Karin Haustermans

Radiotherapie bij prostaatkanker:

een stralende toekomst

Radiotherapie

• Maakt gebruik van ioniserende straling om kankercellen te doden

• Ongeveer de helft van alle kankerpatiënten krijgt radiotherapie op een bepaald ogenblik tijdens de behandeling

Radiotherapie bij prostaatkanker

• Betere technologie = nauwkeurigere bestraling

- Hogere dosis op het doelwit (de tumor)

- Veel lagere dosis op de gezonde organen

Therapeutische ratio

Radiotherapie bij prostaatkanker

• Prostaatkanker: bijzondere eigenschappen

- Gevoeliger aan een grote dosis per fractie dan andere tumoren

- Gevoeliger aan een grote dosis per fractie dan de omliggende gezonde organen (darm, blaas)

Radiotherapie bij prostaatkanker

• Hypofractionatie

Arcangeli et al. Nat Rev Urol. 2016

Radiotherapie bij prostaatkanker

• Hypofractionatie

Radiotherapie bij prostaatkanker

• Hypofractionatie

Arcangeli et al. Nat Rev Urol. 2016

Extreme hypofractionatie = SBRT

• Mogelijk dankzij:

- Vooruitgang in beeldvorming

- Vooruitgang in planning, toediening en controle

Extreme hypofractionatie = SBRT

• Multicentrische registratiestudie:

4-5 bestralingssessies (dosis: 35 Gy – 40 Gy)

Freeman et al. Front Oncol. 2015

Extreme hypofractionatie = SBRT

1185 patiënten

Prostaatkanker

(Matig risico)

Extreme hypofractionatie:

42,7 Gy / 6,1 Gy

(7x bestraling / 2,5 week)

Conventionele

fractionatie:

78 Gy / 2 Gy

(39x bestraling / 8 weken)

Widmark et al. ASTRO 2016

Extreme hypofractionatie = SBRT

Nevenwerkingen

27,6

5,4

9,4

2,2

22,8

4,65,3

3,7

0

5

10

15

20

25

30

At end of RT At 2 yr At end of RT At 2 yr

Perc

en

tage

(%

)

Toxicity ≥ grade 2 (RTOG)EHF CF

P = 0,11

Widmark et al. ASTRO 2016

Tumor controle

Lokaal herval vindt vaak plaats op initiële locatie van de tumor

Cellini N et al. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2002

Tumor controle

Hogere dosis op de prostaat geeft betere resultaten…

Viani et al. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2009

Pooled OR = 0.60

Tumor controle

…maar ten koste van hoger risico op nevenwerkingen

Viani et al. Int J Radiat Oncol Biol Phys 2009

Grade ≥2 GI toxicity Grade ≥2 GU toxicity

OR = 1.58; p<.0001 OR = 1.20; p=.054

van Lin E et al Int J Rad Onc Biol Phys 2006

Tumor controle

Potentiële oplossing: extra dosis op de tumor (lokale boost)

Tumor controle

• Potentiële oplossing: extra dosis op de tumor (lokale boost)

Verhogen van de lokale tumor controle, zonder toename in toxiciteit

• Rationale:

Prostaatkanker is multifocaal

Grootste tumor is vaak de biologische ‘driver’

Prostaatkanker herval is vaak lokaal thv de initiële locatie

Dosis-respons relatie: hogere dosis, betere resultaten

• FLAME-trial in samenwerking met UMC Utrecht

- Standaard arm: 35 fracties: volledige prostaat = gelijke dosis

- Experimentele arm: 35 fracties: volledige prostaat + hogere dosis op zichtbare tumor

Betere ziektecontrole met boost?

Tumor controle

Hypo – FLAME (phase II – trial)

Combineren hypofractionatie en boost: 2x voordeel?

Hypo – FLAME (phase II – studie)

- 5 x bestraling, 1x/week

- Hogere dosis op zichtbare tumor

Combineren hypofractionatie en boost: 2x voordeel?

- Beweging prostaat volgen tijdens bestraling a.d.h.v. goudstaafjes voor accurate bestraling

Combineren hypofractionatie en boost: 2x voordeel?

Hypo – FLAME (phase II – studie)

De iets verdere toekomst …

Radiotherapie bij prostaatkanker

Prostaatkanker en protontherapie?

Thariat et al. Nat Rev Clin Oncol 2013

Concept protontherapie

Betere distributie van de toegediende dosis

Concept protontherapie

Betere distributie van de toegediende dosis

Courtesy prof. T. Depuydt

Protontherapie in België

ParTICLe

Particle Therapy Interuniversity Center Leuven

Collaboration between UZL/KUL, UCL/CSL, UZG, UZA and UZB

Protontherapie in België

• Bouw eerste protontherapiecentrum in België gestart in sept 2016

Le Soir

Het Nieuwsblad

La Libre Belgique

Het Belang van Limburg

Protontherapie in België

• Centraal gelegen op de Health Sciences Campus Gasthuisberg van de UZ Leuven

Protontherapie in België

www.particle.be

Protontherapie in België

Protontherapie in België

Prostaatkanker en protonen?

Theoretisch voordeel: planningsstudies

- Minder lage-dosis bestraling blaas en darm bij protonen

Trofimov et al. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2007

Vargas et al. Int J Radiat Oncol Biol Phys. 2008

IMRT IMPT

Prostaatkanker en protonen?

• Vergelijkende studies: lopende

- PARTIQoL fase III: efficaciteit PBT vs. IMRT, standaardschema

- ProtoChoice-P studie: klinische evaluatie van de superioriteit van een protonbestraling in standaardfractionering en standaarddosering

Prostaatkanker en protonen?

• Protonen, SBRT en geïntegreerde boost?

= Verder te onderzoeken

Een stralende toekomst

Radiotherapie bij prostaatkanker