Jaarverslag 2012

FRESJaarverslag 2012

2 3

DoorzettenBij ons in Europa komt stroom uit het stopcontact.

Maar 1,3 miljard mensen beschikken nog niet over

elektriciteit. Dat betekent slecht licht, geen TV en geen

mogelijkheid om je mobiele telefoon op te laden om

maar een paar dingen te noemen. Huiswerk maken

of een winkel runnen in de avonduren is lastig bij het

beperkte licht van een kaars of olielamp. En die veroor-

zaken ook nog eens regelmatig brand en gezondheids-

problemen door luchtvervuiling in huis.

Dat moet anders, en het onderwerp staat nu stevig op

de politieke agenda. De Verenigde Naties hebben 2012

uitgeroepen tot het jaar van ‘Sustainable energy for all’.

Een duurzame energievoorziening is een van de meest

urgente uitdagingen stelt het gezaghebbende internatio-

nale GEA-rapport (Global Energy Assessment 2012).

FRES is al ruim tien jaar bezig concreet iets aan deze

uitdaging te doen. Ruim 190 duizend mensen in vijf

Afrikaanse landen hebben inmiddels toegang tot (duur-

zame) elektriciteit gekregen. Yeelen Kura in Mali, NuRa

in Zuid-Afrika, Yeelen Ba in Burkina Faso, FRES Uganda

en FRES Guiné-Bissau zorgen daar voor.

Elektriciteit betekent meer dan licht en TV, het betekent

ook een stimulans voor de lokale economie. Nieuwe

werkgelegenheid ontstaat, leefomstandigheden verbe-

teren en lokaal krijgt men toegang tot moderne commu-

nicatiemiddelen. Daar leveren de FRES-bedrijven een

bijdrage aan.

Ook in 2012 boekten we weer goede resultaten. Maar

niet zonder slag of stoot. In Mali werden zes nieuwe

zonnecentrales in gebruik genomen, ondanks een

militaire coup en een uitbrekende oorlog in het noorden

van het land. In Guinee-Bissau ging FRES van start

en wist de eerste 250 klanten van stroom te voorzien,

ondanks de grote politieke onrust na een militaire coup.

FRES Uganda kon haar duizendste klant verwelkomen,

nadat alle bureaucratische hordes genomen waren.

Yeelen Ba beleefde een spurt in de ontwikkeling van

het bedrijf. Ondanks de economische crisis, die ook het

werk van FRES raakt, kwamen er in 2012 in totaal 7.200

klanten bij. Dat komt neer op ruim 50 duizend mensen

extra die nu over elektriciteit beschikken, gezinnen waar

s’ avonds huiswerk gemaakt kan worden, kleine bedrijf-

jes die hun inkomsten kunnen verbeteren.

Met ruim 24 duizend klanten en een totale elektriciteits-

productie van bijna 40 duizend SHS-klant-equivalenten*

eind 2012 ligt FRES op stoom. Maar we zijn er nog niet,

want FRES wil dat dit er in 2020 minstens 100 duizend

zijn. Als bescheiden maar belangrijke stap op weg naar

(duurzame) stroom voor iedereen. Daarvoor is wel nodig

dat de lokale bedrijven ook financieel duurzaam worden.

Dat zal inspanning vragen. En ongetwijfeld zullen er

barrières en tegenslagen opduiken. Ook dan komt het

aan op doorzetten. FRES zal dat doelgericht doen, zoals

we dat ook in het afgelopen jaar hebben laten zien.

Tot slot: vele deskundigen werken belangeloos mee

aan het werk van FRES. Hun inzet is van grote waarde.

Dat geldt ook voor de bijdragen van onze partners en

onze donateurs. Hun inzet telt bij het behalen van resul-

taat. Bij deze onze hartelijke dank voor iedereen die ons

ook in het afgelopen jaar weer op een of andere manier

geholpen heeft.

Het bestuur

Annemarie Goedmakers

Serge Leijten

Harry Droog

* Klanten die zijn aangesloten op een (Solar) Minigrid (veelal bedrijf-jes) nemen meer stroom af dan een klant met een Solar Home System (SHS). Eén (Solar) Minigrid klant is equivalent aan vijf SHS-klanten.

4 5

Doelen en resultaten 2012

Deel 1

FRES: mensen en bedrijven duurzaam voorzien

van elektriciteit

FRES in hoofdlijnen

Visie, missie en doelstellingen

Strategie

Organisatie in hoofdlijnen

Resultaten 2012

Deel 2

Activiteiten en resultaten FRES-bedrijven

Yeelen Kura in Mali

NuRa in Zuid-Afrika

Yeelen Ba in Burkina Faso

FRES Uganda

FRES Guiné-Bissau

Deel 3

Organisatie en Bestuur

Organisatie

Bestuur

Partners

Risicomanagement

Fondsenwerving

Communicatie

Financieel toezicht

Deel 4

Financieel verslag

Jaarrekening 2012

Deel 5

Vooruitblik 2013 en verder

Vooruitblik FRES-bedrijven

Vooruitblik FRES-Nederland

Doelstellingen 2013

Operating account 2013

Bijlagen

Bijlage 1: Begrippenlijst

Bijlage 2: SHS en Solar Minigrid: hoe werkt het?

Bijlage 3: Procedure opstart nieuwe bedrijven

Bijlage 4: Samenstelling van de organisatie

Bijlage 5: Verantwoording Code Wijffels

Bijlage 6: GRI-index (Global Reporting Initiative)

Inhoud 6

10

11

12

14

15

19

22

25

27

29

34

35

36

38

41

43

45

48

72

73

74

75

77

78

79

80

84

84

Verslag Raad van ToezichtDe Raad van Toezicht van FRES heeft tot taak toezicht

te houden op het bestuursbeleid en de algemene gang

van zaken in de stichting. Met dit jaarverslag legt de

Raad verantwoording af over de uitvoering van haar

taken en verantwoordelijkheden in het verslagjaar 2012.

De Raad van Toezicht bestond in 2012 uit Aad Veenman

(voorzitter) en Peter Smink (secretaris). Er was een vaca-

ture. De Raad van Toezicht vergaderde in 2012 twee

keer en gaf per email haar goedkeuring aan een aantal

besluiten van het bestuur die urgent afgedaan moesten

worden, maar geen nadere bespreking behoefden.

De Raad van Toezicht heeft het bestuur bijgestaan in

de ontwikkelingen m.b.t. het Directoraat-generaal Inter-

nationale Samenwerking (DGIS). DGIS heeft eenzijdig

de contractueel vastgelegde samenwerking verbroken.

Een juridische procedure loopt.

De Raad van Toezicht heeft op 25 april 2013 het jaar-

verslag en de jaarrekening 2012, zoals door het bestuur

waren vastgesteld respectievelijk opgesteld, bespro ken

in aanwezigheid van de externe accountant PwC.

De Raad heeft de jaarrekening over 2012 vastgesteld

en haar goedkeuring gegeven aan het jaarverslag 2012,

na kennis genomen te hebben van de goedkeurende

verklaring van de accountant met betrekking tot 2012.

De Raad van Toezicht bedankt alle medewerkers en

vrijwilligers, het bestuur van FRES in Nederland, de

Raden van Commissarissen van de FRES-bedrijven

en alle andere betrokkenen voor hun inzet in 2012.

Aad Veenman

voorzitter

6 7

6. Aantrekken van € 4 miljoen aan subsidiegelden.

Behaald

De Zuid-Afrikaanse overheid (Department of Energy)

kende in 2012 mondeling een nieuwe subsidie van € 3,6

miljoen toe (schriftelijk bevestigd in januari 2013) voor

aansluiting van nog eens 2.000 SHS vóór april 2013

en vervolgens 4.000 SHS tot april 2014.

Landen met een FRES-bedrijf

7. We voeren een onderzoek uit naar de impact

van elektrificatie in de rurale gebieden waar FRES

opereert.

Behaald

Vanaf oktober voerde PwC in samenwerking met de

Erasmus Universiteit een onderzoek uit naar de sociaal-

economische impact van de beschikbaarheid van

elektriciteit voor klanten van FRES bedrijven. In Mali,

Oeganda en Zuid-Afrika werden baselinestudies uitge-

voerd, in Mali en Zuid-Afrika gevolgd door een impact-

studie. Lokale organisaties, waaronder SNV, voerden

enquêtes uit. Het eindrapport verschijnt naar verwach-

ting in mei 2013.

Guinee-

Bissau

Mali

Burkina

Faso

Oeganda

Zuid-

Afrika

Doelen en resultaten 2012 Voor 2012 was de doelstelling met alle FRES-bedrijven

te groeien naar in totaal 24.000 klanten. Eind 2012 is

het aantal van 24.071 gerealiseerd. NuRa, FRES Uganda

en het startende bedrijf FRES Guiné-Bissau realiseerden

hogere klantaantallen dan gepland.

FRES wilde € 6,3 miljoen investeren, dat is € 5,9 miljoen

geworden.

1. Uitbreiding van FRES-bedrijven in Zuid-Afrika,

Mali en Burkina Faso.

Deels behaald

NuRa, Zuid-Afrika: het aantal klanten nam toe van

12.520 tot 16.500, meer dan de geplande netto groei

met 2.980 klanten. Er zijn 6.042 in plaats van de

geplande 4.792 nieuwe SHS geïnstalleerd.

Yeelen Kura, Mali: het aantal klanten nam toe van 3.724

naar 4.881. In de loop van het jaar is de doelstelling voor

eind 2012 van 6.128 klanten naar beneden bijgesteld

naar 5.242. De reden hiervoor was de staatsgreep in

maart 2012. Maar ook dit getal bleek te optimistisch.

De bouw van zes nieuwe zonnecentrales is door de

staatsgreep vertraagd, maar in augustus werden ze

toch operationeel. Het aantal klanten, aangesloten op

een Solar Minigrid, nam toe van 764 naar 2.584.

Yeelen Ba, Burkina Faso: het aantal klanten nam toe

van 468 naar 1.372, iets minder dan het geplande

aantal van 1.500. In oktober werd het behalen van de

duizendste klant feestelijk gevierd.

2. FRES Uganda werft 850 klanten.

Behaald

FRES Uganda realiseerde in het eerste jaar dat het

bedrijf echt operationeel was 1.019 klanten in plaats

van de geplande 850. Op 20 oktober werd het behalen

van de duizendste klant feestelijk gevierd.

3. In Guinee-Bissau sluit het FRES-bedrijf

de eerste 250 klanten aan in 2012.

Behaald

FRES Guiné-Bissau ging voortvarend van start en sloot

in het eerste jaar contracten met 299 klanten in plaats

van de geplande 250.

4. De financiële prestaties van de bestaande

FRES-bedrijven worden verbeterd door de klan-

tengroei en door het verbeteren van de ope -

rationele performance, zoals het reduceren van

non-payment en verbeteren van klantenbehoud.

Behaald

NuRa implementeerde het actieplan om de non-

payment aan te pakken en boekte succes. De

non-payment liep terug van 34% naar 17% (eind

december 2011/2012).

Yeelen Kura verlaagde haar afhankelijkheid van de

verliesgevende diesel-minigrids door de installatie

van zes nieuwe zonnecentrales.

NuRa en Yeelen Kura liggen op koers om financieel-

economisch duurzaam te worden.

5. Aantrekken van extra professionele experts

die zich op vrijwillige basis voor FRES inzetten

met diverse specialistische kennis.

Behaald

In 2012 zetten tien mensen zich onbetaald in voor FRES.

Zij gaven onder andere advies over de aanpak van de

betalingsachterstanden in Zuid-Afrika, maakten een fi-

nanciële analyse van de Zuid-Afrikaanse Solar Vision

concessie als nieuwe business mogelijkheid, stelden

een communicatieplan op voor de ingebruikname van

de zes nieuwe zonnecentrales in Mali en deden onder-

zoek naar de potentie voor solar/hydro power minigrid

systemen in ZW-Oeganda. Een medewerker van

Alliander deed in Mali onderzoek naar het (te) hoge

netverlies. Twee studenten reisden af naar Oeganda

en Zuid-Afrika om mee te werken aan een sociaal-eco-

nomische impactstudie.

8 9

Deel 1Mensen en bedrijven duurzaam voorzien van elektriciteit

10 11

Visie, missie en doel-stellingenVisie

In 2000 spraken de lidstaten van de Verenigde Naties af

om vóór 2015 belangrijke vooruitgang te boeken op het

gebied van armoede, onderwijs, gezondheid en milieu.

Toegang tot elektriciteit is daarbij essentieel. In 2012

waren 1,3 miljard mensen, 20% van de wereldbevolking,

daarvan verstoken. Reden voor de VN om 2012 uit

te roepen tot het jaar van ‘Sustainable energy for all’.

FRES wil hier concreet aan werken en mensen in Afrika

voorzien van duurzame en betaalbare elektriciteit,

bij voorkeur opgewekt met zonne-energie. FRES wil

daarmee een directe bijdrage leveren aan armoedebe-

strijding, vergroten van werkgelegenheid en verbeteren

van leefomstandigheden in ontwikkelingslanden. De

opzet van FRES-bedrijven betekent werkgelegenheid.

De beschikbaarheid van stroom betekent dat (meer)

kleine bedrijven een kans van bestaan en mensen goed

licht krijgen. En de inzet van zonne-energie betekent

minder luchtvervuiling.

Missie

FRES bevordert rurale elektrificatie in ontwikkelings-

landen door kleinschalige, commerciële elektriciteits-

bedrijven op te zetten in gebieden waar (nog) geen

landelijk elektriciteitsnet is. FRES doet dat via een

bedrijfsmatige aanpak, die garandeert dat elektriciteit

structureel beschikbaar komt. FRES is een kleine multi-

national met dochterbedrijven in ontwikkelingslanden,

die gezamenlijk de elektrificatie van het platteland actief

uitbreiden.

Doelstellingen

FRES stelt zich statutair ten doel de rurale elektrificatie

in ontwikkelingslanden te bevorderen, vooral door inzet

van zonne-energie. We hebben de ambitie om in 2017

ruim 67 duizend klanten te voorzien van duurzame

elektriciteit, als stap op weg naar 100 duizend klanten

in 2020.

Aantal klanten

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

25,000

20,000

15,000

10,000

5,000

0

Yeelen Kura

2001

4.881

10.000

Sikasso en

Ségou / Mali

SHS, Solar

Minigrids

en diesel

minigrids

NuRa

2001

16.500

32.000

Kwazulu-

Natal /

Zuid-Afrika

SHS en lpg

Yeelen Ba

2008

1.372

8.000

Kénédougou/

Burkina Faso

SHS

FRES

Uganda

2010

1.019

10.000

Mbarara /

Oeganda

SHS

FRES

Guiné-

Bissau

2011

299

4.000

Gabú /

Guinee-

Bissau

SHS

Nieuwe

bedrijven

-

3.000

Totaal

24.071

67.000

Naam bedrijf

Opgericht

Aantal klanten 2012

Doelstellingen

aantal klanten 2017

Provincie / Land

Techniek

* De historische ontwikkeling per FRES-bedrijf staat uitgebreid op onze website www.fres.nl

Overzicht FRES-bedrijven *

FRESin hoofdlijnen

De Foundation Rural Energy Services (FRES) bevor-

dert elektrificatie in rurale gebieden in Afrika door lokaal

kleinschalige, commerciële energiebedrijven op te

zetten. Deze voorzien huishoudens en kleine bedrijven

van stroom, bij voorkeur opgewekt met zonne-energie.

Zo wordt voorzien in de behoefte aan goede verlichting,

radio en TV, het opladen van mobiele telefoons, etc.

En het draagt bij aan regionale, sociale en economische

ontwikkeling.

FRES werd in 2004 opgericht en heeft als kleine

multinational inmiddels bedrijven in Mali, Zuid-Afrika,

Burkina Faso, Oeganda en Guinee-Bissau. Meer

dan 190 duizend mensen worden eind 2012 duur-

zaam van elektriciteit voorzien. Ze betalen maande-

lijks een vast bedrag voor het gebruik van de installatie

(fee-for-service).

Het aantal klanten, huishoudens en kleine bedrijven,

is nu ruim 24 duizend. Klanten die zijn aangesloten

op een (Solar) Minigrid nemen echter gemiddeld vijf

keer zoveel stroom af als klanten met een Solar Home

System (SHS). Daardoor komt de totale elektriciteits-

productie eind 2012 overeen met 40 duizend SHS-klant

equivalenten.

Het FRES-hoofdkantoor is gevestigd in Amsterdam.

12 13

de inkomsten uit de stroomverkoop moeten daarna

onderhoud, bedrijfsvoering en afschrijving dekken.

Afhankelijk van de lokale situatie is dat haalbaar bij 5 tot

8 duizend klanten. Het streven van ieder FRES-bedrijf

is minimaal 10 duizend klanten te bedienen. Met NuRa

en Yeelen Kura is afgesproken dat deze financiële duur-

zaamheid eind 2013 bereikt wordt.

Om de geleverde diensten zo betaalbaar mogelijk

te houden is beheersing van de operationele kosten

een voortdurend aandachtspunt, bijvoorbeeld door

het vergroten van marktpenetratie en door klantenbe-

houd. Elk jaar evalueren we onze prestaties op dit punt,

trekken lering uit de ervaringen en passen we ons meer-

jaren businessplan daarop aan.

4. Duurzaamheid / MVO

Duurzaamheid zit in het DNA van FRES. De hele organi-

satie is erop gericht inwoners van Afrika duurzaam van

elektriciteit te voorzien. Door de lokale bedrijven met

lokaal management en personeel is FRES ook werk-

gever, goed werkgeverschap staat bij ons hoog in het

vaandel. In de bedrijfsvoering van alle bedrijven streven

we naar een zo duurzaam mogelijke invulling.

5. Risicomanagement

Om zo effectief en kostenefficiënt mogelijk te opereren

heeft FRES een scherp oog voor de kansen en bedrei-

gingen van de organisatie. Gebaseerd op diverse onder-

zoeken, inventarisaties en praktijkervaringen, zijn voor

FRES sterkten en zwakten, kansen en bedreigingen

geformuleerd. Op basis hiervan heeft FRES beleid

geformuleerd voor het managen van de interne en

externe risico’s. (Zie verder Deel 3 Risicomanagement)

Stroom per klantSinds het begin van FRES (2004) is de service aan klanten

uitgebreid. De SHS-installaties hebben een groter

vermogen gekregen en ook de Solar Minigrids kunnen

meer stroom leveren. De huishoudens en bedrijfjes

kunnen daardoor van meer lampen en apparaten gebruik

maken. Bovendien gebruiken klanten die zijn aangesloten

op een (Solar) Minigrid gemiddeld vijf keer zoveel stroom

als klanten met een SHS. Daardoor komt de totale elektri-

citeitsproductie eind 2012 overeen met 40 duizend

SHS-klant equivalenten.

inverter

generator

accu

$

accu

Schema van een Solar Home System (SHS) Schema van een Solar MinigridStrategieOm haar doelstellingen te bereiken hanteert FRES

de volgende vijf basisprincipes:

1. De zon als energiebron

FRES ziet stroomopwekking met behulp van zonne-

energie als dé manier om rurale gebieden in Afrika voor

de lange termijn op een betaalbare en duurzame manier

van elektriciteit te voorzien. Met individuele zonnesys-

temen (Solar Home Systems) of met kleine zonnecen-

trales geven we hier invulling aan.

A. Solar Home System (SHS)

De FRES-bedrijven werken met Solar Home Systems,

omdat het de goedkoopste optie voor stroomvoorzie-

ning is op het platteland, waar klanten ver uit elkaar

wonen. Een standaard SHS (zie schema) levert

voldoende elektriciteit om enkele lampen en stopcon-

tacten voor een radio, kleine ventilator, oplaadapparaat

voor mobieltjes of een televisie van stroom te voorzien.

B. Solar Minigrid

In Mali bouwt FRES zonnecentrales, waarvan de stroom

via een minigrid naar de afnemers gaat. Soms ver van-

gen de zonnecentrales (vervuilende) dieselgeneratoren.

Een minigrid is een klein elektriciteitsnetwerk waarop

klanten binnen een straal van enkele kilometers kunnen

worden aangesloten. Als klanten een hogere ener-

giebehoefte hebben, bijvoorbeeld voor bedrijfsmatig

gebruik, volstaat een SHS niet en kan een Solar Minigrid

uitkomst bieden. Een Solar Minigrid kan de bedrijvig-

heid in een ruraal gebied een extra impuls geven, maar

is economisch alleen realiseerbaar als de afstand tussen

klanten relatief klein is. Op dit moment exploiteert alleen

Yeelen Kura in Mali Solar Minigrids.

2. Fee-for-service

FRES werkt met het fee-for-serviceconcept, een

gestandaardiseerd commercieel businessmodel dat

simpel kan worden aangepast, gekopieerd en uitgerold.

De klant betaalt maandelijks een vast bedrag voor de

toegang tot licht en elektriciteit. De FRES-bedrijven zijn

eigenaar van de geïnstalleerde systemen en nemen

de vervangingsinvesteringen en de kosten voor onder-

houd op zich.

De klant kan kiezen uit een aantal serviceniveaus

afhankelijk van het aantal lampen en stopcontacten.

Het maandelijkse bedrag dat de klant betaalt hangt

hiervan af. De klant van een zonne- of dieselcentrale

betaalt naast een standaardbedrag voor de aansluiting

ook een bedrag per kWh. De kosten van de geleverde

diensten via een SHS zijn voor de klant even hoog of

lager dan die van de traditionele alternatieven (kaarsen

of lampolie). Klanten kunnen bij een energiewinkel

in hun buurt terecht voor service en betalingen.

Voordelen van het fee-for-serviceconcept zijn

· lage initiële investering voor onze klanten;

· onderhoudsgarantie door het FRES-bedrijf:

het SHS blijft daardoor langdurig in bedrijf en de klant

heeft geen (onverwachte) kosten voor reparatie

en / of vervanging;

· gemak voor klanten: klant hoeft het systeem niet zelf

te installeren;

· economische stimulans voor regio: structurele

werkgelegenheid, waarbij het FRES-bedrijf het

personeel opleidt;

· kennisoverdracht van bedrijfsmatig werken.

3. Zelfstandige lokale FRES-bedrijven

FRES vindt het belangrijk haar doelstellingen te bereiken

via lokaal ondernemerschap in de ontwikkelingslanden

met ondersteuning vanuit FRES in Nederland. Er is

een vaste procedure ontwikkeld voor het opstarten

van nieuwe FRES-bedrijven (zie bijlage 3). De lokale

FRES-bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor de groei

van het aantal klanten en een goede, duurzame bedrijfs-

voering. Via de bestuurs- en toezichtstructuur bewaken

we de voortgang en resultaten.

Belangrijk uitgangspunt is dat de bedrijven na een

aanloopperiode financieel zelfstandig opereren. De star-

tinvesteringen worden door FRES gedragen, maar

Verschillende service-niveau’s

Service

niveau

S1

S2

S3

Omschrijving

2 lampen of 1 stopcontact

2 lampen en 1 stopcontact of 3 lampen

3 lampen en 1 stopcontact

14 15

FRES is aandeelhouder

FRES treedt op namens aandeelhouder Nuon

FRES-bedrijf of personeelstrust van FRES-bedrijf is aandeelhouder

Resultaten 2012De belangrijkste resultaten van de FRES-activiteiten in

2012 waren de volgende:

· Het aantal klanten, gezinnen en kleine bedrijven, nam

toe van in totaal 16.718 tot 24.071.

· Het aantal SHS-klant equivalenten nam toe van

27.330 tot 38.519. (Een klant van een (Solar) Minigrid

neemt doorgaans meer stroom af dan een SHS-klant

en is daardoor equivalent aan vijf SHS-klanten).

· Yeelen Kura in Mali slaagde erin zes nieuwe Solar

Minigrids te installeren en in augustus in gebruik

te nemen, ondanks de militaire coup en de oorlog in

het noorden van het land. De Wereldbank verleende

subsidie voor het project. Het totale aantal Solar

Minigrids in Mali kwam hiermee op negen.

· FRES stelde een Director of Operations aan (per

1 maart) om het goed functioneren en het doelgericht

werken van de FRES-bedrijven te versterken. Ook

kreeg ieder bedrijf een Liaison Officer toegewezen

die als brug moet functioneren tussen het betreffende

FRES-bedrijf en FRES-Nederland.

· Het onderlinge contact en wisselwerking tussen

de FRES-bedrijven groeide. Er waren bezoeken en

kennisuitwisseling over en weer. In februari kwamen

managers van alle bedrijven samen in Amsterdam

· tijdens een zeer geslaagde bijeenkomst waarbij

stappen werden gezet ter verbetering van de planning

van activiteiten van bedrijven.

· FRES zette in op het aangaan van goede relaties

met mogelijke (nieuwe) donoren, bijvoorbeeld met

UNIDO (UN Industrial Development Organisation)

en de Noorse en Oostenrijkse overheid. Het is op dit

moment niet eenvoudig om subsidies te verwerven,

enerzijds door de moeilijke internationale econo-

mische situatie, anderzijds doordat capacity building

als criterium veel nadruk krijgt en dit slechts ten dele

past bij de FRES-activiteiten.

· De samenwerking met UNIDO groeit. UNIDO heeft

een plan om de rurale elektrificatie via Solar Minigrids

uit te breiden en wil graag met FRES samenwerken.

Dit geeft aan dat FRES geleidelijk aan als belangrijke

speler op dit terrein in West-Afrika gezien wordt.

· Steeds vaker is FRES een gesprekspartner voor over-

heden en subsidiegevers als het gaat om rurale elek-

trificatie en de implementatie ervan. Zo voerde de

overheid van Burkina Faso besprekingen met FRES

omdat ze behoefte had aan succesvolle praktijkerva-

ringen in andere landen m.b.t. beleidsimplementatie

rond rurale elektrificatie. FRES faciliteerde een work-

shop van het ECOWAS-GFSE-GEF-UNIDO High Level

Energy Forum in Ghana over de rol van de private

sector en NGO’s bij het behalen van de ‘Sustainable

Energy for all’ doelstellingen. Het World Resources

Institute in Washington en de (Nederlandse) Stichting

Doen nodigden FRES uit om in een workshop met en

selecte groep haar kennis en ervaring m.b.t. subsidie-

gevers en operators in Afrika en Azië te delen.

Organisatie in hoofdlijnenFRES bestaat uit een kleine, slagvaardige organisatie

in Nederland en (vijf) lokale FRES-bedrijven in de ont wik-

kelingslanden. Deze zijn via een toezichtstructuur met

elkaar verbonden, samenwerking is zo verankerd.

Bestuur

Het bestuur van FRES kent drie functies:

Chief Executive Officer (CEO / voorzitter), Chief Financial

Officer (CFO / penningmeester) en Chief Operations

Officer (COO / bestuurslid). Het bestuur treedt op als

directie en verdeelt de taken. Het bestuur vervult zijn

taken op vrijwillige basis en kan de werkelijk gemaakte

kosten declareren.

Raad van Toezicht (RvT)

Sinds 2009 kent FRES een Raad van Toezicht, die tot

taak heeft toezicht te houden op het bestuursbeleid en

de algemene gang van zaken binnen FRES. De Raad

staat het bestuur met advies terzijde.

Management en Raden van Commissarissen

(RvC)

Elk FRES-bedrijf heeft een eigen managementteam

en krijgt naast toezicht ook ondersteuning van zijn eigen

Raad van Commissarissen. De verantwoordelijkheid

voor het managen van het bedrijf en voor het behalen

van de afgesproken doelstellingen ligt bij de bedrijven

zelf. De medewerkers van de FRES-bedrijven in Afrika

vallen onder de lokale managementteams; zij worden

jaarlijks beoordeeld op hun functioneren.

FRES-Nederland

Het FRES-hoofdkantoor in Amsterdam biedt een inte-

ressante, maatschappelijk relevante werkomgeving

met ruime mogelijkheden tot het opdoen van ervaring

en ondernemerschap in een internationaal werkveld.

We werken met een klein team van betaalde medewer-

kers, aangevuld met een groot aantal vrijwilligers. De

medewerkers van FRES-Nederland staan onder lei ding

van het bestuur. Jaarlijks vindt een functionerings- en

beoordelingsgesprek plaats met elke medewerker.

Organigram FRES

Structuur aandeelhouders FRES-bedrijven

FRES

100% 80% 80% 100% 100%

20%20%

20%

80%

Raad van Toezicht

Bestuur

Raden van

Commissarissen

van FRES-bedrijven

FRES-NL

Yeelen Kura

Mali

SSD-FRES

Mali

Yeelen Ba

Burkina Faso

NuRa

Zuid-Afrika

REESET

Zuid-Afrika

FRES Guiné-

Bissau

FRES Uganda

16 17

Deel 2Activiteiten en resultaten FRES-bedrijven

18 19

Yeelen Kura in MaliMali is in oppervlakte één van de grotere landen van

West-Afrika. Het land heeft ruim 15 miljoen inwoners

en staat op plaats 175 in de Human Development Index

2011 van UNDP. Circa 85% van de inwoners heeft geen

toegang tot elektriciteit. Hoofdstad Bamako ligt in het

zuidwesten van het land. De politieke situatie was

in 2012 onrustig; het leger pleegde in maart een staats-

greep in de hoofdstad en er waren rebellen actief in

het noorden van het land.

FRES is met Yeelen Kura sinds 2001 actief in de zuide-

lijke provincies Sikasso en Ségou. Het hoofdkantoor

staat in Koutiala. Yeelen Kura, wat in de lokale taal

Bambara ‘Nieuw Licht’ betekent, levert licht en elektrici-

teit aan huishoudens en kleine bedrijven via Solar Home

Systemen (SHS). Ook bouwt het bedrijf minigrids op

zonne-energie en / of dieselgeneratoren. De minigrids

op zonne-energie worden gevoed door zonnecentrales

die Yeelen Kura de afgelopen jaren heeft gebouwd.

Uitdagingen en doelstellingen

In 2017 wil Yeelen Kura ruim 10.000 klanten elektriciteit

leveren. Eind 2011 waren 3.724 klanten aangesloten.

In 2012 wilde Yeelen Kura daarom doorgroeien naar

ruim 6.100 klanten. Deze doelstelling is na de staats-

greep in maart 2012 aangepast naar ruim 5.200 klanten.

Deze groei moest voornamelijk komen uit nieuwe

klanten voor SHS en de Solar Minigrids. Klanten van

minigrids gebruiken gemiddeld vijf keer meer stroom

dan afnemers via SHS. Uitdagingen lagen verder in de

bouw van zes nieuwe zonnecentrales, het stimuleren

van stipt betalingsgedrag door een proef met prepaid

meters en het verder professionaliseren van het bedrijf

en de medewerkers.

Resultaten 2012

Klantenaantallen

De groei uit 2011 in klanten van SHS en afnemers van

stroom via Solar Minigrids zette door in 2012, maar

minder sterk dan verwacht. Dit kwam onder meer door

de staatsgreep, die FRES noodzaakte de oplevering

van de nieuwe zonnecentrales tijdelijk op te schorten

Basisgegevens

Jaar van oprichting

Producten & diensten

Aantal medewerkers

Aantal klanten

Aantal energiewinkels

Aandeelhouders

31/12/12

2001

SHS, Solar Minigrids

en diesel-minigrids

51

4.881

15

100% FRES

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

4,500

3,000

1,500

0

2011

934

234

1598

2011

1071

764

1889

2012

1269

2584

1028

Aantal klanten

Sikasso

Mali

Impact van rurale elektrIfIcatIe door freS

FRES levert een directe bijdrage aan armoedebestrij-

ding, vergroting van werkgelegenheid en verbetering

van leefomstandigheden in ontwikkelingslanden door

beschikbaarheid van stroom voor huishoudens en kleine

bedrijven. Met de opzet van FRES-bedrijven bieden we

werkgelegenheid. Door beschikbaarheid van stroom

verbeteren de leefomstandigheden en krijgen (meer)

kleine bedrij-ven een kans van bestaan. Door onze voor-

keur voor de inzet van zonne-energie voor elektriciteits-

opwekking hoeven mensen min-der fossiele brandstoffen

te gebruiken wat het milieu ten goede komt. Dit alles leidt

tot verbetering van de levensstandaard en stimulans

van lokale economieën in plattelandsgebieden.

Resultaten zijn onder meer:

· meer economische bedrijvigheid, ook als het donker is;

· kinderen kunnen ‘s avonds huiswerk maken of lezen;

· meer veiligheid op straat door (openbare) verlichting;

· betere verlichting in ziekenhuizen en scholen;

· betere toegang tot communicatiemiddelen als radio,

televisie en mobiele telefoons;

· minder gezondheidsproblemen veroorzaakt door rook

van kaarsen, olielampen of diesel;

· minder brandgevaar door omvallende kaarsen of

olielampen;

· minder milieuvervuiling, schonere leefomgeving;

· structurele en duurzame aansluiting op elektriciteit.

Impact in de praktijkIn Zuid-Afrika verschenen meer winkeltjes en heel veel

plekken waar mensen hun mobiele telefoons kunnen

opladen in de hele regio waarin NuRa actief is. In Mali

zagen we daarnaast, in dorpen zoals Bla en Kimparana,

dat een minigrid nieuwe bedrijven laat ontstaan, zoals

een bedrijf dat ijs produceert, een moderne bakkerij, een

computerruimte voor kinderen en fotowinkels. Er zijn

timmerwerkplaatsen en naaiateliers gekomen, met betere

machines. Ook zijn servicekosten verminderd: de kosten

van een foto-kopie bijvoorbeeld halveerden van 100 FCFA

(€ 0,15) naar 50 FCFA. In de gezondheidszorg is uitbrei-

ding van zorg te zien en de komst van nieuwe, betere

apparatuur in gezondheidscentra. We zien inmiddels

onder meer restaurantjes, tearooms, kappers met elek-

trische tondeuses en bioscopen van de grond komen,

die door SHS van energie worden voorzien.

Vanaf oktober 2012 voerde PwC in samenwerking met

de Erasmus Universiteit een onderzoek uit naar de socio-

economische impact van de zonne-systemen op de lokale

gemeenschappen in Afrika. In Mali, Zuid-Afrika en

Oeganda werden baseline-studies uitgevoerd, in Mali

en Zuid-Afrika gevolgd door een impactstudie. Lokale

organisaties, waaronder SNV, voerden enquêtes uit. Het

eindrapport verschijnt naar verwachting in mei 2013.

Yeelen Kura in Mali

NuRa in Zuid-Afrika


FRES Uganda

FRES Guiné-Bissau

Landen met FRES-bedrijven

Aantal klanten per product

Aantal klanten met SHS

Aantal klanten aangesloten

via Solar Minigrid

Aantal klanten aangesloten

via diesel-minigrid

20 21

Salaris en arbeidsvoorwaarden

Yeelen Kura bood de medewerkers naast een vast

salaris onder meer zwangerschaps- en ouderschaps-

verlof, pensioenvoorziening, levensverzekering en

sociale zekerheid. Gemiddeld verdiende een FRES-

medewerker in een uitvoerende functie in Mali 50.000

FCFA (€ 76) per maand, tegenover een gemiddeld

inkomen van een inwoner van ruraal Mali van 30.000

FCFA (€ 46) per maand. Daarboven op werden presta-

tiebonussen ingezet voor motivatie van medewerkers.

Er waren twee bedrijfsongelukken en 60 ziektedagen.

Opleiding

Zes medewerkers werden getraind in het werken met

pre-payment meters, 29 mensen volgden uiteenlopende

trainingen. Zie ook onder onderzoek en uitwisseling.

General Manager van Yeelen Kura was Djibril Séméga.

Hij rapporteerde aan de Raad van Commissarissen

van Yeelen Kura, bestaand uit:

Rob Costermans – voorzitter

Liliane de Jager – lid

Thad Hacker – lid

De halfjaarlijkse bestuursvergaderingen van Yeelen

Kura vonden, vanwege een combinatie met die van

Yeelen Ba, plaats op 4 mei in Mali en op 11 december

in Burkina Faso. In mei 2012 woonden Commissarissen

Rob Costermans en Liliane de Jager de verga de-

ring bij. In december waren dat Rob Costermans en

Thad Hecker.

cheikh diakiteWerknemer van een apotheek in Mpessoba

Cheikh Diakite werkt in de apotheek ‘Pharmacie du

Carrefour’ in Mpessoba, een afgelegen stadje in het bin-

nenland van Mali. Cheikh Diakite: ‘De apotheek is nu tot

half elf s’ avonds open. Vroeger werd de apotheek verlicht

met een lamp op accu’s. Een dure grap, want die accu’s

waren om de twee dagen aan vervanging toe. Bovendien

is de apotheek nu een stuk beter verlicht dan vroeger. En

aan de buitenkant hangt nu een lamp boven het bord met

de naam van onze apotheek, zodat mensen in het donker

beter de weg kunnen vinden. Of we de elektriciteit nog

voor andere doeleinden gebruiken? Jazeker, als er geen

klanten zijn, kijk ik graag naar films op televisie!’, zegt

hij lachend.

om eerst de nieuwe situatie te evalueren. In 2012 zijn

uiteindelijk in totaal 1.157 nieuwe klanten aangesloten.

Een versnelling in klantengroei van SHS werd in Koutiala

wel gerealiseerd door de extra levering van 500 SHS

door Asantys in september. Eind 2012 telde Yeelen Kura

4.881 klanten.

Zes Solar Minigrids

De bouw van zes zonnecentrales, waarvoor in 2011

een subsidie-overeenkomst voor € 1,9 miljoen met

AMADER / Wereldbank was getekend, is in 2012 gere-

aliseerd met assistentie van leverancier Asantys. De

centrales vervingen deels diesel door zonne-energie

en leverden deels aan nieuwe minigrids. Door de staats-

greep zag FRES zich genoodzaakt de materialen voor

de bouw van de zonnecentrales langere tijd in opslag

te houden in de haven van Dakar in Senegal, waar -

door deze pas in juni in Mali arriveerden. Toch lukte

het alle zes centrales in augustus in werking te hebben

en nieuwe klanten aan te sluiten. Een feestelijke opening

volgt in 2013.

Nieuwe Solar Minigrids

M’Pessoba

Yorosso

Kignan

Niena

Koumantou

Koury

Totaal

Financiële ontwikkelingen

Als gevolg van de politieke onrust in Mali kreeg FRES

te maken met verhoogde prijzen, zoals voor brandstof.

Ook schortten diverse instanties, waaronder De Wereld-

bank en de Europese Commissie, hun economische

steun aan het land op. Desondanks kon FRES het werk,

weliswaar met vertraging, voortzetten. Het bestuur heeft

voortdurend de risico’s geanalyseerd en maatregelen

genomen om de voortgang in activiteiten zoveel moge-

lijk zeker te stellen.

Onderzoek en uitwisseling

Operationeel manager Thad Hecker bezocht in maart

Yeelen Ba en Yeelen Kura om inzicht te krijgen in de

dagelijkse gang van zaken in de bedrijven en de knel-

punten waarmee de bedrijven worstelen. Ook in maart

reisden enkele medewerkers van Yeelen Kura naar

Duitsland voor een technische training over zonnecen-

trales. Zij bezochten een producent van batterijen en

verschillende leveranciers van modules en omvormers

(inverters). Ook trainde leverancier Asantys hen op het

gebied van installatie, onderhoud en projectplanning.

Jacco Smit van Alliander onderzocht de efficiëntie van

de minigrids. Hij zag veel mogelijkheden om de te grote

verliezen in de netwerken te verminderen en levert begin

2013 zijn eindrapport met concrete aanbevelingen op.

Vooraf betalen (‘Pre-payment’)

Een groot aantal klanten had betalingsachterstand aan

FRES. Om deze achterstanden te bestrijden werd een

proef gedaan met prepaid meters, waarmee klanten

van de minigrids vooraf betalen voor energielevering.

De proef was succesvol. De betalingen namen toe

van 82% naar 99%. FRES zet de prepaid meters in 2013

breder in.

Blikseminslag

Eind 2012 zorgde een blikseminslag voor aanzienlijke

schade aan 15 panelen in de minigrids. Als kerstcadeau

aan FRES en Yeelen Kura vervingen Asantys en partner

SolarWorld de panelen.

Producten, diensten en tarieven

SHS-klanten betaalden afhankelijk van het gekozen

serviceniveau voor de diensten van Yeelen Kura per

maand een bedrag tussen de 3.815 FCFA (€ 5,81)

en 9.000 FCFA (€ 13,72). Klanten van minigrids betalen

per kWh.

Organisatie, bestuur en toezicht

Op 31-12-2012 werkten 51 mensen bij Yeelen Kura

in de volgende samenstelling:

Overzicht medewerkers

Aantal medewerkers

Aantal mannen / vrouwen

Contract bepaalde / onbepaalde tijd

Fulltime / parttime

Instroom / uitstroom mannen

Instroom / uitstroom vrouwen

Medewerkers ouder dan 55 jaar

Mannen / vrouwen in management

Leidinggevenden energiewinkels

Leidinggevenden totaal

De medewerkers waren verantwoordelijk voor de totale

bedrijfsvoering waaronder installatie en onderhoud van

SHS en minigrids, marketing & sales, inning van de

maandelijkse rekeningen en de boekhouding.

2011

39

34 / 5

5 / 34

39 / 0

3 / 0

0 / 1

0

5 / 0

11

-

2012

51

46 / 05

10 / 41

41 / 10

15 / 3

0 / 0

0

3 / 0

15

20

Vermogen (kWp)

50

50

50

50

50

100

350

22 23

was de non-payment nog 34%; in december 2012 was

dit teruggebracht naar 16,8%. Joop Lasseur bezocht

NuRa drie maal om de acties uit het plan te begeleiden.

Onderzoek

NuRa deed klanttevredenheids- en marktonderzoek

naar AC / DC-systemen waarop ook kleurentelevisie

en DVD aangesloten kunnen worden zoals dat bij de

andere FRES-bedrijven kan. Uitkomst was dat 50%

van de klanten tevreden was met het DC-systeem. Bij

de klanten die nu een laag bedrag betalen voor een

klein systeem bleek wel vraag te bestaan naar grotere

systemen, maar de bereidheid ervoor te betalen is

minimaal.

NuRa was, naast Yeelen Kura en FRES Uganda, onder-

deel van het onderzoek naar de socio-economische

impact van de zonne-systemen op de lokale gemeen-

schappen in Afrika, dat vanaf oktober werd uitgevoerd

door PwC in samenwerking met de Erasmus Universi-

teit. In Mali, Zuid-Afrika en Oeganda werden baseline-

studies uitgevoerd, in Mali en Zuid-Afrika gevolgd door

een impactstudie. Lokale organisaties, waaronder SNV,

voerden enquêtes uit. Resultaten verschijnen in 2013.

Uitwisseling praktijkervaringen

In maart bezocht General Manager Sifiso Dlamini

de nationale ‘Electrification Indaba’ van de Department

of Energy (DoE) in Durban. Ook nam NuRa deel aan

werkgroepen om een nieuwe ‘roadmap’ naar elek-

trificatie te ontwikkelen in samenwerking met diverse

partijen. In oktober bezocht Sifiso Dlamini Oeganda,

voor uitwisseling van ervaringen met het FRES-team

daar. Ook bezocht hij in november samen met

Caroline Nijland diverse sponsoren en relaties. Peter

de Wit, voormalig General Manager van FRES Uganda

is eind 2012 gestart met een studie naar de mogelijk-

heden om de kosten voor accu’s te verminderen door

hun levensduur te verlengen. Uitkomsten worden in

2013 gepresenteerd.


NuRa werkt met SHS. De tarieven lagen tussen ZAR

65 (€ 5,44) en ZAR 385 (€ 32,22) per maand, afhanke-

lijk van het gekozen serviceniveau. De niveaus kennen

verschillen in aantal lampen en stopcontacten. NuRa

verkocht ook lpg als alternatief voor koken op hout.


Op 31-12-2012 werkten 88 mensen bij NuRa in de

volgende samenstelling:


Aantal medewerkers



Fulltime / parttime

Instroom/uitstroom mannen

Instroom/uitstroom vrouwen






bedrijfsvoering waaronder installatie, onderhoud en

reparatie van de systemen, het innen van de maande-

lijkse rekeningen, marketing & sales en de boekhouding.


NuRa bood de medewerkers in 2012 naast een vast

salaris onder meer ziektekostenverzekering, pensioen-

voorziening en levensverzekering. Gemiddeld verdiende

een FRES-medewerker in een uitvoerende functie bij

NuRa ZAR 1.884,70 (€ 157,73) per maand , tegenover

een minimum loon van ZAR 1.375,94 (€ 115,15) per

maand van een Zuid-Afrikaan. Afhankelijk van functie

of contract waren er bijdragen voor auto of telefoon,

zwangerschapsverlof en aandelen beschikbaar. Via

prestatiebonussen en aandelen werden mede wer-

kers extra gemotiveerd. Alle 88 medewerkers hadden

minimaal één functionerings- / beoordelingsgesprek.

Er waren zeventien bedrijfsongelukken, meestal mo-

torongelukken van onderhoudsmedewerkers. Er waren

116 verzuimdagen ten gevolge van ongevallen.

Opleiding

Negentig medewerkers behaalden certificaten in dienst-

verlening, tien haalden Eerste Hulpdiploma’s, één mede-

werker werd getraind in onderhoud van gaspompen.

Er werden vijf beurzen aangeboden, onder meer voor

diploma’s in IT&Management, Marketing Management

en boekhouden. Alle trainingen zijn georganiseerd en

betaald door het bedrijf

Hiv / aids-programma

Zuid-Afrika kent een grote hiv- / aidsproblematiek. NuRa

ondervindt hiervan de consequenties. Zo kampt het

2011

76

48 / 28

71 / 5

76 / 0

15 / 15

4 / 6

0

5 / 3

15

2012

88

57 / 31

88 / 0

88 / 0

21 / 12

8 / 5

2

6 / 3

9

23

NuRa in Zuid-AfrikaZuid-Afrika, 1.219.912 km² groot, telt ruim 50 miljoen

inwoners, waarvan 50% door extreme inkomensver-

schillen en veel werkloosheid in armoede leeft. Het land

staat op 123 in de Human Development Index 2011

van UNDP. Van alle inwoners heeft 18% geen toegang

tot elektriciteit. Respectievelijk Pretoria, Kaapstad en

Bloemfontijn zijn de bestuurlijke, wetgevende en gerech-

telijke hoofdsteden van het land. De politieke situatie in

het land is doorgaans stabiel.

FRES levert in Zuid-Afrika SHS aan huishoudens en

kleine bedrijven via het bedrijf NuRa. Het hoofdkan -

toor staat in Mkuze in Kwazulu-Natal. Dit is één van

de minst ontwikkelde provincies van het land. Rond

70% van de bevolking in deze regio heeft geen toegang

tot elektriciteit.


NuRa heeft als doelstelling om in 2017 ruim 32.000

klanten te voorzien van elektriciteit. Voor 2012 was de

doelstelling om 15.500 klanten te bedienen. Uitdagingen

waren het verder terugdringen van betalingsachter-

standen bij klanten (non-payment) en het verder profes-

sionaliseren van de bedrijfsvoering.

Resultaten 2012

Klantenaantallen

In 2010 was een subsidieovereenkomst ondertekend

tussen de Zuid-Afrikaanse overheid (Department of

Energy - DoE, 80%) en FRES (20%), om 8.000 SHS

te plaatsen vóór april 2012. In april 2012 is de overeen-

komst verlengd tot eind november 2012 en tegelijker-

tijd uitgebreid met 2.000 SHS voor die periode. De groei

in klantaantallen uit 2011 zette daarmee sneller door

dan verwacht. Mede door extra marketing- en salesin-

spanningen in 2012 werd het eindejaarsdoel van 15.500

klanten al in september gehaald. Eind 2012 leverde

NuRa licht en elektriciteit aan 16.500 klanten. Een

nieuwe toezegging van DoE in 2012 voor een subsidie

van € 3,6 miljoen moet resulteren in aansluiting van nog

eens 2.000 SHS vóór april 2013 en vervolgens 4.000

SHS tot april 2014.

Betalingsachterstanden (‘Non-payment’)

NuRa kende nog steeds een hoog aantal betalings-

achterstanden bij klanten waarvan het grootste deel

niet inbaar is. Op basis van onderzoek was een actie-

plan opgesteld, dat in 2012 is ingevoerd. Onder meer

door uitbreiding van het aantal energiewinkels, aanschaf

van betere vrachtwagens en motoren om klanten te

bezoeken en snellere afhandeling van klachten reali-

seerde NuRa een halvering van het probleem. Eind 2011

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

15,000

10,000

5,000

0

Basisgegevens

Jaar van oprichting


Aantal medewerkers

Aantal klanten


Aandeelhouders

31/12/12

2001

SHS, lpg

88

16.500 SHS

9

80% NUON, 20% REESET

Kwazulu-Natal

Zuid-Afrika

Aantal klanten

24 25

Yeelen Ba in Burkina FasoBurkina Faso is een Sub-Sahara-land met 16 miljoen

inwoners. Met een plek op nummer 181 in de Human

Develop-ment Index 2011 van UNDP behoort het land

tot de armste landen ter wereld. Van de inwoners heeft

82% geen toe-gang tot elektriciteit. Hoofdstad

is Ouagadougou.

FRES levert in Burkina Faso via het lokale bedrijf Yeelen

Ba licht en elektriciteit via SHS aan huishoudens en

kleine bedrijven. Yeelen Ba is actief in de provincie

Kénédougou, een gebied met ruim 300.000 inwoners.

Het ligt net over de grens met het gebied in Mali, waar

Yeelen Kura werkt. De leefomstandigheden in beide

aangrenzende regio’s zijn vergelijkbaar.


Doel van Yeelen Ba is om in 2017 8.000 huishoudens

en kleine bedrijven van elektriciteit te voorzien. In 2012

wilde het bedrijf daarom groeien naar 1.500 klanten. An-

dere doelstellingen waren tariefverlaging, klantenbinding

vergroten en verdere professiona-lisering van het bedrijf.

Resultaten 2012

Klantenaantallen

De diensten en tarieven van Yeelen Ba zijn begin 2012

gelijk getrokken met die van Yeelen Kura in buurland

Mali. Daarmee wer-den de tarieven in Burkina Faso

lager. In combinatie met extra marketinginspanningen

leidde dit in de eerste twee maanden van het jaar tot

een explosieve groei (63%) in het aantal klanten. Het

klantenaantal ging van 468 (eind 2011) naar ruim 700 in

deze periode. De groei hield aan en in augustus werd de

1000e klant aangesloten. Dit feit werd feestelijk gevierd

in oktober. Eind 2012 telde Yeelen Ba 1.372 klanten.

Contracten en investeringen

Het contract met de Europese Unie om 3.000 huishou-

dens en kleine bedrijven aan te sluiten voor 2011 werd

verlengd tot 2013. In april schreef Yeelen Ba een tender

uit voor de levering van 2.000 extra SHS. Het contract

werd in oktober getekend met Juwi. De eerste 1000

SHS worden in januari 2013 verwacht.

Uitwisseling

Operationeel Manager Thad Hecker bezocht Yeelen Ba

en Yeelen Kura in maart om de dagelijkse gang

van zaken te helpen verbe-teren. In het kader van de

UN’s Sustainable Energy for All Initiative, werd Yeelen Ba

uitgenodigd voor bijeenkomst en om uitdagingen

in rurale elektrificatie te bespreken in Ouagadougou.

Basisgegevens

Jaar van oprichting


Aantal medewerkers

Aantal klanten


Aandeelhouders

31/12/12

2008

SHS

23

1.372 SHS

7

80% Nuon, 20% FRES

Aantal klanten

1,200

800

400

0

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Kénédougou

Burkina Faso

bedrijf met veel betalingsachterstanden bij klanten.

Ook heeft een deel van de medewerkers hiv / aids

met alle gevolgen van dien zoals veel afwezigheid en

ziektedagen. Daarom heeft NuRa een hiv-programma

opgezet. Dit beoogt de taboes weg te nemen en de

kennis over het voorkomen van besmetting en behande-

ling van hiv / aids te vergroten. 97% van de mede werkers

deed mee aan het programma, inclusief een hiv / aids-

test, waarvan 69% de testresultaten opvroeg. 40%

van de medewerkers had nog nooit een test gedaan

en 30% van deze groep bleek daadwerkelijk besmet.

Zij kwamen in aanmerking voor het begeleidings- en

behandelprogramma van FRES.

General Manager was Sifiso Dlamini. Hij rapporteerde

aan de Raad van Commissarissen, bestaand uit:

Bart Blokland – voorzitter

Coen de Ronde – lid

Thad Hacker – lid

De drie Commissarissen bezochten NuRa in mei voor

de halfjaarlijkse bestuursvergadering. Een tweede

bezoek van Bart Blokland en Coen de Ronde, samen

met medewerker Frederique Schlicher, volgde in

november. FRES vervulde namens Nuon de rol van

aandeelhouder bij NuRa.

ruth dladlaMedewerkster NuRa, al 10 jaar

Ik vind het fijn bij NuRa, ik werk er al heel lang. Na mijn

schooltijd had ik eerst een ander baantje, maar toen kwam

NuRa. En nu krijg ik steeds meer ervaring in het werk,

en dat geeft een goed gevoel.

Er is een groot verschil tussen vroeger en nu. We hebben

veel meer afdelingen en werknemers. En ook veel meer

Afrikaanse werknemers en onze manager is ook Afri-

kaans. Daar ben ik trots op.

Vroeger was de uitdaging of we wel steeds voldoende

materialen in voorraad hadden. Nu werken we met veel

grotere voorraden en is de uitdaging vooral om meer

klanten te werven. Daarvoor hebben we meer en goede

mensen nodig. We hebben ook onlangs voor iedere ener-

giewinkel een auto gekocht. Daarmee kunnen we veel

beter de uitdaging aan om onze klanten goede service

te verlenen.

Onlangs ben ik van Planning Manager gepromoveerd tot

Magazijnchef . Dat is wel mijn grootste succes bij NuRa.

De nieuwe baan vraagt veel van me, ik moet me met van

allerlei bezig houden. Maar ik ben trots dat ik deze functie

gekregen heb en dat NuRa zoveel vertrouwen in me heeft.

26 27

FRES UgandaOeganda, een land van ruim 240.000 km², ligt op de

evenaar in Oost-Afrika. Van de Oegandese bevolking

van ruim 34 miljoen leeft 30% in armoede. Het land

staat op 161 in de Human Development Index 2011 van

UNDP. Ongeveer 15% van de inwoners heeft toegang

tot elektriciteit. Voor inwoners op het platteland ligt

dat op 8%, vaak beperkt tot de steden en de handels-

plaatsen langs de snelweg. Het democratische land

kent een stabiele politieke situatie. In 2015 staan verkie-

zingen gepland.

FRES Uganda is opgericht in 2010. Het bedrijf le vert

SHS-diensten in het westen van Oeganda in de

districten Mbarara, Bus-henyi, Rukungiri en in de

toekomst in Mpigi. Het hoofdkantoor staat in Mbarara.

Er zijn 400.000 huishoudens en kleine bedrijven in het

gebied waarin FRES actief is.


Doelstelling is om in 2017 naar ruim 9.000 klanten

gegroeid te zijn. In 2012 wilde FRES Uganda daarom

groeien naar minimaal 800 klanten.

Resultaten 2012

Klantenaantallen

Na de eerste tien trainingssystemen in 2011, arriveerden

begin 2012 590 SHS in Mbarara. Al in september kon

de 500e klant wor-den verwelkomd. Voor bedrijfjes zijn

SHS een duurzaam alternatief voor de accu’s van auto’s

die ze eerder gebruikten, omdat het opladen bij gebrek

aan een elektriciteitsnetwerk lastig was en de auto-

accu’s vaak moesten worden vervangen. FRES Uganda

constateerde al snel dat het aantal nieuwe klanten de

verwachtingen ruim oversteeg en schreef een extra

tender uit. In december werd de mijlpaal van 1000e

klant behaald. Dit heuglijke feit viert FRES Uganda in

februari 2013. De eerste energiewinkels werden in 2012

geopend in Bushenyi, Isingiro, Rwampara en Kashaari.

Eind 2012 stond de teller op 1.019 klanten, waarmee de

doelstel-ling ruimschoots is gehaald.


Een subsidie-overeenkomst voor maximaal US

$ 2.750.000 met de Rural Elektrification Agency (REA)

is ondertekend in januari. De overeenkomst loopt tot

eind 2013. De subsidie kent, afhankelijk van de omvang

van het geplaatste systeem, een maximum van US

$ 275 per huishouden (voldoende voor een systeem

van 50 Wp) en US $ 2.000 per bedrijf (voldoende voor

een systeem van 500Wp). Stichting Doen heeft in 2012

€ 300.000 bijgedragen aan systemen in Oeganda. In

2013 en 2014 volgen stortingen van dezelfde bedragen

tot het toegezegde totaalbedrag va € 900.000, zolang

FRES aan de voorwaarden blijft voldoen.

Basisgegevens

Jaar van oprichting


Aantal medewerkers

Aantal klanten


Aandeelhouders

31/12/12

2010

SHS

44

1.019 SHS

4

100 % FRES

Aantal klanten

1,000

0

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

MbararaBushenyiRukungiri

Oeganda

Mpigi


De tarieven voor SHS lagen tussen de 6.050 FCFA

(€ 9,22) en 13.875 FCFA (€ 21,15), afhankelijk van het

gekozen serviceniveau.


Op 31-12-2012 werkten 23 medewerkers bij Yeelen Ba

in de volgende samenstelling:


Aantal medewerkers



Fulltime / parttime







Medewerkers waren verantwoordelijk voor de totale

bedrijfsvoering.


Medewerkers ontvingen een vast salaris. Het minimum

loon in Burkina Faso lag op FCFA 36.667 (€ 56) per

maand, tegenover een salaris van FCFA 51.429 (€ 78,40)

per maand voor een fulltime medewerker in uitvoerende

functie bij Yeelen Ba. Yeelen Ba verschafte de medewer-

kers ziektekostenverzekering en sociale zekerheid. Er

waren 50 ziektedagen. Negentien medewerkers hadden

een functioneringsgesprek. Via een salarisverhoging,

een periodieke of eenmalige bonus en een interne

promotie werden mede-werkers extra gemotiveerd.

In april werd Interim Manager Emmanuel Sanou aange-

steld als General Manager. Hij rapporteerde aan de

Raad van Commissarissen, bestaand uit:


Liliane de Jager – lid

Djibril Séméga – lid, namens aandeelhouder

Yeelen Kura

Thad Hacker – lid

De halfjaarlijkse bestuursvergaderingen van Yeelen Ba

vonden, vanwege een combinatie met die van Yeelen

Kura, plaats op 3 mei in Mali en op 13 december in

Burkina Faso. In mei 2012 woonden Commissarissen

Rob Costermans, Liliane de Jager en Djibril Séméga

de vergadering bij. In december waren dat Rob

Costermans, Thad Hecker en Djibril Séméga.

2011

16

13 / 3

0 / 16

16 / 0

5 / 4

1 / 0

0

2 / 0

-

2

2012

23

20 / 3

23 / 0

23 / 0

11 / 4

0 / 0

0

3 / 0

-

4

28 29

FRES Guiné-BissauGuinee-Bissau, in West-Afrika, heeft op 36.125 km² ruim

1,5 miljoen inwoners en is één van de armste landen

ter wereld met een 176e plek op de Human Develop-

ment Index 2011 van UNDP. Slechts 2,6% van de bevol-

king heeft toegang tot elektriciteit. De politieke situatie is

instabiel; in april werd door de militairen een staatsgreep

gepleegd.

FRES Guiné-Bissau is opgericht in 2012 en levert SHS-

diensten. Het kantoor is gevestigd in de stad Gabú in de

gelijknamige provincie in het oosten van Guinee-Bissau,

grenzend aan Senegal en Guinee.


Doelstelling is om 4.000 klanten te behalen in 2017.

Volgens het contract met de EU moeten in 2015 3.000

huishoudens en kleine bedrijven zijn aangesloten. In

2012 wilde FRES Guiné-Bissau de eerste 250 klanten

realiseren. Uitdaging was verder om de organisatie op

te bouwen.

Resultaten 2012

Klantenaantallen

Op 13 april werd het eerste SHS aangesloten in Cand-

jufa, 20 kilometer ten noorden van Gabú. In oktober

volgde een groot aantal SHS. Eind 2012 waren 299

klanten aangesloten, waarmee de beoogde doelstelling

van 250 klanten ruim werd gehaald.


FRES selecteerde via een tender leverancier Solar23

voor de levering van 1.000 SHS. Eind 2012 werd

opnieuw een tender uitge-schreven voor nog eens

1.000 SHS, die in 2013 geïnstalleerd zullen worden.

Onderzoek

Reinder Bouwmeester voerde met zijn team een markt-

onderzoek uit in de regio Gabú.


FRES Guiné-Bissau leverde SHS-diensten op 3 service-

niveau’s: 2 lampen of 1 stopkontakt CFA 3.815

(€ 5,80) per maand, 2 lampen en 1 stopkontakt CFA

5.890 (€ 8,95) per maand, 3 lampen en 1 stopkontakt

CFA 9.000 (€ 13,68) per maand.

Basisgegevens

Jaar van oprichting


Aantal medewerkers

Aantal klanten


Aandeelhouders

31/12/12

2011

SHS

5

299

4

100 % FRES

Aantal klanten

1,000

300

0

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Gabú

Guinee-Bissau

Vanwege de grote vraag selecteerde FRES via een

tweede tender leverancier Juwi om tot eind 2012 500

SHS te leveren bovenop de 600 SHS die via de eerste

tender door Solar23 werden geleverd in januari 2012.

Een samenwerking met een lokale micro-financierings-

organisatie gaf FRES de zekerheid van betaling van de

tarieven voor SHS voor alle leden van de organisatie die

SHS-klant worden.


FRES Uganda biedt SHS voor een maandelijkse service

fee van tussen UGX 29.000 (€ 8,42) en UGX 47.000

(€ 13,64). Deze tarieven golden begin 2012 voor 3 servi-

ceniveaus. Later zijn de tarieven aangepast naar UGX

23.000 (€ 6,67) en UGX 58.000 (€ 16,83), waarbij ook

een extra serviceniveau is toegevoegd.


Op 31-12-2012 waren 44 medewerkers in dienst in de

volgende samenstelling:


Aantal medewerkers



Fulltime / parttime







*MT en Store Managers


bedrijfsvoering.


Naast een vast salaris bood FRES Uganda de mede-

werkers ziektekostenverzekering, zwangerschapsverlof,

pensioenvoorziening en levensverzekering. Er was

sprake van twee verkeersongelukken binnen werktijd. Er

waren 55 ziektedagen.

Opleiding

17 (toekomstige) medewerkers kregen een week training

in de techniek van SHS van Jean-Paul Louineau.

General Manager was Peter de Wit. In juli trad Allan

Asingwire aan, die Peter de Wit in november als General

Manager opvolgde. Zij legden verantwoording af aan de

Raad van Commissarissen, bestaand uit:

André Kuiper – voorzitter

Marjolein Quené – lid

Thad Hacker – lid

In juni bezochten Commissarissen Thad Hecker en

André Kuiper Oeganda. In september volgde nog een

bezoek door Commissa-rissen Marjolein Quené en

Thad Hecker en Liaison Officer Frederique Schlicher,

onder meer ter kennismaking met de nieuwe General

Manager Allan Asingwire.

2011

10

8 / 2

1 / 9

9 / 1

7 / 0

2 / 0

-

2 / 2

6

-

2012

44

34 / 10

20 / 24

43 / 1

29 / 3

9 / 1

0

3 / 3

3

6*

30 31

onze partnerS over freS

Ismaïl oumar toure Président Directeur Général AMADER

Duurzame energie speelt een belangrijke rol bij de rurale

elektrificatie in Mali. En Yeelen Kura speelt een leiden-

de rol bij de elektrificatie met behulp van zonne-energie,

zowel met individuele installaties als met zonnecentrales.

De Nationale energiepolitiek van Mali richt zich op een

rurale elektrificatie van 55% en op 10% duurzame energie

in 2015. De publiek-private samenwerking met FRES is

daarbij een hoeksteen. Yeelen Kura is door zijn professio-

nele aanpak en expertise een belangrijke bondgenoot

als het gaat om de rurale elektrificatie. En FRES onder-

scheidt zich van andere partijen door zijn keuze voor

duurzame energie, dat is zeker een sterk punt. De zonne-

centrales voorzien in de energievraag van bedrijven in de

rurale zones, en dat sluit precies aan bij onze Nationale

energiepolitiek.

Klanten waarderen het diensten-aanbod van Yeelen Kura

zeker. Voor een deel van de bevolking is het nog wel rela-

tief duur, maar op dat punt zien we een positieve ontwik-

keling in het diensten-aanbod.

pallas agterberg Directeur Strategie Alliander

Een Nederlands netwerkbedrijf en rurale elektrificatie in

Afrika, dat lijkt een vreemde combinatie. Maar toch is het

dat niet. De samenwerking tussen Alliander en FRES is

historisch gegroeid, maar er is nog een andere reden: we

kunnen ook wat leren van FRES.

Een netwerkbedrijf als Alliander is bezig in een snel ver-

anderende wereld. De huidige energiedistributie is op een

bepaalde manier geregeld, maar er komen nieuwe energie-

bronnen, afnemers krijgen andere wensen en er ontstaan

meer technische mogelijkheden. Alliander moet met die

vernieuwingen mee veranderen. En daarvoor hebben

wij nodig dat we over onze eigen grenzen heen kunnen

kijken, dat we in andere modellen en vormen gaan

denken, om zo goed op die vernieuwingen in te kunnen

spelen.

De samenwerking met FRES geeft ons die mogelijkheid.

FRES is in Afrika bezig in een totaal andere context, met

totaal andere vormen van energievoorziening. De FRES-

bedrijven brengen hele andere modellen in de praktijk en

laten zien hoe belangrijk lokale expertise daarbij is.

FRES, vind ik, sluit goed aan op die lokale cultuur, kijkt

wat klanten nodig hebben en past zijn producten en

diensten daarop aan. Dat mee te maken en daar bij betrok-

ken te zijn verruimt ons eigen denkmodel. En dat stelt

ons beter in staat op de vernieuwingen hier in te spelen.

Je kan misschien wel zeggen: we kunnen wat leren

van Afrika!

mirjam Blaak

Tijdelijk Zaakgelastigde voor Oeganda, Benelux en EU

Wat FRES in Oeganda doet, is een boost geven aan

de lokale economie. De medewerkers doen dat op profes-

sionele wijze met de knowhow die ze hebben opgebouwd.

Die kunnen ze nu overdragen aan een land als Oeganda.

Dat is van onschatbare waarde om de bevolking op het

platteland in de nabije toekomst te laten doorgroeien

naar een beter niveau van ontwikkeling. Ik vind dat er

te weinig initiatieven als deze zijn. Westerse ondernemers

zien teveel beren op de weg terwijl met de nodige vast-

houdendheid er enorme vooruitgang te boeken is. FRES

creëert op het platteland een professionele ondernemende

omgeving zodat de aansluiting bij de stad groeit. Alleen al

het opladen van mobieltjes werkt dat in de hand.

Wieke Hoge Advocaat bij Clifford Chance LLP

Clifford Chance LLP levert juridische expertise maar wil

ook een positieve en bredere maatschappelijke bijdrage

leveren. Daarom is een van onze doelen om tegen 2015

100.000 mensen in de wereld te helpen door ons in te

zetten voor de ‘community’.

De activiteiten van FRES sluiten daar goed bij aan;

FRES verenigt investeren in Afrika met verduurzaming

van energiebronnen, een krachtige en aansprekende com-

binatie. Daarom werken wij graag samen en brengen we

graag onze kennis en ervaring vanuit ons wereldwijde

netwerk in.

FRES combineert een persoonlijke drive en commitment

van medewerkers met een multidisciplinaire aanpak door

bijvoorbeeld verschillende deskundigen in te zetten. Die

combinatie vergroot de kans op succes in Afrika aanzien-

lijk. Tegelijkertijd bewijst FRES een lerende organisatie te

zijn, die flexibel en pragmatisch kan inspringen op zich

wijzigende omstandigheden. En wij bij Clifford Chance

LLP leren weer van de ervaringen die FRES opdoet.

Daarom zijn wij blij dat we door inzet van onze juridische

expertise een bijdrage kunnen leveren aan de verwezen-

lijking van de doelen van FRES.


Op 31-12-2012 werkten 5 mensen bij FRES Guiné-

Bissau in de volgende samenstelling:


Aantal medewerkers



Fulltime / parttime








bedrijfsvoering waaronder aansturing van de SHS-

installatie en de opzet en inrichting van het kantoor

in Gabú.


De vier medewerkers met een vast contract hadden

naast een vast salaris een ziektekostenverzekering.

Een gemiddeld salaris van een werknemer van FRES

in Guinee-Bissau in uitvoerende functie was omgere-

kend € 100 per maand, tegenover een minimum loon

van omgerekend € 25 per maand.

Opleiding

Twintig medewerkers en onderaannemers volgden de

training over installatie van SHS van Jean Paul Louineau

van Alliance Soleil.

General Manager van FRES Guiné-Bissau was

Reinder Bouwmeester. Hij rapporteerde aan de Raad

van Commissarissen, bestaand uit:


Thad Hecker – lid

Caroline Nijland – lid

Commissarissen Thad Hecker en Business Develop-

ment Manager Caroline Nijland bezochten FRES Guiné-

Bissau in juli voor de halfjaarlijkse bestuursvergadering,

om kennis te maken met lokale autoriteiten, het kantoor

in Gabú te zien en de stand van zaken te bespreken.

Thad Hecker bezocht Guinee-Bissau voor de tweede

bestuursvergadering in oktober.

2012

5

4 / 1

0 / 5

5 / 0

4 / 0

1 / 0

0

-

4

4

32 33

Deel 3Organisatie en Bestuur

34 35

BestuurHet bestuur van FRES bestond in 2012 uit drie leden,

die alle drie intensief betrokken waren bij de busi-

ness: Annemarie Goedmakers (CEO / voorzitter), Serge

Leijten (CFO / penningmeester) en Harry Droog (COO /

bestuurslid).

De bestuursleden werkten gemiddeld twee dagen per

week onbezoldigd voor FRES. Het bestuur kwam in

totaal 18 keer bijeen. Onder meer de volgende punten

kwamen aan de orde:

· de voortgang van de FRES-bedrijven; evaluatierap-

porten, financiële rapportages;

· investeringsvoorstellen voor uitbreiding;

· de jaarrekening en het jaarverslag 2011;

· het businessplan 2013-2017 en jaarplan / begroting

2013;

· het actieplan van NuRa gericht op terugdringen van

de non-payment;

· samenstelling Raden van Commissarissen;

· aangaan van nieuwe partnerschappen

Het Directoraat-generaal Internationale Samenwerking

(DGIS) heeft eenzijdig de contractueel vastgelegde

samenwerking verbroken. Hierdoor komt de realisatie

van de lange termijn doelstellingen van FRES onder druk

te staan. Een juridische procedure loopt.

Nuon heeft als samenwerkingspartner de op zich geno-

men verplichtingen onverkort gehonoreerd.

De onkosten van het bestuur bedroegen in 2012 in

totaal € 3.990 uitgegeven aan telefoonkosten en reis-

kosten in Nederland.


De Raad van Toezicht bestond in 2012 uit Aad Veenman

(voorzitter) en Peter Smink (secretaris).

De Raad van Toezicht vergaderde in 2012 twee keer

(27 april en 31 oktober). De belangrijkste onderwerpen

waren:

· de jaarrekening en het jaarverslag 2011;

· het businessplan 2013 – 2017 en jaarplan / begroting

2013;

· het partnerschap met en de bevroren subsidie

van Directoraat-generaal Internationale Samenwerking

(DGIS);

· samenstelling Raad van Toezicht.

Businessplan 2013 - 2017

Het beleid is gebaseerd op een strategisch meerjaren-

plan. In oktober stelde het bestuur het Businessplan

2013 – 2017 vast. Dit voorziet in een groei van het

aantal klanten tot ruim 67.000 in 2017, op weg naar

de 100.000 in 2020. We zullen de groei vooral nastreven

in de vijf bestaande bedrijven, waarbij we in zullen

zetten op kostenbeheersing en betaalbare tarieven.

De bedrijven zullen ieder financieel zelfstandig moeten

worden, waarbij de inkomsten uit de klantaansluitingen

en stroomverkoop voldoende moeten zijn om onder-

houd, bedrijfsvoering en vervangingsinvesteringen te

bekostigen. Training van medewerkers zal een belangrijk

aandachtspunt zijn. FRES zal aan de doelen werken

in goede relatie met overheden, Wereldbank, UNIDO,

EU en andere donoren.

Monitoring en evaluatie

De beleidsdoelen en -uitgangspunten zijn vastgelegd

in het Businessplan 2013-2017. Dit dient als basis voor

de jaarplannen en begrotingen voor de FRES-bedrijven

en voor FRES-Nederland. Monitoring, evaluatie en

bijsturing vindt continu plaats.

Code Wijffels

FRES onderschrijft de Code Wijffels, de code voor goed

bestuur voor goede doelen. In de verantwoordings-

verklaring (zie bijlage 5) staat hoe wij invulling geven aan

de drie principes: scheiding tussen de functies toezicht

houden, besturen en uitvoeren, optimale besteding van

middelen en optimale relaties met belanghebbenden.

Een uitgebreid overzicht van medewerkers en bestuur-

ders, met hun nevenfuncties, staat in Bijlage 4.

OrganisatieDe FRES-organisatie is in hoofdlijn uiteengezet in Deel 1.

Ook in 2012 werkte FRES aan heldere taakverdelingen

en goede samenwerking en interne communicatie.

Organisatie en overleg

Het bestuur van FRES kwam tweewekelijks bijeen voor

overleg over beleidszaken. Het volgde de voortgang van

de FRES-bedrijven op basis van maandelijkse rappor-

tages van de lokale bedrijven en voortgangsrapportages

van de Commissarissen.

Het lokale management van de FRES-bedrijven voerde

met de eigen Raad van Commissarissen maan -

d elijkse voortgangsbesprekingen via teleconferenties.

De Commissarissen bezochten de bedrijven (tweemaal).

De organisatie werd versterkt door de aanstelling van

een Director of Operations (per 1 maart) en Liaisons

Officers voor ieder bedrijf. Dit komt het beter functio-

neren en het doelgericht werken van de FRES-bedrijven

ten goede.

Van 12 tot 18 februari kwamen managers van alle

bedrijven naar Nederland voor overleg met het bestuur

en de Commissarissen. Gezamenlijk werd een bezoek

gebracht aan de zonnecentrale Sun Island (van Nuon)

in Almere.

Zeer geslaagde Stakeholdersbijeenkomsten vonden

plaats op 5 juni en op 31 oktober.

Medewerkers FRES-Nederland

Om de operationele kosten in Nederland zo laag moge-

lijk te houden werkt FRES-Nederland met een kleine

kern van betaalde medewerkers en een groot, flexibel

inzetbaar team van onbetaalde experts. Deze laatsten

zijn van grote waarde voor de FRES-activiteiten. De

medewerkers van FRES-Nederland staan onder leiding

van het bestuur. Jaarlijks vindt een functionerings- en

beoordelingsgesprek plaats met elke medewerker.

Betaalde medewerkers

FRES-Nederland kende eind 2012 in totaal vijf betaalde

medewerkers, met verschillende nationaliteiten. Het

team kende een aantal wisselingen, deels om persoon-

lijke redenen en deels vanwege het vinden van andere

banen. Voor bepaalde functies gold een variabel belo-

ningssysteem. In 2012 was € 5.000 beschikbaar voor

training en scholing, waarvan € 1.514 is besteed.

Onbetaalde medewerkers

In 2012 zetten tien mensen zich onbetaald in voor

FRES. Zij richtten zich bijvoorbeeld op advies over

de aanpak van de betalingsachterstanden in Zuid-Afrika,

een financiële analyse van de Zuid-Afrikaanse Solar

Vision concessie als nieuwe business mogelijkheid,

een communicatieplan voor de ingebruikname van

de zes nieuwe zonnecentrales in Mali en een onder-

zoek naar de potentie voor solar / hydro power minigrid

systemen in ZW-Oeganda. Een medewerker van

Alliander deed in Mali onderzoek naar het (te) hoge

netverlies. Twee studenten werkten in Oeganda en

Zuid-Afrika mee aan een sociaal-economische

impactstudie.

Naast bovengenoemde experts en studenten leverden

ook het bestuur, de Commissarissen van de FRES-

bedrijven en de leden van de Raad van Toezicht

(in totaal twaalf personen) hun bijdrage onbezoldigd.


Aantal medewerkers

Man / vrouw-ratio

Contract bepaald / onbepaald

Fulltime / parttime-ratio

Aantal FTE´s

Gemiddelde leeftijd

Aantal freelancers

Gem. ziekteverzuim

2011

3

0 / 3

3 / 0

1 / 2

2.4

38

1

5.2%

2012

5

2 / 3

5 / 0

1 / 4

3.8

44

1

1.0%

36 37

2010 | Er hebben diverse gesprekken plaatsgevonden

met de overheid van Guinee-Bissau, zoals het ministerie

van Energie, over het opstarten van een nieuw bedrijf.

Deze hebben geleid tot de start in 2012.

2010 | In 2010 hebben diverse gesprekken plaatsge-

vonden met de Wereldbank. Voor zowel het nieuwe

FRES-bedrijf FRES Uganda als de bouw van zes zonne-

centrales in Mali hebben we de aangevraagde subsidies

toegekend en / of inmiddels uitgekeerd gekregen via de

betrokken overheden.

2010 | Met ontwikkelingsorganisatie SNV bekijken we

de mogelijkheden om in Afrika samen te werken Dat

resulteerde in 2012 in een baseline & impactstudie in

Mali (interviews).

2010 | Internationaal advocatenbureau Allen & Overy gaf

ons in 2010 en 2011 juridisch advies omtrent de merk-

naam FRES en onze statuten.

2010 | In 2010 en 2011 heeft het internationale advoca-

tenkantoor Clifford Chance LLP FRES begeleid bij de

totstandkoming van een overeenkomst voor de levering,

installatie en het onderhoud van respectievelijk twee en

nog eens zes zonnecentrales in Mali. Clifford Chance zal

FRES bij nieuwe projecten weer juridisch ondersteunen.

2010 | Sinds 2010 werken we samen met Randstad.

Zij verlenen ons ondersteuning op het gebied van HR,

waarbij een HR-consultant ons adviseert op het gebied

van HR-management en -administratie.

2010 | In september is een samenwerkingsovereen-

komst ondertekend met REF (Rural Energy Foundation).

We werken in hetzelfde werkveld en wisselen informatie

uit over de resultaten van bureaustudies. Daarnaast

delen we informatie over het lokaal vinden van perso-

neel in Afrika.

2010 | Waterbedrijf Groningen doneerde in 2010 150

waterfilters aan FRES. Wij hebben ze verdeeld onder de

FRES-bedrijven, die ze gebruikten als kerstpakket voor

de medewerkers. In 2011 hebben de medewerkers een

evaluatie ingevuld ten behoeve van het verbeteren van

de functies van de waterfilters.

2011 | Bij de overheid van Oeganda vroegen we een

concessievergunning en een licentie aan voor het

nieuwe FRES-bedrijf. In 2011 is de licentie verkregen

en inmiddels heeft het bedrijf ruim 1000 klanten.

2011 | PUM zendt senior experts gedurende een

periode van twee tot drie weken uit naar bedrijven

en organisaties in ontwikkelingslanden en opkomende

markten die hun expertise kunnen gebruiken. PUM

heeft in 2012 toegezegd om voor de FRES-bedrijven in

Mali, Oeganda en Burkina Faso coaches te vinden die

de betreffende General manager begeleiden.

2011 | Sinds augustus 2011 helpt ING Bank FRES door

geen fee te berekenen voor de money transfers, zowel

nationaal als internationaal, wat tot aanzienlijke kosten-

reducties leidt.

2011 | Stichting Doen kende in 2011 subsidie toe van

€ 0,3 miljoen voor Oeganda, met de intentie dit jaarlijks

te herhalen mits resultaten geboekt werden.

2011 | FRES heeft in 2011 afspraken gemaakt met Alli-

ander over verdere samenwerking door formalisering

van het beschikbaar stellen van expertise en kennis en

het leveren van commissarissen voor FRES-bedrijven

in 2012. Het partnerschap kreeg in 2012 verder vorm,

onder andere doordat Alliander voor een periode van

vier jaar de jaarlijkse bijdrage van € 75.000 en de beta-

ling van het salaris van de Director of Business Develop-

ment overnam van Nuon.

2011 | Er is een samenwerking aangegaan met Stich-

ting Chimbo waarbij kantoorruimte en overnachtingsmo-

gelijkheid in Bissau ter beschikking gesteld wordt aan

FRES-Nederland.

2012 | FRES heeft samen met de lokale organisatie

Daridibó in Guinee-Bissau een subsidie van € 2.5

miljoen aangevraagd en toegezegd gekregen van

het ACP EU Energy Facility Programme.

PartnersHet is voor FRES van groot belang om met anderen

samen te werken. Dit doen we in verschillende

samenwerkingsvormen. Hieronder staat een over-

zicht van partners op volgorde van startjaar van de

samenwerking.

2002 | Het ‘Directorate of Minerals and Energy’ (DME)

van de Zuid-Afrikaanse overheid ondertekende in 2002

een overeenkomst met NuRa voor bepaalde duur.

Dit contract werd in 2004 omgezet in een twintigjarige

concessieovereenkomst voor 8.000 zonnesystemen.

Een contract voor 8.000 nieuwe SHS werd getekend,

waarbij de Zuid-Afrikaanse overheid 80% van de kosten

op zich neemt en FRES 20%. In mei 2012 is de overeen-

komst uitgebreid tot 10.000 SHS, aan te sluiten voor

het eind van 2012. Een nieuwe toezegging moet resul-

teren in aansluiting van nog eens 6.000 SHS-klanten

voor april 2014.

2004 | In 2004 is FRES opgericht door Nuon. In 2006

werd in een vijfjarige overeenkomst vastgelegd dat

Nuon een jaarlijkse bijdrage aan FRES zou geven en

een medewerker om niet ter beschikking zou stellen.

In december 2008 is Nuon een publiek-privaat partner-

schap met FRES en DGIS aangegaan ter ondersteuning

van de millenniumdoelstellingen in Afrika gedurende de

periode 2008-2015.

2006 | De overheid van Mali heeft via AMADER in 2006

een overeenkomst gesloten met Yeelen Kura ter waarde

van € 2,3 miljoen om rurale elektrificatie te bevorderen.

Dit contract beoogt de uitbreiding van 1.500 naar 5.000

klanten en loopt nog. In 2009 is een overeenkomst

getekend voor € 300.000 subsidie voor de uitbreiding

van een vijftal minigrids. In 2011 is een subsidieover-

eenkomst getekend met AMADER / Wereldbank voor

de bouw van zes zonnecentrales. De subsidies zijn

afkomstig van de Wereldbank.

2006 | In 2006 zijn we gaan samenwerken met het

Van Sandickfonds; zij vergoeden de reis- en verblijf-

kosten van Nederlandse studenten die onderzoek doen

op het gebied van zonne-energie in Afrika.

2006 | Sinds 2006 controleert PwC (Pricewaterhouse-

Coopers Accountants N.V.) jaarlijks om niet onze jaarre-

kening en de samenhang daarvan met de rest van

het jaarverslag. Daarnaast heeft de Tax & HRS-afdeling

van PwC ons in 2008 ondersteund bij de aanvraag van

de ANBI-status bij de Belastingdienst. De samenwer-

king tussen PwC en FRES kreeg in 2012 verder vorm

door de uitvoering van een onderzoek (tegen geredu-

ceerd tarief) naar de socio-economische impact van

de activiteiten in de FRES-landen. Het eindrapport

wordt in februari 2013 verwacht.

2007 | Via de Europese Unie is in 2007 in samen-

werking met Nuon, Yeelen Kura en twee lokale part-

ners een EU-financiering verkregen voor het opzetten

van een elektriciteitsbedrijf in Burkina Faso. Het betrof

een subsidietoekenning in het kader van de ACP-EU

Energy Facility van ruim € 2,1 miljoen. Deze samenwer-

king loopt tot eind 2013. Binnen hetzelfde programma

is in december 2010 een toezegging gedaan voor een

subsidie van € 2,5 miljoen voor een nieuw FRES-bedrijf

in Guinee-Bissau.

2008 | Nederlandse overheid: Nuon en DGIS (Direc-

toraat-generaal Internationale Samenwerking) hebben

ieder € 10 miljoen toegezegd als hulp om onze doelstel-

ling te behalen: 100.000 klanten aangesloten te hebben

op duurzame energie (oorspronkelijk in 2015). Daarnaast

werd afgesproken dat de minister ons ondersteunt bij

juridische en bestuurlijke procedures in projectlanden

en bij het vinden van aanvullende financiering bij partijen

als de Wereldbank. DGIS heeft tot nu toe € 2,9 miljoen

overmaakt en verdere subsidie bevroren. In juli 2012

heeft DGIS besloten het partnerschap DGIS-Nuon-

FRES te beëindigen, omdat DGIS van mening is dat

FRES zijn doelen niet haalt.

2009 | Sinds 2009 werken we samen met The Resource

in Amsterdam. Deze partner brengt vraag en aanbod op

de fiscale arbeidsmarkt samen. Drie specialisten zetten

zich één dag per maand onbezoldigd in om ons te advi-

seren op het gebied van vennootschapsbelasting, btw

en loonbelasting.

2009 | We kregen in 2009 een subsidie van € 200.000

van Hivos voor het oprichten van een FRES-bedrijf in

Oeganda. Hivos streeft naar een eerlijke, vrije en duur-

zame wereld.

38 39

Kansen benutten, bedreigingen tegengaan en

zwakten bestrijden

Het signaleren en beheersen van risico’s valt onder

de verantwoordelijkheid van het bestuur van FRES.

Om kansen te benutten en de impact van bedreigingen

tegen te gaan hebben we een aantal algemene strate-

gieën geformuleerd:

· We richten ons met name op uitbreiding in de landen

waar we al actief zijn, en breiden niet te snel uit naar

andere landen. Daarmee verhogen we de schaal-

grootte van de bestaande bedrijven en verlagen we

de kostprijs.

· De kosten voor de klant houden we scherp in het

vizier, zodat onze diensten betaalbaar blijven. We

reduceren de kosten zo veel mogelijk door het

toepassen van efficiënte service, schaalvoordeel door

klanten cluster-gewijs aan te sluiten, vervangen van

dieselgeneratoren door zonnecentrales, betalingen

per mobiel, etcetera.

· Door regio’s te selecteren die economische activi-

teiten hebben gericht op de markt buiten de regio,

verminderen we het risico van te lage koopkracht.

· Een belangrijke kostenreductie kan plaatsvinden door

centrale inkoop van de systemen. Randvoorwaarden

daarbij zijn dat de systemen uitwisselbaar zijn en dat

we een standaardformat van modules, capaciteit van

accu’s en regelaars hanteren.

Enkele risico’s kregen in 2012 speciale aandacht,

de overige risico’s komen met bijbehorende maatre-

gelen terug in het businessplan voor de komende jaren.

1. Groei continueren

Vanaf 2006 was een aantal jaren sprake van een trage

groei in het aantal klanten, waardoor FRES het risico

loopt de doelstellingen niet te halen. In 2011 kwam

hierin verbetering door effecten van de in 2010 aange-

paste meerjaren business planning, door gedetail-

leerde uitvoeringsplannen van de lokale bedrijven en

door frequente besprekingen tussen het bestuur en het

lokale management. Een maandelijkse managementrap-

portage maakt de voortgang inzichtelijk zodat we op

tijd maatregelen kunnen nemen. De aanstelling van een

Director of Operations beoogt de sense of urgency bij

de FRES-bedrijven te vergroten. Maar continuïteit in

de klanten-groei blijft een aandachtspunt dat voortdu-

rend alertheid vraagt.

2. Financiële zelfstandigheid

De FRES-bedrijven moeten op een zo kort mogelijke

termijn financiële zelfstandigheid bereiken door op

de middellange en lange termijn voldoende inkomsten

te hebben voor alle lopende kosten en vervangings-

kosten. Met een te trage groei in klantaantallen bestaat

het risico die zelfstandigheid niet te halen. Vooral Yeelen

Kura en NuRa besteedden daarom in hun business-

plannen aandacht aan kostenverlagende en / of inko-

mensverhogende acties. Yeelen Kura heeft bovendien

de bedrijfsvoering in drie producten gesplitst (SHS,

Solar Minigrid en diesel-minigrid) om een helder inzicht

te krijgen in de financiële prestaties van ieder product.

Via maandelijkse rapportages hielden we de beoogde

ontwikkeling nauwkeurig bij.

3. Betalingsachterstand

NuRa kampte al langere tijd met te hoge betalingsach-

terstanden van klanten; een bedreiging voor de inkom-

sten en financiële zelfstandigheid. Bovendien is het een

slecht voorbeeld voor de andere landen waarin FRES

actief is. NuRa is een actieplan voor structurele verbe-

tering gestart. De betalingsachterstand daalde hier-

door van 34% (december 2011) tot 17% (december

2012). Daarmee is de doelstelling van 16% in 2012 bijna

gerealiseerd.

4. Politieke stabiliteit

Ontwikkelingen in West-Afrika laten zien dat politieke

stabiliteit een factor is waarmee rekening gehouden

moet worden. In 2012 was er zowel in Mali als Guinee-

Bissau politieke onrust. Dit heeft potentieel zowel impact

op de groei van het klantenbestand als gevolgen voor

de medewerkers. Het is een van de screeningscriteria

die FRES hanteert voordat besloten wordt om in een

land aan de slag te gaan. Mocht er vervolgens toch

onrust ontstaan dan is de veiligheid van het personeel

van het FRES bedrijf de hoogste prioriteit.

5. Economisch klimaat wereldwijd

Het slechte internationale economische klimaat werkt

ook door in de FRES-activiteiten. Het bleek moeilijker

om subsidies binnen te halen omdat programma’s

van bijvoorbeeld EU of Wereldbank worden vertraagd

of uitgesteld. Dit dreigt de FRES-investeringen te

vertragen.

Risico-managementSterkten en zwakten, kansen en bedreigingen

Er zijn goede kansen voor de FRES-activiteiten om

succesvol bij te dragen aan rurale elektrificatie, maar

er zijn ook risico’s en bedreigingen. FRES is zich daar

sterk van bewust en probeert voortdurend die risico’s

scherp in het oog te houden en daar vroegtijdig op in

te spelen. Daarom hebben we de sterkten en zwakten,

kansen en bedreigingen in 2012 opnieuw in kaart

gebracht. Deze zijn in de tabel hieronder samengevat.

Sterkten

· Langdurige ervaring in elektrificatie van het platteland

in Afrika

· Uitgebreide en gedegen onderzoeksmethode

· Een goed netwerk in de internationale ontwikkelings-

en zonne-energiesector

· Een competent team met gecommitteerde bestuursleden

· Een gestandaardiseerd businessmodel als blauwdruk,

eenvoudig kopieerbaar in verschillende landen

· Twee bedrijven die meer dan tien jaar bestaan in een markt

met heel weinig professionele spelers

· Grote ervaring met het verwerven van subsidies

· Sterke partners in Nederland

· Een stevig businessplan 2013-2017 en gedetailleerde

plannen van FRES-bedrijven voor het realiseren van

de doelstellingen

Kansen

· 1,3 miljard mensen hebben geen toegang tot elektriciteit

· Grotere prioriteit bij overheden voor rurale elektrificatie onder

andere om de trek van mensen van het platteland naar

de stad af te remmen

· Technologische innovatie: goedkopere zonnepanelen, betere

accu’s, zuiniger lampen, mobiele betaalmogelijkheden

· De internationale aandacht voor de millenniumdoelstellingen

en voor het VN-jaar 2012 ‘Sustainable energy for all’

· Bewustwording van (potentiële) klanten dat duurzame

toegang tot (zonne)stroom haalbaar en betaalbaar is en

bijdraagt aan levensstandaard en economische ontwikkeling

· Centrale inkoopsystemen

Zwakten

· Bedrijven in (vijf) verschillende landen met zeer verschillende

randvoorwaarden

· Achterblijvende groei in aantal klanten bij enkele

FRES-bedrijven

· De FRES-bedrijven hebben hun break-even punt nog niet

bereikt

· Afhankelijkheid van subsidies

Bedreigingen

· Betalingsachterstand bij klanten (‘non-payment’)

· Klanttarieven in Mali zijn voor de diesel-minigrids niet

kostendekkend

· Gebrekkige juridische mogelijkheden om fraude aan te

pakken

· Verslechtering van de lokale economie, onder andere door

tegenvallende oogsten of instabiele regeringen waardoor de

koopkracht van klanten afneemt, werkeloosheid en armoede

toenemen

· Hogere transportkosten door hogere brandstof-prijzen

· Langdurige, bureaucratische procedures van overheden en

subsidiegevers

40 41

Fondsen-werving Beleid, strategie en doelstellingen

FRES richt zich voornamelijk op het verkrijgen van

subsidies van landelijk opererende fondsenwervers,

overheden en multilaterale internationale organisaties.

Daarnaast streven we naar relaties met zakelijke dona-

teurs. Wij zoeken partijen die in hun beleid, doelstel-

lingen en taakveld bij ons aansluiten. Subsidievoor-

stellen dienen we alleen in als de subsidievoorwaarden

aansluiten bij onze strategische keuzes, om te voor-

komen dat we subsidiegedreven beleid gaan voeren.

Zakelijke donateurs en sponsoren ondersteunen ons

in natura of met geld.

FRES is een stichting zonder winstoogmerk en zoekt

externe financiering om haar doelen te bereiken. Deze

financiering trekken we aan door nauw samen te wer ken

met onze hoofdsponsor Nuon en met Alliander als nieu-

we meerjaren sponsor sinds 2012, door versterking van

onze lobbyactiviteiten en door het leggen van nauwe

relaties met overheden. FRES heeft ervoor ge kozen zelf

geen actief particulier donateursbeleid te voeren.

Doelstellingen

Voor het behalen van ruim 67.000 klanten in 2017

is een investering nodig in nieuwe systemen van ruim

€ 46 miljoen (inclusief vervangingsinvesteringen van € 5

miljoen). Rond € 28 miljoen moet nog worden geworven.

Totale investeringen

2001-2012

ORET / MILIEV

PSOM

Overheid van Zuid-Afrika

Overheid van Mali

EU

JV partners (Nuon, EDF, etc.)

Schokland Akkoord -

subsidieovereenkomst DGIS

Totaal

algemeen nut beogende instellingen (anBI)FRES heeft sinds 2007 de ANBI-status. Een door de

Belastingdienst als zodanig aangemerkte ANBI hoeft

geen successierecht of schenkingsrecht te betalen over

ontvangen erfenissen en schenkingen in het kader van

het algemeen belang. Bovendien kan een donateur,

afhankelijk van de vorm waarin de giften zijn gedaan,

de gift van de inkomsten- of vennootschapsbelasting

aftrekken. Dit maakt het voor schenkers en donateurs

aantrekkelijk een financiële bijdrage te leveren aan

FRES.

Investeringen

FRES heeft in de periode van 2001-2012 een totaal

bedrag van € 32 miljoen geïnvesteerd in FRES bedrijven.

Hiervan is € 21,9 miljoen gefinancierd uit diverse subsi-

dies en € 10,4 miljoen uit eigen vermogen. FRES werkt

aan nieuwe initiatieven voor het aantrekken van nieuw

eigen vermogen.

Totale FRES investeringen 2001-2012

(in miljoen euro)

Zuid-Afrika

780.000

10.425.282

4.698.606

1.147.169

17.051.057

Mali

760.000

543.000

4.569.371

3.143.734

770.530

9.786.635

Burkina

Faso

1.283.721

1.573.657

320.904

3.178.282

Oeganda

609.766

510.786

1.120.552

Guinee-

Bissau

598.585

314.715

913.300

Nieuwe

Initiatieven

58.869

170.707

229.576

Totaal

760.000

1.323.000

10.425.282

4.569.371

1.882.306

10.399.347

2.920.096

32.279.402

35

30

25

20

15

10

5

0

FRES eigen

vermogen en

aandeelhouders

Subsidies

Totale

investeringen

2001-2010 2001-2011 2001-2012

6. Hoge brandstofprijs

Door de hoge dieselprijs gaat een groot deel van de

exploitatiekosten op aan vervoerskosten die nodig zijn

voor het uitvoeren van de installatie- en onderhouds-

werkzaamheden. Ook de diesel-minigrids draaien door

de hoge dieselprijs met verlies. Met de verwachting

dat de olieprijs verder zal stijgen zullen de kosten voor

transport verder toenemen. De FRES-bedrijven zetten

daarom in op het optimaliseren van de transportlogis-

tiek en op gebieden met een hoge klantdichtheid. Wat

betreft de diesel-migrids wordt ingezet op een zo hoog

mogelijke efficiency en op een geleidelijke vervanging

door Solar Minigrids. Inmiddels draait bij Yeelen Kura

nog maar één centrale voor 100% op diesel.

7. Fraudepreventie

FRES krijgt soms te maken met fraudegevallen in de

lokale bedrijven. FRES doet aan actieve fraudepreventie

en -bestrijding. De verantwoordelijkheid hiervoor ligt bij

het management en de Raden van Commissarissen van

de bedrijven zelf, maar wordt scherp gecontroleerd door

het bestuur en de Raad van Toezicht via de destijds

ingestelde management- en toezichtstructuur.

8. Continuïteitsreserve

Het bestuur heeft een continuïteitsreserve van

€ 250.000 gecreëerd voor het geval de activiteiten

van FRES, om welke reden dan ook, plotseling deels

of helemaal stoppen. Dit zou vooral gevolgen hebben

voor FRES-Nederland. Met de reservering kunnen

we de resterende activiteiten in Amsterdam dan naar

behoren afronden.

42 43

Communi-catieFRES communiceert met diverse stakeholders. Niet

alleen met de mensen in de gebieden waar we FRES-

bedrijven oprichten, maar ook met stakeholders die ons

werk mogelijk maken, zoals: pro deo werkende experts,

universiteiten, subsidieverleners, donateurs en partners.

We houden hen op de hoogte van de effecten van hun

bijdragen in kennis, tijd en / of geld.

Beleid, strategie en doelstellingen

Naast de communicatie voor fondsenwerving commu-

niceerde FRES met stakeholders ook voor andere

doeleinden zoals naamsbekendheid, draagvlak en

betrokkenheid bij rurale elektrificatie en FRES-bedrijven,

en kennisoverdracht.

We onderscheiden verschillende stakeholders, met wie

we op diverse manieren communiceren:

· bestuursleden, partners en medewerkers ontvangen

iedere maand het digitale Flash Report om hen op de

hoogte te brengen van de laatste ontwikkelingen;

· jaarlijks vinden twee stakeholdersbijeenkomsten

plaats voor bestuurders, medewerkers, commissa-

rissen, partners, experts, studenten en vrijwilligers.

De ontwikkelingen van en kansen voor de FRES-

bedrijven staan daarbij centraal;

· een nieuwe particuliere donateur van FRES ontvangt

een bevestiging van inschrijving en meer informatie

over de resultaten van het afgelopen jaar en over de

doelstellingen van het nieuwe jaar;

· media ontvangen bij nieuwswaardige zaken een pers-

bericht, wat soms leidt tot een artikel in de media;

· elke geïnteresseerde kan op de website terecht voor

informatie.

Klachtenafhandeling

Als FRES een klacht ontvangt, behandelen we die

binnen een (werk)dag na ontvangst. FRES belt de

klachtindiener om een oplossing te bieden. In 2012

zijn geen klachten ontvangen.

Resultaten 2012

Steeds vaker is FRES een gesprekspartner voor over-

heden en subsidiegevers als het gaat om rurale

elektrificatie en de implementatie ervan:

· Zo voerde de overheid van Burkina Faso bespre-

kingen met FRES omdat ze behoefte had aan succes-

volle praktijkervaringen in andere landen m.b.t.

beleidsimplementatie rond rurale elektrificatie.

· FRES faciliteerde een workshop van het ECOWAS-

GFSE-GEF-UNIDO High Level Energy Forum in

Ghana over de rol van de private sector en NGO’s

bij het behalen van de ‘Sustainable Energy for all’

doelstellingen.

· Het World Resources Institute in Washington en de

(Nederlandse) Stichting Doen nodigden FRES uit om

in een workshop met en selecte groep haar kennis

en ervaring m.b.t. subsidiegevers en operators in

Afrika en Asia te delen.

De website die begin 2011 gelanceerd is, werd verder

aangevuld en bijgehouden. Ook was FRES aanwezig op

de sociale mediakanalen: LinkedIn en Facebook. Onze

communicatie via Twitter bleek veel tijd te kosten en

weinig op te leveren, daarom hebben we besloten deze

activiteit op een laag pitje te zetten.

In januari verscheen in Sun&Wind Energy een artikel

over de zes nieuwe zonnecentrales die Yeelen Kura

in Mali ging installeren.

In februari verscheen een artikel in het Financiële

Dagblad over FRES en de zonnecentrales in Mali met

een interview met Caroline Nijland (Directeur Business

Development).

In mei gaf Annemarie Goedmakers (CEO FRES) een

presentatie op de conferentie van de International

Association of Investors in the Social Economy (INAISE)

in Parijs over ‘How can social finance help address

Climate change?’.

In mei verscheen het FRES Jaarverslag 2011. In juni

volgden Engelse en Franse versies. Het jaarverslag

kreeg in de PwC Transparantieprijs competitie als

beoordeling een 7,0, tegenover een 6,5 in 2011. De

gemiddelde beoordeling van alle ingezonden jaarver-

slagen (in de categorie ‘groot’) was in beide jaren 5,9.

De zes nieuwe zonnecentrales in Mali kwamen in

augustus in gebruik. Een feestelijke ceremonie rond

Resultaten 2012

Subsidies

De Zuid-Afrikaanse overheid (Department of Energy)

kende in 2012 mondeling een nieuwe subsidie van € 3,6

miljoen toe (schriftelijk bevestigd in januari 2013) voor

aansluiting van nog eens 2.000 SHS vóór april 2013

en vervolgens 4.000 SHS tot april 2014.

Het blijkt steeds moeilijker om subsidies te verwerven

door de moeilijke internationale economische situatie,

waardoor geen beslissingen over gelden af komen. Er

waren geen concrete tenders om op in te schrijven,

deze werden steeds uitgesteld. Daarom werd het een

jaar van evaluatie- en bezinning, van vooruitkijken en

plannen maken, en van lobbyen en netwerken. Er werd

dit jaar ingezet op een verbreed en beter overzicht van

subsidiemogelijkheden en op een goede relatie met

mogelijke (nieuwe) donoren, bijvoorbeeld met UNIDO

en de Noorse en Oostenrijkse overheid.

De kosten van de fondsenwerving werden met name

gemaakt met betrekking tot het realiseren van project-

subsidies. Deze kosten bedroegen in het jaar 2012

€ 57.753, dit is 1,6% van de verworven fondsen. De

toerekening gebeurt aan de hand van het toerekenings-

model C (zie Deel 4 Jaarrekening). Hierbij dient het uren-

registratiesysteem als uitgangspunt.

Zakelijke donaties

De zakelijke donaties bedroegen in 2012 € 191.095.

Alliander doneerde € 75.000 voor het dekken van onze

bureaukosten en nam de salariskosten van de Director

Business Development over van Nuon. Deze bijdragen

passen in een overeenkomst die in april 2012 van start

is gegaan en vier jaar loopt. Het Nederlandse bedrijf

Greenloans, onderdeel van ALFAM Consumer Credit,

heeft € 10.000 als kerstgift gedoneerd voor de instal-

latie-activiteiten van FRES Uganda.

Particuliere donaties

Er is € 12.380 gedoneerd door particuliere donateurs.

Dit is inclusief de bijdrage van € 847 en € 3.250 via

medewerkers van Nuon, die in respectievelijk 2011 en

2012 hiervoor afzagen van een kerstpakket. En inclu-

sief de € 1.120 van de (oud-) medewerkers van Forbo

Flooring BV, die eind 2011 konden kiezen voor een

donatie aan FRES in plaats van een kerstpakket. Frans

van der Loo en zijn vrienden en kennissen brachten op

een verjaarsfeest een donatie van € 720 bijeen.

De gelden van particuliere donoren uit 2011 werden in

2012 ingezet voor het FRES-bedrijf in Guinee-Bissau.

Toegekende subsidies (in miljoen euro)

Zakelijke donaties (in miljoen euro)

Particuliere donaties (in duizend euro)

5

4

3

2

1

0

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

9

8

7

6

5

4

3

2

1

0

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

40

30

20

10

0

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

44 45

Financieel toezichtPlanning en controle

Het bestuur is verantwoordelijk voor het werk en de

kwaliteit van de activiteiten van FRES en stuurt waar

nodig bij. PwC voert de controles uit over de jaarreke-

ning en geeft daarover een accountantsverklaring af.

PwC toetst specifiek op de richtlijnen die gelden voor

Fondswervende Instellingen. Daarnaast treden de subsi-

diegevers op als controleurs door het volgen en evalu-

eren van projectresultaten. Alle FRES-bedrijven worden

jaarlijks door een accountant gecontroleerd op basis

van de ter plekke geldende wetgeving.

Vermogensbeheer

Sinds 2009 beleggen we middelen die langere tijd

ter beschikking staan (Nuon donatie) via een externe

vermogensbeheerder (ING). Zo halen we een beter

rendement dan wanneer we deze middelen op een

spaarrekening zouden plaatsen. De doelstelling van de

beleggingen is het behalen van een optimaal rende-

ment binnen een matig defensief beleggingsprofiel

en passend binnen de ethische en maatschappelijke

grenzen die FRES aan het vermogensbeheer stelt. Hier-

voor hebben we een vermogensbeheerovereenkomst

en een beleggingsstatuut.

De beleggingshorizon bedraagt vier tot acht jaar.

De portefeuilleverdeling die bij dit risicoprofiel hoort,

is dat 50-70% van het vermogen vast renderend is en

niet meer dan 30-50% belegd is in zakelijke waarden

(aandelen). Van de middelen wordt 0-10% liquidege-

houden. Om het risico te beheersen, werkt de vermo-

gensbeheerder volgens een gestructureerd beleggings-

proces met duidelijk afgebakende kaders. We houden

bij de beleggingen een spreiding aan over sectoren en

regio’s.

Minimaal drie keer per jaar legt de vermogensbeheerder

verantwoording af aan het bestuur over het resultaat van

de portefeuille. De vermogensbeheerder meet de resul-

taten van de portefeuille, vergelijkt deze met de vastge-

stelde benchmark en analyseert de verschillen in pres-

tatie. Op basis van deze resultaten wordt vastgesteld

of aanpassing van het beleggingsbeleid nodig is. Ook

wordt jaarlijks een Duurzaamheidscan uitgevoerd.

Voor de waarde-ontwikkeling van de beleggingsporte-

feuille zie Deel 4 Jaarrekening.

Duurzaamheidscan beleggingsportefeuille

ING Duurzaam Beleggen heeft twee toetsen verricht

om de prestaties op het gebied van duurzaamheid

van beursgenoteerde ondernemingen dan wel uitge-

vende instellingen te beoordelen. Bij een positieve toets

wordt onderzocht wat ondernemingen voor inspan-

ningen leveren om ongewenste bedrijfsactiviteiten en

ongewenst gedrag te voorkomen. Bij een negatieve

toets wordt onderzocht in welke mate ondernemingen

on gewenste activiteiten ontplooien of ongewenst gedrag

vertonen op terrein van de toetsingthema’s. Op basis

van beide toetsen zijn de bevindingen dat bij de porte-

feuille geen bedrijven uitvallen.

de ingebruikname werd beoogd en er werd een start

gemaakt met de voorbereiding ervan en de commu-

nicatie erover. In verband met de politieke onrust werd

de ceremonie echter tot nader order uitgesteld. Op 20

oktober 2012 vierde Yeelen Ba in Burkina Faso feestelijk

de duizendste klant.

Vanaf oktober voerde PwC in samenwerking met de

Erasmus Universiteit een onderzoek uit naar de sociaal-

economische impact van de beschikbaarheid van

elektriciteit voor klanten van FRES bedrijven. In Mali,

Oeganda en Zuid-Afrika werden baselinestudies uitge-

voerd, in Mali en Zuid-Afrika gevolgd door een impact-

studie. Lokale organisaties, waaronder SNV, voerden

enquêtes uit. Het eindrapport verschijnt naar verwach-

ting in mei 2013.

Op 31 oktober vond een stakeholdersbijeenkomst

plaats in Antropia, Driebergen. Eerder in het jaar werd

een stakeholdersbijeenkomst gehouden op 5 juni. Beide

bijeenkomsten werden goed bezocht.

Op 15 november vond het ‘HIERopgewekt’ -evenement

plaats, gericht op lokale duurzame energie-initiatieven

hier (in Nederland). In een workshop ‘DAAR op ge wekt’

presenteerde Caroline Nijland de FRES-activiteiten

naast die van de WakaWaka foundation, Hivos en

I-love-windpower.

caroline nijland

Directeur Business Development FRES

FRES is steeds meer een gesprekspartner van overheden

en instanties. We hebben langzamerhand een exper-

tise die ertoe doet, namelijk hoe je rurale elektrificatie

concreet in praktijk brengt. We weten steeds beter in

te spelen op de lokale wensen, doordat we met lokale

FRES-bedrijven werken, medewerkers goed trainen en

samenwerken met overheden. Zo hebben we in Oeganda

en Guiné-Bissau een extra (hoger) serviceniveau inge-

voerd toen bleek dat daar grotere afnemers waren.

De Wereldbank en UNIDO vinden Solar Minigrids een

veelbelovende optie. Wij hebben daar ervaring mee, en zij

willen graag onze expertise benutten bij de ontwikkeling

van een strategie daarvoor die werkt.

Overheden willen graag rurale elektrificatie bevorderen,

maar hoe doe je dat? Wij kunnen dan vertellen hoe in

Mali, Burkina Faso en Oeganda de juridische en finan-

ciële randvoorwaarden ervoor geregeld zijn en hoe FRES

daarin meegedacht heeft. Dat is expertise die telt en die

leidt tot onze groei.

FRES produceert niet alleen (zonne)stroom, maar ook

sociale en economische dynamiek en meer ondernemer-

schap. Dat vind ik prachtig om te zien!

46 47

Deel 4Financieel verslag

48 49

GECONSOLIDEERDE STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2012

6. Baten

Baten uit eigen fondswerving

Baten uit eigen fondswerving particulieren

Baten uit eigen fondswerving bedrijven

Subsidies

Subsidies van overheden

Overige subsidies

Opbrengsten uit beleggingen

Overige baten

Baten Yeelen Kura uit reguliere bedrijfsactiviteiten

Baten FRES Uganda uit reguliere bedrijfsactiviteiten

Baten FRES Guiné-Bissau uit reguliere bedrijfsactiviteiten

Som der baten

7. Lasten

Besteed aan doelstellingen

Bestedingen voor normale bedrijfsvoering

Bestaande Bedrijven

Yeelen Kura, Mali

Nura, Zuid-Afrika

Yeelen Ba, Burkina Faso

Bestedingen voor Uitbreiding Bedrijven

Yeelen Kura, Mali

Nura, Zuid Afrika


FRES Guiné-Bissau

FRES Uganda

Bestedingen voor Nieuwe initiatieven

Guinee-Bissau

Benin

Nieuwe initiatieven overige landen

Overige lasten

Lasten Yeelen Kura uit reguliere bedrijfsactiviteiten

Lasten FRES Uganda uit reguliere bedrijfsactiviteiten

Lasten FRES Guiné-Bissau uit reguliere bedrijfsactiviteiten

Subtotaal

Werkelijk 2012

€

9 13.341

12.380

900.961

1 .124.173

824.173

300.000

761.859

1.187.433

993.246

153.907

40.280

3.986.806

53.872

18.497

35.375

-

2.219.411

210.719

-

521.149

718.794

768.749

-

-

-

-

1.789.401

1.128.234

551.192

109.975

4.062.684

Begroot 2012

€

5.000

5.000

-

3.391.649

2.891.649

500.000

150.000

-

-

-

3.546.649

500.000

250.000

150.000

100.000

5.452.112

3.152.112

600.000

700.000

500.000

500.000

10.000

-

-

10.000

-

-

-

-

5.962.112

Werkelijk 2011

€

1 .081.977

10.522

1.071.455

68.613

68.613

-

243.557

676.440

669.834

6.606

-

2.070.587

466.601

31.027

435.574

-

2.164.727

1.174.231

532.820

292.342

-

165.334

18.563

14.222

4.260

81

980.799

895.413

85.386

-

3.630.690

GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2012(na resultaatbestemming)

Activa

1. Vaste Activa

1.1 Materiële vaste activa

1.2 Financiële vaste activa

2. Vlottende Activa

2.1 Vorderingen en overlopende activa

2.2 Effecten

2.3 Liquide middelen

Totaal

Passiva

3. Reserves

3.1 Continuïteitsreserve FRES Nederland

3.2 Bestemmingsreserve voor toekomstige

projecten

3.3 Bestemmingsreserve financiering activa

4. Fondsen

4.1 Bestemmingsfonds Donatie Nuon

4.2 Bestemmingsfonds Hivos/Oeganda

4.3 Bestemmingsfonds EU Guinee Bissau

5. Kortlopende schulden en overlopende

passiva

Totaal

4.268.079

-

2.982.667

4.035.615

750.335

250.000

4.975.335

2.138

4.091.289

-

-

4.268.079

7.768.617

12.036.696

5.227.473

4.091.289

9.318.762

2.717.934

12.036.696

3.428.976

-

826.359

8.557.266

383.390

250.000

3.881.696

2.734

5.375.262

129.516

264.847

3.428.976

9.767.015

13.195.991

4.134.430

5.769.625

9.904.055

3.291.936

13.195.991

31 december 2012

€

31 december 2011

€

Jaarrekening 2012

50 51

GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT 2012

Ontvangsten van particulieren, bedrijven,

instellingen en overheid

Betalingen aan leveranciers, werknemers

en projecten

Kasstroom uit activiteiten

Ontvangen interest, gerealiseerd

resultaat beleggingen, saldo stortingen

en ontrekkingen beleggingen

Kasstroom uit operationele activiteiten

Bestedingen in materiële vaste activa

Verwervingen groepsmaatschappijen

Kasstroom uit investeringsactiviteiten

Verstrekte leningen

Mutatie rekening-courantschuld kredietinstelling

Kasstroom uit financieringsactiviteiten

Netto kasstroom

Koers- en omrekeningsverschillen op geldmiddelen

Mutatie geldmiddelen

Saldo geldmiddelen 1 januari

Mutaties geldmiddelen

Saldo geldmiddelen 31 december

4.660.067

-4.724.376

5.108.473-

-

442.000-

-

2012

€

64.309-

5.981.727

5.917.418

5.108.473-

442.000-

3 66.945

-

366.945

383.390

366.945

750.335

2.290.131

2.174.703-

2.265.445-

-

487.350-

-

2011

€

115.428

1.276.541

1.391.969

2.265.445-

487.350-

1.360.826-

-

1.360.826-

1.744.216

1.360.826-

383.390

VERVOLG GECONSOLIDEERDE STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2012

Subtotaal

FRES Service Kosten besteed aan doelstellingen (1)

Directe ondersteuning Bestaande Bedrijven

Directe ondersteuning Uitbreiding Bedrijven

Directe ondersteuning Nieuwe Initiatieven

Totaal besteed aan doelstelling

FRES Service Kosten Beheer & administratie

Directe kosten

Indirecte kosten en kosten uit beleggingen

Som der lasten

Resultaat

Het resultaat over 2012 is als volgt bestemd

Resultaatbestemming

Mutatie continuïteitsreserve FRES Nederland

Mutatie bestemmingsreserve voor toekomstige projecten

Mutatie bestemmingsreserve financiering activa

Mutatie bestemmingsfonds donatie Nuon

Mutatie bestemmingsfonds Hivos

Mutatie bestemmingsfonds EU Guinee Bissau

Werkelijk 2012

€

4.062.684

374.163

205.277

162.124

6.762

4.436.847

135.252

126.511

8.741

4.572.099

585.293-

Werkelijk 2012

€

-

1.093.639

596-

1.283.973-

129.516-

264.847-

585.293-

Begroot 2012

€

5.962.112

271.918

149.182

117.822

4.914

6.234.030

153.082

143.994

9.088

6.387.112

2.840.463-

Begroot 2012

€

-

980.000-

-

1.860.463-

-

-

2.840.463-

Werkelijk 2011

€

3.630.690

309.650

36.281

242.211

31.158

3.940.340

199.746

114.493

85.253

4.140.086

2.069.499-

Werkelijk 2011

€

-

257.186-

1.562-

2.005.114-

70.484-

264.847

2.069.499-

(1) FRES service kosten: Het totaal van de kosten besteed aan doelstellingen en beheer en administratie ad € 509.415 is licht

gedaald ten opzichte van voorgaand jaar ad € 509.396. Het verschil ten opzichte van de begroting ad € 425.000 is vooral veroor-

zaakt door een stijging in de personeelskosten ten gevolge van het aanstellen van een Directeur Operations.

52 53

Vergelijking realisatie 2012 versus begroting 2012

Hieronder worden de cijfermatige verschillen tussen realisatie

en begroting geanalyseerd en toegelicht om zodoende de

aansluiting inzichtelijk te maken.

Realisatie versus begroot 2012 baten

Baten uit eigen fondswerving bedrijven

Bij het opstellen van de begroting is geen rekening gehouden

met een donatie van Alliander voor bureaukosten. Dit is de

eerste jaarlijkse donatie binnen de samenwerking met Alliander

en FRES die per april 2012 van start is gegaan. Hierin zijn

de pay-roll kosten voor inzet directeur BD inbegrepen.

Baten uit verkregen subsidies

Subsidies van Overheden

Projectfinanciering Burkina Faso (EU): Het te ontvangen voor-

schot van EU subsidie van € 516 duizend is met enige vertra-

ging uitgekeerd in februari 2013. Daar deze subsidie reeds

in 2012 formeel is toegekend zal deze worden toegerekend

aan het jaar 2012, voor zover de bestedingen op dit voorschot

in 2012 hebben plaatsgevonden.

Projectfinanciering Wereldbank/Overheid Mali (Mali): Het volle-

dige subsidiebedrag is met vertraging ontvangen in januari

2013 door Yeelen Kura. Het bedrag dat door FRES is voorge-

financieerd voor het project, ongeveer € 1,2 miljoen, is thans

(ten dele) ontvangen.

Projectfinanciering Wereldbank/Overheid Oeganda (Oeganda):

FRES Uganda dient op basis van het gerealiseerde aantal

klanten iedere maand aanvragen in voor uitbetaling van de

subsidie bij de overheid van Oeganda. In 2012 heeft de Over-

heid van Oeganda enkel een klein bedrag uitgekeerd aan

FRES Uganda. De rest van de geclaimde bedragen zal gedu-

rende 2013 worden uitbetaald.

Projectfinanciering Guinee-Bissau (EU): De inhoudelijke en

financiele rapportage inclusief de aanvraag voor het voorschot

is met enige vertraging in januari 2013 ingediend bij de EU.

Naar verwachting zal uitbetaling van het voorschot in mei 2013

plaatsvinden.

Overige subsidies

Projectfinanciering Burkina Faso (Nuon): Met de afronding

van het zogeheten Nuon Commitment is er een bate gereali-

seerd van circa € 700 duizend. Hiervan is een bedrag van circa

€ 215 duizend feitelijk ontvangen van Nuon. Het resterende

bedrag heeft betrekking op een vrijval van de vooruitontvangen

bedragen.

Projectfinanciering Stichting Doen: De voor 2012 toegekende

subsidie is toegekend en uitbetaald.


De opbrengsten uit beleggingen vielen hoger uit dan begroot

vanwege gunstigere marktcondities, vergeleken met 2011.

Overige baten

Hieronder zijn begrepen de reguliere bedrijfsopbrengsten van

de betreffende deelnemingen hieronder kan worden verstaan

de opbrengsten uit de verhuur van SHS. Yeelen Kura heeft

voor 2012 haar aantal klanten aansluitingen uitgebreid maar de

beoogde doelstelling niet gehaald.

FRES Uganda heeft in 2012 haar eerste volledige operationele

jaar gehad en heeft haar klanten doelstelling gehaald. FRES

Guiné-Bissau heeft in 2012 haar operationele activeiten gestart

en haar klanten doelstellingen gehaald.

Realisatie versus begroot 2012 besteed aan

doelstellingen

Lasten voor normale bedrijfsvoering bestaande bedrijven

De lasten voor normale bedrijfsvoering bestaande bedrijven

vielen lager uit dan begroot. Gedurende 2012 is gebleken

dat de bestaande bedrijven in steeds grotere mate hun eigen

bedrijfsvoering kunnen financieren. FRES heeft derhalve

zeer beperkte aanvragen gehad voor de financiering van de

bedrijfsvoering van deze bedrijven. Dit is in overeenstemming

met de doelstelling die FRES namelijk, dat de bedrijven self-

supporting worden.

Lasten voor uitbreiding van bedrijven

Yeelen Kura

Het project in Mali heeft vertraging opgelopen door de poli-

tieke situatie in Mali. Desondanks heeft Yeelen Kura in juli 2012

zes zonnecentrales geinstalleerd en in werking gesteld.

NuRa

NuRa heeft de uitbreiding van haar activiteiten in 2012 kunnen

financieren uit eigen kasstroom. Dit heeft ertoe geleid dat

FRES geen financieringsaanvraag van NuRa heeft ontvangen

voor aankoop van nieuwe systemen. Wel heeft FRES een over-

bruggingslening verstrekt aan NuRa.

Yeelen Ba

Yeelen Ba, Burkina Faso EU: het contract voor de EU tender

voor de levering van 2.000 SHS is getekend in 2012 en een

deel van de systemen zijn geleverd in 2012.

FRES Uganda

FRES Uganda heeft meer klanten aangesloten dan beoogd

in 2012. Er zijn vooruitlopend op 2013 offertes aangevraagd

voor de levering van 1500 SHS om de target van 1800 klanten

in 2013 te behalen. De eerste betaling hiervan heeft plaast-

gevonden in november 2012. Hierdoor vallen de bestedingen

hoger uit dan begroot.

FRES Guiné-Bissau

Er zijn 1.000 systemen aangekocht. De betalingen voor deze

systemen hebben allemaal in 2012 plaatsgevonden omdat

de levering eerder plaatsvond dan gepland. Hierdoor vallen de

bestedingen hoger uit dan begroot.

Overige lasten

Deze hebben betrekking op de reguliere lasten uit normale

bedrijfsvoering van de deelnemingen. Hieronder is begrepen

personeelskosten, huur en overige kosten. De deelnemingen

zijn op dit moment niet selfsupporting.

Algemeen

Activiteiten

FRES is opgericht in 2004 en is statutair gevestigd op Amstel

49 te Amsterdam. De activiteiten van FRES en haar groeps-

maatschappijen bestaan uit het realiseren van duurzame

rurale elektrificatie in ontwikkelingslanden, met name door het

plaatsen en beheren van autonome zonne-energiesystemen.

Daarnaast heeft FRES ten doel het mede participeren in deel-

nemingen en samenwerkingen die activiteiten uitoefenen die

bevordelijk zijn voor het doel van de stichting.

Groepsverhoudingen

Er zijn vier vennootschappen: Yeelen Kura S.A., Société

de Services Decentralisés FRES (SSD-FRES), FRES Uganda

Limited en FRES Guiné-Bissau. FRES is van alle vennoot-

schappen, direct of indirect, 100% eigenaar.

Consolidatie

Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge

vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen en

andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen worden

geëlimineerd, voor zover de resultaten niet door transacties

met derden buiten de groep zijn gerealiseerd. Ongerealiseerde

verliezen op intercompany-transacties worden ook geëlimi-

neerd tenzij er sprake is van een bijzondere waardevermin-

dering. Waarderingsgrondslagen van groepsmaatschappijen

en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen zijn

waar nodig gewijzigd om aansluiting te krijgen bij de geldende

waarderingsgrondslagen voor de Groep.

Consolidatiekring

In de consolidatie worden opgenomen de financiële gegevens

van FRES, evenals de financiële gegevens van de groepsmaat-

schappijen en andere rechtspersonen waarop zij een over-

heersende zeggenschap kan uitoefenen of waarover zij de

centrale leiding heeft. Groepsmaatschappijen zijn rechtsper-

sonen waarin FRES beslissende zeggenschap, direct of indi-

rect, kan uitoefenen doordat zij beschikt over de meerderheid

van de stemrechten of op enig andere wijze de financiële en

operationele activiteiten kan beheersen. Hierbij wordt tevens

rekening gehouden met eventuele stemrechten die direct

kunnen worden uitgeoefend op balansdatum. In dit verband

zijn onderstaande vennootschappen in de consolidatie van

FRES betrokken:

Naam

Yeelen Kura S.A.

FRES Uganda Ltd

FRES Guiné-Bissau S.A

Naast de voornoemde vennootschappen heeft FRES belangen

in onderstaande entiteiten. Deze zijn thans niet betrokken in

de consolidatie deze zijn afzonderlijk en gezamenlijk van te

verwaarlozen betekenis.

Naam

SSD-FRES Benin S.A.

SSD-FRES

De deelneming in Yeelen Kura S.A. is eind 2008 verkregen

van EDF en Nuon. FRES heeft deze rechtspersoon voor

een bedrag van € 2 overgenomen van genoemde partijen.

Met deze overname is ook 20% van de aandelen van SSD

verkregen waardoor het aandelenbezit in deze dochteronder-

neming 100% is.

Statutaire zetel

Mali

Oeganda

Guinee-Bissau

Aandeel in

het geplaatste

kapitaal

100%

100%

100%

Statutaire zetel

Benin

Mali

Aandeel in

het geplaatste

kapitaal

100%

100% (waarvan

20% via Yeelen

Kura)

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

54 55

Yeelen Kura is een 100% dochter van FRES. Djibril Séméga

is de general manager. De commissarissen zijn per 2012 Rob

Costermans, Liliane Naalden en Thad Hecker. SSD-FRES

heeft geen apart bestuur. SSD-FRES bevat de zonnecentrale

Kimparana.

FRES Uganda Ltd is in 2010 opgericht als 100% dochter van

FRES. Allan Asingwire is de general manager. De commis-

sarisen per 2012 zijn Majolein Quené, Andre Kuiper en Thad

Hecker.

FRES Guiné-Bissau S.A. is in 2011 formeel opgericht als

100% dochter van FRES. Reinder Bouwmeester is de general

manager. De commissarissen per 2012 zijn André Kuiper,

Caroline Nijland en Thad Hecker.

SSD-FRES Benin is ook in 2010 opgericht als 100% dochter

van FRES. Het bedrijf is in 2011 formeel opgericht om aan-

spraak te kunnen maken op een concessiegebied en vrijstel-

ling van belastingheffingen. Er hebben in 2012 nog geen

activiteiten plaatsgevonden.

Verbonden partijen

FRES is in 2004 opgericht door n.v. Nuon als een onafhanke-

lijke stichting met een eigen bestuur. Sinds juli 2009 hebben

FRES en Nuon een sponsorovereenkomst die inhoudt dat

Nuon optreedt en beschouwd wordt als hoofdsponsor van

FRES. In deze overeenkomst is ook opgenomen dat Nuon

zitting zal nemen in de Raad van Toezicht.

Tevens voert FRES (in)direct het bestuur over NuRa gevestigd

te Zuid-Afrika alsmede Yeelen Ba gevestigd te Burkina Faso.

De aandeelhouder van deze entiteiten is N.V. Nuon Energy en

zijn formeel derhalve geen eigendom van FRES Nederland.

Transacties van betekenis met verbonden partijen worden

toegelicht voor zover deze niet onder normale marktvoor-

waarden zijn aangegaan. Hiervan wordt toegelicht de aard en

de omvang van de transactie en andere informatie die nodig is

voor het verschaffen van het inzicht.

Om de grondslagen en regels voor het opstellen van de jaar-

rekening te kunnen toepassen, is het nodig dat het bestuur van

FRES zich over verschillende zaken een oordeel vormt, en dat

het bestuur schattingen maakt die essentieel kunnen zijn voor

de in de jaarrekening opgenomen bedragen. Indien het voor

het geven van het vereiste inzicht noodzakelijk is, is de aard

van deze oordelen en schattingen inclusief de bijbehorende

veronderstellingen opgenomen bij de toelichting op de betref-

fende jaarrekeningposten.

Algemene grondslagen voor de opstelling van de

geconsolideerde jaarrekening

Algemene grondslagen

De jaarrekening is opgesteld op basis van Richtlijn 650 voor

fondsenwervende instellingen, zoals opgesteld door de Raad

voor Jaarverslaggeving. Het doel van deze richtlijn is inzicht

te geven in de kosten van de organisatie en besteding van de

gelden in relatie tot het doel waarvoor de middelen zijn bijeen-

gebracht. De jaarrekening is opgesteld in euro’s.

Functionele valuta

De posten in de jaarrekening van de groepsmaatschappijen

worden gewaardeerd met inachtneming van de valuta van

de economische omgeving waarin de groepsmaatschappij

haar bedrijfsactiviteiten voornamelijk uitoefent (de functionele

valuta). De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in euro’s;

dit is zowel de functionele als de presentatievaluta van FRES.

Omrekening van vreemde valuta

Vorderingen, schulden en verplichtingen in vreemde valuta’s

worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Trans-

acties in vreemde valuta gedurende de verslagperiode worden

in de jaarrekening verwerkt tegen de koers die geldt op de

datum van de transactie. De uit de omrekening per balans-

datum voortvloeiende koersverschillen worden opgenomen

in de staat van baten en lasten.

Niet-monetaire activa die volgens de verkrijgingsprijs worden

gewaardeerd in een vreemde valuta worden omgerekend

tegen de wisselkoers op de transactiedatum.

De buitenlandse groepsmaatschappijen en niet-geconsoli-

deerde deelnemingen kwalificeren als bedrijfsuitoefening

in het buitenland met een andere functionele valuta dan die

van de stichting. Voor de omrekening van de jaarrekening van

deze bedrijfsuitoefening in het buitenland wordt de koers op

balansdatum gehanteerd voor de balansposten en de wissel-

koersen op de transactiedata voor de posten van de staat

van baten en lasten. De omrekeningsverschillen die optreden,

worden rechtstreeks ten gunste of ten laste van het groepsver-

mogen gebracht.

Kasstroomoverzicht

Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de directe

methode. De geldmiddelen in het kasstroom overzicht bestaan

uit liquide middelen. Kasstromen in vreemde valuta’s worden

omgerekend tegen de gemiddelde koers. Koersverschillen

inzake geldmiddelen worden afzonderlijk in het kasstroomover-

zicht getoond.

Winstbelastingen, interest en ontvangen dividenden worden

opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten.

Betaalde dividenden worden opgenomen onder de kasstroom

uit financieringsactiviteiten.

De verkrijgingsprijs van verworven groepsmaatschappijen

wordt opgenomen onder de kasstroom uit investeringsacti-

viteiten, voor zover betaling in geldmiddelen heeft plaatsge-

vonden.

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva

Vergelijking met voorgaand jaar

De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaat-

bepaling zijn ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar.

Materiële vaste activa

De materiële vaste activa worden gewaardeerd op verkrijgings-

prijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien

van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De

afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economi-

sche levensduur en worden berekend op basis van een vast

percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met

een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het

moment van ingebruikneming.

Subsidies op investeringen worden in mindering gebracht op

de verkrijgings- of vervaardigingsprijs van de activa waarop de

subsidies betrekking hebben.

Voor de toekomstige kosten van groot onderhoud aan de

bedrijfsgebouwen is geen voorziening voor groot onderhoud

gevormd. De kosten worden rechtstreeks in het resultaat

verantwoord.

Financiële vaste activa

De vorderingen op leningen aan deelnemingen alsmede de

overige vorderingen worden bij eerste verwerking opgeno-

men tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen

de geamortiseerde kostprijs, welke gelijk zijn aan de nominale

waarde, onder aftrek van noodzakelijk geachte voorzieningen.

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa

De stichting beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwij-

zingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waarde-

vermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties

aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief

vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde

voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerba-

re waarde bepaald van de kasstroomgenererende eenheid

waartoe het actief behoort. Van een bijzondere waardever-

mindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger

is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de

hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde.

Vorderingen en overlopende activa

De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen

tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de

geamortiseerde kostprijs, welke gelijk zijn aan de nominale

waarde, onder aftrek van de noodzakelijk geachte voorzie-

ningen voor het risico van oninbaarheid. Deze voorzieningen

worden bepaald op basis van individuele beoordeling van

de vorderingen.

Effecten

Effecten die onderdeel zijn van de handelsportefeuille worden

gewaardeerd tegen reële waarde. Waardeveranderingen

worden rechtstreeks in de winst-en-verliesrekening verwerkt.

Gekochte, rentedragende obligaties die geen onderdeel

zijn van de handelsportefeuille worden gewaardeerd tegen

geamortiseerde kostprijs.

Transactiekosten die zijn toe te rekenen aan effecten die na de

eerste verwerking worden gewaardeerd tegen reële waarde of

geamortiseerde kostprijs met verwerking van de waardeveran-

deringen via de winst-en-verliesrekening worden rechtstreeks

in de winst-en-verliesrekening verwerkt.

Liquide middelen

De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde

en staan, tenzij anders vermeld, ter vrije beschikking van de

stichting.

Reserves en fondsen

De reserves zijn bestemd voor besteding aan projecten en

in beperkte mate voor apparaatskosten. De reserve finan-

ciering activa komt overeen met de in materiële vaste activa

vastgelegde middelen van FRES-Nederland. Voor een nadere

toelichting van de achtergrond van de aangehouden reserves

en fondsen wordt verwezen naar de toelichting op het eigen

vermogen.

Overige activa en/of passiva

De overige activa en passiva zijn gewaardeerd tegen geamorti-

seerde kostprijs, gewoonlijk gelijk aan de nominale waarde.

56 57

Grondslagen voor resultaatbepaling

Baten

Het saldo van de staat van baten en lasten wordt bepaald

door de baten uit eigen fondsenwerving en de overige baten

te verminderen met de bestedingen aan de doelstellingen.

Giften worden verantwoord in het jaar waarin deze worden

ontvangen. Baten uit nalatenschappen worden verantwoord

in het jaar waarin de omvang betrouwbaar is vastgesteld.

Lasten

Kosten betrekking hebbende op de normale bedrijfsuitoefe-

ning waarvoor een bijdrage in natura wordt ontvangen worden

bruto verantwoord indien en voor zover deze kosten te kwan-

tificeren zijn.

Koersverschillen

Koersverschillen die optreden bij de afwikkeling of omrekening

van monetaire posten worden in de staat van baten en lasten

verwerkt in de periode dat zij zich voordoen, tenzij hedge

accounting wordt toegepast.

Afschrijvingen op materiële vaste activa

Materiële vaste activa wordt vanaf het moment van inge-

bruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige

gebruiksduur van het actief. Over terreinen wordt niet

afgeschreven.

Financiele baten en lasten

Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt,

rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betref-

fende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten

wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactie-

kosten op de ontvangen leningen die als onderdeel van de

berekening van de effectieve rente worden meegenomen.

Te ontvangen dividenden van niet op nettovermogenswaarde

gewaardeerde deelnemingen en effecten, worden verantwoord

zodra FRES het recht hierop heeft verkregen.

Belastingen

De stichting is niet belastingplichtig voor de vennootschaps-

belasting noch voor de omzetbelasting. De stichting heeft de

ANBI status in 2008 verkregen.

TOELICHTING OP DE ONDERSCHEIDEN POSTEN VAN DE GECONSOLIDEERDE BALANS

1.1 Materiële

vaste activa

Aanschafwaarde

Afschrijvingen

Boekwaarde 1 januari

Mutaties boekjaar:

Bestedingen

Ontvangen subsidies en giften

Afschrijvingen

Totaal mutaties

Boekwaarde 31 december

Aanschafwaarde

Afschrijvingen

Totaal

Afschrijvingspercentage

Het saldo terreinen en installaties heeft onder andere betrekking op de activa welke zijn verkregen als onderdeel van de overname

van Yeelen Kura eind 2008, alsmede de bestedingen van Yeelen Kura na 2008. Het betreft onder andere de zonnecentrale in Mali.

In 2012 heeft Yeelen Kura geïnvesteerd in gebouwen, installaties, zonne-apparatuur, hardware, en kantoor-meubilair.

Installaties

en materi-

alen FRES

Guiné-Bissau

-

-

-

651.507

651.507

-

-

-

-

-

10%-33%

Installaties

en materialen

FRES Uganda

67.542

5.144

62.398

486.271

-

51.158

435.113

553.813

56.302

497.511

0%-20%

Terreinen en

gebouwen

Yeelen Kura

en SSD

271.981

36.149

235.832

340.677

-

136.342

204.335

612.658

172.491

440.167

20%

Installaties en

materialen

Yeelen Kura

en SSD

3.833.456

705.444

3.128.012

3.629.519

1.901.649

1.527.619

200.251

5.561.326

2.233.063

3.328.263

20%

Computers,

software en

kantoor-

inventaris

18.706

15.972

2.734

499

-

1.095

596-

19.205

17.067

2.138

Totaal

4.191.685

762.709

3.428.976

5.108.473

2.553.156

1.716.214

3.392.259

6.747.002

2.478.923

4.268.079


Lening u/g NuRa,

totale faciliteit € 1.000.000

Boekwaarde per 1 januari

Mutaties

Verstrekte leningen

Correctie leningen voorgaande

jaren

Af: omzetting lening in gift

Boekwaarde per 31 december

Met Nuon RAPS Utility (NuRa) is per 13 september 2010 een

20 jarige lening op afroep afgesloten voor een bedrag van

maximaal € 1.000.000 voor haar 20% aandeel in de finan-

ciering van 8000 nieuwe systemen; de overige 80% wordt

als subsidie verstrekt door de DoE. Hiervan is ultimo 2012

€ 1.000.000 door FRES geëffectueerd. In 2012 heeft een cor-

rectie plaatsgevonden van verstrekte gelden die in eerste

instantie anders zijn geëtiketteerd. De gehele leningfaciliteit

is omgezet naar een gift.

In beginsel is er over deze lening jaarlijks rente verschuldigd,

deze wordt berekend aan de hand van de 12 maands euribor

tarief. Op basis van de “Interest Waiver” heeft FRES afgezien

van het in rekening brengen van rente over de bovengenoem-

de lening.

1.3 Overige toelichting

In 2012 en in voorgaande jaren zijn er diverse leningen door

FRES Nederland verstrekt aan de werkmaatschappijen.

De meeste van deze verstrekte leningen zijn door het bestuur

van FRES Nederland omgezet in een gift.

Een overzicht van de verstrekte leningen is onderstaand opge-

nomen. Hieronder zijn ook leningen opgenomen die

niet zijn omgezet naar een gift.

Yeelen Kura, Mali

Verstrekt in:

2009

2010

2011

2012

Totaal

Bovenstaande leningen zijn onder andere verstrekt voor de

aankopen van solar plants, vervanging van accu’s, prepaid-

meters en uitbreiding netwerk. Het totaal van het hierboven

genoemde leningbedrag is omgezet naar een gift dit met uit -

zondering van de in 2012 verstrekte lening ad € 1.223.902. Dit

bedrag is (ten dele) terugbetaald door Yeleen Kura aan FRES.


Verstrekt in:

2008

2010

Totaal

Bovenstaande leningen zijn onder andere verstrekt voor

opstartkosten en SHS aankopen netwerk. Het totaal van het

hierboven genoemde leningbedrag is omgezet naar een gift.

NuRa, Zuid-Afrika

Verstrekt in:

2008

2010

2011

2012

Totaal

Bovenstaande leningen zijn onder andere verstrekt voor

uitbreiding SHS, non payment project en vervanging van

accu’s. Het totaal van het hierboven genoemde leningbe-

drag is omgezet naar een gift dit met uitzondering van de in

2011 en 2012 verstrekte leningen ad € 497.350 respectievelijk

€ 442.000. De lening uit 2011 is reeds in 2012 ontvangen de

lening uit 2012 zal gedurende 2013 worden ontvangen.

FRES Guiné-Bissau, Guinee-Bissau

Verstrekt in:

2011

Totaal

Bovenstaande lening is verstrekt ten behoeve van de opstart

van de activiteiten in Guinee Bissau. Het totaal van het hier-

boven genoemde leningbedrag is omgezet naar een gift.

FRES Uganda, Oeganda

Verstrekt in:

2012

Totaal

Bovenstaande lening is verstrekt ten behoeve van de beste-

dingen. Er is een lening faciliteit afgegeven voor € 1.200.000.

Het totaal van het leningbedrag is omgezet naar een gift.

2012

€

-

-

170.000

170.000

-

2011

€

-

430.000

430.000

-

247.420

61.623

1.806.444

2.341.620

4.457.107

8.100

72.120

80.220

1.781.060

1.000.000

1.457.350

442.000

4.680.410

1.275

1.275

1.046.011

1.046.011

58 59


Debiteuren

Vorderingen van Yeelen Kura

Vorderingen van FRES Uganda

Vooruitbetaalde kosten

Vooruitbetaalde kosten Oeganda

Bridgeloan NuRa

Subsidies

Overige vorderingen en overlopende activa

Totaal

De reële waarde van de vorderingen benadert de boekwaarde

ervan, gegeven het kortlopende karakter ervan en het feit dat

waar nodig voorzieningen voor oninbaarheid zijn gevormd.

Met Nuon RAPS Utility (NuRa) is per 16 oktober 2012 een korte

lening aangegaan met FRES van € 442.000. De lening wordt

in 2013 terug betaald. Op de lening is geen rente verschuldigd.

De lening is verstrekt om de periode te overbruggen tussen de

betaling van crediteuren en de ontvangsten van de subsidie

van DoE.

De subsidies betreffen subsidies die nog te ontvangen zijn

van projectfinancieringen van Burkina Faso (EU) € 178.458,

Mali € 1.743.433 en Oeganda € 348.353.

De overige leningen betreffen leningen aan Yeelen Kura voor

vervanging van systemen en aanschaf nieuwe 500 SHS syste-

men en een lening aan Oeganda inzake de overbrugging met

betrekking cashflow in afwachting van uitkering van subsidie

gelden van de Oegandese overheid.

De post overige vorderingen betreft voorschotten die FRES

verstrekt heeft aan medewerkers die op missie gaan of zijn

geweest alsmede de per balansdatum nog te ontvangen

donatie gelden van N.V. Nuon Energy. De overlopende acitva

betreft de ultimo 2012 nog te ontvangen rente over 2012.

Deze is na balansdatum ontvangen.

2.2 Effecten

Aandelen

Obligaties

Opgelopen couponrente

obligaties

Totaal

Alle bovenstaande effecten zijn beursgenoteerd en staan ter

vrije beschikking van de stichting.

In 2009 heeft de stichting een beleggingsbeleid geformu-

leerd. De beleggingsactiviteiten worden uitgevoerd door

ING en gemonitored door het FRES bestuur. Het rendement

op de effecten bedroeg in 2012 12,57% (2011:2,08%). Het

FRES bestuur heeft het beleggingsbeleid geëvalueerd en het

besloten geen wijzigingen aan te brengen.

In onderstaande grafiek is de waardeontwikkeling van de

beleggingportfeuile vanaf de start t/m 1 januari 2013 weer-

gegeven. In deze grafiek zijn tevens de onttrekkingen opge-

nomen, zodat het rendement ten opzichte van de startdatum

zichtbaar wordt.

(in miljoen euro)

De in de grafiek opgenomen liquiditeiten betreft louter de aan

de effecten gekoppelde beleggersrekening.

De grafiek laat zien dat de totale waarde van de beleggingen

en de onttrekkingen gestaag is toegenomen. De oorspron-

31-12-2012

Totaal

221.063

12.820

19.621

1.748

-

442.000

2.270.244

15.171

2.982.667

> 1 jaar

-

-

31-12-2011

Totaal

163.735

23.872

118.550

2.689

2.292

497.350

-

17.871

826.359

> 1 jaar

-

-

-

-

-

kelijke waarde van € 9 miljoen is gegroeid naar € 11 miljoen.

Hiervan is € 7 miljoen door FRES ontrokken dit ten behoeve

van de bijdragen in bestedingen.

In de voornoemde onttrekking is een bedrag van circa

€ 1,6 miljoen begrepen welke als leningen ter beschikking zijn

gesteld, aan Yeelen Kura en NuRa. Deze leningen worden

in 2013 terug ontvangen door FRES.


ING Bank

ASN Bank

Bancaire tegoeden Yeelen Kura

Bancaire tegoeden FRES Uganda

Bancaire tegoeden

FRES Guiné-Bissau

Kas

Totaal

De liquide middelen staan ter vrije beschikking. De liquide

middelen worden aangewend voor de bedrijfsvoering alsmede

voor de doelstelling van de stichting.

3. Reserves


Dit betreft een continuïteitsreserve voor FRES Nederland, met

deze reserve is het mogelijk om de kosten van FRES Neder-

land gedurende een half jaar op te kunnen vangen.

Stand per 1 januari

Bij: resultaat boekjaar

conform resultaatbestemming

Stand per 31 december

3.2 Bestemmingsreserve voor toekomstige projecten

Deze bestemmingsreserve betreft een reserve ten behoeve

van nieuwe projecten die nog niet gecommiteerd zijn.

Stand per 1 januari





Deze reserve is op grond van de Richtlijn Fondsenwervende

Instellingen gevormd. Het saldo is gelijk aan de totale boek-

waarde van de materiele vaste activa benodigd voor de

bedrijfsvoering van FRES Nederland. Omdat deze richtlijn

voor Yeelen Kura en FRES Oeganda niet van toepassing is,

is het saldo van vaste activa van deze rechtspersonen niet

in de bestemmingsreserve betrokken.

Stand per 1 januari




4. Fondsen


Dit bestemmingsfonds betreft het deel van de donatie van

€ 10.000.000 van N.V. Nuon Energy dat nog niet besteed is.

Het verloop van deze reserve is als volgt:

Stand per 1 januari

Bij: onttrekking


De ontrekking van dit fonds gedurende 2012 heeft betrekking

op de kosten die zijn gemaakt voor onder andere NuRa en de

uitbreiding van Yeelen KuRa. Deze kosten komen direct ten

laste van dit bestemmingsfonds.


Dit bestemmingsfonds betreft de subsidie die van Hivos is

ontvangen voor de start-up van het FRES bedrijf in Oeganda.


Stand per 1 januari

Bij: onttrekking


4.3 Bestemmingsfonds EU/Guinee Bissau

Dit bestemmingsfonds betreft de EU subsidie voor FRES

Guinee Bissau.

31-12-2012

1.649.288

2.348.767

37.560

4.035.615

31-12-2011

2.981.604

5.467.274

108.388

8.557.266

31-12-2012

389.476

31.199

2 75.442

40.874

12.767

577

750.335

31-12-2011

124.555

25.140

2 18.100

15.273

-

322

383.390

2012

250.000

-

250.000

2011

250.000

-

250.000

2012

3.881.696

1 .093.639

4.975.335

2011

4.138.882

257.186-

3.881.696

2012

2.734

596-

2.138

2011

4.296

1.562-

2.734

2012

5.375.262

1.283.973-

4.091.289

2011

7.380.376

2.005.114-

5.375.262

2012

129.516

129.516-

-

2011

200.000

70.484-

129.516

12

10

8

6

4

2

0

28 / 3 / 09 31 / 12 / 09 31 / 12 / 10 31 / 12 / 11 31 / 12 / 12

Onttrekkingen (cum)

Aandelen

Obligaties

Liquiditaties

60 61


Stand per 1 januari

Bij: toevoeging


5. Kortlopende schulden en overlopende passiva

Crediteuren FRES Nederland

Vooruitontvangen gelden

Nuon Commitment

Vooruitontvangen gelden

Nuon EU/BF

Overige schulden van

Yeelen Kura

Overige schulden van

FRES Uganda

Overlopende passiva

Totaal

Alle bovenstaande kortlopende schulden hebben een loop-

tijd van minder dan één jaar. De reële waarde van de schulden

benadert de boekwaarde ervan.

Vooruitontvangen gelden Nuon, Nuon Commitment en

Nuon EU/BF

Om de inzichtelijkheid te verbeteren is er met ingang van de

jaarrekening 2011 gekozen voor het opsplitsen van de vooruit-

ontvangen gelden naar de betreffende projecten.

Niet uit de balans blijkende rechten en verplichtingen

Er is een jaarlijkse huurverplichting voor de Amstel 49 te

Amsterdam van € 9.600. De huur is jaarlijks opzegbaar.

Nuon heeft zich voor een bedrag van € 1.850.000 gecommit-

teerd aan FRES ten behoeve van projecten in Zuid-Afrika, Mali

en Burkina Faso. Per 31 december 2012 is het hele bedrag

gebruikt door FRES.

DGIS (Directoraat-generaal Internationale Samenwerking) heeft

in juli 2012 eenzijdig besloten het partnerschap binnen het

Publiek Private Partnerschap met Nuon en FRES te beeindigen

omdat DGIS van mening is dat FRES zijn doelen niet heeft

behaald. FRES vordert vernietiging van het besluit van DGIS

tot beëindiging van de subsidie en verzoekt een verlenging van

de subsidieperiode. FRES stelt dat zij aan haar subsidiever-

plichtingen heeft voldaan en daarmee recht heeft op het reste-

rende subsidiebedrag a € 7.100.000.

NuRa

De Zuid-Afrikaanse overheid heeft het subsidie contract

met NuRa opnieuw verlengd voor de uitbreiding van 6000

systemen voor de periode 2012-2014.

2012

264.847

264.847-

-

2011

-

264.847

264.847

Algemeen

De donaties betreffen baten uit eigen fondsenwerving.

Continuïteit van de activiteiten

In 2012 werden in Mali 6 zonnecentrales gerealiseerd. Nieuwe

shs systemen werden aangeschaft voor het aansluiten van

nieuwe klanten in Zuid-Afrika, Oeganda, Burkina Faso en

Guinee Bissau. In totaal werden 7.200 nieuwe klanten aange-

sloten in 2012, deze ontwikkeling zet zich door in 2013.

6. Baten en lasten

6.1 Baten

Baten uit eigen fondsenwerving particulieren

Donatie bijdrage kerstpakket

medewerkers Nuon

Donatie bijdrage huisvesting

Particulieren donaties

Totaal

De gelden van particuliere donoren uit 2011 werden in 2012

ingezet voor het FRES-bedrijf in Guinee-Bissau.

Baten uit eigen fondsenwerving bedrijven

Payrollkosten Nuon voor inzet

Director Business Development

Projectfinanciering

Burkina Faso (Nuon)

Donatie Alliander bureaukosten

Donatie Greenloans

Totaal

Het Nederlandse bedrijf Greenloans, onderdeel van ALFAM

Consumer Credit, heeft € 10.000 als kerstgift gedoneerd voor

de installatie-activiteiten van FRES Uganda.

Subsidies van overheden

Burkina Faso (EU)

Wereldbank/Overheid Mali

Wereldbank/Overheid Oeganda

Totaal

Overige subsidies

Stichting Doen (Oeganda)

Totaal


Rente bank

Resultaat rente obligaties

Dividenden

(On) gerealiseerd koersresultaat

aandelen

(On) gerealiseerd koersresultaat

obigaties

Totaal

Beleggingsopbrengsten

De in 2012 aanwezige liquide middelen zijn deels aange-

wend in het kader van beleggingen. De hieruit voortvloeiende

opbrengsten zijn verantwoord onder de financiële baten en

lasten. In het bovenstaande bedrag aan opbrengsten uit beleg-

gingen ad € 761.859 is een bedrag van € -/- 261.143 opge-

nomen als ongerealiseerd resultaat op de beleggingen.

Tevens zijn liquide middelen aangehouden op de bij de bankin-

stelling aanwezige rekening courant en depositorekening.

Overige baten

Yeelen Kura uit reguliere

bedrijfsactiviteiten

FRES Uganda uit reguliere


FRES Guiné-Bissau uit reguliere


Totaal

31-12-2012

186.503

-

-

2.487.360

24.134

19.937

2.717.934

31-12-2011

19.106

494.616

172.365

2.555.140

6.872

43.837

3.291.936

2012

3.250

3.600

5.530

12.380

2011

3.596

3.600

3.326

10.522

TOELICHTING OP DE ONDERSCHEIDEN POSTEN VAN DE GECONSOLIDEERDE STAAT VAN BATEN EN LASTEN

2012

106.095

709.866

75.000

10.000

900.961

2011

102.552

918.903

50.000

-

1.071.455

2012

350.824

107.648

365.701

824.173

2011

196.234-

-

264.847

68.613

2012

300.000

300.000

2011

-

-

2012

-

239.662

54.407

366.568

101.222

761.859

2011

11.057

197.159

84.597

289.473-

240.217

243.557

2012

993.246

153.907

40.280

1.147.153

2011

669.834

6.606

-

676.440

62 63

6.2 Lasten


Bestemming

Lasten

Subsidies en bijdragen

Afdrachten

Aankopen en verwervingen

Uitbesteed werk

Publiciteit en communicatie

Personeelskosten

Huisvestingskosten

Kantoor- en algemene kosten

Afschrijvingen en rente

Totaal

De toerekening van de kosten aan de activiteiten, zoals gepresenteerd in de geconsolideerde staat van baten en lasten vindt plaats

middels het tijdschrijfsysteem.

De toerekening van de kosten van fondswerving vind plaats aan de hand van het toerekening model. Hierbij dient het urenregistra-

tiesysteem als uitgangspunt. De kosten voor fondswerving bedragen voor het jaar 2012 € 57.753. Bij FRES bestaan de kosten van

fondswerving met name uit de kosten die worden gemaakt voor het realiseren van projectsubsidies. De kosten van fondswerving

bedragen ten opzichte van de subsidies 1,6%.

Yeelen

Kura, Mali

€

18.497

3.004

17.135

1.733

4.008

938

45.314

1,0%

Nura,

Zuid Afrika

€

35.375

6.497

37.061

3.749

8.669

2.029

93.380

2,0%

Yeelen Ba,

Burkina Faso

€

-

4.076

23.252

2.352

5.439

1.273

36.392

0,8%

FRES

Guiné-Bissau

€

-

3.897

22.231

2.249

5.200

1.217

34.795

0,7%

FRES

Uganda

€

-

5.519

31.478

3.184

7.363

1.723

49.267

1,0%

Yeelen

Kura, Mali

€

1.328.437

2.476

14.125

1.429

3.304

773

1.350.544

28,8%

Nura,

Zuid Afrika

€

-

5.357

30.557

3.091

7.147

1.673

47.826

1,0%

Yeelen Ba,

Burkina Faso

€

521.149

3.523

20.096

2.033

4.701

1.100

552.602

11,8%

FRES

Guiné-Bissau

€

786.055

1.813

10.339

1.046

2.418

566

802.237

17,1%

FRES

Uganda

€

1.496.054

4.991

28.468

2.880

6.659

1.559

1.540.611

32,8%

Benin

€

-

68

389

39

91

21

608

0,0%

Nieuwe

initiatieven

€

-

689

3.933

398

920

215

6.155

0,1%

Doelstelling

Bestaande bedrijven Uitbreiding bedrijven Beheer en

€

15.150

86.417

8.741

20.213

4.731

135.252

2,9%

Totaal 2012

€

4.185.568

-

-

-

57.061

325.478

32.923

76.131

17.819

-

4.694.981

100%

Begroot

2012

€

5.962.113

-

-

-

47.606

271.545

27.468

63.516

14.866

-

6.387.113

Totaal 2011

€

3.630.690

-

-

-

26.929

304.197

39.758

60.336

78.175

-

4.140.085

administratie

64 65

6.3 Vergelijking realisatie versus begroot

Personele kosten coördinatie en ondersteuning

Middels het invoeren van het tijdschrijfsysteem is inzichtelijk

gemaakt hoe de kosten besteed zijn. In combinatie met

de personeelskosten zijn de uitgaven iets hoger dan begroot.

Het aantal FTE’s per 31 december 2012 was 3,8 fte, dit was

hoger dan een jaar eerder 2,4.

Naast de FTE was er per 31 december 2012 één freelancer

werkzaam voor FRES. Het aantal FTE’s inclusief freelancer

bedroeg per 31 december 2012 4,8 fte.

De toename van de personeelskosten in 2012 ten opzichte van

2011 is rechtstreeks veroorzaakt doortoename van het aantal

personeelsleden.

6.4 Overige toelichtingen

Meerjarig overzicht bestedingen

Hieronder is een grafiek opgenomen die het verloop van de

bestedingen in de afgelopen jaren weergeeft.

(in miljoen euro)

Gepland

Actueel

De bestedingen en investeringen zijn geleidelijk gestegen sinds

2008, met een lichte daling in 2011. De grote stijging in de

bestedingen en investeringen tussen 2011 en 2012 wordt ver-

oorzaakt door de aankoop en installatie van zes nieuwe zon-

necentrales in Mali en de start van de operationele activiteiten

voor nieuwe FRES-bedrijven in Oeganda en Guinee-Bissau.

Tevens heeft FRES geïnvesteerd in SHS uitbreiding voor Mali

en Burkina Faso. Het belangrijkste is het feit dat de bijbeho-

rende klantengroei achterliep op de gedane bestedingen tot

en met 2010, maar die heeft zich hersteld in 2011 en 2012.

Percentage bestedingen aan doelstellingen

Overeenkomstig richtlijn 650 van de Raad voor Jaarverslagge-

ving wordt in onderstaande toelichting een aantal percentages

vermeld.

Bestedingspercentage lasten

Het bestedingspercentage lasten bedraagt over 2012 97%

(2011; 95%). Het bestedingspercentage lasten wordt als volgt

berekend. Het totaal van de bestedingen aan de doelstellingen

gedeeld door de som der lasten.

Het percentage is mede zo hoog, of wel het overhead percen-

tage zo laag, omdat bestuursleden en commissarissen hun

werk op vrijwillige basis verrichten.

Het bestedingspercentage kosten voor beheer en administratie

ten opzichte van de totale lasten bedraagt 2,9%.

Bestedingspercentage baten

Het bestedingspercentage baten bedraagt over 2012 291%

(2011: 182%). Het bestedingspercentage baten wordt als volgt

berekend. Het totaal van de bestedingen aan de doelstellingen

gedeeld door het aantal baten, ontvangen in 2012. Deze baten

zijn dus exclusief de onttrekkingen aan reserves die aan activi-

teiten in 2012 besteed zijn.

Toevoeging aan fondsen

Op basis van de subsidievoorwaarden worden bepaalde

ontvangen subsidies toegevoegd aan een bestemmingsfonds.

De verantwoording van de aanwending van deze subsidies

vindt dan ook via deze bestemmingsfondsen plaats.

Saldo bestemmingsfondsen

Bestemmingsfonds donatie Nuon

Bestemmingsfonds Hivos

Bestemmingsfonds EU

Guinee Bissau

Totaal

Aantal werknemers

Per 31 december 2012 waren er 3,8 betaalde FTE’s (2011: 2,4

FTE’s) werkzaam voor FRES. Tussen FRES en deze medewer-

kers bestaat geen dienstverband.

Bezoldiging bestuurders

De bezoldiging van de bestuurders bedraagt € 0 (2011: € 0).

Er zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt aan

bestuurders. Tussen FRES en de bestuurders bestaat geen

dienstverband.

2008

2009

2010

2011

2012

7

6

5

4

3

2

1

0

31-12-2012

4.091.289

-

-

9.318.762

31-12-2011

5.375.262

129.516

264.847

9.904.055

ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER 2012(na resultaatsbestemming)

Activa

1. Vaste Activa

1.1 Materiële vaste activa


2. Vlottende Activa


2.2 Vordering op Groepsmaatschappijen

2.3 Effecten


Totaal

Passiva

3. Reserves


3.2 Bestemmingsreserve voor toekomstige

projecten


4. Fondsen



4.3 Bestemmingsfonds EU Guinee Bissau

5. Kortlopende schulden en overlopende

passiva

Totaal

2.138

900.127

637.377

3.528.692

4.035.615

421.253

250.000

4.975.335

2.138

4.091.289

-

-

902.265

8.622.937

9.525.202

5.227.473

4.091.289

9.318.762

206.440

9.525.202

2.734

191.640

517.910

1.214.412

8.557.266

150.017

250.000

3.881.696

2.734

5.375.262

129.516

264.847

194.374

10.439.605

10.633.979

4.134.430

5.769.625

9.904.055

729.924

10.633.979

31 december 2012

€

31 december 2011

€

66 67

ENKELVOUDIGE STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2012

6. Baten

Baten uit eigen fondswerving

Subsidies

Som der baten

7. Lasten


Fres servicekosten besteed aan doelstellingen

Directe ondersteuning Bestaande Bedrijven

Directe ondersteuning Uitbreiding Bedrijven

Directe ondersteuning Nieuwe Initiatieven

Fres servicekosten beheer & administratie

Directe kosten

Indirecte kosten en kosten uit beleggingen

Som der lasten

Subtotaal

Financiële baten

Resultaat deelneming Yeelen Kura

Resultaat deelneming FRES Uganda

Resultaat deelneming FRES Guinee Bissau

Resultaat

Werkelijk 2012

€

913.341

650.824

1.564.165

4.185.567

205.277

162.124

6.762

126.511

8.741

4.694.982

3.130.817-

761.859

1.090.378

695.721

2.434-

585.293-

Begroot 2012

€

5.000

3.391.649

3.396.649

5.962.112

149.182

117.822

4.914

143.994

9.088

6.387.112

2.990.463-

150.000

-

2.840.463-

Werkelijk 2011

€

1.081.977

68.613

1.150.590

2.919.999

36.281

242.211

31.158

114.493

85.253

3.429.395

2.278.805-

243.557

225.579-

191.328

2.069.499-

Algemene grondslagen voor de opstelling van de

jaarrekening

Algemene grondslagen

De enkelvoudige jaarrekening is opgesteld op basis van

Richtlijn 650 voor fondsenwervende instellingen. Het doel van

deze richtlijn is inzicht te geven in de kosten van de organisatie

en besteding van de gelden in relatie tot het doel waarvoor

de middelen zijn bijeengebracht. De jaarrekening is opgesteld

in euro’s.

De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor

de enkelvoudige jaarrekening en de geconsolideerde jaarreke-

ning zijn gelijk.

Voor de grondslagen van de waardering van activa en passiva

en voor de bepaling van het resultaat wordt verwezen naar

de op pagina 52 tot en met 56 opgenomen toelichting op de

geconsolideerde balans en staat van baten en lasten.


Overige vorderingen

De onder financiële vaste activa opgenomen overige vorde-

ringen omvatten leningen en obligaties die tot de vervaldag

zullen worden aangehouden. Deze vorderingen worden initieel

gewaardeerd tegen reële waarde. Vervolgens worden deze

leningen en obligaties gewaardeerd tegen de geamortiseerde

kostprijs. Bijzondere waardeverminderingen worden in minde-

ring gebracht op de geamortiseerde kostprijs en direct

verantwoord in de staat van baten en lasten.

Deelnemingen

Deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitge-

oefend worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatie-

methode (nettovermogenswaarde). Wanneer 20% of meer van

de stemrechten uitgebracht kan worden, wordt ervan uitge-

gaan dat er invloed van betekenis is.

Indien de waardering van een deelneming volgens de nettover-

mogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd.

Indien en voor zover de stichting in deze situatie geheel of

gedeeltelijk instaat voor de schulden van de deelneming, dan

wel het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling

van haar schulden in staat te stellen, wordt hiervoor een voor-

ziening getroffen.

Toelichting op de onderscheiden posten van de balans


Het verloop van de financiele vaste activa gedurende 2012 is

als volgt:

Stand per 1 januari

Kapitaalstorting

Resultaat deelneming


De deelnemingen in Yeelen Kura en SSD zijn per 31 december

2012 op nihil gewaardeerd en zijn daardoor niet afzonderlijk

zichtbaar in het saldo financiële vaste activa.

Vordering op groepsmaatschappijen

Onder de vorderingen op groepsmaatschappijen is de vorde-

ring op Yeelen Kura verantwoord.

Overige toelichtingen op de enkelvoudige balans

Voor de overige toelichtingen wordt volstaan met een verwij-

zing naar de toelichting op de balansposten van de geconsoli-

deerde jaarrekening 2012.

Toelichting op de staat van baten en lasten

Overige opbrengsten

Voor de overige toelichtingen op de staat van baten en lasten

wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde

staat van baten en lasten 2012.

TOELICHTING OP DE BALANS EN STAAT VAN BATEN EN LASTEN

2012

191.640

15.200

693.287

900.127

2011

-

312

191.328

191.640

68 69

Statutaire regeling betreffende de bestemming van het

resultaat

In de statuten van de stichting is geen bepaling opgenomen

betreffende de resultaatbestemming.

Vaststelling van de jaarrekening over het boekjaar 2012

De jaarrekening 2012 is vastgesteld te Amsterdam door het

bestuur op 22 april 2013 en is goedgekeurd door de Raad van

Toezicht op 25 april 2013.

Voorstel tot bestemming van het resultaat over het

boekjaar 2012

Voor het voorstel van de verdeling van het resultaat van 2012

ten bedrage van € 585.293 negatief wordt verwezen naar het

hieronder staande overzicht. Het bestuur heeft de bestemming

van het resultaat vastgesteld conform het daartoe gedane

voorstel.

Dit voorstel is in de jaarrekening verwerkt.

ContinuÏteitsreserve FRES Nederland

Bestemmingsreserve voor toekomstige projecten

Bestemmingsreserve financiering activa

Bestemmingsfonds Donatie Nuon

Bestemmingsfonds Hivos

Bestemmingsfonds EU/Guinee Bissau

Bestuur FRES


Serge Leijten

Harry Droog

Raad van Toezicht FRES

Aad Veenman

Peter Smink

Overige gegevensControleverklaring van de onafhankelijke

accountant

Aan: het bestuur van Stichting Rural Energy Services

Wij hebben de in dit Jaarverslag 2012 op pagina 48 tot en met

67 opgenomen jaarrekening 2012 van Stichting Rural Energy

Services te Amsterdam gecontroleerd. Deze jaarrekening

bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per

31 december 2012 en de geconsolideerde en enkelvoudige

staat van baten en lasten over 2012 en de toelichting, waarin

zijn opgenomen een overzicht van de grondslagen voor finan-

ciële verslaggeving en andere toelichtingen.

Verantwoordelijkheid van het bestuur

Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het

opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resul-

taat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met

Richtlijn 650 voor fondsenwervende instellingen van de Neder-

landse Raad voor de Jaarverslaggeving. Het bestuur is tevens

verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als

het bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaar-

rekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel

belang als gevolg van fraude of fouten.

Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over

de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze

controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht,

waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist

dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voor-

schriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren

dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de

jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter

verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de

toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaam-

heden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste

oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risi-

co’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang

bevat als gevolg van fraude of fouten.

Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accoun-

tant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor

het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld

daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden

die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschat-

tingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdruk-

king te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing

van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van

de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële

verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur

van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie

van het algehele beeld van de jaarrekening.

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-

informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing

voor ons oordeel te bieden.

Oordeel

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld

van de grootte en de samenstelling van het vermogen van

Stichting Rural Energy Services per 31 december 2012 en

van het resultaat over 2012 in overeenstemming met Richtlijn

650 voor fondsenwervende instellingen van de Nederlandse

Raad voor de Jaarverslaggeving.

Mededeling betreffende het jaarverslag

Wij hebben het jaarverslag gelezen teneinde van materieel

belang zijnde inconsistenties, indien aanwezig, met de gecon-

troleerde jaarrekening te onderkennen. Op basis van het door-

lezen van het jaarverslag vermelden wij dat het jaarverslag,

voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met

de informatie in de jaarrekening en dat het jaarverslag alle

informatie bevat die vereist is volgens Richtlijn voor de Jaar-

verslaggeving 650 ‘Fondsenwervende instellingen’. Wij hebben

geen controle- of beoordelingswerkzaamheden uitgevoerd

op de informatie in het jaarverslag.

Rotterdam, 30 april 2013

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V.

Origineel getekend door: Drs. J. van Hoof RA

Stand per

1 januari

2012

250.000

3.881.696

2.734

5.375.262

129.516

264.847

9.904.055

Resultaat

bestemming

2012

-

1.093.639

596-

1.283.973-

129.516-

264.847-

585.293-

Stand per

31 december

2012

250.000

4.975.335

2.138

4.091.289

-

-

9.318.762

70 71

Deel 5Vooruitblik 2013 en verder

72 73

FRES Uganda

In Oeganda wordt in 2013 het klantenaantal rond de

huidige vier energiewinkels verdicht. We focussen op

kwaliteit van onderhoud en op de service aan klanten,

om de groei vast te houden. Voor medewerkers werken

we aan faciliteiten als verzekeringen van ziektekosten

en arbeidsongeschiktheid. In 2017 moeten in Oeganda

9.950 klanten zijn aangesloten.

FRES Guiné-Bissau

Na het succesvolle eerste jaar richt het bedrijf zich op

versterkte groei in 2013. In 2017 moeten dat er in totaal

4.000 zijn.

Nieuwe initiatieven

Naast de vijf huidige FRES-bedrijven zullen we nieuwe

initiatieven in andere landen ontwikkelen. Deze moeten

leiden tot 3.000 nieuwe klanten in 2017.

Vooruitblik FRES-NLFRES-Nederland draagt met een kleine, slagvaardige

organisatie in Amsterdam en een groot aantal vrijwil-

ligers, experts en ondersteuners bij aan het realiseren

van de doelstellingen van de FRES-bedrijven.

Bestuur

Het Bestuur en de Raad van Toezicht bewaken de

goede uitvoering van het Businessplan 2013 – 2017.

Organisatie

We blijven werken met een klein team van vaste mede-

werkers en een groter team van (pro deo) experts en

ondersteuners.

Partners

Ons netwerk van partners, met elk hun eigen bijdrage

in geld, tijd en/of kennis, vergroten we verder door een

goed relatiebeheer via bestuursleden, Raad van Toe-

zicht, Commissarissen en medewerkers.

Risicomanagement

Het bestuur en de Raad van Toezicht voeren een beleid

gericht op beperking van de risico’s op een aantal

speerpunten voor 2013: gestage groei in aantallen

klanten, financiële zelfstandigheid van de FRES-bedrij-

ven, stiptheid van betalingen, en de vervoerskosten.

Fondsenwerving

Voor de investeringen in de periode 2013-2017 is een

investering nodig van ruim € 46 miljoen. Rond € 28

miljoen moet nog worden geworven. We blijven on-

verminderd inzetten op het aantrekken van subsidies

en zakelijke donaties voor de ambities 2017-2020. We

zullen andere mogelijkheden van financiering actief ver-

kennen in 2013. Particuliere donoren werven we niet

actief zelf, maar waar mogelijk via onze partners.

Communicatie

Communicatie in 2013 staat in het teken van verdere

draagvlakversterking bij (potentiële) experts, vrijwilligers,

stakeholders, partners en het geïnteresseerde publiek.

De reguliere middelen als de digitale nieuwsbrief en sta-

keholdersbijeenkomsten blijven we inzetten evenals de

website en het jaarverslag.

Vooruitblik FRES-bedrijvenIn 2017 wil FRES ruim 67 duizend huishoudens en kleine

bedrijven van elektriciteit voorzien. In 2020 moet dat

aantal op 100 duizend liggen. Volgens het Businessplan

2013-2017 streven alle FRES-bedrijven naar:

· verdere groei in klantenaantallen en klantenbehoud;

· verbetering betalingsgedrag;

· optimaal onderhoud systemen en service aan klanten;

· verdere professionalisering en financiële

zelfstandigheid.

Yeelen Kura in Mali

Yeelen Kura wil 10.000 klanten in 2017 realiseren door

zowel het aantal klanten voor SHS als voor Solar Mini-

grids te vergroten. Meer dan de helft van de nieuwe

klanten zullen SHS-klanten zijn. Dat doen we onder

meer door samenwerking met lokale overheden en via

intensieve marketingacties onder de doelgroepen.

Het bedrijf werkt aan financiële zelfstandigheid. We

rollen het pilotproject met pre-payment-meters uit.

Het probleem van de verliesgevende tariefstelling voor

diesel-minigrid klanten lossen we op.

NuRa in Zuid-Afrika

In Zuid-Afrika werkt NuRa via solide groei in aantal

klanten naar financiële zelfstandigheid van het bedrijf,

te bereiken in 2013. De non-payment bestrijding en

professionalisering van de organisatie voeren we verder

door, door de in gang gezette processen van het non-

payment actieplan goed te blijven monitoren. In 2017

wil NuRa ruim 32.000 klanten bedienen.


Snelle verhoging van het aantal klanten is het speerpunt

voor Yeelen Ba na de tariefsverlaging aan het begin van

2012. Doel is om in 2017 8.000 huishoudens en kleine

bedrijven van elektriciteit te voorzien. De groei in 2013

haalt Yeelen Ba uit intensivering van zijn marketingacti-

viteiten en verdichting van zijn klanten aantallen. In 2013

zal een haalbaarheidsstudie naar de potentie van Solar

Minigrid installaties gedaan worden.

Gerealiseerde en geplande klantengroei totaal 2001-2017

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

70,000

60,000

50,000

40,000

30,000

20,000

10,000

0

74 75

Operating account 2013

Toelichting op de baten

Een deel van de ontvangsten loopt via de balans. Ze worden

pas als baten verantwoord indien er concrete uitgaven zijn, die

ten laste van deze ontvangsten kunnen worden verantwoord.

Project subsidies (gecommiteerd*)

Yeelen Ba, Burkina Faso (EU)

Naar verwachting zal FRES het vierde voorschot van € 101.817

voor 2013 in het vierde kwartaal van 2013 ontvangen. Er rest

een eindafrekening van het project van € 430.770. Deze zal

naar verwachting in het eerste kwartaal 2014 plaatsvinden

FRES Guiné-Bissau (EU)

Naar verwachting zal het tweede voorschot € 660.000 voor

2012 worden overgemaakt door de EU in maart 2013

FRES Uganda (Stichting Doen)

Het tweede voorschot van de in 2012 toegekende subsidie van

Stichting Doen is uitbetaald in maart 2013.

FRES Uganda (Wereldbank)

De huidige subsidie overeenkomst onder ERTII met de over-

heid van Oeganda/Wereldbank loopt tot medio 2013. Naar

verwachting wordt het ERT II programma van de Wereldbank

verlengd met een jaar. De overheid van Oeganda keert de peri-

odieke subsidie bedragen uit aan FRES Uganda telkens na

controle van het nieuwe geinstalleerde klanten aantal.

NuRa, Zuid-Afrika (Zuid-Afrikaanse overheid)

Er is in januari 2013 een nieuwe subsidie contract ondertekend

door de Zuid-Afrikaanse overheid voor uitbreiding van 4000

systemen voor 2013. De overheid van Zuid-Afrika keert de

periodieke subsidie bedragen uit aan NuRa telkens na controle

van het nieuwe geïnstalleerde klanten aantal.

Project subsidies (niet gecommiteerd*)

Yeelen Kura, Mali (UNIDO)

In 2013 zullen twee subsidie aanvragen ingediend worden voor

Mali bij de NORAD en UNIDO om de benodigde investeringen

voor 2013, 2014 en 2015 te kunnen uitvoeren.

Operationele activiteiten FRES bedrijven

Deze baten bestaan uit de inkomsten van klanten per bedrijf.

Subsidies zijn niet inbegrepen.

Baten

Baten uit eigen fondsen

Bijdrage service kosten

Sponsoring door bedrijven

en particulieren in natura

Particulier en zakelijke donaties

Opname uit Bestemmingsreserve

voor toekomstige projecten

Opname uit Bestemmingsfonds

Donatie Nuon


Baten project subsidies

(gecommiteerd*)

Yeelen Kura, Mali (Wereldbank)

Yeelen Ba, Burkina Faso (EU/Nuon)


FRES Uganda (Stichting Doen)

FRES Uganda (Wereldbank)

Nura, Zuid-Afrika (Zuid Afrikaanse overheid)

Baten project subsidies (niet

gecommiteerd*)

Yeelen Kura, Mali (UNIDO, EU...)

Baten operationele activiteiten

Yeelen Kura, Mali


NuRa, Zuid-Afrika

FRES Uganda

FRES Guiné-Bissau

Totaal Baten

* dit is alleen van toepassing op de opera-

ting account van 2013

2.158.183

75.000

-

3.000

-

1.805.183

275.000

4.161.817

-

101.817

660.000

300.000

300.000

2.800.000

400.000

400.000

4.100.000

900.000

350.000

2.100.000

500.000

250.000

10.820.000

Doelstel-lingen 2013FRES heeft voor 2013 de volgende doelstellingen:

Uitbreiding van de klantenaantallen

FRES-bedrijven

FRES bouwt voort op de successen van 2012 en sluit in

2013 meer dan 8 duizend nieuwe klanten aan op (duur-

zame) elektriciteit, waarmee het totaal aantal klanten op

ruim 32 duizend komt. Daarvoor zal in 2013 naar schat-

ting meer dan € 10,8 miljoen worden geïnvesteerd.

Financiële zelfstandigheid FRES-bedrijven

De financiële prestaties van de bestaande FRES-

bedrijven worden verbeterd, gericht op financiële zelf-

standigheid. Dit gebeurt door klantengroei en kostenre-

ductie, door vergroten van stipte betaling en verbeteren

van klantenbehoud.

NuRa gaat door met het actieplan dat in 2012 gestart is

om de non-payment aan te pakken.

Yeelen Kura zal het verlies op diesel-minigrids terug

brengen door samen met de overheid hiervoor een

oplossing te zoeken.

NuRa en Yeelen Kura blijven de koers volgen om eind

2013 financieel-economisch duurzaam te zijn.

Professionele expertise benutten

Waar mogelijk zullen we extra professionele expertise

inzetten, door mensen aan te trekken die zich op vrijwil-

lige basis voor FRES in willen zetten met diverse specia-

listische kennis.

Subsidie verwerven

We streven er naar € 4 miljoen aan subsidiegelden

te verwerven.

76 77

Bijlage 1Begrippenlijst

AC/DC Alternating Current ofwel wisselstroom is een elektri-

sche stroom met periodiek wisselende stroomrichting. Stroom

die via het elektriciteitsnet aan huishoudens en industrie gele-

verd wordt is doorgaans wisselstroom. Een inverter kan wis-

selstroom omzetten in wisselstroom. Direct Current ofwel

gelijkstroom is een elektrische stroom met constante stroom-

richting. Batterijen, zonnepanelen, brandstofcellen en lood-

accu’s zijn voorbeelden van spanningsbronnen die gelijk-

stroom leveren wanneer er een belasting wordt aangesloten.

ANBI Een door de Belastingdienst als zodanig aangemerkte

ANBI hoeft geen successierecht of schenkingsrecht te betalen

over ontvangen erfenissen en schenkingen in het kader

van het algemeen belang. Bovendien kan een donateur, afhan-

kelijk van de vorm waarin de giften zijn gedaan, de gift van de

inkomsten- of vennootschapsbelasting aftrekken.

Businessplan een plan voor het starten van een nieuw FRES-

bedrijf of voor de uitbreiding van een bestaand FRES-bedrijf.

Het plan bevat de volgende onderdelen: de partnerkeuze, het

verwachte aantal klanten, de doelgroep van het op te richten

bedrijf, de tijdsplanning, de prognose van de kosten en baten

van de eerste jaren en een onderbouwd financieringsplan. We

gebruiken het businessplan o.a. voor de aanvraag van subsidie

voor het desbetreffende bedrijf.

Concessiegebied het gebied waar het FRES-bedrijf een ver-

gunning voor krijgt van de lokale overheid om zijn diensten te

verlenen.

DGIS het Directoraat-generaal Internationale Samenwerking

(DGIS) is onderdeel van het ministerie van Buitenlandse Zaken.

Fee-for-service de klant betaalt maandelijks een bedrag voor

de toegang tot elektriciteit, waarvan de hoogte onder andere

afhangt van het door de klant gekozen serviceniveau en waar-

door het onderhoud van het benodigde technische systeem

gegarandeerd wordt.

IOB de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking & Beleidsevalu-

aties (IOB) is de evaluatieafdeling van het

ministerie van Buitenlandse Zaken.

Minigrid Een klein elektriciteitsnetwerk waar één dorp op aan-

gesloten wordt. Via een elektriciteitsleiding die van huis naar

huis loopt, worden huishoudens voorzien van stroom.

MVO maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) is een

vorm van ondernemen gericht op economische prestaties

(profit), met respect voor de sociale kant (people), binnen de

ecologische randvoorwaarden (planet).

Non-payment het percentage klanten met 30 dagen (of meer)

achterstand in betaling.

Publiek-privaat partnerschap (PPP) Een samenwerkings-

verband tussen overheid en bedrijfsleven.

Raad van Commissarissen (RvC) toezichthouder van een

FRES-bedrijf.

Raad van Toezicht (RvT) toezichthouder van FRES.

Rurale elektrificatie plattelandsgebieden voorzien van toe-

gang tot elektriciteit.

Serviceniveau ieder FRES-bedrijf biedt verschillende service-

niveaus, waarbij de hoeveelheid elektriciteit die geleverd wordt,

varieert. Per serviceniveau heeft de klant toegang tot een be-

paald aantal lampen en stopcontacten of betaalt hij bij een

hoger gebruik een bedrag per kWh.

SHS (Solar Home System) een standaard-SHS bestaat uit

een accu, regelaar en een zonnepaneel. Dit systeem levert

voldoende energie om enkele lampen en stopcontact(en) voor

een radio, ventilator, oplaadapparaat voor mobieltjes of een te-

levisie 4-5 uur per dag van stroom te voorzien.

SHS-klant-equivalent een klant die is aangesloten

op een (Solar) Minigrid (veelal bedrijfjes) neemt meer stroom

af dan een klant met een Solar Home System (SHS). Eén

(Solar) Minigrid klant is daarom equivalent aan meerdere

SHS-klanten.

Stakeholder een persoon of organisatie die invloed (positief

of negatief) ondervindt van of zelf invloed kan uitoefenen op

FRES.

kWh het gemiddelde vermogen dat verbruikt wordt geduren-

de één uur.

Wattpiek (Wp) het nominaal outputvermogen (de capaciteit)

van een zonnepaneel, getest onder standaard omstandighe-

den (STC, Standard Test Conditions).

Zonnestroom elektriciteit opgewekt uit zonne-energie.

Toelichting op de lasten

Operationale activiteiten

Deze lasten betreffen de kosten die gemaakt worden voor

operationele activiteiten in de bedrijven (inclusief lokaal mate-

riaal voor o.a. anti-diefstal frames en accuboxes).

Vervangingen

Yeelen Kura, Mali

In 2013 zullen investeringen gedaan worden voor vervanging

van onderdelen van SHS en onderhoud netwerken.

NuRA, Zuid-Afrika

In 2013 zullen investeringen gedaan worden voor vervanging

en vernieuwing van SHS.


In 2013 zullen mogelijke investeringen gedaan worden voor

vervanging van SHS onderdelen.

Uitbreiding bedrijven

Yeelen Kura, Mali

Er staat er een investering van € 600.000 gepland voor

nieuwe SHS en € 200.000 voor uitbreiding netwerk van

zonnecentrales.

NuRa, Zuid-Afrika

Nura zal nieuwe systemen uitrollen in 2013 ten einde haar klan-

tenbestand verder uit te breiden. De totale investeringen zal

circa € 3.400.000 bedragen. Hiervan komt 20% ten laste van

FRES.

FRES Uganda

Er heeft in 2012 vooruitlopend op 2013 een bestelling plaats-

gevonden van 1500 SHS om de target van 1800 klanten te

behalen in 2013. In 2013 zal een bestelling plaatsvinden ter

voorbereiding op het aansluiten van nieuwe klanten in 2014.


Er zullen in 2013 1300 nieuwe systemen afgerekend worden

binnen het EU contract.

FRES Guiné-Bissau

Er zullen in 2013 1000 nieuwe systemen aangekocht worden

binnen het EU contract om het klantenaantal voor 2013 te

behalen.

Nieuwe initiatieven

Er zullen diverse marktonderzoeken plaatsvinden om de

potentie van rurale elektrificatie in Kameroen en Somaliland

te onderzoeken.

Lasten

FRES Service kosten

FRES Service kosten

(besteed aan doelstellingen)

FRES Service kosten

(beheer en administratie)

Lasten operationele activiteiten

Yeelen Kura, Mali


NuRa, Zuid-Afrika

FRES Uganda

FRES Guiné-Bissau

Lasten vervangingen

Yeelen Kura, Mali

NuRA, Zuid-Afrika


Lasten uitbreiding bedrijven

Yeelen Kura, Mali

Nura, Zuid-Afrika

FRES Uganda



Nieuwe initiatieven

Nieuwe initiatieven over landen (Benin,

Cameroon,Somaliland)

Totaal Lasten

500.000

300.000

200.000

3.010.000

550.000

160.000

1.700.000

450.000

150.000

400.000

250.000

100.000

50.000

6.900.000

800.000

3.400.000

1.300.000

800.000

600.000

10.000

10.000

10.820.000

78 79

Bijlage 2Solar Home System en Solar Minigrid:

hoe werkt het?

Hoe werkt een Solar Home System (SHS)?

Een standaard SHS bestaat uit een zonnepaneel, een

accu en een regelaar. Het zonnepaneel wekt stroom

op, die overdag of direct gebruikt wordt of wordt opge-

slagen in de accu, als er meer geproduceerd wordt dan

op dat moment nodig is. ‘s Avonds kan de opgeslagen

stroom dan benut worden. De regelaar zorgt voor een

goede en stabiele (gelijk-)stroom.

Voordelen van het gebruik van een SHS

· Toegang tot energie in gebieden waar geen elek-

triciteitsnet is en niet in de nabije toekomst wordt

aangelegd;

· snelle installatie en eventueel demontage in geval van

bijvoorbeeld de aanleg van een elektriciteitsnet;

· weinig onderhoud;

· het systeem kan uitgebreid worden naar de behoefte

en/of het budget van de klant;

· SHS is goedkoper per lumen of kWh dan traditionele

alternatieven (kaarsen, batterijen en/of lampolie);

· geen uitstoot van schadelijke stoffen.

Beperkingen bij het gebruik van een SHS

· Het aantal elektrische apparaten dat kan worden

aangesloten is beperkt;

· apparaten die veel elektrisch vermogen vragen,

kunnen niet aangesloten worden;

· koken, verwarmen en koelen behoren niet tot de

mogelijkheden;

· het betreft een technologie die hoge initiële investe-

ringen met zich meebrengt.

Hoe werkt een Solar Minigrid?

Een zonnecentrale in Mali bestaat doorgaans uit een

veld van 235 zonnepanelen met een totaal opper-

vlak van 400 m2. De panelen hebben een gezamen-

lijk vermogen van 50 kWp en kunnen jaarlijks tot 73.000

kWh stroom leveren. Ieder zonnepaneel produceert

laagspanning gelijkstroom en in een unit tellen die span-

ningen op tot 1000V. Een omvormer zet de opgewekte

stroom om in 220 V wisselstroom.

Een mini-elektriciteitsnet transporteert de stroom naar

een aantal huizen en kleine bedrijven in een straal van

enkele kilometers. Zo kan één zonnecentrale minimaal

250 gezinnen en bedrijfjes van stroom voorzien. Veel mi-

nigrids werden eerst gevoed door een dieselgenerator,

de meeste daarvan zijn nu vervangen door zonnecen-

trales, waarbij de oude dieselcentrale als back-up dient.

Overdag, wanneer veel zonnestroom geproduceerd

maar weinig afgenomen wordt, wordt de energie opge-

slagen in grote accu’s. s’ Avonds, wanneer de vraag

relatief hoog is maar de productie laag, wordt de in de

accu’s opgeslagen zonne-energie geleverd; de back-up

dieselgenerator kan voor aanvullende stroom zorgen.

De voordelen van een Solar Minigrid ten opzichte

van een diesel-minigrid

· niet afhankelijk van de aanvoer van diesel (belangrijk

voor een land als Mali, dat niet aan zee ligt);

· niet afhankelijk van (steeds hogere) brandstofprijzen;

· geen uitstoot van fijnstof, dus minder

gezondheidsrisico’s;

· schone technologie: geen olielekkage, dus geen

omgevingsvervuiling;

· geen uitstoot van CO2, NOx, SO2;

· weinig onderhoudsgevoelig;

· geen lawaai.

Bijlage 3Procedure opstart nieuwe bedrijven

Fase 1: voorselectie van landen op drie manieren

· marktpotentieonderzoek;

· verzoeken door overheden of NGO’s;

· inschrijving op tenders die uitgeschreven worden

om een gebied te voorzien van elektriciteit.

Fase 2: desk research

We verzamelen zo veel mogelijk gedetailleerde infor-

matie over weten regelgeving m.b.t. elektrificatie,

belastingen, concessiegebieden, mogelijke concurrentie

en de economische situatie per regio in een land.

Fase 3: marktonderzoek

Onderdelen van het marktonderzoek:

· het inkomensniveau en de uitgaven aan kaarsen en

lampolie van huishoudens;

· de potentie van het concessiegebied: er moeten mini-

maal 10.000 potentiële klanten zijn;

· de mogelijkheid tot samenwerken met bedrijven,

NGO’s en lokale partners;

· bereidheid van de overheid om mee te werken door

bijvoorbeeld regelingen te treffen, zoals vrijstelling van

invoerrechten of btw.

Fase 4: ontwikkeling businessplan

Uit het businessplan moet de levensvatbaarheid van het

nieuwe FRES-bedrijf blijken. Het plan bevat de volgende

onderdelen: het verwachte aantal klanten, de doelgroep

van het op te richten bedrijf, de tijdsplanning, de prog-

nose van de kosten en baten van de eerste jaren en een

goed onderbouwd financieringsplan.

Fase 5: besluitvorming en implementatie

Aan de hand van het businessplan velt het bestuur

zijn eindoordeel over het al dan niet starten van een

nieuw FRES-bedrijf. Het bestuur legt het besluit ter

goedkeuring voor aan de Raad van Toezicht. Wanneer

de financiering rond is, stellen we een General Manager

en een Raad van Commissarissen aan. Elk bedrijf begint

kleinschalig om de lokale omstandigheden en de beste

aanpak in de praktijk te toetsen. Op die manier blijft het

financiële risico beperkt.

Fase 6: monitoring en bijsturing

Een Raad van Commissarissen is toezichthouder

van het FRES-bedrijf. De Raad komt twee keer per

jaar bij het bedrijf om de voortgang van het bedrijf te

bespreken. Daarnaast bespreekt hij met de directie van

het bedrijf elke maand telefonisch een rapportage met

de belangrijkste ontwikkelingen. Dat leidt zo nodig tot

bijstelling van het gevoerde beleid en aanpassing van

beoogde resultaten.

FRES monitort en evalueert de bedrijven op aantal

klanten, kosten per klant, salaris en secundaire arbeids-

voorwaarden per bedrijfziekteverzuim van personeel,

aantal en inhoud klachten van klanten, kosten over-

head en investeringslasten per nieuwe klant. Op basis

daarvan wordt zo nodig het beleid van een bedrijf

bijgesteld.

We stemmen de frequentie en de aard van onze infor-

matievoorziening mede af op de behoefte van onze

partners, financiers en relevante regelgevers.

inverter

generator

accu

$

accu

Schema van een Solar Home System (SHS)

Schema van een Solar Minigrid

80 81

Bijlage 4Toelichting organisatie

Bestuur: samenstelling

Wie


Serge Leijten

Harry Droog

Raad van Toezicht: samenstelling

Wie

Aad Veenman

Peter Smink

(namens Nuon)

Rol

Voorzitter (CEO)

Penningmeester

(CFO)

Bestuurslid (COO)

Periode

2009/2014

2010/2015

2009/2014

Herbenoeming

mogelijk?

ja

ja

ja

(Neven)functies

· Directeur Goedmakers B.V.

· Voorzitter Stichting Chimbo

· Voorzitter Uitvoerend Comité

Daridibó

· Freelance Management

Consultant

· Voorzitter Zuidelijke roeibond

· Industrieel Adviseur

Stan Ackermann Instituut

Rol

Voorzitter

Secretaris

Periode

2009/2013

2010/2014

Herbenoeming

mogelijk?

ja

ja

(Neven)functies

· Voorzitter Landelijke

Commissie Valorisatie

· Voorzitter Raad van Commis-

sarissen TenneT BV

· Lid Raad van Commissarissen

Achmea B.V.

· Voorzitter Raad van

Com missarissen SURFnet &

SURFmarket B.V.

· Lid Raad van Commissarissen

Draka Holding N.V.

· Lid van Management Board,

Chief Financial Officer, NV

Nuon Energy

· Head of Business Division

Sustainable Energy Projects

Vattenvall AB

· Lid Raad van Commissarissen,

Yellow and Blue

Medewerkers

Overzicht betaalde medewerkers FRES-Nederland 2010-2012

Betaalde medewerkers

Aantal medewerkers

Man / vrouw-ratio

Contract bepaald / onbepaald

Fulltime / parttime-ratio

Aantal FTE´s

Gem. ziekteverzuim

Gemiddelde leeftijd

Instroom / uitstroom

Aantal freelancers

Instroom / uitstroom freelancers

Betaalde medewerkers 2012

FRES-Nederland

Caroline Nijland – Director Business Development (vanaf 2007)

Conny van der Wilk – Manager of Administration (vanaf mei 2012)

Chris Service – Business Developer (vanaf juli 2012)

Damon Drake - Business Developer (van februari tot juli 2012)

Frederique Schlicher-Wijtenburg – Liaison Officer (vanaf 2010)

Merel van Hooft – Senior Business Analyst (van 2008 tot februari 2012)

Sabah el Miloudi – freelance Liaison Officer (vanaf 2011)

Peter de Wit –Project leader special projects NuRa, South Africa

en backstopper of the General Manager, FRES Uganda (vanaf november 2012)

Thad Hecker - Director Operations (vanaf maart 2012)

General Managers FRES-bedrijven

Yeelen Kura, Mali: Djibril Séméga

NuRa, Zuid-Afrika: Sifiso Dlamini

Yeelen Ba, Burkina Faso: Emmanuel Sanou

FRES Uganda: Peter de Wit (van november 2010 tot oktober 2012); Allan Asingwire (vanaf november 2012)

FRES Guiné-Bissau: Reinder Bouwmeester

Onbetaalde medewerkers

Bestuur

Annemarie Goedmakers – Chief Executive Officer (CEO/voorzitter)

Serge Leijten – Chief Financial Officer (CFO/penningmeester)

Harry Droog – Chief Operation Officer (COO/bestuurslid)

Raad van Commissarissen FRES-bedrijven

Yeelen Kura, Mali:


Liliane de Jager – lid (vanaf mei 2011)

Thad Hecker – lid (vanaf maart 2012)

2010

6

1/5

6/0

0/5

4,4

2%

36

1/2

1

1/2

2011

3

0 / 3

3 / 0

1 / 2

2.4

5,2%

38

0/3

1

0/3

2012

5

2 / 3

5 / 0

1 / 4

3.8

1%

44

3/3

1

1/0

82 83

NuRa, Zuid-Afrika:

Bart Blokland – voorzitter

Coen de Ronde – lid


Yeelen Ba, Burkina Faso:


Liliane de Jager – lid (vanaf mei 2011)

Djibril Séméga – Lid (vanaf juli 2011)


FRES Uganda:


Marjolein Quené – lid


Guiné-Bissau:

André Kuiper - Voorzitter

Caroline Nijland - Lid vanaf april 2012)

Thad Hecker – Lid (maart 2012)

Adviseurs en experts

Chris Service – operations of FRES companies, FRES Business Plan and benchmarks (van januari 2012 tot juli 2012)

Frans Nieuwenhout - Adviseur evaluatie EU tenders (technische specificaties)

Jacco Smit – Onderzoek netwerk Yeeken Kura, Mali (vanaf Aug 2012)

Jan Boekelman - Adviseur vermogensbeheer

Jirin van Santen - Business assessment van Solar Vision in Zuid-Afrika (Juli – nov 2012)

Joop Lasseur – Non-Payment Study NuRa, Zuid Africa

Nico van Basten - Haalbaarheidsstudie Micro Hydro Power, Uganda

Thom Veldkamp (juli 2012 - nov 2012)

Willem Post – Human Resources (vanaf juli 2012)

Stagiaires

Omeshwar Brongersma – Socio-economic Impact Study FRES Uganda, Uganda (oktober – november 2012)

Stefan Mißfeldt – Socio-economic Impact Study NuRa, Zuid Afrika (van oktober – november 2012)

Mandla Sithembiso – Socio-economic impact study NuRa, Zuid Afrika (van oktober – november 2012)

Lindokuhle Praiseworth Chonco – Socio-economic impact study NuRa, Zuid Afrika (oktober – november 2012)

Msibi Nhlanhla Prince Mlungisi - Socio-economic impact study NuRa, Zuid Afrika ( oktober – november 2012)

Simon Mugisha - Socio-economic impact study FRES Uganda, Uganda ( oktober – november 2012)

Organisatie algemeen

Het bestuur van FRES komt elke twee weken bijeen voor

overleg over beleidszaken ten aanzien van FRES en bespreekt

de voortgang van de FRES-bedrijven op basis van maande-

lijkse rapportages van de lokale bedrijven en voortgangsrap-

portages van de Commissarissen.

Het lokale management van de FRES-bedrijven voert met de

eigen Raad van Commissarissen maandelijkse voortgangsbe-

sprekingen via teleconferenties. De Commissarissen bezoeken

de bedrijven tweemaal per jaar. Eens per jaar komen FRES-

bestuur, FRES-bedrijven en Commissarissen bij elkaar om

de lange termijn doelstellingen en de strategie te bespreken.

De Raad van Toezicht komt minimaal twee keer per jaar samen

en vergelijkt de resultaten met de doelstellingen.

Tweemaal per jaar zijn er stakeholdersbijeenkomsten voor alle

bij FRES betrokken mensen in Nederland.

Bestuur

Het bestuur van FRES kent drie functies: Chief Executive

Officer (CEO/voorzitter), Chief Financial Officer (CFO/penning-

meester) en Chief Operations Officer (COO/bestuurslid). Het

bestuur treedt op als directie en verdeelt de taken. Het bestuur

vervult zijn taken op vrijwillige basis en krijgt een vergoeding

voor de werkelijk gemaakte kosten.

Verantwoordelijkheden

· bepalen en sturen van strategie, beleid, budget en

resultaten;

· bewaken van de voortgang;

· stakeholdermanagement;

· beslissen over benoeming en ontslag van (betaalde en

onbetaalde) medewerkers;

· fondsen werven;

· waken voor verstrengeling van belangen tussen stichting en

bestuursleden en/of medewerkers.

Procedure (her)benoeming

De bestuurders worden op voordracht van het bestuur

benoemd door de Raad van Toezicht. Het bestuur selec-

teert nieuwe bestuursleden op basis van specifieke kennis

en expertise binnen de werkvelden van FRES. Bestuursleden

worden benoemd voor een periode van vijf jaar en kunnen na

afloop van de periode herbenoemd worden.


Sinds 2009 kent FRES een Raad van Toezicht, die tot taak

heeft toezicht te houden op het bestuursbeleid en de alge-

mene gang van zaken binnen FRES. De Raad staat het

bestuur met advies terzijde.

Verantwoordelijkheden

· benoemen van bestuurders op voordracht van het bestuur

en benoemen van de voorzitter van het bestuur in functie;

· jaarlijks beoordelen van individuele bestuurders ten behoeve

van een goed functionerend bestuur;

· benoemen van een voorgedragen kandidaat tot lid van de

Raad van Toezicht;

· goedkeuren van het door het bestuur jaarlijks vast te stellen

jaarplan, inclusief begroting, waarin investerings- en finan-

cieringsplan zijn meegenomen, en de herziening ervan;

· goedkeuren van besluiten van het bestuur voor zover daarin

niet is voorzien door een goedgekeurd jaarplan;

· vaststellen en (mede) ondertekenen van de jaarrekening.

Procedure (her)benoeming

De Raad van Toezicht overlegt met de voorzitter van het

bestuur over de profielschets en een voorgenomen benoeming

van een lid van de Raad van Toezicht. De Raad van Toezicht

benoemt een door het bestuur voorgedragen kandidaat tot

lid, tenzij de voorgedragen kandidaat ongeschikt is of benoe-

ming niet leidt tot een goede samenstelling van de Raad. Een

hoofdsponsor heeft het recht een kandidaat voor de Raad van

Toezicht voor te dragen. Leden worden benoemd voor een

periode van vier jaar en kunnen na afloop van de periode maxi-

maal één keer herbenoemd worden.

Medewerkers FRES-Nederland

FRES streeft ernaar de operationele kosten in Nederland zo

laag mogelijk te houden door te werken met een kleine kern

van vaste (betaalde) medewerkers en een groot, flexibel inzet-

baar team van (onbetaalde) experts. Deze laatsten zijn van

grote waarde voor de FRES-activiteiten. De medewerkers van

FRES in Nederland staan onder leiding van het bestuur. Jaar-

lijks vindt een functionerings- en beoordelingsgesprek plaats

met elke medewerker.

De onbetaalde medewerkers hebben verschillende achter-

gronden en vakgebieden. Zij werken vrijwel altijd tijdelijk voor

ons en net als de betaalde medewerkers op basis van een

helder omschreven opdracht. We maken onderscheid tussen

experts, studenten en stagiaires en overige vrijwilligers.

Experts ondersteunen FRES met specifieke kennis, ervaring en

netwerken, stagiaires en studenten doen onderzoek op diverse

terreinen en een aantal vrijwilligers ondersteunt uiteenlopende

werkzaamheden.

84 85

Bijlage 5Verantwoordingsverklaring

FRES onderschrijft de Code Goed Bestuur voor Goede

Doelen (Code Wijffels) en handelt volgens deze code.

Principe 1: Scheiding tussen de functies toezicht

houden, besturen en uitvoeren

FRES is een stichting met een duidelijke scheiding

tussen de functies toezicht houden, besturen en

uitvoeren. De Raad van Toezicht houdt toezicht op de

wijze waarop het bestuur opereert en of dat gebeurt

binnen de vastgestelde beleidskaders. Het bestuur

draagt zorg voor het besturen van FRES. De drie

bestuurders treden op als directie, bepalen het beleid

en zien toe op uitvoering van het beleid door de rest van

de organisatie. Daarnaast geeft het bestuur

leiding aan de werkorganisatie. Bij de lokale FRES-

bedrijven in Afrika zorgen de Raden van Commissa-

rissen van elk bedrijf voor het toezicht en dragen de

General Managers zorg voor directievoering en aanstu-

ring van de medewerkers in de bedrijven.

Extern toezicht vindt plaats door PwC (accountantscon-

trole), ING (vermogensbeheer en duurzame beleggings-

portefeuille) en onze particuliere en zakelijke donateurs

en subsidieverstrekkers (via onder andere stakeholders-

bijeenkomsten, het jaarverslag en rapportages).

Principe 2: Optimale besteding van middelen

We streven naar een zo hoog mogelijk doeltreffendheid-

percentage van gelden. Er is een strategisch meer-

jaren businessplan opgesteld. Onderdeel hiervan is een

meerjarenbegroting. Op basis van het meerjaren busi-

nessplan stellen we elk jaar een jaarplan en jaarbegro-

ting op, die aan het eind van elk jaar worden geëvalu-

eerd en geactualiseerd.

Principe 3: Optimale relaties met

belanghebbenden

FRES werkt nauw samen met nationale en lokale over-

heden, subsidieverleners, vrijwilligers, zakelijke relaties

en onderwijsinstellingen. Een goede, open en integere

communicatie is voor ons uitermate belangrijk. Wij willen

een breed draagvlak voor rurale elektrificatie creëren.

Door middel van verschillende bijeenkomsten en (online

en offline) publicaties informeren we onze stakehol-

ders (stakeholdersbijeenkomsten, digitale nieuwsbrief,

website www.fres.nl, jaarverslag en sociale media). Het

jaarverslag en de jaarrekening zijn opvraagbaar en staan

volledig op de website.

Belangenverstrengeling

Spelregels voor situaties waarbij sprake kan zijn van

belangenverstrengeling en tegenstrijdige belangen

(Code Wijffels punt 5.5.g) zijn in het afgelopen jaar in het

bestuursreglement vastgelegd.

Bijlage 6GRI-richtlijnen (Global Reporting Initiative)

FRES publiceert het jaarverslag volgens de richtlijnen

van The Global Reporting Initiative (GRI) dat bedrijven

en organisaties wereldwijd een samenhangend

systeem biedt voor verslaglegging op het gebied van

duurzaamheid.

Zie de GRI-index op de website www.fres.nl.

Colofon

Dit is een uitgave van

FRES (Foundation Rural Energy Services)

Amstel 49

1011 PW Amsterdam

The Netherlands

Postbus 15247

1001 ME Amsterdam

T +31 (0)20 528 90 56

F +31 (0)20 528 67 16

[email protected]

www.fres.nl

(Eind)redactie

Donja Yzenbrandt / www.donjaenco.nl

Frans van der Loo / LOO e-Consult

Fotografie

Archief FRES

Vormgeving

Teresa Borasino, Amsterdam

Drukwerk

Pantheon Drukkers

© mei 2013

Aan de inhoud van dit jaarverslag kunnen

geen rechten worden ontleend.

86

FRES (Foundation Rural Energy Services)

Amstel 49

1011 PW Amsterdam

The Netherlands

+31 (0) 20 528 90 56

+31 (0) 20 528 67 16

[email protected]

www.fres.nl

Nuon is hoofdsponsor van FRES

Jaarverslag 2012

Documents

Transcript of Jaarverslag 2012