Radiotherapie in VU medisch centrum
-
Upload
vumc-vu-university-medical-center-amsterdam -
Category
Documents
-
view
220 -
download
0
description
Transcript of Radiotherapie in VU medisch centrum
Radiotherapie in VU medisch centrum
Informatie over uw bestralingsbehandeling
2
3
AfdelingRadiotherapie
Voorwoord 4
1.Watisradiotherapie? 5
2.Devoorbereiding 8
3.Debestraling 14
4.Bijwerkingenenadviezen 19
5.Praktischezaken 24
6.Veelgesteldevragen 26
Aantekeningen 29
Contactgegevens 30
4
Voorwoord
Binnenkortwordtuverwachtopdeafdelingradiotherapieomteworden
bestraald.
Indezebrochurekuntulezenwatdezebehandelinginhoudt.
Deinformatieisalgemeenvanaard:watwebeschrijvengeldtvoorde
meerderheidvandepatiënten.Uwindividuelesituatiekandaarineen
aantalopzichtenvanafwijken.Wijzijngraagbereidomuwvragente
beantwoordenenumetpersoonlijkeadviezenterzijdetestaan.
Onzecontactgegevensvindtuopdelaatstepaginavandezebrochure.
Demedewerkersvandeafdelingradiotherapie
5
1.Watisradiotherapie?
Waaromradiotherapie?
Radiotherapie,ookwelbestralinggenoemd,wordtgebruiktbijde
bestrijdingvankanker.Bijkankervormenzichkwaadaardigecellen
(tumoren)inhetlichaam.Doelvandestralingisdiekankercellentedoden,
terwijlhetgezondeweefselzoveelmogelijkintactblijft.
Bestralingiseenvandedriebelangrijkstemanierenomkankerte
behandelen.Deanderezijnchemotherapie(metgeneesmiddelentumoren
aanvallen)enchirurgie(operatiefverwijderenvantumoren).Hethangt
vanhettypekankerafwelkebehandelinghetbesteis.Ookhetstadium
vandeziektespeelteenrol.Vaakwordenverschillendebehandelingen
gecombineerd.
Bestralingkanookwordengebruikttervoorbereidingopeenoperatie
(omdetumorkleinertemaken)ofvoorpijnbestrijdingbijkankerdieniet
meertegenezenis.Daarnaastwordtbestralingsomstoegepastbijde
behandelingvanbepaaldegoedaardigeaandoeningen.
Hoewerkthet?
Radiotherapiemaaktgebruikvanröntgenstraling.Röntgenstralingwordt
inhetziekenhuisbijvoorbeeldookgebruiktombotbreukenofandere
inwendigeafwijkingenoptesporen.Datgebeurtdoormiddelvaneen
röntgenfotoofeenCT-scan.Bijradiotherapiewordtgebruikgemaaktvan
eenhogedosisröntgenstralingmeteenzeerhogeenergie.Kwaadaardige
celleninhetlichaamzijndaargevoeligervoordangezondweefsel.
Watgebeurterinuwlichaam?
Uwlichaambestaatuitmiljardencellendiezichsteedsvernieuwen.Dat
procesverlooptdoorceldeling.Bijkankergaaterindatprocesietsniet
goed:cellendelenzichongeremd.Zoontstaantumoren.Omdateencel
alleenkandelenalshijerfelijkmateriaal(DNA)bevat,moethetDNAvan
kwaadaardigecellenkapotwordengemaakt.Datdoetdestraling.Decel
gaatdoodenzowordtookdetumorkapotgemaakt.
Hoeweldestralingwordtgerichtophetgebiedwaardetumorenzich
bevinden,komtookgezondweefselmetdestralinginaanraking.
Datkanleidentotbijverschijnselendiesomsdirect,somspasjarenlater
merkbaarzijn.Debijverschijnselenzijnvaak(maarnietaltijd)van
6
voorbijgaandeaard,omdatgezondecellenmeestalbeterbestandzijn
tegenstraling.Zijherstellenzichdeelsnaverloopvantijd.Verderopleest
umeeroverbijverschijnselen.
Vandebestralingzelfvoeltuniets.Welkuntuzichvermoeidvoelen.
Debestralingmaaktunietradioactief.Erblijftnietsvandestraling
achterinuwlichaam.Erkomtookgeenstralingvrijinzweet,urine,
ontlastingofsperma.
Soortenbestraling
Zowelin-enalsuitwendigebestralingismogelijk.
Erbestaanverschillendevormenuitwendigebestraling.Eenspecifieke
vormheetstereotactischebestraling.Hiermeekandetumorextraprecies
wordengeraakt.Dezetechniekwordtbijvoorbeeldgebruiktbijkleine
tumorenindelongenoftumoreninzeergevoeligweefselzoalsde
hersenen.Uwbestralingsartsbekijktaltijdwatinuwgevaldemeest
geschiktebehandelmethodeis.
Inbepaaldegevallenwordtinwendigebestralingtoegepast.Hierbijworden
ertijdelijkofpermanentradioactievestaafjesindetumorgeplaatst.
Dezevormvanbestralenwordtookwelbrachytherapiegenoemd.
Wedoenditzonodigonderplaatselijkeverdovingofnarcose.Deze
brochuregaatverderoveruitwendigebestraling.
Gangvanzaken
Debestralinggebeurtmeteenspeciaaltoestelineengeïsoleerdekamer,
zodatdestralingnietbuitendekamerkankomen.Uligtopeen
behandeltafel,somsineenbepaaldehoudingomgerichtertekunnen
bestralen.Hetbestralingstoestelkanineenhelecirkelomuheendraaien,
zodatuuitelkegewenstehoekkuntwordenbestraald.Demedewerkers
verlatendekamerenbedienenhetbestralingstoestelvanuiteen
aangrenzendekamer.Zijkunnenuzienopmeerderevideobeeldenenvia
eenintercomcontactmetuhouden.
Debestralingzelfduurtmaareenpaarsecondentotenkeleminuten.
Inclusiefhetaan-enuitkledenenhetinstellenvanhettoestelduurteen
bestralingssessiegemiddeldtussende10en25minuten.
Hetradiotherapeutischteam
Uwradiotherapeutischebehandelingisinhandenvaneenteamvan
speciaalopgeleidemedewerkers.Zijstaangarantvooroptimale
7
behandelingenzorg.Eindverantwoordelijkeisderadiotherapeut–
oncoloog,eenartsdiegespecialiseerdisindebehandelingvanpatiënten
metkanker(oncologie)metbehulpvanbestraling(radiotherapie).Indeze
brochuresprekenweverdervan‘bestralingsarts’.
Radiotherapeutischlaborantenbedienenhetbestralingstoestel.Zijzijn
hierspeciaalvooropgeleidenbegeleidenutijdensde
bestralingsbehandelingen.
Polikliniekassistentenzijnuweersteaanspreekpunt.Zijzijndeschakel
tussendeartsenpatiënt;zijschrijvenuinbijheteerstebezoek,gevenu
wekelijkseenafsprakenkaartmeeendoenzonodigdehuidverzorging.
8
2.Devoorbereiding
Uweerstebezoekaandeafdeling
Tijdensuweerstebezoekaandeafdelingradiotherapiewordenuw
gegevensdooreenpolikliniekassistentgenoteerd.Debaliebevindtzich
opbenedenverdieping-2indepolikliniek(receptieA).
Omuinhetsysteemtekunneninvoerenheeftdeafdelinguw
identiteitsbewijsenverzekeringspasjenodig.Ooknauweersteregistratie
blijvenwijgraagopdehoogtevaneventueleveranderingeninuw
persoonlijkegegevens.
Tijdensdebestralingsperiodekuntuvragenenklachtenbesprekenmet
uwbestralingsartsofdienswaarnemer.Datgeldtookvoordeperiode
daarna,alsudenktdatuwklachtenmetdebestralingsbehandelingte
makenkunnenhebben.Natuurlijkkuntuookuwhuisartsbenaderen
voorvragenofklachten.Zonodigkanuwhuisartsweermetuw
bestralingsartsoverleggen.
Watmoetumeenementijdensuweerstebezoek:
• Identiteitsbewijs
• Verzekeringspasje
• Medicijnlijst(dezekuntubijvoorbeeldopvragenbijuwapotheek)
9
Heteerstegesprekmetdebestralingsarts
Debestralingsartszalaandehandvanaluwmedischegegevensbekijken
watdebestebehandelingvooruis.Somsishetnodignaaraanleiding
vanhetgesprekomeerstnogmeergegevensoptevragen,bijvoorbeeld
uitandereziekenhuizen.Vervolgenszaldeartsmetubesprekenwathet
behandelvoorstelis,hoevaakuwaarschijnlijkbestraaldgaatworden,wat
uvandebestralingkuntverwachtenenwatdemeestvoorkomende
bijwerkingenzijn.
Eenbestralingsbehandelingisprecisiewerkenvergteengoede
voorbereiding.Aandehanddaarvankaneenoptimaalbestralingsplan
wordengemaakt.Welkevoorbereidingerinuwgevalnodigiskomtaan
deordetijdensheteerstegesprekmetdebestralingsarts.Uiteraardkunt
uookuwvragenoverdebestralingsbehandelingaanuwartsvoorleggen.
Omdatdevoorbereidingenperpatiëntverschillen,noemenwehierde
meestvoorkomende.Somsishetnodighulpstukkentemaken,
bijvoorbeeldeenmasker.Daarmeeishetmogelijkdebestralingsteeds
opdejuisteplekterichten.
Weproberendevoorbereidingenzoveelmogelijkopééndagte
combineren,maarditishelaasnietaltijdmogelijk.
10
Bestralingsmasker(bijeentumorinhethoofd-halsgebied)
Alsubestraaldmoetwordenopuwhoofdofhals,makenweter
voorbereidingeenbestralingsmasker.Ditmaskerwordtgemaaktvan
kunststof,metruimtevooruwneus,mondenogen,zodatugewoon
kuntzienenademhalen.Hetmaskerzorgtervoordatutijdensde
bestralingenvolledigstilenpreciesindezelfdehoudingligt.Ookkunnen
ophetmaskerlijnenwordengetekendomdehoudingtemarkeren
waarinumoetwordenbestraald.
Hetmaskerwordtgemaaktindezogehetenmoulagekamer.Ugaatdaar
opeentafelliggenmetuwhoofdineenhoofdsteun.Dekunststof
waarwehetmaskervanmakenwordtinwarmwatergelegdzodathet
vervormbaarwordt.Daarnawordthetomuwhoofdheengelegden
vastgemaaktaandehoofdsteun.Na5tot20minuten(afhankelijkvanhet
soortbestraling)heefthetmaskerdevormvanuwhoofdgekregenenis
hetsteviggeworden.Hetmaskerwordtgedurendeuwbehandelingdoor
onsbewaard.
VoorbereidendeCT-scan
BijdemeestepatiëntenwordteenCT-scanofeenPET-CT-scangemaakt
tervoorbereidingopdebestralingen.CTstaatvoorcomputertomografie:
metbehulpvanröntgenstralenfotograferenwe‘plakken’vanuwlichaam.
Wekrijgenzoeensoortplattegrondvanuwlichaam.Aandehanddaarvan
kandebestralingsartsnauwkeurigdetebestralenplaats(en)bepalenen
berekenenhoegezondweefselzoveelmogelijktevermijdenis.
Hetmakenvaneenscanduurtongeveer30tot45minuten.DeCT-scan
vindtplaatsopdeafdelingradiotherapie,dePET-CT-scanopdeafdeling
nucleairegeneeskunde.IndienhetnodigiseenPET-CTscantemaken,
wordtuhierovervantevorengeïnformeerddooruwbestralingsarts.
11
12
Lijnen aantekenen
Nade(PET)CT-scanbrengendelaborantenmetspecialeinktlijnenopde
huidaan.Delijnenzijnnodigvoorhetinstellenvandebestraling.Deze
lijnenmoetugedurendedebehandelingnietwegwassen:hetzijnde
coördinatendiebijiederebestralingbepalenwaarhetbestralingstoestel
opgerichtmoetworden.Deinktkanafgevenenismoeilijkuitwasbaar.
Ukuntdusbeternietinuwbesteklerennaardezeafspraakkomen.
Mochtendelijnenbijnazijnvervaagdenlaatdebestralingnogevenop
zichwachten,dankunnendelaborantenzevoorubijtekenen.Neemtu
indatgevalcontactopmetdeafdelingradiotherapie.
Tatoeagepuntjes
Meestalwordenerookenkelekleineblijvendetatoeagepuntjesals
markeringopdehuidaangebracht.Delaborantdoetdatmetkleine
speldenprikjes.Datgebeurtalleenmetuwtoestemmingennietinuw
gezichtofhals.
TijdensdeCT-scanmakenweookeenpasfotoenvoegendiebijuw
behandelingsgegevens.Zowetendemedewerkersdatzedejuistepatiënt
voorzichhebben.
Overigehulpmiddelen
Omdathetzobelangrijkisdatubijdebehandelingentelkensindezelfde
houdingenvolledigstilligt,makenwesomseenhulpmiddelvankunststof
omdatgemakkelijkertemaken.Ookkanzo’nhulpmiddelnodigzijnvoor
eengoedeverdelingvanstralingbinnenhetgebiedwaarhetomgaat.Net
alshetmaskermakenwedezehulpmiddelenvoorupersoonlijkopmaatin
demoulagekamer.Zonodigzaldeartsdaarvoorueenafspraakmaken.
Hetbestralingsplan
Nadatweallevoorbereidingendievoorunodigzijnhebbendoorlopen,
makenwevoorueenpersoonlijkbestralingsplan.Debestralingenbeginnen
dusnietdirectnadevoorbereidingen.Hetopstellenvaneen
bestralingsplanduurtminimaal5werkdagentotmaximaal2wekenbij
ingewikkeldebestralingsplannen.Wijnementelefonischcontactmetuop
omdeeerstebestralinginteplannen.
Bijhetopstellenvanhetbestralingsplankijkenwenaarhetgebieddat
bestraaldmoetworden,deafstemmingvanhetbestralingstoestelen
uiteraardnaardeplaatsvangezondeorganenenweefselsinhet
bestralingsgebied.Aandehandvanditplanwordtdefinitiefvastgesteld
hoevaakwegaanbestralenenoverhoeveeldagendebestralingverspreid
wordt.Ditishetbestralingsschema.Meestalheeftdebestralingsartsdit
schemabijheteerstegesprekalingrotelijnenmetubesproken.
13
14
3.Debestralingsbehandeling
Uwschema
Detotaledosiszalinéénkeerwordengegevenofverspreidovermeerdere
behandelingen.Hetkanduszijndatumeerdere–vaakaaneengesloten–
dagenofwekennaardeafdelingmoetkomenvoortelkenseendeelvan
debestralingsbehandeling.Uwordtinprincipebestraaldopreguliere
werkdagen.
Bijhetmakenvanuwbestralingsschemaproberenwezoveelmogelijk
rekeningtehoudenmetandereafsprakeninhetziekenhuis.Tochlukt
hetnietaltijdomvooriedereendemeestoptimaletijdentekiezen.
Omuwschematochzopraktischmogelijktemaken,horenwegraag
tijdigvanuwelkeandereafsprakenueventueelheeft,bijvoorbeeldinuw
eigenziekenhuis.Ukuntditdoorgevenaandepolikliniekassistentenvan
deafdeling.
Opdonderdagkuntusteedsdenieuweafsprakenlijstvoordenieuwe
weekophalenbijdebalieopbenedenverdieping-2.
Neemt u iedere behandeling uw afsprakenlijstje mee?
Organisatie
DeafdelingRadiotherapieheeftveelmedewerkersdiewerkenop
verschillendeonderdelenvandeafdelingenopuiteenlopendetijden.
Hierdoorkunnenweernietaltijdvoorzorgendatudoordezelfde
medewerkerswordtbehandeld.
Weproberenuopdeafgesprokentijdtehelpen.Somsontstaaterechter
oponthouddooreenspoedbestralingofomdateentoestelomeen
technischeredenonverwachtbijgesteldmoetworden.Ookkaner
vertragingoptredeninhetvervoervanpatiënten.Wevragenuwbegrip
voordergelijkesituaties.
Hoeenwaarmeldtuzich?
Opdeeerstebestralingsdagmeldtuzichbijdebalievandeafdeling
radiotherapie(receptieA,benedenverdieping-2).
Depolikliniekassistentenzullenulatenzienhoeuzichmetbehulpvan
debarcode(streepjescode)opuwafsprakenlijstkuntaanmelden.
15
Indewachtkamerbevindenzichscanners,diedebarcodekunnenlezen
zodatlaborantenwetendatuaanwezigbentvoordebestraling.
Nadatubentaangemeldkuntuplaatsnemenindewachtkamer.Bijde
koffieautomatenopdeafdelingisaltijdgratiskoffie,thee,chocolademelk
enwaterbeschikbaar.
Debestraling
Delaborantenkomenuuitdewachtkamerhalenenwijzenudewegnaar
dekleedkamervandebestralingsruimtewaarugeholpenwordt.Zij
zullenupreciesvertellenwelkekledinguvoordebestralinguitmoet
doen.Vanuitdekleedkamerkuntudirectdebestralingsruimteinlopen.
Alsuopdetafelgaatliggen,helpendelaborantenudejuistepositiein
tenementenopzichtevanhetbestralingstoestel.Daarbijishetsoms
nodiguietsteschuivenoftedraaienzodatdelijnen/tatoeagesopde
huiden/ofhetbestralingsmaskergoedkloppen.
Debedieningvanhetbestralingsapparaatvindtplaatsineenaparte
ruimte,delaborantenzienuliggenviadecamera’senhoudencontact
viaeenintercom.
Hetisvanbelangdatugedurendedehelebestralingstilblijftliggen.
Hetapparaatkanuvanuitverschillendehoekenbestralen.Ookwanneer
hetbestralingsapparaatzichnaareenvolgendepositieverplaatst,ishet
belangrijkdatunietbeweegt.
Alsumoethoestenofhetluktomwatvoorredendanooknietomstilte
liggen,dankuntualtijdeenseintjegevenaandelaboranten,door
bijvoorbeelduwhandoptesteken.Debestralingkandanonmiddellijk
wordengestopt,endelaborantenkomennaarutoe.Ditwordtvan
tevorenmetuafgesproken.
Umerktnietsvandebestraling.Uhoortalleeneenzoemendgeluidvan
deapparatuur.
Detoestellenslaanautomatischafalsdevoorgeschrevendosisbestraling
isgegeven.Tussentijdskunnendelaborantenzonodighetapparaat
stoppen.
16
17
Controles
Tijdensdebestralingsbehandelingenheeftumeestaléénkeerperweek
eenafspraakmetuwbestralingsartsofdienswaarnemer.Dezeafspraak
combinerenwemetdebestralingvandiedag.Deartskijkthoehetmet
ugaatenhoeuwlichaamopdebehandelingreageert.Tijdensdeze
wekelijkseafsprakenkuntuuiteraardaluwvragenstellen.
Bijeventueleacuteproblemenofklachtenkuntualtijddelaborantof
polikliniek-assistenteinlichten.Zijregelendan,alsdatnodigis,direct
eenafspraakmetuwbestralingsartsofeenwaarnemer.
Nazorg
Tegenheteindvandebehandelingwordtervaakeenafspraakgemaakt
vooreeneerstenacontrole.Nacontroleissomsnodigomdatnaafloop
vandebestralingenheteffectvandebehandelingnognietmeteen
volledigisbereikt.Ookdeeventuelebijwerkingenzijnvaaknietmeteen
verdwenenaanheteindevandebestraling.Tijdensdenacontroles
houdenwedatindegaten.
Ookalsuondercontrolestaatvandespecialistdieuineersteinstantie
naarderadiotherapieheeftdoorverwezen,blijftusomsookonder
controlebijuwbestralingsarts.
Impactopuwleven
Dediagnosekanker,debehandelingendeheleseriebestralingenzijn
vangroteimpactopuwleven.Sommigemensenwordenangstigen
onzeker,anderenmoetenzomaarineenshuilenofvoelenzichleegen
verdoofd.Misschienslaaptuslecht,piekertuveelofheeftuminder
behoefteaanseks.Kankermaaktveelemotieslos.Emotiesdieiedereen
opzijneigenmaniereninzijneigentempoverwerkt.Ennaastaldie
emotiesmoetulichamelijkeensomszwarebehandelingondergaan.
Somskunnenfamilie,vrienden,geloofofanderelevensbeschouwingen
daarbijhelpen.Maarhetismogelijkdatuookbehoefteheeftaanandere
hulp.Hulpvaniemanddieunietkentenwaaruuwhartkuntluchten.
Ofiemanddieukanhelpeninuwdagelijkselevenalsdatnietmeerzo
makkelijkgaatalsvoorheen.Hetkanzijndatutemakenkrijgtmet
financiëleproblemen,ofdatuthuiszorgnodigheeft
Alsubehoefteheeftaanmaatschappelijkeofpsychologischehulp,kunt
uditaangevenbijuwhuisartsofbestralingsarts.Zijkunneneenafspraak
regelenmeteengespecialiseerdehulpverlener.Enalsnietu,maar
18
bijvoorbeelduwpartnerofeenfamilielidbehoefteheeftaan
ondersteuning,dankunnenookzijviauwhuisartsofbestralingsartseen
beroepdoenopeenhulpverlener.
Hetkanuenonsenormhelpenalsunietzelfblijftrondlopenmet
vragen,verdrietofzorgen.Ookdaarkunnenwijubijhelpen!
19
4.Bijwerkingenenadviezen
Watkuntuverwachten?
Omdatookgezondelichaamscellenenorganeninhetbestralingsgebied
wordengeraakt,kuntulastkrijgenvanbijwerkingen.Meestalzijn
dereactieshethevigstaanheteindevandeseriebestralingenofkort
daarna.Iedermensreageertanders:deeenheeftmeerlastvan
bijwerkingendandeander.Deplaatswaarubentbestraald,deduuren
deintensiteitvandebehandelingspelenhierbijeenrol.Maarookuw
ziektegeschiedenisisvaninvloed(deklachtenofaandoeningendieuhad
vóórdebehandeling).Daarnaastkunnenanderebehandelingendieu
tegelijkertijdondergaat,vaninvloedzijn.
Hetisnietzodatdematewaarinulastheeftvanbijwerkingenietszegt
overheteffectvandebestralingenopdekankercellen.
Wezulleneenaantalvandebijwerkingenbeschrijvenenhandigetips
gevenomermeeomtegaanofdelastofpijnteverlichten.Alsu
klachtenkrijgt,geeftuditdanvooraldooraanuwbestralingsartsbijde
wekelijksecontrole.Ookkuntuvragenstellenaandelaborantendiede
bestralingenbegeleiden.
Vermoeidheid
Eenveelvoorkomendeklachttijdensbestralingisvermoeidheid.Uw
lichaamverbruiktveelenergieindezeperiodewaardooruzichmoekunt
voelen.Ookkanhetzozijndatudagelijksveeltijdkwijtbentaanhet
reizennaaronzeafdeling.Datkanookvermoeiendzijn.
Neemzoveelmogelijkderustdieunodigheeft.Naafloopvande
bestralingengaatdevermoeidheidlangzaamover,hoewelsommige
mensenernoglangensommigemensenzelfsblijvendlastvanhouden.
Hetlichaammoetzichherstellen,cellenmoetenopnieuwworden
opgebouwdendatkostnueenmaalveelenergie.Inprincipemagualles
doenenbewegenisbelangrijk.Maarneemtuweloptijduwrust:luister
naaruwlichaam.
Huidreacties
Huidreactiestredentijdensennadebestralingrelatiefvaakop.Ditis
uiteraardafhankelijkvandeplaats,duurenintensiteitvandebestraling.
Daarnaastzijnerindividueleverschilleningevoeligheidvandehuid.
20
Huidreactiesalsjeuk,roodheid,gevoeligheidendrogeennattevervelling
kunnenoptredenvanafdeeerstebestralingentotenkelewekenna
heteindevandebestraling.Chronischereactieskunnentotjarennade
bestralingontstaan.Dezehuidreactieszijnhetgevolgvaneerdere
(ernstige)reactiestijdensofvlaknadebestralingsperiodeenbestaanuit
permanentehuidverkleuring(pigmentatieverandering),hetstugger
wordenvandehuid(fibrose)enhetontstaanvankleineverwijde
bloedvaatjes(teleangiëctastieën).Aandezeblijvendehuidreactiesvalt
helaasnietveeltedoen.
Uwbestralingsartszalvoordebehandelingaangeveninhoeverreerbiju
huidreactiesteverwachtenzijn.Tijdensdebehandelingwordeneventuele
bijwerkingenindegatengehoudenenkrijgtuzonodigextraadviezen.
Erisgeenspecifiekehuidverzorgingnodigalsergeenhuidreacties
optreden.
Welishetbelangrijkenkelevoorzorgsmaatregelenenleefregelsinacht
tenemen.
Hoekuntuhuidreactiesbeperken?
Waarhetomgaatisdatuuwhuidzoveelmogelijkontziet.Datkandoor
dehuidzominmogelijkincontacttelatenkomenmetextreme
temperaturen,irriterendestoffenenzonlicht.
Adviezen tijdens de behandeling
•Beschermdebestraaldehuidtegenhitteenkoude:wees
voorzichtigmetzonnen,neemgeenhetebaden,engalievernietonder
dezonnebank.Gebruikgeenicepacksomdehuidtekoelen.Depde
huidnahetwassendroogenprobeerniettewrijven.
•Draaghetliefstloszittendekledingvannatuurlijkmateriaal
(katoen,zijde,wol,linnen,viscose)zodatdehuidzodroogmogelijk
blijft.Niet-natuurlijke(synthetische)stoffenabsorberennamelijk
mindervocht.
•Voorkomdatuwondjeskrijgtopbestraaldeplekken.Dezegenezen
namelijkslechter.Omwondjestevoorkomenkuntubijvoorbeeldhet
besteelektrischscheren.
21
Nadebestralingsbehandeling
Vlaknadelaatstebestralingkandehuidreactieverergerenofdanjuist
ontstaan.
Gemiddeldduurthet1tot3wekentotdehuidbeginttegenezen.
Eventuelewondenzullenongeveerdriewekennadelaatstebestraling
geheeldzijn.Delijnenopuwhuidkuntunadelaatstebestralinghet
bestevanzelflatenslijten.Alsugaatschrobbenkandatpijnlijkzijnvoor
uwtochalgevoeligehuid.
Dehuidinhetbestraaldegebiedkanlangdurigkwetsbaarengevoelig
blijven.Hetisbelangrijkomrechtstreeksezonhieropzoveelmogelijkte
vermijden.Ditiniedergevaldeeerste6tot12maanden,afhankelijkvan
deernstvandehuidreactietijdensdebestraling.Opplekkenwaar
bedekkennietmogelijkiskaneenzonnebrandcrèmefactor15worden
gebruikt.
Omgaanmethuidproblemen
Hoe kunt u de irritatie beperken?
Eventueeleenneutralecrèmeterverzachtingenverkoelinggebruiken.
Alcoholbevattendeproductentoiletartikelen(parfum,deodorant,after
shaveetc.)voelenvaaknietprettigenkuntudanbeternietgebruiken.
Wat te doen bij een droge of jeukerige, maar intacte huid?
Dedrogehuidkantweemaaldaagsdunwordeningesmeerdmeteen
neutralehydraterendecrèmeofzalf.Uwbestralingsartsof
polikliniekassistentekunnenuhieroverinformeren.
Wat te doen bij oppervlakkige wonden?
Erbestaansiliconenverbandendietijdensdebestralingkunnenworden
gebruiktopgebiedenwaardehuidisopengegaan.Uwbestralingsartsof
depolikliniekassistentekunnenuhiermeeroververtellen.Tevens
kunnendepolikliniekassistentenbijhuidproblemendehuidverzorgenen
uitleggevenoverdeverzorgingthuis.Zijkunnenereventueelvoor
zorgendathetbenodigdeverbandmateriaalbesteldenthuisbezorgd
wordt.
22
Specifiekebijwerkingen
Bestraling van het hoofd
Alsuwordtbestraaldopeenplekwaarhaargroeit,bijvoorbeeldopuw
hoofd,dankandatopdieplaatsuitvallen.Bijbestralingvandehele
schedelvalthethoofdhaaraltijdhelemaaluit.Tweetotviermaandenna
debestralingenbeginthethaarmeestalweertegroeien.Alsdekans
bestaatdathaaruitvaloptreedt,bespreektuwbestralingsartsditvante
vorenmetu.Danbentuindegelegenheideenpruikaanteschaffen,wat
doordemeesteziektekostenverzekeringen(gedeeltelijk)wordtvergoed.
Bestraling van de mond of keel
Deklachtendiebijbestralingvandemondholtevoorkomenzijneendroge
mond,slijmvormingensmaakveranderingofsmaakverlies.Daarnaastzijn
blaarvorming,eenpijnlijkemondeneenverhoogdekansoptandbederf
mogelijk.Bijeendrogemondensmaakverlieskanhetzijndatugeenzin
hebtomteeten.Tochishetbelangrijkdatudatweldoet.Uhebthet
nodigomingoedeconditieteblijven.
Hethelptomdemondvochtigtehoudendoorvaakkleineslokjeste
drinken.Ookeenijsklontjeindemondkanhelpen.Spoelhetetenweg
metvocht.Spoeluwmondmetwateralsueenplakkeriggevoelhebtna
hetdrinkenvanmelk.Zuremelkproductenzoalskarnemelken(drink)
yoghurtgeveneenminderplakkeriggevoel.Kauweventueelopsuikervrije
kauwgom(bijvoorkeurxylitolhoudend).Voorextraadviezenkunnenwij
uverwijzennaareendiëtist.
Nietalleendehoeveelheidspeekselkanafnemen,maarhetspeekselzelf
kanstroperigworden.Ditkanhetetenenhetschoonhoudenvanmond
engebitmoeilijkmaken.Endatmaaktdekansoptandbederfgroot.
Demondhygiënistekanuhelpenenlerenhoeuuwmondengebitzo
goedmogelijkkuntreinigen.Daarnaastkanzijdetandoppervlakkenmet
fluorideversterken.Alsudezeklachtenheeft,kanuwbestralingsartsu
doorverwijzennaardemondhygiëniste.
Bestraling van de keel of hals
Bijbestralingvanuwhals,keel,mondholteofdatdeelvandeborstkas
waardeslokdarmligt,kunnenslikklachtenoptreden.Anderebijwerkingen
bijbestralingvandehalsenkeelzijnkeelpijn,heesheid,kriebelhoesten
slijmvorming.Overhetalgemeenvindenmensendeslikklachtenzeer
hinderlijk.Maarookbijslikklachtenishetbelangrijkdatuvoldoendeblijft
etenendrinken.Goedkauwenenwatdrinkenbijhetetenkanhierbij
helpen.
23
Alsuveellastkrijgt,vraagtudanuwbestralingsartsomadvies.Hijkanu
eventueeldoorverwijzennaardediëtist.Alsuslikklachtenheeftkuntu
beterniettewarmoftekoud,tezoetoftezuur,tegekruidentehard
voedseleten.Echter,somskanijsdekeelpijnverzachten.Eetrustigen
kauwhierbijgoed.Rokenenhetdrinkenvanalcoholischedranken
verergerendebijwerkingenvaak.Bovendienisdekansopsuccesvande
bestralingkleineralsurookt.
Bestraling op de borst
Alsuvoorborstkankeropeenborstwordtbestraald,kuntulastkrijgen
vaneenstijfenstuwendgevoelinuwborst.Hierisnietaltijdwataante
doenendestuwingverdwijntnietaltijd.Alsdeokselklierenverwijderd
zijn,kanvochtmindergoeduitdearmwordenafgevoerdenkanereen
dikkearmontstaan.Alsdatzoiskuntuuwchirurgofbestralingsartsom
adviesvragen.
Bestraling van de maag/buikstreek
Alsuindemaag-ofbuikstreekwordtbestraald,kuntulastkrijgen
vanmisselijkheidenbraken.Ommisselijkheidtegentegaanmoetu
voldoendedrinken.Teweinigvochtkandemisselijkheidverergeren.Het
isverstandigomtewachtenmetetentotdemisselijkheidminderis.
Maarprobeerwelteblijveneten,bijvoorkeurvakerdannormaalenin
kleinehoeveelheden.Ookdatlaatstekanhelpendemisselijkheidtegen
tegaan.Hetisbeteromergdoordringende(kook)luchtjestevermijden;
ditkanuwgevoelvanmisselijkheidweeraanwakkeren.Inoverlegmet
uwbestralingsartskuntumedicijnenkrijgentegendemisselijkheid.
Alsuopuwbuikbestraaldwordtkuntulastkrijgenvandiarreeen
darmkrampen.Ditkomtdoordatdedarmwanddoordebestralingwordt
geïrriteerd.Omdatubijdiarreeveelvochtverliest,ishetverstandigom
meertedrinken.Ukuntblijvenetenwatugewendbent.Bijklachtenkunt
uhetbesteoverleggenmetuwbestralingsarts.Dezekanumedicijnen
geven,ofdoorverwijzennaardediëtistvooraanvullendadvies.
Bijbestralingopdeonderbuikkunnennaastbovengenoemde
bijwerkingenookverschijnselenoptredendielijkenopeen
blaasontstekinggepaardgaandemetpijnlijkplassenenfrequente
aandrang.Probeervooralgoedteblijvendrinken.Alsuweinigdrinkt,
wordtdeurinegeconcentreerderwaardoordeklachtenjuisttoenemen.
24
5.Praktischezaken
Taxi
Voorinformatieovertaxivervoerendevergoedingvanvervoerskosten
vanennaardepolikliniek,kuntuhetbestevoorafoverleggenmetuw
ziektekostenverzekeraar.Vraagtudaarookmetwelktaxibedrijfereen
contractisafgesloten.Bijdebaliekuntueenmedischeverklaring
voorvervoerkrijgen.Binnendebasisverzekeringbestaateralleeneen
vergoedingvoorvervoervanennaardepolikliniekopdedagenwaarop
udaadwerkelijkbestraaldbent.
Zelfautorijden
Tenzijdeartsuditafgeradenofverbodenheeft,kuntuzelfnaaruw
bestralingsafspraakrijden.Hetisechtermogelijkdatuwautoverzekering
zichberoeptopdezogenoemde‘alcohol-ofmedicijnenclausule’alsu
onverhoopteenaanrijdingmochtkrijgen.Ukuntditinformerenbijuw
autoverzekering.
Kinderopvang
Kinderenindeleeftijdvannultottwaalfjaarkunnenterechtbijde
kinderopvangvanVUmcterwijludepolikliniekbezoekt.Dezebevindt
zichopbenedenverdieping-1vanhetpolikliniekgebouw.Deopvangis
geopendvan08.00tot16.00uurenisgratis.Hetenigewatuzelf
eventueelmeemoetnemen,isetenvooruwkind.Hettelefoonnummer
vandekinderopvangis(020)4440808.
Gastenverblijf
AlsuzovervanAmsterdamwoontdatelkedagheenenweerrijdenniet
goedmogelijkis,danbiedthetziekenhuisudemogelijkheidomtijdens
debehandelingteovernachteninhetgastenverblijf.Ookeenfamilielid
ofpartnermogeninhetgastenverblijfovernachten.Alsuhiergebruik
vanwiltmaken,kunturechtstreekseenkameraanvragenviahet
telefoonnummervanhetgastenverblijf.Meerinformatievindtuinde
folder‘GastenverblijfVUmedischcentrum’,dieverkrijgbaarisbijde
balievanReceptieA-2.Hettelefoonnummervanhetgastenverblijfis
(020)4440555.
25
Opmerkingenen/ofsuggesties?
Heeftuietstemeldenwaardeafdelingietsvankanleren,danhorenwij
datgraag.Ukuntdaarvoorformulierengebruikendieukuntvindeninde
kleed-enwachtkamers.
Overigeinformatie
Folders
Indefolderkastindewachtruimtebijdebaliekuntuallerlei
informatiemateriaalzelfpakken.
Internet
www.kwfkankerbestrijding.nl.Viadezewebsitekuntuvelelinksnaar
anderewebsitesvindenmetallerleispecifiekeinformatie.
26
6.Veelgesteldevragen
Wordikradioactiefvandestraling?
Nee,ubentnietradioactieftijdensofnadebestraling.Destralingwordt
nietinhetlichaamopgeslagen.
Doetdebestralingpijn?
Nee,vandebestralingzelfvoelt,zietenruiktuniets.Uhoortalleeneen
zoemendgeluidvanhetbestralingsapparaat.
Kaniknogwerkentijdensdebestraling?
Hetismoeilijkomvantevorenaantegevenofuinde
behandelingsperiodekanwerkenofniet:deenepersoongaatgewoon
naarzijnwerk,deandervoeltzichdaarniettoeinstaat.Hethangtaf
vanhetsoortwerkdatudoet,uwalgeheleconditieenhoeuwlichaam
reageert.Uwlichaamgeeftzelfgoedaanofhetrustnodigheeft.
Valtmijnhaaruit?Komthetweerterug?
Alleenopdeplekwaarubestraaldwordtkanhaaruitvallen.Alsu
bijvoorbeeldophethoofdwordtbestraaldishetmogelijkdatdaaruw
haaruitvalt.Ofuwhaaruitvaltenofenwanneerhetterugkomtis
afhankelijkvandehoeveelheidstralingdiegegevenwordt.Vraagditaan
uwbestralingsarts,diekanuhiermeeroververtellen.
Magikindezon?
Alsernooiteenreactievandehuidtijdensofnadebestralingis
ontstaan,kuntugewoonindezon.Uiteraardgeldendanwelde
gebruikelijkeadviezenomgoedbeschermdenmetmatetezonnen.
Delijnenopmijnhuidvervagen.Isdaterg?
Alsdelijnenvooroftijdensdebestralingsperiodeteveelvervagen,
kunnenzewordenbijgetekend.Daarvoorkuntucontactopnemenmet
deafdeling.
Hoelangmoetendelijnenopmijnhuidblijven?
Delijnenmoetentijdensdegehelebestralingsperiodezichtbaarblijven.
Magjerokentijdensdeperiodedatjebestraaldwordt?
Rokenisslechtvooruwgezondheid.Zekerineenperiodewaarinuziek
bent,wordthetsterkafgeraden.Hetismogelijkdatrokeneennegatief
effectheeftopdebestralingendatbijwerkingentoenemen.Daarom
adviserenwijutijdensennadebestralingsperiodenietteroken.
Hoekomthetdatikzoveelbestralingenmoetondergaan.
Isdateenslechtteken?
Nee,hetaantalbestralingenzegtnietsoverdeernstvanuwziekte.De
duurvandebestralingsbehandelingisafhankelijkvandeplekwaarhet
gezwelzit,hetdoelvandebestralingenenvanhetsoorttumor.
Ikbenopeenandertoestelbestraalddandevorigekeer.
Isdaterg?
Nee,debestralingstoestellenzijnonderlinguitwisselbaar.
Waaromduurtheteenoftweewekenvoordatdebestralingvan
startgaat?
Dezetijdisnodigomhettebestralengebiedintetekenen,het
bestralingsplanpreciesteberekenenenomtewerkentoteen
bestralingsschema.
27
28
Wanneerbegintdebestralingtewerken?Enwanneerweetikof
hetgeholpenheeft?
Bestralingbegintinderegeldirecttewerken.Heteffectopfoto’sof
scansisvaakpasnalangetijdtezien(wekentotmaanden),envaak
blijvenerafwijkingenzichtbaaropfoto’sdoordaterlittekenweefsel
gevormdwordt.Ditbetekentdusnietdatdebestralingnietgewerkt
heeft.Wanneereenpatiëntwelisgeopereerd,ispasnalangerecontrole
tebeoordelenofdebestralingeffectiefgeweestis.Debestralingisin
zo’ngevalmeestaleenaanvullendebehandelingomdekansop
terugkomenvandeverwijderdetumorteverkleinen.
WaaromwordtervoordebestralingweereenCT-scangemaakt?
DenieuweCT-scanisnodigomaandehandvandelijneneneventueel
tatoeagespreciestebepalenhoeumoetplaatsnemenophet
bestralingstoestel.EeneerdereCT-scankandaarvoornietgebruikt
worden.
29
Aantekeningen
30
Adres
VUmedischcentrum
DeBoelelaan1118
1081HVAmsterdam
Postbus7057
1007MBAmsterdam
Telefoonnummers:
(020)4441571of(020)4440425
Deinformatieuitdezebrochureisook
tevindenopdewebsitevandeafdeling:
www.vumc.nl/radiotherapie
Tekst
MarianneMeijerink,
hetschrijfbureau.com
fotografie:DigiDaan
DTP:GerdaLieftinkDPC
Colofon
VUmedischcentrum©
Maart2012
www.VUmc.nl
510011
32