimensionale beeldvorming, zal bij toekomstige operaties alle infor-matie van onder meer de CT-scans worden verzameld en geprojecteerd op de patiënt, zodat de chirurgen of interventieradiologen een soort virtuele routekaart hebben,” aldus Timmermans.

Real time dosimetrieOok op andere gebieden zijn het afgelopen jaar grote vorderingen gemaakt. Verheij denkt dan bijvoor-beeld aan in vivo dosimetrie, het meten van de hoeveelheid afgegeven straling. “Wat we nauwkeurig willen weten is of de patiënt de juiste stralingsdosis heeft ontvangen. Dankzij een nieuwe toepassing van een oude techniek kunnen we die dosis na elke bestraling heel precies meten en de rest van de behandeling hierop aanpassen. Momenteel werken we zelfs aan real time dosimetrie, waarbij de dosis ook tijdens de bestraling gemeten wordt. Bij te grote afwijkingen slaat het apparaat automatisch af. Dit maakt

de bestraling dus nog veiliger voor de patiënt.”

Aantoonbare kwaliteit en veiligheidDat laatste is heel belangrijk, beaamt Timmermans. “Veiligheid staat bij ons centraal. Al onze medewerkers zijn er elke dag mee bezig. Zij be grijpen hoe de toestellen werken, wat je ermee kunt en dus ook wat er eventueel mis kan gaan. Deze

risico’s proberen we zoveel mogelijk uit te sluiten. Dat zit diep in onze cultuur en dat moet ook, vind ik, want radiotherapie blijft een complexe behandeling.”Timmermans streeft er dan ook naar om kwaliteit en veiligheid aan te kunnen tonen. “In 2015 vond de NIAZ-heraccreditatie plaats. Alle normen en protocollen zijn opnieuw doorlopen en opgefrist.We hebben stilgestaan bij wat we doen en er is

uitgebreid gecontroleerd of het ook gedaan werd. Met succes, onze afdeling werd door het NIAZ zeer goed beoordeeld. Als manager ben ik daar trots op. Dat is voor mij de essentie van bedrijfsvoering: als aan alle voorwaarden voor een veilige en hoogstaande werkomgeving is voldaan, worden er spectaculaire dingen mogelijk.”

5

HOOFDSTUK 2SAMENWERKING

Patiënten de beste zorg en de allernieuwste behandeling bieden is alleen mogelijk als er ook voldoende patiënten zijn die bijvoorbeeld participeren in klinische studies naar nieuwe behandelmethoden. Dat is een van de redenen dat het Antoni van Leeuwenhoek een groot belang hecht aan een goede relatie met de externe verwijzers.“Onder verwijzers,” legt Kapteijns uit, “vallen zowel de huisartsen als de medisch specialisten van andere ziekenhuizen. Voor het cluster Radiotherapie is die tweede groep het grootst, maar dat wil niet zeggen dat we daarom minder in die eerste groep willen investeren. Zeker nu een groeiend aantal patiënten geneest, wordt een goed contact met de huisartsen steeds belangrijker. Je wilt immers samen toewerken naar een goede nazorg en een snelle re-integratie voor de patiënt.”

Nieuwsbrief met informatieSinds 2014 vindt er structureel overleg plaats met een vaste

VerwijzersbeleidEen specialistisch centrum als het Antoni van Leeuwen-hoek kan niet zonder goede relaties met huisartsen en medisch specialisten uit andere ziekenhuizen. Voor on-derzoek, behandeling en nazorg hebben beide groepen elkaar nodig. Om die reden is er ook in 2015 veel geïn-vesteerd om de relaties met hen verder op te bouwen en te verdiepen. Annemarie Kapteijns, beleidsmedewerker Marketing en Relatiebeheer, geeft enkele voorbeelden.

groep huisartsen. Kapteijns: “Daarbij kijken we niet naar wat we zelf willen vertellen. Nee, we draaien het juist om. We vragen de huisartsen wat zij van ons willen horen. Welke informatie is voor hen belangrijk? Welke vragen hebben zij? Welke onderwerpen vinden zij interessant? Om hieraan tegemoet te komen, is de huisartsennieuwsbrief ontwikkeld. Hierin introduceren we bijvoorbeeld ook onze nieuwe collega’s.”Eén van de andere dingen die tijdens de overleggen naar voren kwam, is dat huisartsen graag op de hoogte gehouden willen worden van de nieuwste behandelingen en technologische ontwikkelingen. “Hun patiënten kunnen hier immers naar vragen, dus willen zij daar een goed antwoord op kunnen geven. Daar helpen wij hen graag bij. Het delen van kennis is tenslotte één van onze kerntaken.”

SymposiaNaar aanleiding van de periodieke bijeenkomsten werd besloten om

twee symposia te organiseren, speciaal voor huisartsen. Het eerste, met de titel ‘Oncologie voor morgen’, vond plaats op 15 oktober 2015. Volgens Kapteijns waren de bezoekers enthousiast. “Het symposium werd door de huisartsen beoordeeld met een 8,2 en sloot goed aan op hun informatiebehoefte. Zo gingen we in op de allernieuwste ontwikkelingen binnen de oncologie die relevant zijn voor de huisarts.”In 2016 volgt een tweede symposium dat hierop aansluit. “Dit programma zal veel interactiever worden. Dankzij die interactie tussen de huisartsen en medisch specialisten van het Antoni van Leeuwenhoek hopen we verder samen te kunnen werken aan concrete verbeteracties in de onderlinge afstemming en terugkoppeling.”

TevredenheidsonderzoekOok de relatie met verwijzend medisch specialisten werd het afgelopen jaar verstevigd. Zo vond er een uitgebreid verwijzerstevredenheidsonderzoek plaats onder deze doelgroep. “Het cluster Radiotherapie scoorde daar heel goed,” weet Kapteijns. “De radiotherapeuten zijn vaak onderdeel van hun behandelteam en deze samenwerking, hun advies en de persoonlijke contacten worden erg hoog gewaardeerd. Al wil dat natuurlijk niet zeggen dat er niets meer te verbeteren valt.”Door het onderzoek zijn we ons er nog bewuster van hoe belangrijk een

6

snelle en goede terugkoppeling aan de verwijzend specialist is, zeker als de behandeling afwijkt van het advies dat tijdens een consult werd gegeven. De terugkoppelbrieven worden nu veel sneller verzonden.

VideoconsultenVaak verlopen de contacten

met specialisten van andere ziekenhuizen via zogenaamde videoconsulten. “Via een live-verbinding bespreken zij hun patiënten en kunnen onze specialisten hun advies geven over een bepaalde behandeling. Dit is heel belangrijk, al gaat hier vanzelfsprekend veel tijd in zitten.

Met verschillende ziekenhuizen zijn wij momenteel in gesprek over hoe we deze consulten efficiënter kunnen laten verlopen. Als bijvoorbeeld de relatief eenvoudige behandelplannen kunnen worden overgeslagen, blijft er namelijk meer tijd over voor de complexere vraagstukken.”

7

HOOFDSTUK 3PATIËNTENZORG EN ZORGONTWIKKELING

de strategische speerpunten van het Antoni van Leeuwenhoek. Wat we doen is kritisch kijken naar de hele keten van zorg- en behandelprocessen. Stap voor stap brengen wij deze processen in kaart. Dat moet leiden tot een blauwdruk van de organisatie, waarmee we bijvoorbeeld bepaalde patiëntenstromen beter kunnen voorspellen of kunnen zien waar het knelt. Dit is een stuk complexer dan je in eerste instantie zou denken. Als er in een bepaald onderdeel van het zorgproces van een patiënt iets verandert, heeft dit gevolgen voor de hele keten.”

VertrekpuntHet begint volgens Geukers dus bij het in kaart brengen van het probleem. “Een goede analyse is belangrijk,” stelt ze, “je moet weten wat je vertrekpunt is. Van daaruit kun je beginnen met het werken aan verbetering.” Voor het cluster Radiotherapie gold dus dat ze

ZorglogistiekZeker als het Antoni van Leeuwenhoek verder wil groeien, is de verwachting dat de druk op de beschik-bare behandelcapaciteit bij de Radiotherapie verder toeneemt. Maar ook nu al blijkt dat niet alle gang-bare normen voor doorlooptijden gehaald worden. Een grote uitdaging dus. De oplossing lijkt te liggen in een betere zorglogistiek. Radiotherapeut Floris Pos en programmaleider Karen Geukers leggen uit hoe zij betere doorlooptijden verwachten te halen via het programma Zorglogistiek.

Het begon allemaal bij een eenvoudige vraag, zo herinnert Pos zich. “In het kader van een landelijke registratie kregen we vragen over onze doorlooptijden. Die doorlooptijden bleken echter lastig uit onze systemen te halen. Om verschillende redenen werden ze niet altijd geregistreerd, of niet op een goed vergelijkbare manier.”Dat was best gênant, geeft Pos eerlijk toe. “Wij dachten namelijk altijd dat wij dit als afdeling heel goed op orde hadden, maar een nadere blik leerde dat het beter kon en moest. Als afdeling hebben wij dit in eerste instantie zelf opgepakt. Toen het ziekenhuis startte met een organisatiebreed programma dat als doel heeft om de zorglogistiek te verbeteren, hebben we ons hierbij aangesloten.”

Keten van processenGeukers is een van de trekkers van dit programma Zorglogistiek. “Logistiek in de zorg is een van

eerst moesten beginnen met een sluitende registratie, voordat de doorlooptijden konden worden berekend.“Daar zijn we meteen mee begonnen,” vult Pos aan. “Zo ontdekten we dat we de gangbare normen voor doorlooptijden niet altijd haalden. Voor een deel zijn daar goede redenen voor te bedenken, zoals dat de patiënt ziek is, bedenktijd nodig heeft voor een behandeling of er zelf voor kiest om voor de bestraling eerst nog op vakantie te gaan. Voor een deel lag de vertraging in onze eigen organisatie.”

Betere afstemmingVoor Pos was het een eyeopener dat de vertraging veelal veroorzaakt werd doordat processen niet goed op elkaar worden afgestemd. Er wordt bijvoorbeeld gezocht naar de eerst mogelijke beschikbaarheid van een bepaalde radiotherapeut, maar niet gekeken of de CT-scan hierna ook vrij is. Agenda’s worden onvoldoende vergeleken. “We zijn van plan hier kritisch naar te kijken en willen de agenda’s beter op elkaar afstemmen. Zo valt er nog veel winst te behalen.”Veel tijdswinst is het afgelopen jaar ook al behaald door kritisch te kijken naar enkele ongeschreven regels die het proces onnodig vertraagden. Pos: “Bepaalde afspraken werden later gepland dan nodig. Hier bleek geen enkele reden voor, behalve

8

dat dit traditioneel zo gedaan werd. Die extra wachttijd hebben we direct afgeschaft. Op deze wijze heeft alleen al onze kritische blik voor kortere doorlooptijden kunnen zorgen.”

AmbitieDit is echter pas het begin. Ook de komende jaren zal gewerkt worden aan een structurele aanpak van de toegangs- en doorlooptijden. “Want dat is onze ambitie,” zegt Geukers trots, “sneller behandelen én tevreden patiënten. In het Antoni van Leeuwenhoek streven we naar de beste zorg. Dat wil zeggen niet alleen op medisch inhoudelijk gebied, maar ook snel, soepel en goed georganiseerd, voor onze eigen zorgverleners en vooral voor onze patiënten.”

9

Palliatieve zorgRuim een derde van de patiënten die in het Antoni van Leeuwenhoek bestraald worden zijn zogeheten pal-liatieve patiënten. Zij komen hoofdzakelijk naar het ziekenhuis voor pijnbestrijding. Speciaal voor hen is er de Palliatieve Poli. In 2015 is het project Eenmalige Bestraling opgestart om deze groep nog beter en vooral patiëntgerichter van dienst te kunnen zijn. Hein Opdam, hoofd Paramedische Groep, en radio-therapeutisch laborant Suzanne Moor leggen uit wat dit project inhoudt en hoe het kan leiden tot bijvoor-beeld betere doorlooptijden.

“Artsen willen graag het beste voor hun patiënten,” stelt Opdam, “maar wat de patiënt zelf wil is ook heel belangrijk. Wij vinden dat topzorg en topservice als vanzelfsprekend bij elkaar horen. Dat is een van de redenen dat we in het project Eenmalige Bestraling er onder meer voor hebben gekozen om een uitgebreide enquête onder onze palliatieve patiënten te houden.”Dat was niet alleen een vragenlijst,” legt Moor uit, “de projectleden hebben ook gesprekken gevoerd met verschillende palliatieve patiënten. En liepen ze met hen mee.”

Eigen keuzeVeel patiënten, zo merkte Moor, zijn behoorlijk tevreden. Toch zijn er volgens haar nog voldoende verbeterpunten. “De hele behan-deling, van het consult tot de daadwerkelijke bestraling, proberen we momenteel zoveel mogelijk in één dag te plannen. Zo hoeft de patiënt niet nog een extra keer te reizen. Dat betekent echter wel dat ze wat langer moeten wachten. Na de CT-scan moet immers nog een bestralingsplan voor hen worden gemaakt. Dat kan soms wel twee uur

duren of zelfs nog langer.”Veel patiënten geven aan dat een tijdschrift, een televisie of een versnapering kan helpen om die tijd sneller te laten verlopen. “Uiteraard komen we hierin graag tegemoet. Daarnaast kun je je afvragen of de patiënt, als hij of zij een keuze had gekregen, niet liever naar huis was gegaan en de volgende dag was teruggekomen. Een moment waarin men zelf de controle heeft over zijn eigen behandeling is naar mijn mening een ultieme vorm van patiëntgerichtheid. Ook de keuze om door de eigen arts gezien te worden, wordt momenteel uitge-werkt.”

DoorlooptijdenTegelijkertijd meent Opdam dat de wachttijd tussen scan en bestraling in veel gevallen omlaag moet kunnen. “Niet alleen de servicegerichtheid kan beter, dat geldt ook voor onze doorlooptijden. Daarom is niet alleen met patiënten gesproken, maar eveneens met diverse inhoudsdeskundigen in het gehele traject van de Palliatieve Poli. Ook zij hadden meerdere verbetertips voor ons.”“Waar we ook veel aan hadden,” vult Moor aan, “was Mosaiq,

ons digitale planning- en informatiesysteem. Hieruit hebben we een flinke hoeveelheid data verwerkt. Deze gegevens vertelden ons op welke vlakken nog verbeterpunten lagen. Dankzij deze informatie én die van onze medewerkers zien wij mogelijkheden om onze doorlooptijden naar beneden te brengen. En dat is goed nieuws voor de patiënt.”

Palliatieve coachWat waarschijnlijk ook goed nieuws wordt voor de patiënt is een ander idee dat uit de gesprekken naar voren kwam, dat van de palliatieve coach. Opdam: “Het idee is dat deze palliatieve coach de patiënt meteen bij binnenkomst van het ziekenhuis opvangt en de rest van de dag ook begeleidt.”De coach, een laborant, is er dan verantwoordelijk voor dat het traject zo soepel mogelijk verloopt. Hij lost problemen op en is een duidelijk aanspreekpunt, als iemand vragen heeft. Zo hoeven patiënten hun verhaal ook niet elke keer opnieuw te doen.In 2016 hoopt Opdam dat de eerste palliatieve patiënten door zo’n palliatieve coach zullen worden ontvangen. “Zelf lijkt het mij een heel prettig idee als je hier binnenkomt en er is iemand die je een hand geeft en zegt: ik regel het voor u vandaag.”

10

11

PDCA-cyclusHet platform is zo een mooie tool om bij te houden hoe bepaalde technieken of studies daarnaar verlopen. Geuze: “Wij werken met de PDCA-cyclus: plan, do, check en act. Dat betekent dat voortdurende controles en evaluaties in elk proces een centrale rol spelen.” Als er iets niet goed is, wordt het aangepast en wordt deze cyclus opnieuw doorlopen.“Onze rol is er voor zorgen dat RTnext goed wordt bijgehouden. Wij zien dit in één oogopslag aan de hand van groene, dan wel rode vinkjes. Als bijvoorbeeld een evaluatiedatum verloopt, dan zien wij dat en gaan wij erachteraan bij de verantwoordelijke werknemer. Zo zorgen we dat alle gegevens altijd up-to-date zijn en dat de PDCA-cyclus doorlopen wordt.”

Prospectieve Risico AnalyseOok al vóórdat nieuwe apparaten worden geïnstalleerd en nieuwe behandelingen kunnen worden

HOOFDSTUK 4KWALITEIT EN VEILIGHEID

“Waken over kwaliteit en veiligheid is zeker niet alleen onze taak,” meldt Bouwman direct, “het is een taak voor iedereen die hier werkt. Voor alle werknemers bij ons is het heel gewoon om met deze onderwerpen bezig te zijn. Wij zijn er om kwaliteit en veiligheid in de hele keten van de ratiotherapie te faciliteren en te waarborgen. Hierbij maken wij gebruik van verschillende methodieken, zoals RTnext.”

RTnextRTnext is een digitaal platform waarmee nieuwe technieken en behandelmethoden eenvoudig gemonitord en geëvalueerd kunnen worden. “In dit platform zijn de beschrijving van technieken, protocollen, studies en data terug te vinden,” legt haar collega Geuze uit. “Belangrijker nog is dat deze gekoppeld worden aan de werkgroepen en aan de mensen die hier verantwoordelijk voor zijn. Met één druk op de knop is te zien wie waarvoor verantwoordelijk is.”

Kwaliteitscontrole Een complexe behandeling als radiotherapie, in com-binatie met inzet van de allernieuwste technieken, vraagt om goede methoden om kwaliteit en veiligheid voortdurend te kunnen monitoren. Zelfs de kleinste risico’s moeten in kaart worden gebracht, omdat ze mogelijk grote gevolgen kunnen hebben. Als staf-medewerkers Kwaliteit en Veiligheid denken Rina Bouwman en Job Geuze mee over hoe kwaliteit en veiligheid optimaal gewaarborgd kunnen worden.

uitgevoerd, worden de risico’s uit het proces uitgebreid in kaart gebracht. De Prospective Risico Analyse (PRI) is hier een goede methode voor. Alle stafmedewerkers Kwaliteit en Veiligheid zijn opgeleid om hier een actievere rol in te spelen. “We werken in multidisciplinaire teams,” legt Geuze uit. “In verschil-lende sessies analyseren we vooraf de risico’s en maken we daar een top 10 van. Dat hebben we afgelopen jaar gedaan voor de 4DCT-scan en op dit moment zijn we bezig een dergelijke veiligheidsanalyse te maken voor de Gamma Knife. Dit bestralingsapparaat voor hersentu-moren werkt met continu stralende bronnetjes. Dus moeten we al voor de installatie maatregelen treffen om de risico’s te beheersen. Daar zitten wij dan bovenop!”

Veilig Incident MeldenOm kwaliteit en veiligheid van al bestaande behandelingen te waarborgen is het noodzakelijk dat medewerkers bereid zijn om te melden als er iets misgaat. “Al deze meldingen komen binnen bij de VIM-commissie,” vertelt Bouwman. “VIM staat voor Veilig Incident Melden. Per jaar komen zo’n 750 meldingen binnen. Gelukkig zijn dat meestal kleine dingen, maar ook deze zijn welkom.”De procesleiders krijgen van de VIM-commissie een melding, een zogenaamde VIM-alert of bij minder dringende zaken een VIM-mededeling. Volgens Bouwman is het hun taak om iets met die melding te doen. Het is zeker niet

12

bedoeld om fouten te bestraffen, haast ze erbij te zeggen, het doel is om van de fouten te leren. Ook hier komt de PDCA-cyclus goed van pas. Voorgestelde verbeteringen worden uitgebreid geëvalueerd.

TrendanalyseAlle trends worden bijgehouden. “Zeker als we na een trendanalyse merken dat er vaak dezelfde kleine

incidenten zijn, dan kunnen we hier prioriteit aan geven.”Bouwman hoeft niet lang na te denken over een voorbeeld van een klein incident dat vaker voorkwam. “Uit de VIM-meldingen leerden we dat het regelmatig gebeurde dat een CT-scan van een patiënt onder de verkeerde bestandsnaam werd opgeslagen. Dat is op zich geen groot probleem en zeker niet gevaarlijk,

maar wel iets dat verbeterd kon worden. Samen met de verantwoor-delijke procesleider hebben we dit probleem aangepakt. De laboranten moeten de naam nu hardop noemen en er is ook een tweede controleur om te checken of de juiste naam is ingevoerd. Deze methode werpt nu al zijn vruchten af.”

13

InformatiebeveiligingHet borgen van de veiligheid in een ziekenhuis is in de huidige tijd allang geen kwestie meer van alleen zorgen voor een veilige (werk)omgeving. Ook de digi-tale omgeving moet veilig zijn. Alle informatie wordt tegenwoordig digitaal opge-slagen en dat brengt de nodige risico’s met zich mee, weet Maarten Buiter, hoofd Klinische Informatica. Het beveiligen van deze informatie gaat volgens hem wel wat ver-der dan complexe wachtwoorden en een goede virusscanner.

Begin 2015 is organisatiebreed gestart met het meer op de kaart zetten van informatiebeveiliging. “Dit is een belangrijker onderwerp dan mensen zich vaak realiseren,” merkt Buiter op, “en het kan grote gevolgen hebben. Daarom pakken we het probleem ook struc-tureel aan. Met een heuse Chief Information Security Officer aan het hoofd van de informatiebevei-ligingsorganisatie. Hij wordt bijge-staan door twee Security Officers. Daar ben ik er één van.”

Flinke stappen Het afgelopen jaar zijn er al flinke stappen gezet. “Om te beginnen hebben we het beveiligingsbeleid van een forse update voorzien. Dat moet ook, al is het maar omdat we als ziekenhuis aan allerlei richtlijnen moeten voldoen. Denk dan bijvoorbeeld aan een beleid inzake het bedenken van niet al te eenvoudige wachtwoorden, het zorgen voor geschikte antivirus-software en het regelmatig updaten van computers. Zeker over dat laatste wordt soms te gemakkelijk gedacht.”Samen met enkele collega’s bespreekt Buiter allerlei zaken in het zogeheten Information Security Management Forum. “Dat zijn actuele zaken, zoals nieuwe bedreigingen en veiligheidsrisico’s. Cybercriminelen worden steeds slimmer, dat kun je je haast niet voorstellen, en ook als ziekenhuis lopen we het gevaar om slachtoffer

te worden van hun acties. Verder houden we ons bezig met gerichte acties tegen nieuwe virussen, spam en phishing mails. Nee, een virusscanner alleen is allang niet meer genoeg.”

PoortbeveligingOok denken Buiter en zijn collega’s na over wie of wat bevoegd mag zijn om toegang te krijgen tot bepaalde informatie of bepaalde plekken in het ziekenhuis. “Momenteel zijn we bezig met de beveiliging van netwerkpoortjes. Dat betekent dat straks onbekende laptops niet zomaar meer kunnen worden aangesloten. Medewerkers moeten eerst toestemming vragen bij het Service Centre. Ja, ik besef heus wel dat dit moeite en extra werk met zich meebrengt. Aan de andere kant kun je onze systemen daarmee een stuk veiliger maken. Natuurlijk kunnen we niet alles dichttimmeren, niets doen is echter zeker geen optie.”

Gehele organisatieTen slotte wil Buiter erop wijzen dat informatie beveiliging niet alleen de verantwoordelijkheid is van mensen zoals hij, die er dag en nacht mee bezig zijn. “Iedereen die hier werkt moet hierop gefocust zijn. Wij brengen het regelmatig onder de aandacht, zoals door onze speciale information security awareness campagnes, de laatste keer onder het motto ‘ZEKER’. Wij zijn pas

tevreden als informatieveiligheid een vanzelfsprekendheid wordt, waar iedereen op elk moment van is doordrongen.”

14

HOOFDSTUK 5ONDERWIJS EN OPLEIDING

op zijn troon. Heel democratisch overleg ik regelmatig met mijn collega-stafleden over wat zij de beste aanpak vinden. Zij hebben allemaal een rol in de opleiding, iedereen hier is opleider. In de opleiding zelf leggen we steeds meer verantwoordelijkheid bij de assistenten. Ik wil hier een klimaat creëren waarin zij gestimuleerd worden om het beste uit zichzelf naar boven te halen. Ook nu er krapte is op de banenmarkt, vinden wij het belangrijk om assistenten op te leiden die boven het maaiveld uitsteken.”

Differentiatie en verdiepingDaar zijn meerdere manieren voor, weet Scholten. Differentiatie en verdieping zijn volgens haar de toverwoorden. “In het Antoni van Leeuwenhoek hebben we de luxe dat we de modernste onderzoeksfaciliteiten hebben. Assistenten die graag onderzoek doen kunnen hier hun voordeel mee doen. We moedigen iedereen aan om iets extra’s te doen en op zoek te gaan naar zijn of haar specifieke kracht. Dat hoeft

Artsen in opleiding tot specialistIn 2015 hebben de kwaliteit en de professionalisering van de opleidingen in het Antoni van Leeuwenhoek een stevige boost gekregen dankzij de oprichting van de AVL Academie. De twee nieuwe opleiders van het cluster Radiotherapie zien zo nog meer mogelijk heden voor assistenten om het beste uit zichzelf naar boven te halen. Differentie en verdieping, daar draait het om.

Na ruim twaalf jaar hoofd verant-woordelijke te zijn geweest voor de opleidingen van artsen in opleiding tot specialist, gaf Rick Haas het stokje over aan Joost Knegjens. Daarnaast is Astrid Scholten benoemd tot plaats-vervangend opleider. “Daar ben ik heel blij mee,” laat Knegjens weten, “deze nieuwe samenwerking werkt heel goed. Ik vind het fijn om samen met Astrid te kunnen sparren, zoals ik dat hiervoor met Rick deed.”Ook Scholten is al helemaal gegroeid in haar nieuwe functie. “Samen willen we voortbouwen op wat Rick hier voor ons heeft neergezet, maar wel met een eigen draai. Ik houd ervan om net iets informeler te werken. Door veel met mensen te praten en te overleggen, hoop ik een goed beeld te krijgen van wat er allemaal speelt. Zo verwacht ik mogelijke problemen al in een vroeg stadium te signaleren.”

Boven het maaiveldVolgens Knegjens vraagt de tijd ook om een dergelijke aanpak. “De dialoog zoeken werkt beter dan een schoolmeesterhouding. Als hoofdopleider ben ik geen koning

natuurlijk niet onderzoek te zijn. Iemand kan ook uitblinken in bijvoorbeeld brachytherapie of juist talent hebben voor bestuurlijk werk. Het gaat erom dat je op jouw manier kan uitblinken.”

AVL AcademieHet afgelopen jaar werd de AVL Academie opgericht, een soort leerhuis, ziekenhuisbreed, bedoeld om het medisch onderwijs meer structuur te geven en professioneler te maken. “Op dit gebied hadden we nog een inhaalslag te maken,” vertelt Knegjens. “Al onze opleidingen en opleidingsdocumenten hebben we opnieuw tegen het licht gehouden. Met resultaat, in korte tijd hebben we een enorme vooruitgang gezien als het gaat om de kwaliteit van onze opleidingen.”In een speciaal symposium in het najaar van 2015 kregen de opleiders bovendien allerlei nieuwe onderwijsmethoden en –technieken aangereikt. “Dat heeft mij althans behoorlijk geholpen,” herinnert Scholten zich, “ook heel praktisch. Zo leerde ik bijvoorbeeld meer over wat de nieuwe generatie assistenten van ons als begeleiders verwacht. Het is onze rol om hen te laten groeien en niet alleen op het medisch inhoudelijke vlak.”

MUDOCOp de golfstroom van de AVL Academie is ook de MUDOC in 2015 flink geprofessionaliseerd. “De MUDOC is de multidisciplinaire onderwijscommissie,” legt Knegjens uit. “Alle medische disciplines zijn

15

hierin vertegenwoordigd. Zeker voor de artsen in opleiding tot specialist is bijvoorbeeld discipline overstijgend onderwijs heel belangrijk. De MUDOC maakt dit mogelijk.”De onderwijscommissie speelt tevens een belangrijke rol in de borging van kwaliteit. Eind 2015

Klinisch fysici in opleidingHet opleidingsprogramma voor klifio’s (klinisch fysici in opleiding) is voortdurend in ontwikkeling. Dat moet ook wel, want het vak verandert continu vanwege de in-trede van nieuwe technieken en apparatuur. Veiligheid speelt hier een centrale rol in. Daarbij neemt klinisch fy-sicus Christoph Schneider de feedback op de opleiding uiterst serieus. Hier wordt het programma volgens hem alleen maar beter door.

Voor zowel de radiotherapeuten in opleiding als de klinisch fysici in opleiding biedt het Antoni van Leeuwenhoek een doorlopend onderwijsprogramma aan. Hierin wordt samengewerkt met twee andere Amsterdamse ziekenhuizen, het AMC en het VUmc. “In het verleden kregen we weinig feedback op het onderwijs,” herinnert Schneider zich, “terwijl we juist graag willen weten hoe onze lessen beoordeeld worden. Alleen zo kun je immers werken aan een nog beter lesprogramma.”

Structureel geregeldHet afgelopen jaar is de feedback voor elke arts in opleiding tot specialist (AIOS) binnen de samenwerkende afdelingen van de drie ziekenhuizen structureel geregeld. Onder meer door middel van een online evaluatiesysteem, legt Schneider uit. “Dat werkt

heel gemakkelijk. Zo weten we welke onderdelen en docenten gewaardeerd worden. Een goede toevoeging aan ons lesprogramma die hieruit voortkomt, is dat klifio’s, hoewel ze zelf geen poligesprekken hoeven te voeren, het een meerwaarde vinden om meer te weten over de gesprekken die artsen met patiënten hebben. Dat draagt, denk ik, bij aan een beter begrip.”

Leren uit feedbackNiet alleen het onderwijs wordt structureel beoordeeld, ook de kennis en de vaardigheden van de klifio’s zelf moeten getest worden. Hier zijn verschillende manieren voor. In Korte Praktijk Beoordelingen (KPB) worden lof en verbetermomenten vastgesteld, bijvoorbeeld na afronding van een project, op basis van de beoordeling door enkele direct betrokkenen. Een algemenere beoordeling van

vaardigheden en optreden kan bereikt worden door de Multi Source Feedback (MSF), een enquête onder een groter en vooral gevarieerd aantal collega’s. De waarde van dit instrument ligt vooral in de zeggingskracht van de vragenlijst. Uitgaande van vragenlijsten die elders worden gebruikt, werd door de klifio’s in het Antoni van Leeuwenhoek een set vragen ontwikkeld die goed aansluit bij hun werksituatie en het soort feedbackinformatie dat ze als waardevol ervaren om zich verder te ontwikkelen.

Veiligheid verankerdAfgezien van de beoordelingen is het volgens Schneider ook om

zijn er maar liefst drie verschillende audits geweest. Door middel van SETQ, DRECT en TEAMQ werden respectievelijk de opleiders zelf, het opleidingsklimaat en het werken in teams geëvalueerd. Want daar zijn Knegjens en Scholten van overtuigd: ook wat goed is kan altijd nog beter.

16

andere redenen nodig om het lesprogramma voortdurend tegen het licht te houden en waar nodig te vernieuwen. Het vak zelf vernieuwt zich namelijk ook. “Er zijn voortdurend nieuwe apparaten en nieuwe technieken die moeten worden toegepast en geïmplementeerd. Het wordt steeds complexer. Bovendien willen we steeds meer de nadruk op veiligheid leggen. Veiligheid hoort al in de opleiding verankerd te liggen. Daarom worden elk jaar delen van het lesprogramma gemoderniseerd.”

EdustraatZeker bij complexe technieken is het nodig om veel te trainen.

Vlnr: Scholten, Schneider, De Boer en Knegjens.

“Het is het veiligst als dit niet op de klinische werkvloer gebeurt, maar in een simulator. Hiervoor hebben we de hele keten van alle processen, van de eerste radiologische scans tot aan de daadwerkelijke bestraling, in een afgescheiden oefenomgeving nagebouwd. Dit is onze Edustraat. Hier kan in principe iedereen naar hartenlust oefenen, bijvoorbeeld met het gebruik van nieuwe software, zonder dat dit op de werkvloer gevolgen heeft. De Edustraat staat namelijk volledig los van de software en de bestralingstoestellen die we gebruiken voor onze patiënten. Het is mooi om te zien hoeveel mensen hier gebruik van maken.”

CursussenNaast goede trainingsmogelijkheden voor onder meer de klifio’s biedt het cluster Radiotherapie ook cursussen aan. Schneider denkt dan in de eerste plaats aan de cursussen voor Elekta. “Veel apparatuur van deze Zweedse producent wordt hier, in het Antoni van Leeuwenhoek, ontwikkeld en getest. Dat geeft ons de mogelijkheid om als eerste met de nieuwste apparaten en technieken te kunnen werken. Deze kennis willen we vanzelfsprekend niet voor onszelf houden. Voor klanten van Elekta, wereldwijd, organiseren we hier cursussen over hoe om te gaan met die nieuwe apparatuur.”

17

Radiotherapeutisch laborantenOm de kwaliteit van het onderwijs en de opleiding binnen het cluster Radiotherapie te kunnen garanderen, is er naast een goed opleidingsklimaat ook een goede onderwijsmethode nodig. Sinds 2015 wordt met een nieuwe methodiek gewerkt, namelijk met leerkaarten en kennisformulieren. Coördinator opleidingen Paula de Boer en laborant in opleiding Marijke den Hollan-der leggen uit waarom voor deze onderwijsmethodiek gekozen is en wat de grootste voordelen zijn.

fijn aan vind is dat die leerkaarten je dwingen om echt over de behandelprocessen na te denken. Per doelgebied ga je de verdieping in. Dat hoort ook bij dit vak, vind ik. Als laborant ben je tenslotte bezig met het behandelen van patiënten. Dat is heel serieus werk. Daar hoort ook een serieuze opleiding bij.”

Eigen initiatiefDaarom vindt Den Hollander het ook logisch dat ze er veel tijd in moet stoppen. “Zeker de kennisformulieren zorgen voor een vracht werk, maar dit mogen we gelukkig ook gewoon onder werktijd doen. Daarbij komt dat studie en toetsing nu mijn eigen verantwoordelijkheid zijn. Van mijn opleiders krijg ik natuurlijk wel feedback. Als iets niet goed is of ontbreekt, dan moet ik zelf terug de boeken in. Tussendoor moet ik regelmatig laten zien dat ik met de stof bezig ben en ik moet zelf initiatief tonen als ik meen klaar te zijn voor een toetsing.”

Korte PraktijkbeoordelingenDeze beoordelingen heten KPB’s, korte praktijk beoordelingen. Hierin komt alles samen, zowel de opgedane kennis als de technische vaardigheden, van het goed positioneren van de patiënt tot en met het nadenken over mogelijke

“Voorheen werkten we met zogenaamde leerdoelen,” beschrijft De Boer de oude situatie. “Studenten moesten duidelijk maken wat ze wilden leren. Wat we echter merkten was dat die leerdoelen een doel op zich werden. Het leerdoel werd belangrijker dan de lesstof zelf. Dat kon natuurlijk niet de bedoeling zijn. Dus gingen we op zoek naar wat anders.”Er werd een onderwijskundige ingeschakeld en in overleg met de staf werd gekozen voor een nieuwe onderwijsmethodiek. De Boer: “We toetsen nu aan de hand van leerkaarten en kennisformulieren. Op die leerkaarten komen kenmerkende beroepssituaties terug, zoals het bestralen van de longen. Op de kennisformulieren moeten de studenten aangeven wat ze van een bepaald behandelproces weten. Heel concreet dus, transparant en ook direct toepasbaar in de klinische praktijk. Echt een volwassen opleiding.”

Strak geregeldAls eerstejaarsstudent behoort Den Hollander tot de eerste groep die met de leerkaarten en kennisformulieren te maken heeft. Ook zij ziet er vooral voordelen van: “De leerkaarten bieden veel meer structuur, het is lekker strak geregeld zo. Wat ik er vooral zo

onverwachte problemen of calamiteiten. “Vergelijk het met leren autorijden,” verduidelijkt De Boer. “Eerst krijg je de theorie en leer je schakelen op een parkeerterrein, op het rijexamen moet je laten zien dat je het ook op de weg kunt, in de praktijk dus.”Niet de student, maar de opleider zoekt dan de patiënt uit. “Dat is wel zo objectief,” lacht Den Hollander, “anders kies je natuurlijk een patiënt uit die je al kent. Je erdoorheen bluffen is er niet bij, je moet werkelijk laten zien wat je weet en kunt.”

EnthousiastVolgens De Boer zijn ook de opleiders hier heel enthousiast over. “Vooral de transparantie en de toetsbaarheid worden door hen gewaardeerd. Niet alleen studenten, ook de huidige laboranten moeten hun kennis en kunde steeds opnieuw bewijzen, ook als ze allang gediplomeerd zijn. Het is ons doel dat alle collega’s op een vergelijkbaar hoog niveau binnen een proces kunnen werken. Daarbij hoor ik van de werkvloer dat iedereen elkaar voortdurend scherp houdt. Ook als dat helemaal niet nodig is, stellen collega’s en studenten elkaar vragen. Ja, kennis delen is hier heel gewoon.”

18

HOOFDSTUK 6ONDERZOEK EN INNOVATIE

MR-CATRuim honderd jaar geleden al werd in het Antoni van Leeuwenhoek onderzoek gecombineerd met klinische zorg. Een eeuw later is dat niet anders: op weinig an-dere plekken staan onderzoek en innovatie zo centraal als hier. Ook op het gebied van de radiotherapie wordt voortdurend naar een betere behandeling gezocht voor de patiënt. Een mooi voorbeeld hiervan is de ontwikke-ling van de MR-CAT, samen met Philips. Klinisch fysi-cus Marloes Frantzen-Steneker vertelt welke voordelen deze MR-techniek heeft op het voorbereiden van een bestralingsplan voor prostaatpatiënten.

Voorafgaand aan de meeste bestra-lingen wordt van de patiënt een scan gemaakt. De meest gebruikte zijn de CT-scan, waarbij CT staat voor Computed Tomography, en de MRI, Magnetic Resonance Imaging. In tegenstelling tot CT heeft MRI excellent zacht-weefselcontrast, waardoor vet, spieren, maar ook tumoren goed zichtbaar gemaakt kunnen worden.“Hiermee is de MRI uitermate geschikt voor het intekenen van tumoren,” legt Frantzen-Steneker uit, “en voor het intekenen van de risico-organen, voorafgaand aan de bestraling. Deze risico-organen en het gezonde weefsel om de tumor heen wil je bij de bestraling immers zoveel mogelijk sparen. Vooral bij lastig in te tekenen tumoren, zoals prostaattumoren, is de MRI-scan een uitstekend hulpmiddel.”

BestralingsplanToch heeft de MRI-scan volgens Frantzen-Steneker ook een nadeel. “De MRI geeft geen informatie over de elektronendichtheid in het weefsel. Juist deze informatie heb je nodig bij het berekenen van een bestralingsplan. De CT geeft deze informatie wel. Het is nu gebruikelijk dat iedere patiënt zowel een CT- als een MRI-scan krijgt, die naderhand met software over elkaar heen gelegd worden.”Vaak zitten er kleine of zelfs grote verschillen tussen de beide scans, bijvoorbeeld in de blaasinhoud. “Dat komt doordat er tijd tussen de beide afspraken zit en de patiënt opnieuw op de tafel gepositioneerd moet

19

worden. Bovendien kost het maken van een extra scan veel extra werk en tijd.”

Nieuw productSamen met Philips wordt in het Antoni van Leeuwen hoek een nieuw product ontwikkeld en getest: de MR-CAT. De MR-CAT is een extra MRI-sequentie, die aan de gebruikelijke MRI-afspraak wordt toegevoegd en die vergelijkbare informatie als een CT oplevert. Dit kost maar enkele minuten extra. De radiotherapeut kan zoals gebrui-kelijk op de MRI precies zien waar de tumor zit en bepalen hoe de bestraling ingesteld moet worden. De dosisberekening kan nu direct op de MR-CAT worden uitgevoerd,

zonder de extra registratiestap. De patiënt hoeft zo maar één keer voor een scan te komen; de gehele radio-therapie kan voorbereid worden op de MRI-scans.” Dit heet een MR-only workflow.

Testfase“Nog voordat het product te koop is, kunnen wij er al mee werken,” vertelt Frantzen-Steneker enthou-siast. “Voorlopig zijn we nog in de testfase, maar in het najaar van 2016 verwachten we dat de eerste patiënten met een MR-only workflow te kunnen behandelen. Dat zullen vooral patiënten zijn met prostaatkanker, in een later stadium misschien ook wel patiënten met andere tumoren in het bekkengebied.”

EPID-dosimetrieOmdat in de MR-only workflow de bestralingsdosis gebaseerd is op de nauwkeurigheid in de MR-CAT, is het van belang een controle op de dosisafgifte te doen. “We zijn in staat om die dosis ook achteraf te controleren. Dit noemen we EPID-dosimetrie. Na afloop van de bestraling kunnen we berekenen of de ingeplande dosis overeenkomt met de daadwerkelijk gegeven dosis straling. Dat is heel belangrijk, want uiteindelijk wil je wel zeker weten dat de tumor niet te weinig straling heeft gekregen en zeker ook niet te veel. De veiligheid voor de patiënt staat natuurlijk voorop.”

Preklinisch onderzoekHet is de kunst om onderzoeksresultaten uit het labora-torium te kunnen vertalen naar betere behandelingen in het ziekenhuis en om in het laboratorium antwoor-den te vinden op vragen die in de kliniek niet kunnen worden beantwoord. Translationeel onderzoek heet dit. Gerben Borst is niet alleen radiotherapeut in het ziekenhuis, maar ook onderzoeker. Zijn doel is het ont-wikkelen van betere bestralingsstrategieën.

“We willen begrijpen hoe we tumoren slimmer kunnen bestralen.” Dat is volgens arts-onderzoeker Borst de belangrijkste drijfveer achter zijn onderzoek. “Hoe een tumor reageert hangt van heel veel verschillende factoren af. Denk bijvoorbeeld aan de plaats van de tumor, zijn genetische eigenschappen en het vermogen van de tumor om zich aan te passen of bestralingsschade te repareren.

Waar wij dus naar op zoek zijn is een slimme manier om factoren voor, tijdens of na de bestraling aan te pakken, zodat de bestralingsrespons specifiek in de tumor beter wordt, met andere woorden, beter aanslaat.”

Gerichte medicamentenEen manier om de bestraling beter te laten slagen is het geven van één of meerdere gerichte

medicamenten, zogenaamde targeted agents, die aangrijpen op genoemde factoren. Borst: “Het mag duidelijk zijn dat het dan belangrijk is om te weten wat er in de tumor gebeurt, zodat je het juiste middel op het juiste moment geeft. Hiervoor is het nodig om de tumor op verschillende momenten op verschillende manieren te analyseren. Het is onmogelijk om dit in de kliniek met individuele patiënten volledig te onderzoeken.”Om die reden wordt in het Antoni van Leeuwenhoek veel preklinisch onderzoek gedaan. “Dit doen wij onder meer met muismodellen. We hebben hiervoor een speciaal bestralingstoestel waarop wij tumoren goed en reproduceerbaar kunnen bestralen; vergelijkbare resultaten zijn immers essentieel voor het onderzoek.”

20

Op celniveauOp deze manier kunnen Borst en zijn collega’s de factoren op meerdere tijdstippen tijdens de bestraling bekijken. “Na afloop van de bestraling kunnen we de tumoren er bijvoorbeeld uithalen om op celniveau te zien of en zo ja, waarom een cel de bestraling overleeft. Daarmee kunnen we dan een andere strategie bedenken. Denk aan het

geven van een middel dat specifiek aangrijpt op een mechanisme dat belangrijk is voor de overleving.”Het Antoni van Leeuwenhoek bezit eveneens een speciale MRI- en een PET-CT-scan om deze kennis te vertalen in beeldvormingsmethoden, die volgens Borst ook bij patiënten kunnen worden toegepast. “Zo kunnen we dus op allerlei niveaus

en in alle stadia volgen wat er in de tumor gebeurt, op een klinisch relevante manier.”

Veel tijdDergelijk onderzoek is nog niet heel lang mogelijk, vertelt Borst. “We komen nu in een fase dat we verwachten echt antwoorden te kunnen geven op vragen die in de kliniek al jaren gesteld worden.” Hij benadrukt dat het doen van preklinisch onderzoek wellicht eenvoudiger klinkt dan het is. “Er zijn veel complicerende factoren. Een volledig experiment kan gemakkelijk maanden in beslag nemen, zonder dat je vooraf weet hoeveel kennis dit je gaat opleveren.”Om die reden is het belangrijk dat onderzoeksvraag en experiment goed doordacht zijn. Bovendien betekent de vondst van een nieuwe strategie nog niet dat deze meteen in de kliniek kan worden geïntroduceerd. “Die processen verlopen heel zorgvuldig en over verschillende schijven, om de kans van slagen zo groot mogelijk te maken. Helaas kosten deze stappen ook weer veel tijd en energie, al heb ik dat natuurlijk graag voor de patiënten over.”

SamenwerkingVoor het doen van goed (pre)klinisch onderzoek werken Borst en zijn collega’s met veel andere teams samen, uit allerlei disciplines. “Zelf werk ik niet alleen in het lab, als radiotherapeut behandel ik ook patiënten. Ik weet daardoor goed op welke vragen we in het ziekenhuis graag een antwoord zien en hoe we dat met preklinisch, dan wel klinisch onderzoek moeten aanpakken. Die combinatie van wetenschap en zorg motiveert mij enorm: ik weet waar ik het voor doe, hoe belangrijk het is dat we die antwoorden vinden.”

21

22

Profiel van het cluster RadiotherapieHet cluster Radiotherapie is onderverdeeld in vier afdelingen. Deze zijn opgebouwd uit de primaire disciplines: de Medische afdeling, de afdeling Klinische Fysica en Instrumentatie, de Paramedische afdeling en de Research afdeling.

HOOFDSTUK 7KERNGEGEVENS CLUSTER RADIOTHERAPIE

Beleidsorganen Cluster Bestuur (CB)Het Cluster Bestuur bestaat uit de clusterleiding (Medisch Clusterhoofd en Manager Zorg en Bedrijfsvoering), afdelingshoofden en een vertegenwoordiger van het Clusterteam Research. In het Cluster Bestuur wordt maandelijks het beleid van het cluster besproken en bepaald.De Clusterleiding rapporteert namens het Cluster Bestuur rechtstreeks aan de leden van de Raad van Bestuur. Het Cluster Bestuur wordt ondersteund door het staf secretariaat.

Kerntaken van het CB ≈eindverantwoordelijk voor de beleid- en

begrotingscyclus≈eindverantwoordelijk voor het behalen van

productieafspraken ≈toezien op wettelijke kaders, indicatoren vanuit

overheden en Inspectie.

Clusterteam Patiëntenzorg (CPZ)Afstemming over de patiëntenzorg vindt plaats in het Clusterteam Patiëntenzorg. Deelnemers aan dit overleg zijn het Medisch vakgroephoofd, Manager Zorg en Bedrijfsvoering, Hoofd Afdeling Klinische

Sectieleider sectie IX research

Prof. dr M. Verheij

Medisch vakgroephoofdDr. F. Pos

Afdelingshoofd van de paramedische afdeling

Dhr. H. Opdam

Medisch fysisch vakgroephoofd

Mw. dr. ir. C. van Vliet-Vroegindeweij

Medisch Clusterhoofd Prof. dr. M.Verheij

Manager Zorg en Bedrijfsvoering

Mw. drs. S. Timmermans

23

Fysica en Instrumentatie en het Afdelingshoofd van de Paramedische Afdeling. Het CPZ adviseert de clusterleiding over de concrete invulling van de beleidsbepaling van de patiëntenzorg.

Kerntaken van het CPZ≈verantwoordelijk voor de kwaliteit van de

geleverde zorg≈verantwoordelijk voor alle logistieke processen

rondom de patiënt≈stimuleert nieuwe ontwikkelingen en is verant-

woordelijk voor implementatie.

Clusterteam Research (CR)Het Clusterteam Research bestaat uit het Medisch Clusterhoofd, de sectieleider Research, groepsleiders en een deel van de projectleiders.

Kerntaken van de CR≈verantwoordelijk voor het vormgeven aan,

beoordeling en uitvoering van het wetenschappelijk programma van de afdeling en de overige wetenschappelijke activiteiten van het cluster

≈stimuleert en geeft richting aan nieuwe research projecten

≈verantwoordelijk voor een optimale besteding van de voor het wetenschappelijk onderzoek beschikbare gelden en andere activiteiten.

Patiënttevredenheid 2015Via een mini-enquête worden continu de ervaringen van onze patiënten gemeten, wat betreft de door het cluster aangeboden radiotherapeutische zorg. De score in 2015 voor de algemene tevredenheid kwam voor locatie Amsterdam uit op 8,9. Voor locatie neven-vestiging Hoofddorp was de score 9,1. Scores om trots op te zijn.Diverse verbeterpunten, zijn of worden opgepakt en uitgevoerd. In Hoofddorp zijn spiegels in de kleed-ruimtes opgehangen en wordt een koffieautomaat geplaatst in de centrale wachtruimte. In Amsterdam is een abonnement aangeschaft voor recente tijdschriften in de wachtkamers. Een project voor meer licht in, en een fraaiere aankleding van de kleedkamers bij de toestellen in Amsterdam loopt. Voor beide locaties zal meer rekening gehouden worden met voorkeuren van patiënten voor bepaalde afspraaktijdstippen.

Productiecijfers 2015

Realisatie 2015

Teletherapie

A0 205

A1 1.796

A2 245

A3 0

A4 1.798

A5 542

A6 486

A7 362

A8 201

totaal 5.635

Brachytherapie

B1 5

B2 0

B3 45

B4 53

B5 58

totaal 161

Aantallen (personeel in loondienst, incl stagiars)

Aantal medewerkers per 31 december 2015

348 personen

Aantal fte’s 268 fte

Aantal man/vrouw 126 mannen en 222 vrouwen

Aantal fulltime/parttime

186 fulltime en 162 parttime

Personeel 2015

24

25

Prof.dr.M. Verheij (hoofd cluster radiotherapie)≈Bijzonder hoogleraar Vrije Universiteit Amsterdam≈Voorzitter NVRO≈Secretaris SONCOS≈Bestuurslid Landelijk Platform Protonen Therapie,

NVRO≈Lid Commissie voor Beroepsaangelegenheden,

NVRO≈Lid Commissie Bijzondere Bestralingstechnieken,

NVRO≈Nederlandse Vertegenwoordiger UEMS, Section and

Board of Radiotherapy≈Lid NFU project groep Oncologische Zorg≈Lid IKNL werkgroep Gastro-Intestinale Tumoren≈Lid Bestuurlijk Overlegorgaan van de Federatie van

Medisch Specialisten≈Lid NOCI Executive Committee EORTC≈Lid Scientific Audit Committee EORTC≈Lid ESMO Faculty for Principles of Clinical Trials and

Systemic Therapy≈Lid Fellowship Committee UICC≈Lid Wetenschappelijke Commissies ESTRO, ECCO,

ICTR≈Lid Scientific Board Onco Update Europe≈Lid Scientific Advisory Board, Gray Institute,

University of Oxford≈Lid External Scientific Advisory Board, CCC

Tübingen≈Lid Site visit committee AERES/INSERM, Institut

Gustave Roussy≈Lid Scientific Advisory Board INSERM Nantes ≈Sectieredacteur Nederlands Tijdschrift voor

Geneeskunde≈Lid Redactieraad Nederlands Tijdschrift voor

Oncologie≈Voorzitter Wetenschappelijke Adviesraad

Oncologie Up-to-date≈Lid Redactieraad Radiotherapy & Oncology≈Lid Redactieraad Radiation Oncology≈Lid Redactieraad Frontiers in Pharmacotherapy

of Neoplastic Diseases≈Lid Raad van Advies Elekta≈Lid Raad van Advies SPKS≈Lid Pfizer Gastric Cancer Advisory Board

Mw. Dr. B.M.P. Aleman≈Lid LPRGE (Landelijk Platform Radiotherapie voor

Gastroenterologische tumoren)≈Lid IKNL werkgroep Gastro-Intestinale Tumoren≈Lid redactieraad Oncologie Up-to-date≈Lid Executive Committee EORTC Lymphoma Group

Dr. A. Al-Mamgani≈Lid LPRHHT (Landelijk Platform Radiotherapie

Hoofdhasltumoren) ≈Lid LPDWHHT (Landelijk Platform Diffusion-

weighted MRI Hoofdhasltumoren) ≈Lid LPRO (Landelijk Platform Radiotherapie

bij Ouderen) ≈Lid LPRT (Landelijk Platform Protonen Therapie)

Mw. Dr. J.S.A. Belderbos≈Bestuur DLCA Dutch Lung Cancer Audit≈Chair Dutch Lung Radiotherapy Audit (DLRA)≈Chair LPRL (Landelijk Platform voor Radiotherapie

bij Longtumoren) (since 2011)≈Chair Evaluatie Richtlijnen NSCLC IKNL≈Chair Werkgroep Revisie Richtlijn NSCLC (since 2013)≈Teacher NVALT classes: “Wengen op de Wadden”≈Member Dutch Lung Cancer Research Group

(DLCRG ≈Commissie NVALT: Werkgroep Richtlijn SCLC

(2008-2011) ≈Raad van advies patiënten vereniging Longkanker

Nederland≈Raad van Advies Continuüm Longoncologie≈Member of the Abstract Reviewing Committee

ESTRO 35≈Invited speaker ECC 2015, ELCC 2015, ESTRO 35,

ELCC 2016≈MR LINAC Lung disease site group≈Teacher ESMO/ESTRO masterclass in radiation

oncology≈ELEKTA lung consortium member≈EU project: Adaptive and innovative Radiation

Treatment FOR improving Cancer treatment outcomE.

Mw. C.W.M. Bloemers≈LPRGT-vertegenwoordiger in CRGO (Commissie

Richtlijnen Gynaecologische Oncologie) onderdeel van de WOG (Werkgroep Oncologische Gynaecologie)

≈Vertegenwoordiger radiotherapie voor de IKA region in De Dutch Gynaecological Oncology Group (DGOG)

Dr. G.R. Borst≈ESTRO committee (yESTRO)

Externe bestuurlijke werkzaamheden

26

Mw. Dr P.H.M. Elkhuizen≈Lid CBO- richtlijncommisie mammacarcinoom≈Lid LPRM (Landelijk Platform Radiotherapie voor

Mammacarcinomen)≈Lid Neoadjuvant werkgroep BOOG

Mw. Y.G. van der Geld≈Lid van het Landelijk Platform Palliatie en

Radiotherapie≈Lid van PAZORI landelijk platform voor palliatieve

zorg richtlijnen≈Lid van projectgroep voor de nieuw op te richten

richtlijn kanker en werk

Dr. R.L.M. Haas ≈Lid Plenaire Visitatie commissie van het Concilium

Radiotherapeuticum NVRO≈Lid van de Nederlandse Weke Delen Werkgroep≈Lid Werkgroep Sarcomen IKNL≈Voorzitter Landelijk Platform Radiotherapie bij

Sarcomen≈Lid Medische Adviesraad Sarcoma NL ≈Lid van de Board of Directors van de Connective

Tissues Oncology Society CTOS≈Voorzitter Local Treatment Subcommittee van de

EORTC Soft Tissue and Bone Sarcoma Group ≈Faculty Member van het ESMO initiated World

Sarcoma Network ≈Lid SPAEN (Sarcoma Patients Euronet) Medical

Advisory Board.≈Lid SPAEN International Certification for Centers of

Excellence Board≈Voorzitter Transatlantic Target Volume Delineation

Task Force of the EORTC-STBSG and CTOS ≈Lymphoma Field Expert ≈Lid Editorial Board of Case Reports in Pathology≈Lid Editorial Board of New Journal of Science≈Lid Editorial Board of Sarcoma Research

International≈Lid Editorial Board of Cancer Prevention & Current

Research≈Lid International Advisory Board of the

International Journal of Radiation, Oncology, Biology & Physics

Dr. E.P.M. Jansen≈Bestuurslid van de Dutch Gastric Cancer Group≈Lid multidisciplinaire expertgroep Slokdarm-,

cardia- en maagcarcinoom van het IKNL.

Mw. O. Hamming≈Lid Richtlijn commissie merkelcel carcinoom≈Lid commissie NTCP/TCP modellen voor protonen

therapie≈Lid landelijk platform hoofd-hals tumoren≈Lid landelijk platform protonen therapie≈Lid Nederlandse werkgroep hoofd-hals tumoren≈Docent Elekta synergy workshop ≈Docent stralingshygiëne

J.L. Knegjens (opleider)≈Lid LPRL (Landelijk Platform Radiotherapie bij

Longtumoren)≈Lid IKNL werkgroep Long Tumoren ≈Lid EORTC Lung Cancer Group≈Docent InHolland ≈Docent Avans+≈Pacemakerwerkgroep; NVRO Richtlijncommissie

patiënten met ICD of pacemaker≈Proceswerkgroep Planning≈Voorzitter (RT) Tumorwerkgroep Thoraxoncologie

(TOGA)≈Stuurgroep ITZ≈Redactielid Antoni≈Regiegroep EPD≈Projectgroep Registratie Behandelingsresultaat RT≈Docent Vervolgopleiding Oncologie

Verpleegkundigen

Mw. H.M.U. Peulen≈Lid ELEKTA Lung Consortium ≈Lid EORTC Lung Cancer Group, official reviewer

of Lungtech trial 22113-08113 delineation and treatment planning

≈Lid LPRL (Landelijk Platform Radiotherapie bij Longtumoren)

≈Lid IKNL werkgroep Long Tumoren ≈Docent InHolland

Dr. F.J. Pos (medisch vakgroephoofd)≈Voorzitter LPRU (Landelijk Platform Radiotherapie

Urologische tumoren, NVRO)≈Bestuurslid DUOS (Stichting Dutch Uro-Oncology

Studygroup)≈Lid IKNL werkgroep Urologische Tumoren≈Lid EORTC-GU cancers group

27

28

Dr. L.M.F. Moonen≈Dialooggroep patiëntenparticipatie≈ODS urologie≈Klinische implementatiegroep Registratie

van behandeling

Mw. Dr. N.S. Russell≈Lid CBO richtlijnen commissie lymfoedeem en

lipoedeem.≈Stuurgroeplid HEBON (Hereditary Breast Ovarium

Carcinoom Onderzoek Nederland)≈LPRM commissie/ kamer Kwaliteit≈LPRM werkgroep protonen≈Docent InHolland ≈Docent Avans+≈Lid scientific committee European Breast Cancer

Conference 2016.≈Lid scientific committee European Radiation

Research Conference 2016≈Steering Committee SUPREMO Trial≈Trial Management group SUPREMO Trial≈Docent ESTRO ≈Lid Breast TSG MR linac consortium≈Chair Breast Working Party van de Radiation

Oncology Group.≈Steering committee lid Radiation Oncology Group.≈Steering committee lid Breast cancer Group.

Mw. Dr A.N. Scholten (opleider)≈Voorzitter accreditatiecommissie NVRO≈Lid CBO-richtlijncommisie mammacarcinoom≈Lid LPRM (Landelijk Platform Radiotherapie voor

Mammacarcinomen)≈Lid LPRS (Landelijk Platform Radiotherapie voor

Sarcomen)

Mw. Dr. B. van Triest≈Disease coördinator Rectum MR linac≈Lid van stuurgroep van tumorwerkgroep MDL AVL≈Lid van Protocol Toetsings Commissie NKI-AVL ≈Lid van werkgroep gemetastaseerd prostaatcar-

cinoom Dutch Urology Oncology Studygroup.≈Lid van Redactieraad Oncollectie≈Lid van MESC, medische educatie scientific

committee Janssen ≈Lid Landelijk platform Radiotherapie GT

(gynaecologie), NVRO≈Lid Landelijk platform Radiotherapie GE (GE),

NVRO≈Lid van IKNL werkgroep Urologische tumoren≈Lid van IKNL werkgroep gynaecologische tumoren

Mw. F.E.M. Voncken≈Bestuurslid IKNL werkgroep Gastro-Intestinale

Tumoren≈Lid LPRGE (Landelijk Platform Radiotherapie voor

Gastroenterologische tumoren)≈Lid Landelijk Platvorm Palliatie≈Docent Avans+≈Bestuurslid DUCA (Dutch Upper GI Cancer Audit)

Dhr. T.G. Wiersma≈Lid IKNL werkgroep Mammatumoren≈Lid Landelijk Platform Palliatie (had ik mij voor

opgegeven bij Floris ter vervanging van Ylanga)

Dr. E. Damen≈Bestuurslid LPRL (Landelijk Platform Radiotherapie

bij Longtumoren, NVRO)≈Gastdocent InHolland

Mw. Ir.M.N.J.Frantzen-Steneker≈Kwaliteitsvisiteur NVKF

Prof. dr. U.A. van der Heide (groepsleider)≈Cursusleider ESTRO cursus Advanced imaging for

physicist≈Physics chair annual CERRO meeting≈Lid scientific advisory group for Radiation Physics

ESTRO≈lid editorial board Radiotherapy and Oncology

Dr. J.B. van de Kamer≈Voorzitter Nederlandse Commissie

Stralingsdoismetrie (NCS)≈Lid NCS subcommissie TomoTherapy≈Lid NCS subcommissie Radiation Doses & Risk

Estimation for Medical Diagnostics and Research ≈Lid NCS subcommissie BT-TBI/TSI≈Lid platform “Stralingsbescherming in het

ziekenhuis” NCS≈Lid LPRHHT (Landelijk Platform

Radiotherapie voor hoofdhals tumoren)≈Lid bestuur Nederlandse Vereniging

Klinische Fysica (NVKF)≈Lid NVKF commissie stralingshygiëne≈Voorzitter NVKF commissie Europa≈Lid International Advisory Board tijdschrift Physics

in Medicine and Biology≈Gastdocent NVRO≈Gastdocent InHolland

29

Dr. F. Koetsveld≈LPPT, landelijk platform protonen therapie≈Lid Commissie Kwaliteit NVRO

Dr. ir. A. Mans≈Lid NVRO commissie kwaliteit≈Lid LPPR - Landelijk Platform Palliatie en

Radiotherapie≈Voorzitter NCS subcommissie VMAT QA

Mw. Dr. A.van Mourik≈Lid van LPRG (Landelijk Platform Richtlijnen GE

tumoren), Platform Stereotaxie Levermetastasen

Dr. P. Remeijer≈Lid NVRO sponsorcommissie≈Voorzitter NCS subcommissie Cone-beam CT

quality assurance≈Docent ESTRO

Dr. C.J.F. Schneider≈Lid Consilium OKF (Stichting Opleiding Klinische

Fysica)≈Bestuurslid NVKF Kring RKF (Radiotherapie

Klinische Fysica)≈Lid NVKF werkgroep Combo (Commissie

BeroepsOntwikkeling)

Dr.ir. F.W. Wittkämper≈Bestuurslid NCS≈Voorzitter NCS subcommissie Elektronen Audit≈Lid QA groep EORTC

Hr. H.G. Opdam (Hoofd Paramedici)≈Lid Landelijk overleg paramedische hoofden radio-

therapie≈Lid van de Stuurgroep Ortello

Mw. P.M.L. de Boer≈Lid van de Regionale Werkveldadviescommissie

van de MBRT/Gezondheid , Sport en Welzijn≈Lid van de examencommissie van het College

Zorg Opleidingen≈Lid van de projectgroep Ortello

Prof.dr. G.M.M. Bartelink≈Lid van European Academy of Cancer Sciences≈Lid Raad van Toezicht Maastro Clinic≈Lid van de adviesraad INCa ≈Supervisory board member Agendia N.V.≈Member of advisory board SIRIC Institut Curie ≈Member of scientific board Institut Gustave Roussy≈Member of the IMDC of the EORTC

Mw. M. Rossi≈Lid van de Commissie Buitenslands Gediplomeerden

Volksgezondheid (CBGV).≈Lid van de EORTC ROG RTT section board.

Hr. W. van der Kamp≈Docent Inholland MBRT

Mw. E. Lamers MSc≈Kenniskring lid Lectoraat Medische Technologische

Hogeschool Inholland

Mw. J.P. de Jong≈Lid van de projectgroep Ortello

Prof. dr. M.B. van Herk (senior groepsleider research)≈Technisch-wetenschappelijk leider Instituut Quantivision≈Workpackage leader CTMM AirForce≈Adviseur Skion-Later≈Deeltijdhoogleraar AMC (0 uren aanstelling)≈Workpackage leader CITE APTC≈Lid van organisatie comitee EPI - Electronic Portal

Imaging worhop≈Elekta Software Change Control Board≈Adviserende rol Elekta XVI and Portal dosimetry

products≈Docent InHolland≈Docent ESTRO≈Docent BIR≈Docent TU Delft≈Lid Wetenschappelijke Raad KWF≈Dr. J.J. Sonke (groepsleider research)≈Lid International Association for the Study of Lung

Cancer (IASLC) Advanced Radiation Technology Committee.

≈Lid internationale raad van advies Physics, Medicine and Biology

≈Associate editor Medical Physics.≈Docent ESTRO

Bijzondere gebeurtenissen

Uulke A. van der Heide:“Bijzonder hoogleraar Radiotherapie”

Per 1 augustus 2015 is dr. Uulke A. van der Heide aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) benoemd als bijzonder hoog leraar Radiotherapie, in het bijzonder beeldvormende technieken in de radiotherapie. Hiermee heeft de samenwerking tussen de afdelingen Radiotherapie van het LUMC en het Antoni van Leeuwenhoek een belangrijke impuls gekregen.

Harry Bartelink: “European Cancer Congress 2015”Tijdens het European Cancer Congress 2015 heeft Harry Bartelink een Lifetime Achievement Award uitgereikt gekregen. Harry Bartelink, tot 2007 medisch clusterhoofd van Radiotherapie, heeft verschillende (internationale) functies bekleed. De award is toegekend aan Harry voor zijn belangrijke bijdragen die hij heeft geleverd in het bestrijden van kanker.

Promotie Ingar Seemann: “ Radiation and anthracycline induced cardiovascular damage. Late side effects of thoracic cancer treatment”Het onderzoek van Seemann werd uitgevoerd onder supervisie van Dr. Fiona Stewart en richtte zich op de relatieve bijdrage van beschadigde kleine bloedvaten aan late hartschade na bestraling, al of niet gecombineerd met chemotherapie of tyrosine kinase remmers. Deze kennis geeft nieuwe inzichten in het onderliggend mechanisme van bestraling geïnduceerde hartschade en biedt aangrijpingspunten voor preventie of behandeling van deze late effecten.

Jasper Nijkamp: “Wetenschap meets pers”

Postdoc Jasper Nijkamp heeft op 12 juni 2015 tijdens Bessensap, het jaarlijkse ‘wetenschap meets pers’ evenement, het onderdeel met pitches door jonge researchers gewonnen. Jasper versloeg met zijn presentatie over de ‘operatie TomTom’ vijf andere deelnemers. Als prijs werd hij op 25 juni geïnterviewd in het radioprogramma De Kennis van Nu.

30

01 Adebahr S, Collette S, Shash E, Lambrecht M, Le Pechoux C, Faivre-Finn C, De Ruysscher D, Peulen H, Belderbos J, Dziadziuszko R, Fink C, Guckenberger M, Hurkmans C, Nestle U.≈Stereotactic body radiotherapy for central

lung tumours: Author reply. Br J Radiol. 2015;88:20150532

02 Adebahr S, Collette S, Shash E, Lambrecht M, Le Pechoux C, Faivre-Finn C, De Ruysscher D, Peulen H, Belderbos J, Dziadziuszko R, Fink C, Guckenberger M, Hurkmans C, Nestle U. ≈LungTech, an EORTC Phase II trial of stereo-

tactic body radiotherapy for centrally located lung tumours: a clinical perspective. Br J Radiol. 2015;88:20150036

03 Aleman BM, van Leeuwen FE. ≈Hypofractionated adjuvant radiotherapy for breast

cancer: no signs of increased risk of cardiotoxicity. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A8856

04 Aleman BM, Haas RL. ≈Changes in the radiation of patients with nodal

non-Hodgkin’s lymphomas. Ned J Hematology. 2015 (in press)

05 Al-Mamgani A, Kwa SL, Tans L, Moring M, Fransen D, Mehilal R, Verduijn GM, Baatenburg de Jong RJ, Heijmen BJ, Levendag PC. ≈Vocal Cord Irradiation: Image Guided Intensity

Modulated Hypofractionated Radiation Therapy for T1a Glottic Cancer: Early Clinical Results. Int J Radiat Oncol Biol Phy. 2015;93:337-43

06 Aluwini S, Pos F, Schimmel E. ≈Correction to Lancet Oncol 2015;16: 274.

The Lancet Oncol. 2015;16:e105

07 Aluwini S, Pos F, Schimmel E, van Lin E, Krol S, van der Toorn PP, de Jager H, Dirkx M, Alemayehu WG, Heijmen B, Incrocci L. ≈Hypofractionated versus conventionally fractio-

nated radiotherapy for patients with prostate cancer (HYPRO): acute toxicity results from a randomised non-inferiority phase III trial. The Lancet Oncol. 2015;16:274-83

08 Baas P, Fennell D, Kerr KM, Van Schil PE, Haas RL, Peters S; ≈ESMO Guidelines Committee. Malignant pleural

mesothelioma: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Onco. 2015;26 Suppl 5:v31-9

09 Baldini EH, Abrams RA, Bosch W, Roberge D, Haas RL, Catton CN, Indelicato DJ, Olsen JR, Deville C, Chen YL, Finkelstein SE, DeLaney TF, Wang D.≈Retroperitoneal Sarcoma Target Volume and Organ

at Risk Contour Delineation Agreement Among NRG Sarcoma Radiation Oncologists. Int J Radiat Oncol Biol Phy. 2015;92:1053-9

10 Baldini EH, Wang D, Haas RL, Catton CN, Indelicato DJ, Kirsch DG, Roberge D, Salerno K, Deville C, Guadagnolo BA, O’Sullivan B, Petersen IA, Le Pechoux C, Abrams RA, DeLaney TF.≈Treatment Guidelines for Preoperative Radiation

Therapy for Retroperitoneal Sarcoma: Preliminary Consensus of an International Expert Panel. Int J Radiat Oncol Biol Phy. 2015;92:602-12

Publicaties 2015

31

11 Bartelink H, Maingon P, Poortmans P, Weltens C, Fourquet A, Jager J, Schinagl D, Oei B, Rodenhuis C, Horiot JC, Struikmans H, Van Limbergen E, Kirova Y, Elkhuizen P, Bongartz R, Miralbell R, Morgan D, Dubois JB, Remouchamps V, Mirimanoff RO, Collette S, Collette L.≈European Organisation for Research and Treatment

of Cancer Radiation Oncology and Breast Cancer Groups. Whole-breast irradiation with or without a boost for patients treated with breast-conserving surgery for early breast cancer: 20-year follow-up of a randomised phase 3 trial. The Lancet Oncol. 2015;16:47-56

12 Bartelink H, Rutgers E, Wesseling J. ≈Cavity Shave Margins in Breast Cancer.

The N Engl J Med. 2015;373:2186-8

13 Belderbos J, Walraven I, van Diessen J, Verheij M, de Ruysscher D. ≈Radiotherapy dose and fractionation for stage III

NSCLC. The Lancet Oncol. 2015;16:e156-7

14 Belkacemi Y, Kaidar-Person O, Poortmans P, Ozsahin M, Valli MC, Russell N, Kunkler I, Hermans J, Kuten A, van Tienhoven G, Westenberg H; ≈Breast Working Party of the EORTC Radiation

Oncology Group (ROG). Patterns of practice of regional nodal irradiation in breast cancer: results of the European Organization for Research and Treatment of Cancer (EORTC) NOdal Radiotherapy (NORA) survey. Ann Onco. 2015;26:529-35

15 Bellera CA Penel N, Ouali M, Bonvalot S, Casali PG, Nielsen OS, Delannes M, Litière S, Bonnetain F, Dabakuyo TS, Benjamin RS, Blay JY, Bui BN, Collin F, Delaney TF, Duffaud F, Filleron T, Fiore M, Gelderblom H, George S, Grimer R, Grosclaude P, Gronchi A, Haas R, Hohenberger P, Issels R, Italiano A, Jooste V, Krarup-Hansen A, Le Péchoux C, Mussi C, Oberlin O, Patel S, Piperno-Neumann S, Raut C, Ray-Coquard I, Rutkowski P, Schuetze S, Sleijfer S, Stoeckle E, Van Glabbeke M, Woll P, Gourgou-Bourgade S, Mathoulin-Pélissier S. ≈Guidelines for time-to-event end point definitions

in sarcomas and gastrointestinal stromal tumors (GIST) trials: results of the DATECAN initiative (Definition for the Assessment of Time-to-event Endpoints in CANcer trials)†. Ann Oncol. 2015;26:865-72

16 Boekel NB Schaapveld M, Gietema JA, Russell NS, Poortmans P, Theuws JCM, Schinagl DAX, Rietveld DH, Versteegh MIM, Visser O, Rutgers EJT, Aleman BMP, van Leeuwen FE. ≈Cardiovascular disease in a large, population-based

cohort of breast cancer survivors. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2015 (in press)

17 Chen W, Sonke JJ, Stroom J, Bartelink H, Verheij M, Gilhuijs K. ≈The effect of age in breast conserving therapy: a

retrospective analysis on pathology and clinical outcome data. Radiother Oncol. 2015;114:314-21

18 Cordeiro Pedrosa LR, van Cappellen WA, Steurer B, Ciceri D, ten Hagen TL, Eggermont AM, Verheij M, Goñi FM, Koning GA, Contreras FX. ≈C8-glycosphingolipids preferentially insert into

tumor cell membranes and promote chemo-therapeutic drug uptake. Biochim Biophys Acta. 2015;1848:1656-70

32

19 Cordeiro Pedrosa LR, van Tellingen O, Soullié T, Seynhaeve AL, Eggermont AM, Ten Hagen TL, Verheij M, Koning GA. ≈Plasma membrane targeting by short chain sphin-

golipids inserted in liposomes improves anti-tumor activity of mitoxantrone in an orthotopic breast carcinoma xenograft model. Eur J Pharm Biopharm. 2015;94:207-19

20 Cutter DJ, Schaapveld M, Darby SC, Hauptmann M, van Nimwegen FA, Krol AD, Janus CP, van Leeuwen FE, Aleman BM. ≈Risk of valvular heart disease after treatment for

Hodgkin lymphoma. J Natl Cancer Inst. 2015;107

21 De Boer J, Wolf AL, Szeto YZ, van Herk M, Sonke JJ. ≈Dynamic collimator angle adjustments during

volumetric modulated arc therapy to account for prostate rotations. Int J Radiat Oncol Biol Phy. 2015;91:1009-16

22 De Jong MC, Ten Hoeve JJ, Grénman R, Wessels LF, Kerkhoven R, Te Riele H, van den Brekel MW, Verheij M, Begg AC. ≈Pretreatment microRNA Expression Impacting on

Epithelial-to-Mesenchymal Transition Predicts Intrinsic Radiosensitivity in Head and Neck Cancer Cell Lines and Patients. Clin Cancer Res. 2015 (in press)

23 Dekker N, van ‘t Veer MB, Aleman BM, van Leeuwen FE, Raemaekers JM. ≈The BETER survivorship care initiative for Hodgkin

lymphoma; tailored survivorship care for late effects of treatment. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A9269.

24 Dickie CI Haas R, O’Sullivan B. ≈Adjuvant radiation for soft tissue sarcomas.

Am Soc Clin Oncol Educ Book. 2015;35:634-42

25 Early Breast Cancer Trialists’ Collaborative Group (EBCTCG), Coleman R, Powles T, Paterson A, Gnant M, Anderson S, Diel I, Gralow J, von Minckwitz G, Moebus V, Bergh J, Pritchard KI, Bliss J, Cameron D, Evans V, Pan H, Peto R, Bradley R, Gray R. ≈Adjuvant bisphosphonate treatment in early breast

cancer: meta-analyses of individual patient data from randomised trials. Lancet. 2015;386:1353-61

26 Early Breast Cancer Trialists’ Collaborative Group (EBCTCG), Dowsett M, Forbes JF, Bradley R, Ingle J, Aihara T, Bliss J, Boccardo F, Coates A, Coombes RC, Cuzick J, Dubsky P, Gnant M, Kaufmann M, Kilburn L, Perrone F, Rea D, Thürlimann B, van de Velde C, Pan H, Peto R, Davies C, Gray R. ≈Aromatase inhibitors versus tamoxifen in early

breast cancer: patient-level meta-analysis of the randomised trials. Lancet. 2015;386:1341-52

27 Feilchenfeldt J, Varga Z, Siano M, Grabsch HI, Held U, Schuknecht B, Trip A, Hamaguchi T, Gut P, Balague O, Khanfir K, Diebold J, Jochum W, Shoji H, Kushima R, Wagner D, Shimada Y, Cats A, Knuth A, Moch H, Aebi S, Hofer S. ≈Brain metastases in gastro-oesophageal adeno-

carcinoma: insights into the role of the human epidermal growth factor receptor 2 (HER2). Br J Cancer. 2015;113:716-21

28 Fontanarosa D, Witte M, Meijer G, Shakirin G, Steenhuijsen J, Schuring D, van Herk M, Lambin P.≈Probabilistic evaluation of target dose deterioration

in dose painting by numbers for stage II/III lung cancer. Pract Radiat Oncol. 2015;5:e375-82

33

34

29 Gourgou-Bourgade S, Cameron D, Poortmans P, Asselain B, Azria D, Cardoso F, A’Hern R, Bliss J, Bogaerts J, Bonnefoi H, Brain E, Cardoso MJ, Chibaudel B, Coleman R, Cufer T, Dal Lago L, Dalenc F, De Azambuja E, Debled M, Delaloge S, Filleron T, Gligorov J, Gutowski M, Jacot W, Kirkove C, MacGrogan G, Michiels S, Negreiros I, Offersen BV, Penault Llorca F, Pruneri G, Roche H, Russell NS, Schmitt F, Servent V, Thürlimann B, Untch M, van der Hage JA, van Tienhoven G, Wildiers H, Yarnold J, Bonnetain F, Mathoulin-Pélissier S, Bellera C, Dabakuyo-Yonli TS. ≈Guidelines for time-to-event end point definitions

in breast cancer trials: results of the DATECAN initiative (Definition for the Assessment of Time-to-event Endpoints in CANcer trials). Ann Oncol. 2015 (in press)

30 Gronchi A Strauss D, Miceli R, Bonvalot S, Swallow CJ, Hohenberger P, Van Coevorden F, Rutkowski P, Callegaro D, Hayes AJ, Honoré C, Fairweather M, Cannell A, Jakob J, Haas RL, Szacht M, Fiore M, Casali PG, Pollock RE and Raut CP.≈Variability in patterns of recurrence after resection

of Primary Retroperitoneal Sarcoma (RPS): a report on 1007 patients from the multi-institutional collaborative Transatlantic RPS Working Group. Ann Surg. 2015 (in press)

31 Haas RL, Gelderblom H, Sleijfer S, van Boven HH, Scholten A, Dewit L, Borst G, van der Hage J, Kerst JM, Nout RA, Hartgrink HH, de Pree I, Verhoef C, Steeghs N, van Coevorden F. ≈A phase I study on the combination of neoadjuvant

radiotherapy plus pazopanib in patients with locally advanced soft tissue sarcoma of the extremities. Acta Oncol. 2015;54:1195-201

32 Haas RL, Baas P. ≈Hemithoracic radiation therapy after extrapleural

pneumonectomy for malignant pleural mesothe-lioma; applicable to all and by all? J Med Imaging Radiat Oncol. 2015;59:353-5

33 Haas RLM Scholten A, Kerst JM, van der Hage J, van Coevorden F, Steeghs N. ≈Prolonged local control by radiotherapy and chemo-

therapy without surgery in a myxoid liposarcoma patient. Sarcoma Res Int. 2015;2:1-3

34 Hauptmann M, Fossa SD, Stovall M, van Leeuwen FE, Johannesen TB, Rajaraman P, Gilbert ES, Smith SA, Weathers RE, Aleman BM, Andersson M, Curtis RE, Dores GM, Fraumeni JF, Hall P, Holowaty EJ, Joensuu H, Kaijser M, Kleinerman RA, Langmark F, Lynch CF, Pukkala E, Storm HH, Vaalavirta L, van den Belt-Dusebout AW, Travis LB, Morton LM. ≈Increased stomach cancer risk following radio-

therapy for testicular cancer. Br J Cancer. 2015;112:44-51

35 Heukelom J, Lopez-Yurda M, Balm AJ, Wijers OB, Buter J, Gregor T, Wiggenraad R, de Boer JP, Tan IB, Verheij M, Sonke JJ, Rasch CR. ≈Late follow-up of the randomized radiation and

concomitant high-dose intra-arterial or intravenous cisplatin (RADPLAT) trial for advanced head and neck cancer. Head Neck. 2015 (in press)

36 Hodzic J, Dingjan I, Maas MJ, van der Meulen-Muileman IH, de Menezes RX, Heukelom S, Verheij M, Gerritsen WR, Geldof AA, van Triest B, van Beusechem VW. ≈A cell-based high-throughput screening assay

for radiation susceptibility using automated cell counting. Radiat Oncol. 2015;10:55

37 Hollmann BG, van Triest B, Ghobadi G, Groenendaal G, de Jong J, van der Poel HG, van der Heide UA. ≈Gross tumor volume and clinical target volume in

prostate cancer: How do satellites relate to the index lesion. Radiother Oncol. 2015;115:96-100

35

38 Jacobi I, Navran A, van der Molen L, Heemsbergen WD, Hilgers FJ, van den Brekel MW.≈Radiation dose to the tongue and velopharynx

predicts acoustic-articulatory changes after chemo-IMRT treatment for advanced head and neck cancer. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2015 (in press)

39 Janssen NN, Nijkamp J, Alderliesten T, Loo CE, Rutgers EJ, Sonke JJ, Vrancken Peeters MT.≈Radioactive seed localization in breast cancer

treatment. Br J Surg. 2015 (in press)

40 Kager PM, van Weerdenburg SC, van Kranen SR, van Beek S, Lamers-Kuijper EA, Heemsbergen WD, Hamming-Vrieze O, Remeijer P.≈ Geometric changes of parotid glands caused by

hydration during chemoradiotherapy. Radiat Oncol. 2015;10:246

41 Kasper B, Baumgarten C, Bonvalot S, Haas RL, Haller F, Hohenberger P, Moreau G, van der Graaf WTA. ≈Management of sporadic desmoid-type

fibromatosis: a European consensus approach based on patients’ and professionals’ expertise – a European Organisation for Research and Treatment of Cancer / Soft Tissue and Bone Sarcoma Group (STBSG) and Sarcoma Patients Euronet (SPAEN) initiative. Eur J Cancer. 2015;51:127-36

42 Konert T, Vogel W, MacManus MP, Nestle U, Belderbos J, Grégoire V, Thorwarth D, Fidarova E, Paez D, Chiti A, Hanna GG. ≈PET/CT imaging for target volume delineation in

curative intent radiotherapy of non-small cell lung cancer: IAEA consensus report 2014. Radiother Oncol. 2015;116:27-34

43 Korhonen J, Kapanen M, Sonke JJ, Wee L, Salli E, Keyriläinen J, Seppälä T, Tenhunen M. ≈Feasibility of MRI-based reference images for

image-guided radiotherapy of the pelvis with either cone-beam computed tomography or planar locali-zation images. Acta oncologica. 2015;54:889-95

44 Kraaijenga SA, Oskam IM, van der Molen L, Hamming-Vrieze O, Hilgers FJM, van den Brekel MWM. ≈Evaluation of long term (10-years+) dysphagia and

trismus in patients treated with concurrent chemo-radiotherapy for advanced head and neck cancer. Oral Oncol. 2015; 51:787-94

45 Kraaijenga SA, van der Molen L, Jacobi I, Hamming-Vrieze O, Hilgers FJM, van den Brekel MWM. ≈Prospective clinical study on long-term swallowing

function and voice quality in advanced head and neck cancer patients treated with concurrent chemo-radiotherapy and preventive swallowing exercises. Eur Arch Otorhinolaryngol. 2015;272:3521-31

46 Kreuzer M, Auvinen A, Cardis E, Hall J, Jourdain JR, Laurier D, Little MP, Peters A, Raj K, Russell NS, Tapio S, Zhang W, Gomolka M. ≈Low-dose ionising radiation and cardiovascular

diseases--Strategies for molecular epidemiolo-gical studies in Europe. Mutat Res Rev Mutat Res. 2015;764:90-100

47 Kruis MF, van de Kamer JB, Vogel WV, Belderbos JS, Sonke JJ, van Herk M. ≈Clinical evaluation of respiration-induced

attenuation uncertainties in pulmonary 3D PET/CT. EJNMMI physics. 2015;2:4

48 Kuijpers AM, Aalbers AG, Nienhuijs SW, de Hingh IH, Wiezer MJ, van Ramshorst B, van Ginkel RJ, Havenga K, Heemsbergen WD, Hauptmann M, Verwaal VJ. ≈Implementation of a standardized HIPEC protocol

improves outcome for peritoneal malignancy. World J Surg. 2015;39:453-60

49 Kwa SL, Al-Mamgani A, Osman SO, Gangsaas A, Levendag PC, Heijmen BJ. ≈Inter- and Intrafraction Target Motion in Highly

Focused Single Vocal Cord Irradiation of T1a Larynx Cancer Patients. Int J Radiat Oncol Biol Phy. 2015;93:190-5

50 Kwint M, van den Heuvel M, Snijders D, Monkhorst K, Belderbos J. ≈Spontaneous Regression of Large Cell Carcinoma of

the Lung, a Case Report. OMICS J Radiol. 2015 (in press)

51 Lambrecht M, Melidis C, Sonke J-J, Adebahr S, Boellaard R, Verheij M, Guckenberger M, Nestle U, Hurkmans C. ≈Lungtech, a phase II EORTC trial of SBRT for

centrally located lung tumours ? a clinical physics perspective. Radiat Oncol. 2015 (in press)

52 Leeksma OC, Haas RL, Hofman FN, Hulsebos TJ, van Os TA, de la Riviere AB. ≈Synchronous Hodgkin’s lymphoma and schwan-

nomas mimicking refractory Hodgkin’s lymphoma. Ann Hematol 2015;94:1593-5

53 Levy A, Guckenberger M, Hurkmans C, Nestle U, Belderbos J, De Ruysscher D, Faivre-Finn C, Le Péchoux C. ≈SBRT Dose and Survival in Non-Small Cell Lung

Cancer: In Regard to Koshy et al. Int J Radiat Oncol Biol Phy. 2015;92:945-6

54 Lodder WL, Vogel WV, Lange CA, Hamming-Vrieze O, van Velthuysen ML, Pameijer FA, Balm AJ, van den Brekel MW. ≈Detection of extranodal spread in head and

neck cancer with [18F]FDG PET and MRI: improved accuracy? Q J Nucl Med Mol Imaging. 2015;59:327-35

55 Meattini I, Boersma L, Livi L, Kirkove C, Gabryś D, Somaiah N, Remouchamps V, Elkhuizen PH, Kirova Y, Rivera S. ≈In Regard to Vaidya et al. Int J Radiat Oncol Biol

Phy. 2015;92:960-1

56 Meulendijks D, Tomasoa NB, Dewit L, Smits PH, Bakker R, van Velthuysen ML, Rosenberg EH, Beijnen JH, Schellens JH, Cats A. ≈HPV-negative squamous cell carcinoma of the anal

canal is unresponsive to standard treatment and frequently carries disruptive mutations in TP53. Br J Cancer. 2015;112:1358-66

57 Mijnheer BJ, Gonzalez P, Olaciregui-Ruiz I, Rozendaal RA, van Herk M, Mans A. ≈Overview of 3-year experience with large-scale

electronic portal imaging device-based 3-dimen-sional transit dosimetry. Pract Radiat Oncol. 2015;5:e679-87

58 Nestle U, Belderbos J. ≈Rebuttal from Dr Nestle and Dr Belderbos. Transl

Lung Cancer Res. 2015;4:629

59 Nestle U, Belderbos J. ≈Cons: should a medically inoperable patient with a

T2N0M0 non-small cell lung cancer central in the lung hilus be treated using stereotactic body radio-therapy? Transl Lung Cancer Res. 2015;4:623-6

36

60 Oberije C, De Ruysscher D, Houben R, van de Heuvel M, Uyterlinde W, Deasy JO, Belderbos J, Dingemans AM, Rimner A, Din S, Lambin P. ≈A validated prediction model for overall survival

from stage III non-small cell lung cancer: Toward survival prediction for individual patients. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2015;92:935-44

61 Paesmans M, Garcia C, Wong CO, Patz EF, Jr., Komaki R, Eschmann S, Govindan R, Vansteenkiste J, Meert AP, de Jong WK, Altorki NK, Higashi K, Van Baardwijk A, Borst GR, Ameye L, Lafitte JJ, Berghmans T, Flamen P, Rami-Porta R, Sculier JP. ≈Primary tumour standardised uptake value is

prognostic in nonsmall cell lung cancer: a multiva-riate pooled analysis of individual data. Eur Respir J. 2015; 46:1751-61

62 Pasler M, Kaas J, Perik T, Geuze J, Dreindl R, Künzler T, Wittkamper F, Georg D. ≈Linking log files with dosimetric accuracy – A

multi-institutional study on quality assurance of volumetric modulated arc therapy. Radiother Oncol. 2015 (in press)

63 Pedrosa LR, Ten Hagen TL, Süss R, van Hell A, Eggermont AM, Verheij M, Koning GA. ≈Short-chain glycoceramides promote

intra cellular mitoxantrone delivery from novel nanoliposomes into breast cancer cells. Pharm Res. 2015;32:1354-67

64 Peulen H, Belderbos J, Guckenberger M, Hope A, Grills I, van Herk M, Sonke JJ. ≈Target delineation variability and corresponding

margins of peripheral early stage NSCLC treated with stereotactic body radiotherapy. Radiother Oncol. 2015;114:361-6

65 Polders DL, Steggerda M, van Herk M, Nichol K, Witteveen T, Moonen L, Nijkamp J, van der Heide UA. ≈Establishing implantation uncertainties for focal

brachytherapy with I-125 seeds for the treatment of localized prostate cancer. Acta oncologica. 2015;54:839-46

66 Poortmans PM, Collette S, Kirkove C, Van Limbergen E, Budach V, Struikmans H, Collette L, Fourquet A, Maingon P, Valli M, De Winter K, Marnitz S, Barillot I, Scandolaro L, Vonk E, Rodenhuis C, Marsiglia H, Weidner N, van Tienhoven G, Glanzmann C, Kuten A, Arriagada R, Bartelink H, Van den Bogaert W.≈EORTC Radiation Oncology and Breast

Cancer Groups. Internal mammary and medial supraclavicular irradiation in breast cancer. The N Engl J Med. 2015;373:317-27

67 Poortmans PM, Struikmans H, Bartelink H.≈Regional nodal irradiation in early-stage breast

cancer. The N Engl J Med. 2015;373:1879-80

68 Rozendaal RA, Mijnheer BJ, Hamming-Vrieze O, Mans A, van Herk M. ≈Impact of daily anatomical changes on EPID-based

in vivo dosimetry of VMAT treatments of head-and-neck cancer. Radiother Oncol. 2015;116:70-4

69 Russell NS, Floot B, van Werkhoven E, Schriemer M, de Jong-Korlaar R, Woerdeman LA, Stewart FA, Scharpfenecker M. ≈Blood and lymphatic microvessel damage in

irradiated human skin: The role of TGF-beta, endoglin and macrophages. Radiother Oncol. 2015;116:455-61

70 Russell NS, Kunkler IH, van Tienhoven G.≈Determining the indications for post mastectomy

radiotherapy: moving from 20th century clinical staging to 21st century biological criteria. Ann Oncol. 2015;26:1043-4

37

71 Russell NS, Westenberg AH Huurkmans C, van Leeuwen-Stok E. ≈A source document and case report form for radio-

therapy in breast cancer trials of surgery or systemic therapy. Radioth Onc. 2015 (in press)

72 Rutgers EJT, Donker M, van Tienhoven G.≈Is there a role for axillary reverse mapping in the

current management of breast cancer treatment? Eur J Surg Oncol. 2016;42:78

73 Rylander S, Polders D, Steggerda MJ, Moonen LM, Tanderup K, Van der Heide UA. ≈Re-distribution of brachytherapy dose using a

differential dose prescription adapted to risk of local failure in low-risk prostate cancer patients. Radiother Oncol. 2015;115:308-13

74 Schaapveld M, Aleman BMP, van Eggermond AM, Janus CPM, Krol ADG, van der Maazen RWM, Roesink J, Raemaekers JMM, de Boer JP, Zijlstra JM, van Imhoff GW, Petersen EF, Poortmans PMP, Beijert M, Lybeert ML, Mulder I, Visser O, Louwman MWJ, Krul IM, Lugtenburg PJ, van Leeuwen FE.≈Second Cancer Risk Forty Years after Treatment

for Hodgkin Lymphoma. The N Engl J Med. 2015 (in press)

75 Slotman BJ, van Tinteren H, Praag JO, Knegjens JL, El Sharouni SY, Hatton M, Keijser A, Faivre-Finn C, Senan S. ≈Use of thoracic radiotherapy for extensive stage

small-cell lung cancer: a phase 3 randomised controlled trial. Lancet. 2015;385:36-42

76 Slotman BJ, van Tinteren H, Praag JO, Knegjens JL, El Sharouni SY, Hatton M, Keijser A, Faivre-Finn C, Senan S. ≈Radiotherapy for extensive stage small-cell lung

cancer - Authors’ reply. Lancet. 2015;385:1292-3

77 Speers C, Zhao S, Liu M, Bartelink H, Pierce LJ, Feng FY. ≈Development and Validation of a Novel

Radiosensitivity Signature in Human Breast Cancer. Clin Cancer Res. 2015;21:3667-77

78 Spreeuw H, Rozendaal R, Camargo P, Mans A, Wendling M, Olaciregui-Ruiz I, Sonke JJ, Van Herk M, Mijnheer B. ≈Portal dosimetry in wedged beams. J Appl Clin

Med Phys. 2015;16:5375

79 Stacchiotti S, Sommer J; Chordoma Global Consensus Group - Ares C, Blay JY, Bollè S, Boriani S, Capanna R, Casali PG, Debus J, DeLaney TF, Doglietto F, Flanagan AM, Fossati P, Froelich S, Gelderblom H, Grimer R, Gronchi A, Haas RL, Hohenberger P, Hornicek FJ, Jeys L, Kasper B, Keulen H, Krengli M, Leithner A, Martin-Broto J, Morosi C, Nicolai P, Norum OJ, Peul WC, Pilotti S, Radaelli S, Rutkowski P, Scheipl S, Tamborini E, Torri V, Uhl M, Vanel D, Vleggeert-Lankamp C, Weber DC. ≈Building a global consensus approach to chordoma:

a position paper from the medical and patient community. Lancet Oncol. 2015;16:e71-83

80 Stam B, Peulen H, Rossi M, Belderbos JSA, Sonke JJ. ≈Validation of automatic segmentation of ribs for

NTCP modeling. Radiother Oncol. 2015 (in press)

81 Steenbergen P, Haustermans K, Lerut E, Oyen R, De Wever L, Van den Bergh L, Kerkmeijer LG, Pameijer FA, Veldhuis WB, van der Voort van Zyp JR, Pos FJ, Heijmink SW, Kalisvaart R, Teertstra HJ, Dinh CV, Ghobadi G, van der Heide UA. ≈Prostate tumor delineation using multiparametric

magnetic resonance imaging: Inter-observer varia-bility and pathology validation. Radiother Oncol. 2015;115:186-90

38

82 Stiekema J, Trip AK, Jansen EP, Aarts MJ, Boot H, Cats A, Ponz OB, Gradowska PL, Verheij M, van Sandick JW. ≈Does adjuvant chemoradiotherapy improve the

prognosis of gastric cancer after an r1 resection? Results from a dutch cohort study. Ann Surg Oncol. 2015;22:581-8

83 Thomas L, Lapa C, Bundschuh RA, Polat B, Sonke JJ, Guckenberger M. ≈Tumour delineation in oesophageal cancer -

A prospective study of delineation in PET and CT with and without endoscopically placed clip markers. Radiother Oncol. 2015;116:269-75

84 Timmermans AJ, de Gooijer CJ, Hamming-Vrieze O, Hilgers FJM, van den Brekel MWM. ≈T3-T4 larynx cancer in the Netherlands cancer

institute; 10-year results of the consistent appli-cation of an organ preserving/sacrificing protocol. Head Neck. 2014;37:1495-503

85 Timmermans AJ, Lange CAH, de Bois JA, van Werkhoven E, Hamming-Vrieze O, Hilgers FJM, van den Brekel MWM. ≈Tumor volume as a prognostic factor for local control

and overall survival in advanced larynx cancer. Laryngoscope. 2015;in press

86 Tomasoa NB, Meulendijks D, Nijkamp J, Cats A, Dewit L. ≈Clinical outcome in patients treated with simul-

taneous integrated boost – intensity modulated radiation therapy (SIB-IMRT) with and without concurrent chemotherapy for squamous cell carcinoma of the anal canal. Acta Oncologica. 2015 (in press)

87 Trip AK, Sikorska K, van Sandick JW, Heeg M, Cats A, Boot H, Jansen EP, Verheij M. ≈Radiation-induced dose-dependent changes of

the spleen following postoperative chemora-diotherapy for gastric cancer. Radiother Oncol. 2015;116:239-44

88 Trip AK, Stiekema J, Visser O, Dikken JL, Cats A, Boot H, van Sandick JW, Jansen EP, Verheij M.≈Recent trends and predictors of multimodality

treatment for oesophageal, oesophagogastric junction, and gastric cancer: A Dutch cohort-study. Acta oncologica. 2015;54:1754-62

89 Trip AK, Verheij M. van Sandick JW, Boot H, Jansen EPM, Cats A. ≈Emerging issues in multimodality treatment

of gastric cancer. Trans Gastrointest Cancer. 2015;4:154-71

90 Uilkema S, van der Heide U, Sonke JJ, Moreau M, van Triest B, Nijkamp J. ≈A 1.5 T transverse magnetic field in radiotherapy of

rectal cancer: Impact on the dose distribution. Med Phys. 2015;42:7182

91 Uyterlinde W, Chen C, de Bois J, Sonke JJ Belderbos, JS, van den Heuvel MM. ≈Fractures of thoracic vertebrae in patients with

locally advanced non-small cell lung carcinoma treated with intensity modulated radio-therapy. Radioth Oncol. 2015 (in press)

92 Van den Heuvel MM, Verheij M, Boshuizen R, Belderbos J, Dingemans AM, De Ruysscher D, Laurent J, Tighe R, Haanen J, Quaratino S. ≈NHS-IL2 combined with radiotherapy: preclinical

rationale and phase Ib trial results in metastatic non-small cell lung cancer following first-line chemotherapy. J Transl Medicine. 2015;13:32

39

93 Van der Burgt M, Bergsma L, de Vries J, Pos FJ, Kalisvaart R, Heemsbergen W, Remeijer P, van der Heide UA. ≈Impact of tumour invasion on seminal vesicles

mobility in radiotherapy of prostate cancer. Radiother Oncol. 2015;117:283-7

94 Van der Leij F, Bosma SC, van de Vijver MJ, Wesseling J, Vreeswijk S, Rivera S, Bourgier C, Garbay JR, Foukakis T, Lekberg T, van den Bongard DH, van Vliet-Vroegindeweij C, Bartelink H, Rutgers EJ, Elkhuizen PH. ≈First results of the preoperative accelerated partial

breast irradiation (PAPBI) trial. Radiother Oncol. 2015;114:322-7

95 Van de Schoot A, Visser J, van Kesteren Z, Janssen T, Rasch CRN, Bel A. ≈Beam configuration selection for robust intensity-

modulated proton therapy in cervical cancer using Pareto front comparison. Phys Med Biol. 2015 (in press)

96 Van Monsjou HS, Schaapveld M, Hamming-Vrieze O, de Boer JP, van den Brekel MW, Balm AJ. ≈Cause-specific excess mortality in patients treated

for cancer of the oral cavity and oropharynx: A population-based study. Oral Oncol. 2015 (in press)

97 Van Nimwegen FA, Cutter DJ, Schaapveld M, Rutten A, Kooijman K, Krol AD, Janus CP, Darby SC, van Leeuwen FE, Aleman BM. ≈Simple method to estimate mean heart dose from

Hodgkin lymphoma radiation therapy according to simulation X-rays. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2015;92:153-60

98 Van Nimwegen FA, Schaapveld M, Janus CP, Krol AD, Petersen EJ, Raemaekers JM, Kok WE, Aleman BM, van Leeuwen FE. ≈Cardiovascular disease after Hodgkin lymphoma

treatment: 40-year disease risk. JAMA Intern Med. 2015;175:1007-17

99 Van Nimwegen FA, Schaapveld M, Cutter DJ, Janus CP, Krol AD, Hauptmann M, Kooijman K, Roesink J, van der Maazen R, Darby SC, Aleman BM, van Leeuwen FE. ≈Radiation dose-response relationship for risk of

coronary heart disease in survivors of hodgkin lymphoma. J Clin Oncol. 2015 (in press)

100 Veiga C, Lourenço AM, Mouinuddin S, van Herk M, Modat M, Ourselin S, Royle G, McClelland JR. ≈Toward adaptive radiotherapy for head and neck

patients: Uncertainties in dose warping due to the choice of deformable registration algorithm. Med Phys. 2015;42:760-9

101 Verhagen CV, de Haan R, Hageman F, Oostendorp TP, Carli AL, O’Connor MJ, Jonkers J, Verheij M, van den Brekel MW, Vens C. ≈Extent of radiosensitization by the PARP inhibitor

olaparib depends on its dose, the radiation dose and the integrity of the homologous recombi-nation pathway of tumor cells. Radiother Oncol. 2015;116:358-65

102 Verheij M, Aaronson NK. ≈Shared decision-making becoming increasingly

important. Ned Tijdschr Geneeskd. 2015;159:A9406

103 Vlayen J, Belderbos J, Widder J. ≈Meta-analysis comparing higher and lower dose

radiotherapy for palliation in locally advanced lung cancer. Cancer Sci. 2015; 106:782

40

104 Vlenterie M, Ho VK, Kaal SE, Vlenterie R, Haas R, van der Graaf WT. ≈Age as an independent prognostic factor for

survival of localised synovial sarcoma patients. Br J Cancer. 2015;1:1602-6

105 Vlooswijk CP, van Rooij PH, Kruize JC, Schuring HA, Al-Mamgani A, de Roos NM.≈Dietary counselling and nutritional support

in oropharyngeal cancer patients treated with radiotherapy: persistent weight loss during 1-year follow-ups. Eur J Clin Nutr. 2015 (in press)

106 Wardelmann E, Haas RL, Terrier Ph, Lazar A, Messiou C, LePechoux C, Hartmann W, Collin F, Fisher C, Mechtersheimer G, DeiTos AP, Stacchiotti S, Jones R, Gronchi A, Bonvalot S. ≈Evaluation of response after neoadjuvant treatment

in soft tissue sarcomas; the European Organization for Research and Treatment of Cancer - Soft Tissue and Bone Sarcoma Group (EORTC-STBSG) recommendations for pathological examination and reporting. Eur J Cancer. 2015 (in press)

107 Widder J, Lambin P, Pignol JP, Slotman BJ, Rasch CRN, Marijnen CAM, van der Schaaf A, Verheij M, Langendijk JA. ≈The quest for evidence for proton therapy:

the model-based approach and precision medicine. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2015 (in press)

108 Witte MG, Lebesque JV, van Herk M. ≈Comment on ‘Multi-modality functional image

guided dose escalation in the presence of uncer-tainties’. Radiother Oncol. 2015;115:149

109 Wortel RC, Incrocci L, Pos FJ, Lebesque JV, Witte MG, van der Heide UA, van Herk M, Heemsbergen WD. ≈Acute toxicity after image-guided intensity

modulated radiation therapy compared to 3D conformal radiation therapy in prostate cancer patients. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2015;91:737-44

110 Wortel RC, Witte M, van der Heide UA, Pos FJ, Lebesque JV, van Herk M, Incrocci L, Heemsbergen WD. ≈Dose-surface maps identifying local dose-effects for

acute gastrointestinal toxicity after radiotherapy for prostate cancer. Radiother Oncol. 2015 (in press)

111 Zerp SF, Stoter TR, Hoebers FJ, van den Brekel MW, Dubbelman R, Kuipers GK, Lafleur MV, Slotman BJ, Verheij M. ≈Targeting anti-apoptotic Bcl-2 by AT-101 to increase

radiation efficacy: data from in vitro and clinical pharmacokinetic studies in head and neck cancer. Radiat Oncol. 2015;10:158

41

HOOFDSTUK 8APPARATUUR

In onderstaande tabellen wordt een overzicht gegeven van de apparatuur die be heerd wordt door het cluster Radiotherapie ten behoeve van patiëntbehandeling en Research&Development. Daarnaast wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste dosimetrie apparatuur voor de patiëntbehandeling en kwaliteitscontroles.

Lineaire versnellers

Bestralings-ruimte

Leverancier Type MLC In gebruik sinds

Energieën Beeldvormende systemen

A1 Elekta SynergySli 20

MLCi-1 2006 6, 10 MV fotonen6, 8, 10, 12, 15, 18, 20 MeV elektronen

ASi detector (Elekta)Cone-beam CT

A2 Elekta SynergySli 20

Agility 2010 6, 10 MV fotonen6, 10 MV FFF

ASi detector (Elekta)Cone-beam CT

A3 Ontwikkeltoestel in gebruik tbv testen nieuwe hardware en software, onderzoek en opleiding

Agility 2012 6 MV, 10 MV, 6 MV-FFF, 10 MV-FFF

ASi detector (Elekta)Cone-beam CT

A4 Elekta SynergySli 20

MLCi-1 2007 6, 10 MV fotonen ASi detector (Elekta)Cone-beam CT

A5 Elekta SynergySli 15

MLCi-1 2008 6, 10 MV fotonen ASi detector (Elekta)Cone-beam CT

B1 Elekta SynergySli 20

MLCi-1 2005 6, 10 MV fotonen ASi detector (Elekta)Cone-beam CT

B2 Elekta SynergySli 20

MLCi-1 2005 6, 10 MV fotonen6, 8, 10, 12, 15, 18, 20 MeV elektronen

ASi detector (Elekta)

B3 Elekta SynergySli 20

MLCi-1 2004 6, 10 MV fotonen ASi detector (Elekta)Cone-beam CT

B4 Ontwikkel toestel

PreciseSLi 15

MLCi-1 2003 6, 10 MV fotonen ASi detector (Elekta)

S2 Elekta SynergySli 20

Agility 2013 6, 10 MV fotonen6, 10 MV FFF

ASi detector (Elekta)Cone-beam CT

S3 Elekta SynergySli 20

Agility 2013 6, 10 MV fotonen ASi detector (Elekta)Cone-beam CT

43

Orthovolt apparatuur

Brachytherapie apparatuur

CT-scanners

Planning systemen

Toestel naam Leverancier Type In gebruik sinds Energieën

Orthovolt XStrahl 300 2012 80 kV en 250 kV

Toestel naam Leverancier Type In gebruik sinds Bron

μ-HDR-V2 Nucletron Micro selectron HDR

2002 (tot okt 2015) Ir cilinder bron

Flexitron Nucletron Micro selectron PDR

Vanaf oktober 2015 Ir cilinder bron

Toestel naam Leverancier Type In gebruik sinds

CT-04 Siemens SOMATOM Sensation Open 2004

CT-08 Siemens SOMATOM Sensation Open 2008

CT-10 Toshiba Aquilion 460 2010

Naam systeem Leverancier Type In gebruik sinds

Pinnacle Philips 3-D planning systeem voor fotonen bundels 2005

Variseed Varian Brachytherapie planning systeem 2002

Oncentra Nucletron Brachytherapie planning systeem 2010

44

Dosimetrie apparatuur

Naam systeem Leverancier Type In gebruik sinds Opmerkingen

3D water fantoom PTW MP3 2003

3D water fantoom PTW MP3 2012

3D water fantoom PTW MP3 2012

Secundaire Standard dosimetrie system

PTW 1999 In gebruik voor kalibratie van veld meetsystemen

2D array + Octavius fantoom

PTW 729 2005

2D array + Octavius 4D fantoom

PTW 1000 SRS 2014

SLA 48 PTW SLA + LA48 2005 Vloeibare detector array (48)

Starcheck PTW 2-D chamber array 2008 2-D array voor bundel en veldgrootte controles

Starcheck PTW 2-D chamber array 2008 2-D array voor bundel en veldgrootte controles

Starcheck maxi PTW 2-D chamber array 2012 2-D array voor bundel en veldgrootte controles

Starcheck maxi PTW 2-D chamber array 2012 2-D array voor bundel en veldgrootte controles

Starcheck maxi PTW 2-D chamber array 2012 2-D array voor bundel en veldgrootte controles

45

STAFLEDEN CLUSTER RADIOTHERAPIE

Radiotherapeuten≈Prof. dr. M. Verheij (hoofd cluster Radiotherapie)≈Dr. F.J. Pos (Medisch Vakgroephoofd)≈Dr. B.M.P. Aleman ≈Dr. A. Al-Mamgani≈Dr. J.S.A. Belderbos≈C.W.M. Bloemers≈Dr. G.R. Borst≈Dr. L.G.H. Dewit≈J.N.A. van Diessen≈Dr. P.H.M. Elkhuizen≈Y.G. van der Geld≈Dr. R.L.M. Haas ≈O. Hamming-Vrieze≈Dr. E.P.M. Jansen≈J.L. Knegjens (opleider)≈Dr. L.M.F. Moonen ≈A. Navran≈H.M.U. Peulen≈Dr. N.S. Russell≈J.G. Salverda≈Dr. A.N. Scholten (opleider)≈Dr. B. van Triest≈F.E.M. Voncken≈T.G. Wiersma≈Th. Witteveen

Klinisch Fysici≈Dr.Ir. C. van Vliet-Vroegindeweij

(hoofd Klinische Fysica en Instrumentatie; plaats-vervangend opleider)

≈Dr. E. Damen≈Dr. U.A. van der Heide (groepsleider)≈Dr. J.B van de Kamer≈Dr. A.M. van Mourik ≈Dr. P. Remeijer≈Dr. C.J.F. Schneider (opleider)≈Ir. M.N.J. Frantzen-Steneker≈Dr. Ir. F.W. Wittkämper≈Dr.Ir A. Mans

Research≈Prof.dr. M.B. van Herk (senior groepsleider

research)≈Dr. U.A. van der Heide (groepsleider)≈Dr. Ir. J.J. Sonke (groepsleider)≈Prof.dr. M. Verheij (groepsleider)≈Dr. C. Vens (radiobioloog)

46

ColofonVoor meer informatieve over het Antoni van Leeuwenhoek verwijzen wij ook graag naar onze websites: www.avl.nl en www.nki.nl

Redactie en samenstelling: Vera Reijnders, cluster RadiotherapieTeksten en interviews: Bart de Haas, Hasius Tekst&AdviesEindredactie en begeleiding vormgeving: Jeanine Elders, PR&CommunicatieFotografie: Andre Jagt, PR&Communicatie, Fleur Beemster, DigiDaanOntwerp: Aryen Bouwmeester, Finnmedia

Juli 2016

Antoni van LeeuwenhoekPlesmanlaan 1211066 CX Amsterdam020 512 9111www.avl.nl