Jaarboek HAS Den Bosch 2011

1

Jaarboek 2011nominaties HAS Awards

2 3

Jaren rijgen zich snel aaneen. Zeker in een onderwijsorganisatie waar kalenderjaren en ‘studiejaren’ als het ware over elkaar heen tuimelen. Met alle activiteiten, de sterke groei van het aantal studenten, onderwijsvernieuwing, veel activiteiten met bedrijven en collega-instellingen, de start van nieuwe lectoraten, discussies op nationaal niveau over de kwaliteit van het onderwijs – HAS Den Bosch heeft vier positieve visitaties gehad – en noodzakelijke aansluiting tussen bedrijfsleven en onderwijs. Het bruist in ‘s-Hertogenbosch en daar zijn we blij mee en ook best een beetje trots op.

We zijn trots op wat ‘onze’ studenten en ‘onze’ bedrijven allemaal presteren. Waardering naar studenten en bedrijven dat ons daarin een rol wordt gegund. Die trots willen we in dit jaarboek laten zien. En die trots uiten we dit jaar ook door het voor het eerst uitreiken van de HAS Awards. Zij symboliseren de interactie die tussen studenten en bedrijven plaatsvindt vanuit de opleidingen van HAS Den Bosch. In dit boek vindt u de inspirerende verhalen van de genomineerden.

Topteams Agrofood en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen hebben de interactie tussen studenten en bedrijven tot speer-punt verheven in de zogenaamde Human Capital Agenda’s. Een speerpunt dat we van harte onderschrijven. We laten als instelling zien dat het kan, maar dat laten zien is er wat ons betreft vooral op gericht om elkaar uit te dagen dat het ook nog beter kan. Beter door meer bedrijven te betrekken bij wat we doen, beter door studenten tijdens hun studie nog meer in aanraking te laten komen met de beroepspraktijk. En ook beter door samen met het bedrijfsleven te werken aan een sterk imago van onze sector.

Als we dat doen, gaat het nog meer bruisen. Voorbeelden zijn er al: twee nieuwe opleidingen International Food and Agribusiness en Geo Media & Design. Tot stand gekomen vanuit een sterke behoefte bij onze medewerkers onder meer omdat ze die behoefte constateerden bij het bedrijfsleven en in sterke interactie met het bedrijfsleven ontwikkeld. De Biobased Product Ontwikkelingscoöperatie: ondernemers en HAS Den Bosch samen aan zet om concreet producten te ontwikkelen. In 2013 een nieuwe vestiging in Venlo: in Limburg begrijpen ze dat je een bruisend en kloppend hart nodig hebt om duurzame innovatie vorm te geven.

Daarbij past een waarderend woord voor onze overheden. Op lokaal, provinciaal en nationaal niveau is het besef duidelijk aanwezig dat op deze manier ontwikkelingen kunnen worden verankerd in economie en maatschappij. Een besef dat zich doorvertaalt in commitment, een commitment dat zich doorvertaalt in concrete steun. Of we dat dan gouden drie-hoek of triple helix noemen, het gaat er om dat ieder in zijn eigen rol zijn verantwoordelijkheid neemt en in actie komt.

Op die manier onderwijsondernemen doen we graag. We kunnen dat doen omdat we financieel solide zijn: er is ruimte om te ondernemen. Ruimte die we meer en meer willen geven aan onze medewerkers. Dat kan ook, onze medewerkers nemen hun verantwoordelijkheid en gebruiken die om te onderwijsondernemen. Want goed ondernemen betekent dat je de gegeven ruimte dubbel en dwars terugverdient . Daar past veel waardering, daar zijn we trots op. In de kern blijft dat waar het om gaat: de goede mensen op de goede plaats.

Wij hebben genoten van 2011 en we bladeren met behulp van dit jaarboek graag nog even terug. We wensen u dezelfde genietmomenten toe.

College van Bestuur Hogeschool HAS Den Bosch,

Dick PouwelsFrederike PraasterinkJan Denissen

Voorwoord

2

4 5

“Ik heb een brede blik en verweef graag allerlei zaken met elkaar”

1. ILSE VAn RIJSInGEn OPLEIDInG STAD En STREEkOnTWIkkELInG

categorie JOnG TALEnT

Ilse van Rijsingen focust zich op zowel de stad als het platteland


1. ILSE VAn RIJSInGEn OPLEIDInG STAD En STREEkOnTWIkkELInG

2. LUITE SnIJDER OPLEIDInG FOOD DESIGn & InnOVATIOn

3. AnnE VAn GISBERGEn OPLEIDInG TOEGEPASTE BIOLOGIE

categorie PRAkTIJkOnDERWIJS

1. WATERSCHAP AA En MAAS BETROkkEn BIJ PRAkTIJkOnDERWIJS OPLEIDInGEn MILIEUkUnDE En TOEGEPASTE BIOLOGIE

2. BTL ADVIES BETROkkEn BIJ PRAkTIJkOnDERWIJS OPLEIDInGEn TUIn- En LAnDSCHAPS- MAnAGEMEnT LAnDSCAPE DESIGn En TOEGEPASTE BIOLOGIE

3. MAREL STORk POULTRy PROCESSInG BETROkkEn BIJ PRAkTIJkOnDERWIJS OPLEIDInG VOEDInGSMIDDELEnTECHnOLOGIE

categorie BEDRIJFSOPDRACHT

1. FOqUS PLAnET VAn FRIESLAnDCAMPInA AFSTUDEEROPDRACHT OPLEIDInGEn BEDRIJFSkUnDE En AGRIBUSInESS En DIER- En VEEHOUDERIJ

2. DUURZAAMHEIDSPROJECT GROEnISLEVEn.nL AFSTUDEEROPDRACHT OPLEIDInGEn TUInBOUW En AkkERBOUW En TUIn- En LAnDSCHAPSMAnAGEMEnT

3. DE kEnnISMAkER VARkEnSHOUDERIJ VAn VIC STERkSEL, AFSTUDEEROPDRACHT OPLEIDInG DIER- En VEEHOUDERIJ

Hogeschool HAS Den Bosch reikt over 2011 voor de eerste keer de HAS Awards uit in drie categorieën: Jong Ta-lent, Praktijkonderwijs en Bedrijfsopdracht. Studenten zijn de professionals van morgen. Bij hen ligt de toekomst. In de categorie Jong Talent drie studenten die eruit springen wat betreft visie, eigen stijl en innovatiezin. Zij we-ten van aanpakken en hebben een ongekende passie voor hun vak. Aansluiting tussen onderwijs en beroepsprak-tijk staat bij ons voorop. Daarom is er in de onderwijsprogramma’s naast theorie veel ruimte voor praktijkonder-wijs. In de categorie Praktijkonderwijs drie bedrijven waar wij al een lange tijd en zeer intensief mee samenwerken. Bedrijfsopdrachten zijn opdrachten van het bedrijfsleven waar studenten op afstuderen. In de categorie Bedrijfsop-dracht drie toonaangevende bedrijfsopdrachten waar innovatie en duurzaamheid voorop staan. In dit jaarboek kunt u de verhalen lezen van de genomineerden. Wij maakten ook filmpjes van hen, deze kunt u binnenkort terugkijken in de digitale versie van ons jaarboek: www.jaarverslag.hasdenbosch.nl

6 7

Docenten Susan van Dijk en irma van den tillaart over ilse: “Als docenten hebben we Ilse leren kennen als een getalenteerde en gedreven Stad en streekontwik-kelaar, met zicht op de grote lijn in actuele vraagstukken zonder daarbij de details over het hoofd te zien. Ze heeft visie en brengt deze enthousiast onder woorden. Het afgelopen jaar is ze een topambas-sadeur voor onze studie geweest.”

Ilse van Rijsingen houdt wel van een wedstrijdje:

de studente Stad en streekontwikkeling deed

recentelijk mee aan zowel de prijsvraag Jong

nATUURtalent als de Battle of the Cheetahs. Stad

en streekontwikkeling vindt ze vooral leuk omdat

het zo’n brede studie is. “Er zitten facetten in van

zowel natuur, als landbouw, leefbaarheid, recreatie

en dat alles ook nog op het gebied van communi-

catie en beleid. Allemaal richtingen waar ik eigenlijk

geen keuze tussen kon maken.”

kort daarna werd ze door HAS Den

Bosch gevraagd om met een team

bestaande uit studenten en medewer-

kers van verschillende HAS-opleidingen

mee te doen aan de Battle of the

Cheetahs. De Battle of the Cheetahs

is een initiatief van het nCDO, een

organisatie die duurzame ontwikke-

lingen en met name ontwikkelings-

samenwerking stimuleert. De Battle

was een ideeëngenerator voor nieuwe

oplossingen op het gebied van voed-

sel. Vijf teams van young professionals

streden om een prijs van 25.000 euro

waarmee ze hun idee zouden kunnen

uitvoeren.

Het team van HAS Den Bosch bedacht

een hightech idee om met city farming

te kunnen bijdragen aan het wereld-

voedselprobleem: ze wilden klimaat-

kamers integreren in een stedelijke

omgeving. Het team mocht hun plan

presenteren aan koningin Beatrix en

na een spannende finale werden ze

tweede. “Ik vond het een erg leuke

ervaring. normaal werk je op HAS

Den Bosch vooral binnen je eigen

opleiding en vakgebied. nu vond er

kruisbestuiving plaats tussen de ver-

schillende opleidingen en je merkt

dat ieder vakgebied door z’n eigen

bril kijkt en je samen tot heel andere

inzichten kunt komen.”

Meedoen aan de prijsvraag Jong nATUURtalent gezocht van pro-

grammabureau natura 2000 deed ze niet per se voor school,

maar het sluit wel mooi bij haar opleiding aan. “Ik heb meegedaan

met de prijsvraag omdat ik mijn ideeën voor de toekomst van

natuur eens wilde uitdenken en op papier zetten”, vertelt Ilse. “Mijn

visie komt voort uit het denken vanuit plattelandsontwikkeling:

door de verschillende functies van het platteland te verbinden is

het mogelijk om zowel maatschappelijk als financieel draagvlak te

creëren. Ik zie het landschap graag als geheel, waarin de functies

ontspanning, beleving, biodiversiteit, gezond voedsel en veiligheid

verweven zijn.” Ilse haalde met haar visie een mooie derde plaats.

6 7

8 9

HAS Den Bosch is een van de vijf instellingen in nederland voor hoger onderwijs op de gebieden agro, food en na-tuurlijke omgeving. Onze instelling neemt op deze gebie-den een vooraanstaande en gespecialiseerde positie in.

Met ruim 300 medewerkers en bijna 2.100 studenten wordt voortdurend gebouwd aan goed onderwijs en toegepast onderzoek. Mensen met ambitie en kennis zijn daarvoor de bouwstenen.

In 2011 is HAS Den Bosch is als instelling gegroeid met ruim 8%.

facts &figures

Luite Snijder stort zich op koffie, koffie en nog eens koffie

“Mijn ware kracht ligt in het bedenken van nieuwe drankconcepten”

2. LUITE SnIJDER OPLEIDInG FOOD DESIGn & InnOVATIOn

categorie JOnG TALEnTOnze missie: HAS Den Bosch vanuit een marktgerichte, on-dernemende oriëntatie positioneren als hét opleidings- en expertisecentrum in Zuid-nederland voor de sectoren voe-ding, land- en tuinbouw, ruimte en groen, natuur en milieu, en de agribusiness.

Onze ambities richting 2018: • we zijn onszelf gebleven• een topinstituut in de green economy & society • een zelfstandige hogeschool • ondernemend, actief en innovatief • groeiend en vernieuwend • keuzes maken en gericht zijn op verbetering • mensen maken onze organisatie• de kernkwaliteiten uit 2011 zijn verder ontwikkeld en verstevigd. Wij zijn gegroeid om aansluiting te krijgen bij de kwantitatieve behoefte uit de arbeidsmarkt • 4-6% van de hbo-studenten in onze regio studeert aan de HAS (de HAS bedient nu ongeveer 2-2,5% van de hbo-markt in onze regio)• de activiteiten van HAS kennisTransfer zijn meegegroeid en in relatieve omvang t.o.v. de onderwijsactiviteiten gelijk gebleven (30%)

Onze doelgroepen zijn studenten en organisaties die be-trokken zijn bij ons vakgebied. In de omgang met elkaar zijn de volgende normen en waarden van belang: respect voor ieders kennis en inzichten, ruimte voor initiatief en creativiteit en het nemen van verantwoordelijkheid.

HaS Den Bosch

10 11

Beleidsmedewerker antien Zuidberg over Luite: “Luite heeft de afgelopen jaren bewezen een food designer te zijn met passie voor het product, maar ook het pro-ces en de technologie zijn hem niet vreemd. Hij is een fijne, sociale student die met veel energie, ambitie en honger naar méér zijn projecten leidt. De concep-ten die hij ontwikkelt, heb-ben een eigen consistente frisse stijl. Hij zoekt continu de innovatie op.”

koffie speelt een grote rol in het leven van Luite

Snijder. De student werkt naast zijn opleiding als

barista bij koffiespeciaalzaak Two For Joy in Am-

sterdam. Drankjes bedenken vond Luite echter al

fascinerend toen hij nog als barman werkte in een

cocktailbar en daarom hield hij zijn rechtenstudie

voor gezien en koos hij in plaats daarvan voor de

opleiding Food Design & Innovation.

Zijn koffieliefde ontstond een paar

jaar geleden, toen Luite in contact

kwam met baristakampioene Roos

van Asten. Zij liet hem zien dat je nog

méér kunt doen met koffie dan alleen

wat je standaard in een horecazaak

kunt bestellen. niet lang daarna vond

hij zijn inspiratie in de Hairbender-

espresso van koffiebar Stumptown,

één van de beste espresso’s ter

wereld. “Dat vond ik een van de lek-

kerste dingen die ik ooit had ge-

proefd. Vanaf dat moment heb ik me

helemaal op de koffie gestort.”

Iedere Food-Designer doet voor zijn

afstuderen een individuele opdracht

waarbij hij alle vrijheid krijgt om te

laten zien wat hij in huis heeft. Luite

ging aan de slag met koffie-extractie

en bedacht het concept Iced Brews.

“koffie extraheer je normaal warm

omdat er veel olie in koffie zit. Die olie

geeft de koffie z’n typische smaak.

koud extraheren gaat eigenlijk niet

omdat olie en koud water niet goed

samengaan. Ik heb toch een manier

gevonden om met een koude tempe-

ratuur de juiste smaken uit de boon

te krijgen. Als je het echt goed doet,

maak je de meest pure koffie die er

bestaat. In nederland wordt koude

koffie drinken nog een beetje raar

gevonden, maar in bijvoorbeeld de

Verenigde Staten is het al gemeen-

goed. Ik denk dat dit in Europa over

een aantal jaren ook zo zal zijn.”

Luite liep een van zijn stages bij Top BV in Wageningen en

ontwikkelde daar een lijn sensorische fruitshotjes: Juice

Bombs. “Die shotjes zijn geschikt om bijvoorbeeld op

festivals te drinken en hun smaak geeft een verrassend

en stimulerend effect in je mond. Ik vond het een erg

interessant project dat goed bij mij paste: ik vind eten

heel boeiend, maar mijn ware kracht ligt in het bedenken

van nieuwe drankconcepten. Daar kun je me midden in

de nacht voor wakker maken.”

10 11

12 13

Anne van Gisbergen heeft een duidelijke eigen visie op ecologischonderzoek

“Ik doe het liefste onderzoek waar een praktisch toepasbaar resultaat uitkomt”

3. AnnE VAn GISBERGEn OPLEIDInG TOEGEPASTE BIOLOGIE


De opleidingen zijn ondergebracht in de Stichting HAS Den Bosch en de kennistransferactiviteiten in Stichting HAS kennisTransfer.

Ons bestuur (beide stichtingen) wordt gevormd door het College van Bestuur van HAS Den Bosch. De Raad van Toe-zicht van HAS Den Bosch is tevens Raad van Toezicht van HAS kennisTransfer.

Het College van Bestuur van HAS Den Bosch kreeg in fe-bruari 2011 een nieuwe voorzitter: ir. Dick Pouwels. Hij is ver-antwoordelijk voor onderwijs, kennistransfer, kennisontwik-keling en algemene zaken. Mr. Stef Valk was als lid van het College van Bestuur verantwoordelijk voor HRM, financiën en huisvesting.

facts &figures

In 2011 bestond onze directie uit ir. Jan Denissen (sector Dier, Biologie & Milieu), drs. Tjeu Foppele (sector Green Business School), ir. Evert-Jan Ulrich (sector Food & Business) en drs. Godfried Hijl (HAS kennisTransfer). In mei 2011 nam drs. Tjeu Foppele afscheid en werd hij opgevolgd door ir. Toine Hattink. College van Bestuur, directie en Raad van Toezicht werken nauw samen om de positie van HAS Den Bosch als kenniscentrum te versterken.

Onze stijl van management is mensgericht, open, direct en flexibel. Ieder heeft een eigen verantwoordelijkheid en er is veel ruimte voor innovatie.

Wij zetten onze financiële middelen efficiënt in en zo is er ruimte om te investeren in onderwijs en dienstverlening aan bedrijven.

organisatie en bestuur

De Raad van Toezicht bestaat uit voorzitter ing. Antoon Vermeer (ondernemer, oud-voorzitter ZLTO), vicevoorzitter ing. Anton van Doornmalen (voorzitter Raad van Advies Rijk Zwaan B.V.) en de leden Ellen de Brabander-van de Berg, Agnes Gunnewijk-Veer, Hans Huijbers, noud Janssen en Han Polman.

De belangrijkste agendapunten voor de Raad van Toezicht waren in 2011:• ontwikkelingen in de sector en de uitdagingen daarbinnen voor HAS Den Bosch• ontwikkeling instroom• huisvesting• organisatieontwikkeling • onderzoek naar de mogelijkheden voor de nieuwe opleidingen Geo Media & Design en International Food & Agribusiness, verwachte startdatum 1 september 2012

14 15

Dol op ecologie is studente Anne van Gisbergen.

Toen ze op de Open Dag van HAS Den Bosch de

opleiding Toegepaste Biologie ontdekte, was ze

meteen verkocht. Anne deed vorig jaar twee bijzon-

dere onderzoeksprojecten. Met een aantal mede-

studenten onderzocht ze voor het Waterschap Aa

en Maas de invloed van vorst op de grote water-

navel, een van oorsprong exotische plant die in de

nederlandse wateren veelvuldig voorkomt, maar

niet erg gewild is omdat de watergangen er door

dichtgroeien. “We zetten een aantal waternavel-

plantjes voor verschillende periodes in de vriescel.

Daarna bekeken we of de plantjes deze vrieskou

hadden overleefd.”

Ook ging Anne op stage in Schotland

bij het Centre of Ecology & Hydrology.

Daar deed ze onderzoek naar de ef-

fecten van ammoniak op decompo-

sitie in hoogveen. “Op een bepaalde

plek in het hoogveengebied is een

ammoniakbron die ammoniak uit-

spreidt over het gebied. Dit kan een

negatieve invloed hebben op het

behoud van het gebied, omdat de

decompositie sneller verloopt. Wat

die invloed is, heb ik onderzocht met

behulp van theezakjes met groene

thee erin.” De theezakjes begroef

Anne op verschillende plekken rond-

om de bron en ze groef ze na ver-

schillende periodes weer op. Ze

bekeek dan wat ervan over was en

kon zo vaststellen of de ammoniak er

invloed op had gehad.

Anne leerde heel veel van de stage

en kijkt er met een goed gevoel op

terug. Ecologisch onderzoek doen is

helemaal haar ding en ze gaat daar

na haar studie graag in verder. De

nominatie voor jong talent sterkt haar

in de juistheid van haar keuze voor

deze richting. “Ik vind het heel span-

nend om onderzoek te doen en veel

te weten te komen over een bepaald

onderwerp.”

Er kwamen een aantal leuke resultaten uit het onderzoek, bij-

voorbeeld dat als de plantjes langere tijd in de vrieskou staan, ze

doodgaan. Volgens Anne schept dit nieuwe mogelijkheden voor

het waterschap om de waternavel uit te roeien. Maaien of wegtrek-

ken heeft bij deze plant namelijk geen zin, hij groeit gewoon weer

terug. “Ik doe het liefste onderzoek waar een praktisch toepas-

baar resultaat uitkomt. Het waterschap heeft onze aanbevelingen

overgenomen en is er daadwerkelijk mee aan de slag gegaan.”

Docente Maaike de graaf over anne: “Als begeleidster van haar beide onderzoeks-projecten heb ik Anne leren kennen als een enthousiaste dame die met twee benen op de grond staat. Ze weet van aanpakken en heeft een goede ecologische kennis. En misschien nog wel be-langrijker: ze heeft een eigen mening en visie op zowel de aanpak van een project als het eindproduct.”

14 15

16 17

“Studenten brengen een frisse blik en nieuwe inzichten mee”

1. WATERSCHAP AA En MAAS BETROkkEn BIJ PRAkTIJkOnDERWIJS OPLEIDInGEn MILIEUkUnDE En TOEGEPASTE BIOLOGIE


Volgens Robert kras is samenwerken met onderwijs belangrijk voor de toekomst van water

In 2011 is uitgebreid gesproken over de huisvestingsbe-hoefte van onze instelling. Stoas Hogeschool is per juli 2011 verhuisd naar Wageningen, HAS Den Bosch heeft per sep-tember 2011 het Stoas-deel aangekocht. nu hebben wij de beschikking over onder meer een extra collegezaal, kanto-ren en een atelier voor bloemsierkunst.

In 2011 is er een ontwerpen projectteam aangesteld dat aan de slag is gegaan met het maken van een plan voor het vervangen van de kas en een aantal interne verbou-wingen.

Onze schooltuin werd opnieuw ingericht en tijdens de ope-ning van het studiejaar 2011-2012 gepresenteerd. Vooraf-gaand aan de herinrichting hebben wij samen met onze docenten een wensen- en eisenpakket samengesteld.

facts &figures

In het najaar van 2011 werd onze voortuin aangepakt door twee afgestudeerden van de opleiding Tuin- en land-schapsmanagement.

In 2011 zijn wij aan het werk gegaan om een vraaggestuurde ICT-dienstverlening te realiseren. We hebben in het tweede kwartaal van 2011 een kwaliteitsonderzoek uitgevoerd. Op basis van de resultaten zijn de ICT-prioriteiten binnen de HAS bepaald en uitgewerkt in een actieplan, genaamd FIT-IT. De uitvoering daarvan loopt van oktober 2011 tot oktober 2012.

Op 1 januari 2011 zijn de afdelingen Communicatie & PR en International Office samengevoegd tot één afdeling: Com-municatie & Internationalisering. In 2011 is deze nieuwe af-deling gestart met het opnieuw bekijken van de positione-ring en merkenbeleid van HAS Den Bosch.

Diensten en voorzieningen

In het toelatingsbeleid volgen wij de landelijke regels. Er is aan de instroom van onze succesvolle opleidingen geen limiet gesteld.

Wij bieden ruime voorzieningen om studeren met een han-dicap mogelijk te maken. Wij voeren hierin een actief be-leid. Iedereen met een passie en die gemotiveerd is om hard te werken, verdient een maximale kans. In de lande-lijke monitor van de organisatie ‘Handicap en Studie’ staat HAS Den Bosch binnen de middelgrote instellingen op de eerste plaats.

18 19

Robert kras werkt als technoloog bij het water-

schap Aa en Maas op de afdeling Advies Zuiveren.

Deze afdeling adviseert rioolwaterzuiveringen over

de beste manier om water te zuiveren, processen

te optimaliseren en hoe het waterschap zich het

beste kan voorbereiden op de toekomst. Maar het

waterschap doet meer dan alleen rioolwater zuiveren

om het vervolgens te kunnen lozen op het opper-

vlaktewater.

Volgens Robert wordt er vanuit het

waterschap regelmatig samengewerkt

met verschillende onderwijsinstellingen,

waaronder HAS Den Bosch. Dit doet

Aa en Maas door stageplaatsen aan

te bieden en samen te werken met

studenten in projecten, maar ook door

gastcolleges te geven. “Eén van die

gastcolleges gaat bijvoorbeeld over de

Energiefabriek: een landelijk project

waarbinnen waterschappen zich ge-

zamenlijk bezighouden met het pro-

duceren van energie uit afvalwater.

Waterschappen kunnen zo in hun eigen

energiebehoefte voorzien en op mo-

menten dat zij de energie niet nodig

hebben, leveren aan anderen.”

Robert vindt het leuk om samen te

werken met studenten. Als voorbeeld

noemt Robert een project op de riool-

waterzuivering van Aarle-Rixtel, waar

twee studenten van HAS Den Bosch

bij betrokken waren. “Dit is een zui-

veringsinstallatie die een paar jaar

geleden volledig gerenoveerd is. Hij

draaide op zich goed, maar had pro-

blemen met de fosfaatconcentratie

in het water dat na zuivering geloosd

werd: die lag boven de toegestane

maximale waarde. Wij hadden zelf

natuurlijk wel ideeën over hoe we de

prestatie van de zuivering zouden

kunnen verbeteren, maar met behulp

van twee studenten van HAS Den

Bosch hebben we een veel uitgebrei-

der onderzoek kunnen doen. Zo heb-

ben we nóg beter inzicht gekregen in

de oorzaken van de hoge concentra-

tie fosfaat en welke mogelijkheden er

waren om dit te verbeteren.”

De organisatie houdt zich ook bezig met het op peil houden van het oppervlaktewater,

dat nodig is om te zorgen dat de boeren hun land voldoende kunnen beregenen. En

de mensen van Aa en Maas beschermen ons lage landje tegen hoog water, onder an-

dere door dijkbewaking. “De kwaliteit van het oppervlaktewater is de afgelopen tien

jaar flink verbeterd. Toch blijven er altijd wel aandachtspunten, ook doordat er steeds

weer nieuwe inzichten komen. Het onderwijs daarbij betrekken is heel nuttig gebleken.”

robert Kras over samenwerken met onder-wijs: “Studenten zijn leergierig en enthousiast. Het waterschap heeft altijd wel vragen over bepaalde onderwerpen op de plank liggen die de organisatie graag wil oplossen, maar wat er vaak niet van komt. Studenten zijn dan een uitkomst. Zij kunnen zich helemaal focussen op zo’n onderwerp en de vraag uitgebreider beantwoorden dan wij zelf zouden kunnen.”

18 19

20 21

Thijs Remmers en David van Uden denken graag mee over de invulling vanopleidingen

“HAS Den Bosch leidt mensen op voor het werkveld en het werkveld, dat zijn wij”

2. BTL ADVIES BETROkkEn BIJ PRAkTIJkOnDERWIJS OPLEIDInGEn TUIn- En LAnDSCHAPSMAnAGEMEnT LAnDSCAPE DESIGn En TOEGEPASTE BIOLOGIE


Eind 2011 hadden wij 276 personeelsleden in dienst. 53,3 % daarvan was vrouw. 82 personeelsleden zijn wetenschap-pelijk geschoold, 15 gepromoveerd en 6 bezig met hun promotieonderzoek.

Het verzuimcijfer binnen de organisatie lag in 2011 op 3,8 procent. Wij hebben er door de invoering van de functie van vitaliteitscoach voor gekozen om de nadruk te leggen op preventie van verzuim en uitval.

De vitaliteitscoach is onafhankelijk en focust zich op vitali-teit. Het doel daarvan is dat medewerkers en leidinggeven-den werkgerelateerde problemen samen met de coach eerder aanpakken dan ze anders zouden doen, waardoor (langdurig) verzuim vaker kan worden voorkomen.

facts &figures

Ons College van Bestuur organiseert tweemaal per jaar uit-gebreid een overleg met onze studenten. Alle studenten-verenigingen, studieverenigingen en studenten vanuit de opleidingscommissies worden hiervoor actief uitgenodigd. Daarnaast is er regelmatig overleg met studentenvereni-ging Gremio Unio en Club HAS, de vereniging voor afge-studeerden.

De Hogeschoolraad zet zich in voor een optimale kwaliteit van HAS Den Bosch als geheel. De Hogeschoolraad komt op voor de belangen van de organisatie HAS Den Bosch en daarmee voor alle studenten en medewerkers.

HAS Den Bosch heeft tien lectoraten. Lectoraten zijn ken-nisgroepen binnen hogescholen die de verbinding leggen tussen het onderwijs, de beroepspraktijk en praktijkgericht onderzoek. HAS Den Bosch heeft de volgende lectoraten: • Technologie en ingrediënten (ir. Albert Zwijgers)• Duurzame Wereldvoedselvoorziening (ir. Frederike Praasterink)• Voeding en gezondheid (dr. Annet Roodenburg). • AgroFoodMarketing (ir. Harry van Delft)• Innovatief ondernemen in de paardensector (drs. Joep Bartels)• Diergezondheid/ dierenwelzijn (dr. Paul Overgaauw)• Duurzame Veehouderijketens (dr.ir. Han Swinkels)• nieuwe Teeltsystemen (ir. Jasper den Besten)• Biobased Productontwikkeling (dr. ir. Gert-Jan van Delft)• netwerken ketenkunde (prof. dr. nic Douben)

Personeel en lectoraten

In 2011 hielden Frederike Praasterink, Annet Roodenburg, Paul Overgaauw, Jasper den Besten en Gert-Jan van Delft met betrekking tot hun lectorschap een inaugurele rede.

22 23

BTL Advies is een adviesbureau voor tuin- en land-

schapsarchitectuur, omgevingsbeheer en ecologie.

Het bedrijf heeft drie vestigingen en er werken

voornamelijk jonge mensen, waaronder een aantal

afgestudeerden van HAS Den Bosch. “Wij werken

ontzettend veel samen met HAS Den Bosch”, zegt

David van Uden, manager bij BTL Advies. “En daar-

naast is de onderwijsinstelling een belangrijke

leverancier van medewerkers gebleken.”

David: “Juist omdat wij zoveel mede-

werkers hebben die van HAS Den

Bosch zijn gekomen, is het voor ons

belangrijk betrokken te zijn bij de op-

leiding Tuin- en landschapsmanage-

ment, maar ook bij de opleidingen

Landscape Design en Toegepaste

Biologie. Dit omdat wij ons, zoals

gezegd, zowel bezighouden met

groenbeheer als met ontwerpen en

ecologie. Wij bieden vooral heel veel

stageplekken aan, ik denk gemid-

deld zo’n vijf per jaar. Daarom zijn wij

altijd aanwezig op de Carrièredag,

een evenement dat HAS Den Bosch

jaarlijks organiseert om studenten

en mensen uit het bedrijfsleven met

elkaar in contact te brengen om de

mogelijkheden voor bijvoorbeeld sta-

ges en banen te bespreken.”

Maar BTL Advies doet meer. Zo ge-

ven ze bijvoorbeeld een aantal keer

per jaar een gastcollege op HAS Den

Bosch en denken ze mee over de

invulling van de opleiding. “HAS Den

Bosch leidt mensen op voor het werk-

veld en het werkveld, dat zijn wij. Dus

hoe meer wij contact hebben met de

HAS en aangeven waar wij behoefte

aan hebben, hoe beter de opleiding

daarop zal aansluiten. nu realiseer

ik me ten zeerste dat niet iedere af-

gestudeerde bij een adviesbureau

terecht zal komen, dus heeft een

opleiding van allerlei verschillende

partijen input nodig. Dan heb ik het

over bijvoorbeeld overheden en aan-

nemers. Zo maken we met z’n allen de

opleidingen sterker.”

Thijs Remmers is zo’n medewerker die een opleiding aan HAS Den

Bosch heeft gevolgd en vervolgens bij BTL Advies is gaan werken.

Hij begon als adviseur omgevingsbeheer en groeide door naar de

functie van office manager. “Ik heb me tijdens mijn opleiding heel

breed kunnen oriënteren. Dat maakte dat ik bij BTL Advies prima uit

de voeten kon en snel kon doorgroeien.”

thijs remmers over samenwerken met onderwijs: “Als je met studenten spreekt, ontdek je hoe zij de markt zien, hoe zij omgaan met trends en hoe ze zichzelf ontwikkelen. Daarmee houd je jezelf scherp. Het zijn volwaardige sparringpart-ners. Ze zorgen ervoor dat wij ons steeds afvragen: zijn we nog aantrekkelijk voor de professional van de toekomst?”

22 23

24 25

Maurice van Esbroeck bleef zelfna zijn stage in 1982 werken bij Marel Stork Poultry Processing

“Student kan zich uitleven op afgebakende vragen binnen onze ontwikkelingsprocessen”

3. MAREL STORk POULTRy PROCESSInG BETROkkEn BIJ PRAkTIJkOnDERWIJS OPLEIDInG VOEDInGSMIDDELEnTECHnOLOGIE


In 2011 hadden wij 2112 studenten op de voltijdopleidingen. 40,8% daarvan was vrouw. 48,4% van de studenten kwam uit noord-Brabant, 18,6% uit Limburg. In september 2011 startten 648 nieuwe voltijdstudenten aan HAS Den Bosch. De grootste groep begon aan de opleiding Toegepaste Biologie: 119.

Dit zijn onze opleidingen met tussen haakjes de aantallen studenten in 2011:• Bedrijfskunde en agribusiness (320)• Dier - en veehouderij (403)• Food Design & Innovation (245)• Milieukunde (113)• Plattelandsvernieuwing (287)• Toegepaste Biologie (341)• Tuinbouw en akkerbouw (165)• Voedingsmiddelentechnologie (238)• International Food and Agribusiness (in aanvraag)• Geo, Media and Design (in aanvraag)

Aansluiting tussen onderwijs en beroepspraktijk staat bij ons voorop. Daarom is er in de onderwijsprogramma’s naast theorie veel ruimte voor praktijkonderwijs. Er vinden excursies plaats naar bedrijven en instellingen en er wor-den veel gastcolleges gegeven. Daarnaast gaan studenten aan de slag in real life-projecten, gaan ze op binnenlandse en buitenlandse stage, en doen ze voor hun afstuderen een bedrijfsopdracht.

facts &figures

Wij zijn een hbo-instelling, maar onderzoek is ook voor ons van groot belang. Binnen het onderwijsprogramma van de opleiding Toegepaste Biologie maken wij dit nog meer mo-gelijk dan bij de andere opleidingen. Dit onderzoek vindt zowel in een productieomgeving als in de natuurlijke om-geving plaats, in zowel plantaardige als dierlijke sectoren. Het onderzoek gaat steeds uit van een ecologische bena-dering.

Binnen onze opleidingen kunnen studenten kiezen uit tal-loze afstudeerrichtingen. Bovendien is er de mogelijkheid te kiezen voor het bijzondere afstudeerjaar Topklas Onder-nemen. Dit geeft studenten de kans om tijdens hun laatste jaar een eigen onderneming op te zetten. Zij worden daar-bij begeleid door docenten en ondernemers uit de praktijk.

onderwijs

Het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw & Inno-vatie en Stichting Greenport Venlo hebben HAS Den Bosch eind 2010 gevraagd het voortouw te nemen om in Limburg onderwijs aan te gaan bieden. In 2011 hebben wij de pro-jectgroep HAS Limburg aangesteld met de opdracht om per 1 april 2012 uitsluitsel te geven over welke opleidingen er aangeboden kunnen worden en te onderzoeken wat financieel haalbaar is ten aanzien van het openen van een locatie in Limburg.

26 27

Maurice van Esbroeck studeerde in 1984 als voe-

dingsmiddelentechnoloog af aan HAS Den Bosch.

En sindsdien is hij in dienst van Marel Stork Poultry

Processing, vestiging Boxmeer. Marel is wereld-

wijd marktleider op het gebied van geavanceerde

apparatuur, systemen en diensten voor de vis-,

vlees-, pluimvee- en verderverwerkingsindustrie.

Maurice werkte eerst als onderzoekstechnoloog

waarbij hij onderzoek deed naar kip en alles wat

daarmee te maken heeft. Daarna ging hij al snel

vanuit zijn technologische achtergrond processen

en de machines die daarbij horen ontwikkelen.

In het verleden beperkte Marel zich

vooral tot de inzet van stagiairs, maar

de laatste jaren neemt het bedrijf

ook actief deel aan het onderwijs

met gastcolleges, excursies en afstu-

deeropdrachten. Samenwerken met

onderwijsinstituten is voor Marel heel

belangrijk. “We zijn een groeiend be-

drijf en hebben nu en in de toekomst

nieuwe mensen nodig. Daarnaast zijn

medewerkers vaak druk met urgente

zaken, waardoor andere misschien

minder urgente maar minstens zo

belangrijke zaken blijven liggen. Daar

kan een stagiair of afstudeerder uit-

komst bieden.”

“Meestal worden stagiairs bij Marel

ingezet bij ontwikkelingsprocessen”,

vertelt Maurice. “We zorgen dan dat

er een afgebakende vraag ligt waar

de stagiair zich op kan uitleven. We

gaan binnen die vraagstellingen be-

hoorlijk de diepte in en dus vragen

we van een stagiair dat hij een flink

niveau van kennis met zich meebrengt

en het leuk vindt om een prestatie

neer te zetten:: commitment noemen

we dat, één van de kernwaarden

van het bedrijf.” Dat stagiairs zich

bij Marel uitgedaagd voelen en het

naar hun zin hebben, uit zich in het

feit dat er in Boxmeer momenteel

misschien wel veertig oud-studenten

van HAS Den Bosch in allerlei soorten

functies werkzaam zijn.

nu is Maurice verantwoordelijk voor alle secundary processing: alle

ontwikkelingen in het proces van de verwerking van kippen, vanaf het

koelen: dus het koelproces zelf, maar ook het opdelen van de kip en het

ontbenen. Marel werkt al decennia lang veel met studenten van verschil-

lende onderwijsinstellingen. “Ik ben zelf een sprekend voorbeeld”, vindt

hij. “Ik ben namelijk zelf ooit als stagiair hier begonnen. Een ander leuk

voorbeeld is dat ik recent een stageverslag uit 1972 van een student van

HAS Den Bosch onder ogen kreeg omdat ik iets moest nazoeken. De

samenwerking gaat dus heel ver terug.”

Maurice van esbroeck over samenwerken met onderwijs: “Wij willen graag dat studenten Marel als bedrijf leren kennen. De machine-industrie lijkt niet een industrie waar studenten als voedingsmiddelentechnoloog kunnen gaan werken na hun af-studeren. Marel laat graag zien dat dit wel zo is en dat er leuke en uitdagende functies te ver-vullen zijn.”

26 27

28 29

Bart Houben en Cees van dekandelaar werkten aan duurzaamheids-project over weidegang

Jos Borghans: “De studenten ontwikkelden een aantal instrumenten voor melkveehouders”

1. FOqUS PLAnET VAn FRIESLAnDCAMPInA AFSTUDEEROPDRACHT OPLEIDInGEn BEDRIJFSkUnDE En AGRIBUSInESS En DIER- En VEEHOUDERIJ

categorie BEDRIJFSOPDRACHTIn 2011 kregen 270 voltijdstudenten hun diploma. 216 studenten studeerden na vier jaar af, 43 na vijf jaar en 11 deden er zes jaar of langer over.

Onze afgestudeerden kwamen in 2011 in verschillende sectoren terecht: 23% in de industrie en handel, 16% in de dienstverlening, 13% in de primaire sector en 6% bij de overheid. 4% van de afgestudeerden van HAS Den Bosch werkt op dit moment in het buitenland, 13% is zelfstandig ondernemer.

Onze kwaliteit is te meten aan professionele opleidings-plannen, tevreden klanten (studenten, externe contacten en medewerkers), goede externe kwaliteitsbeoordelingen, een krachtige en stimulerende leeromgeving en de finan-ciën die op orde zijn.

facts &figures

Om onze kwaliteit op peil te houden, ondernemen wij diver-se acties. Zo besteden wij ruim aandacht aan het verkrijgen van feedback vanuit het beroepenveld (diepte-interviews met afgestudeerden en hun leidinggevenden), studenten (via de opleidingscommissie en een jaarlijkse enquête), medewerkers (informatie vanuit functionerings- en beoor-delingsgesprekken) en van onze externe opdrachtgevers (via enquêtes).

HAS Den Bosch is in de nieuwe keuzegids Hbo Voltijd gekozen als derde beste middelgrote hogeschool van nederland. Volgens de keuzegids is hogeschool HAS Den Bosch, net als voorgaande jaren, ‘altijd een goede keuze’. Op opleidingsniveau wisten de opleidingen Toe-gepaste Biologie, Voedingsmiddelentechnologie, Milieu-kunde en Bedrijfskunde en agribusiness een eerste plaats te bemachtigen.

Kwaliteitszorg

In de nationale Studentenenquête 2011 staat HAS Den Bosch op de derde plaats van middelgrote instellingen. Onze studenten gaven ons het cijfer 3,9 op een schaal van 5, dit ligt 0,2 punt hoger dan het landelijk gemiddelde.

Onze studenten gaan allemaal op stage in het buitenland. We staan op nummer 1 in internationale mobiliteit. HAS Den Bosch staat met 90.5% op de eerste plaats in de top tien onderwijsinstellingen hoger onderwijs ten aanzien van uitgaande studiepuntmobiliteit. Van de middelgrote hoge-scholen staan we op de eerste positie met betrekking tot baanzekerheid.

De opleidingen Bedrijfskunde en agribusiness, Food Design & Innovation, Plattelandsvernieuwing en Voedingsmiddelen-technologie werden in 2011 als ‘goed’ beoordeeld door de nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (nVAO).

In de Gebruikerstoets Studeren met een handicap 2010 staan we op een mooie derde plek met een score van 6,72. Op de eerste plaats staat Driestar educatief met een score van 7,28. In de CfI-benchmark scoort HAS Den Bosch over het geheel gezien goed.

30 31

FrieslandCampina is vorig jaar gestart met de

ontwikkeling van Foqus planet voor haar 14.400 le-

denmelkveehouders. “In Foqus planet komen kwa-

liteit, voedselveiligheid en duurzaamheid op boer-

derijniveau samen”, legt Jos Borghans, manager

buitendienst uit. “Met Foqus planet zetten we de

standaard voor een duurzame melkveehouderij en

maken we onze inspanningen zichtbaar voor onze

klanten en de maatschappij.” Binnen Foqus planet

zijn vijf leerroutes ontwikkeld waarin het duurzaam-

heidsstreven wordt vormgegeven. Studenten Bart

Houben en Cees van de kandelaar gingen met de

leerroute weidegang aan de slag.”

“Deze instrumenten kunnen melkvee-

houders helpen bij het maken van

een verantwoorde keuze tussen wei-

degang en opstallen”, vult Cees aan.

“Daarnaast hebben we ook nog een

opzet gemaakt voor een workshop en

voor een stagedag op een leerbedrijf

met betrekking tot weidegang. De

melkveehouder krijgt daar praktische

tips mee, die hij op de dagelijkse

bedrijfsvoering kan toepassen.” Bart

en Cees vonden de afstudeerop-

dracht erg leerzaam. “In het begin was

het wel even aftasten, vooral omdat

FrieslandCampina een grote com-

plexe organisatie is. Het was een

enorm dynamisch proces en we heb-

ben goede contacten kunnen leggen.”

Jos kijkt met een goed gevoel terug

op de opdracht die de studenten

hebben gerealiseerd. “Het mooie van

deze opdracht is dat we de resultaten

echt hebben kunnen gebruiken in de

praktijk. Leden-melkveehouders van

FrieslandCampina hebben sinds 1

januari 2012 de mogelijkheid de in-

strumenten te gebruiken via het leden

portaal melkweb.frieslandcampina.com.

Ik vind dat Bart en Cees echt ge-

groeid zijn tijdens de opdracht. Dat is

leuk om te zien.”

Bart: “De maatschappelijke druk om weidegang toe te

passen wordt steeds groter. Zowel consumenten als af-

nemers verlangen van melkveehouders dat koeien de

wei ingaan. FrieslandCampina wil melkveehouders hier-

bij ondersteunen en wij zochten uit wat de Friesland-

Campina daarin kan betekenen en welke instrumenten

ze daarvoor kan aandragen. Wij hebben daartoe drie

instrumenten ontwikkeld. Dit zijn webadvies economie,

webadvies arbeid en een afwegingskader weidegang.”

Jos Borghans over samenwerken in een bedrijfsopdracht: “Het is voor een bedrijf als FrieslandCampina een grote meerwaarde om een opdracht bij studenten neer te leggen. Tijdens een dergelijke opdracht ontdekken we welke competenties de profes-sionals van morgen in huis hebben. Bovendien brengen studenten een frisse blik mee en zijn ze meestal erg gemotiveerd. Dat zorgt voor nieuwe inzichten.”

30 31

32 33

Joost van den Oever van M. van den Oever: “Samen komen we tot de beste inzichten die de sector vooruit helpen”

2. DUURZAAMHEIDSPROJECT GROEnISLEVEn.nL AFSTUDEEROPDRACHT OPLEIDInGEn TUInBOUW En AkkERBOUW En TUIn- En LAnDSCHAPSMAnAGEMEnT

Marcel van der Meulen sleutelde aan duurzaamheidsscan voor de boomkwekerij


HAS kennisTransfer voert alle zakelijke, marktgerichte activiteiten op het gebied van kennisoverdracht naar het bedrijfsleven uit: opleidingen, trainingen, advies en onderzoek. HAS kennisTransfer verzorgt en coördineert de acquisitie en begeleiding van bedrijfsopdrachten als afstu-deerproject.

In 2011 hebben wij een ambitieuze doelstelling gefor-muleerd met betrekking tot HAS kennisTransfer: de be-drijfsopleidingen moeten de komende jaren een grote groei doormaken, zodat 50% van de activiteiten van HAS kennisTransfer wordt ingevuld door bedrijfsopleidingen en cursussen.

Wij ontvingen in 2011 door CEDEO een goede kwaliteits-beoordeling voor de opleidingen en werkwijze van HAS kennisTransfer.

facts &figures

In 2011 zijn 140 bedrijfsopdrachten uitgevoerd via HAS kennisTransfer: 324 studenten studeerden door middel van deze opdrachten af.

De aanmeldingen voor de bedrijfsopleidingen Voedings-middelentechnologie, Management & Bedrijf en Milieu & Duurzaamheid zijn in 2011 aanzienlijk gestegen en die trend zet zich voort. Er startten in 2011 300 cursisten aan de bedrijfsopleidingen van HAS kennisTransfer. Dit waren zowel opleidingen in company als via open inschrijving.

HaS Kennistransfer

De opleiding Projectleiding Groenvoorziening kunnen cur-sisten via open inschrijving volgen, maar we bieden deze inmiddels ook in company aan. Vanuit overheden merken we dat oudgedienden die met pensioen gaan veel kennis meenemen. Via opleidingstrajecten willen organisaties deze kennisoverdracht naar de volgende generatie realiseren.

In 2011 startten elf professionals met het MBA-programma Business Creation in Food & Health, aangeboden door het Anton Jurgens Institute, onderdeel van HAS Den Bosch.

Vanuit de markt zien we een toenemende vraag naar prak-tijkgerichte opleidingen, maar ook naar maatwerk en flexi-biliteit. Opleidingen moeten naadloos aansluiten op de opleidingsbehoefte van cursisten en bedrijven, zowel met betrekking tot de vorm als de inhoud.

Er werden in 2011 263 projecten gestart bij HAS kennis-Transfer, waaronder een groot aantal onderzoeks- en adviestrajecten met vragen vanuit het midden- en klein-bedrijf. Zo’n 150 docenten van HAS Den Bosch waren in 2011 bij de projecten van HAS kennisTransfer betrokken.

Opdrachtgevers van bedrijfsopdrachten vulden in 2011 gemiddeld een 4,0 op een 5-puntsschaal in op de vraag: ‘Beantwoorden de resultaten van het onderzoek aan uw verwachtingen?’ (55 respondenten)

Cursisten vulden gemiddeld een 4,0 op een 5-puntsschaal in op de vraag: ‘Wat is uw eindoordeel over deze cursus?’ (650 respondenten)

34 35

M. van den Oever is een echt familiebedrijf. Vader

Mart van den Oever vertelt dat hij een telg is uit

een oud boomkwekersgeslacht dat generaties

teruggaat. Het bedrijf is 140 hectare groot en

bestaat voornamelijk uit bomen die veelal in

nederland worden verkocht. Hij is razend trots

op de kwekerij en benadrukt graag hoe belang-

rijk het is het verhaal achter de boom te kennen.

“Als je z’n geschiedenis en eigenschappen kent,

kun je beter bepalen waar zo’n boom het beste

tot z’n recht komt.”

LTO nederland, Anthos, Duurzame

Boomkwekers nederland en Stichting

Biologische kwekers besloten dit sa-

men op te pakken en een model te

ontwikkelen waarmee kwekers kun-

nen kijken hoe het er bij hen voor

staat wat betreft duurzaamheid.

People, planet en profit staan in het

model centraal. “Het model is in ver-

schillende fases ontwikkeld. Daar-

voor werd een commissie opgericht

waarin allerlei vertegenwoordigers

uit de boomkwekerijsector zitting na-

men, onder wie ik namens M. van den

Oever. Op groenisleven.nl kunnen be-

drijven de scan invullen. Studenten

van HAS Den Bosch zijn bij alle ont-

wikkelingsfases betrokken geweest.”

Eén van die studenten is Marcel van

der Meulen. “Toen ik met de opdracht

begon, was de scan in theorie al ont-

wikkeld, maar moest nog getoetst

worden aan de praktijk. Daar kwam uit

dat de scan op verschillende vlakken

nog verbeterd moest worden. Marcel

vond het best een zware opdracht

om een eindresultaat te presenteren

waar alle boomkwekers mee kunnen

werken. Maar ook vond hij het een

grote uitdaging. “Leuk om te zien dat

studenten na mij hebben gezorgd dat

de scan nu online staat.”

Een aantal jaren geleden kwam de boom-

kwekerijsector volgens zoon Joost van

den Oever in aanraking met duurzaam in-

koopbeleid vanuit overheden. Daarnaast

vroegen ook steeds meer andere klanten

om vooral duurzaam geproduceerde bo-

men en laaide in de politiek de discussie

over dit onderwerp op. Het werd dus ook

om die reden steeds belangrijker om te

weten wat het verhaal achter een boom is.

Joost van den oever over samenwerken in een bedrijfsopdracht: “Als je al langer in een sector werkt, heb je soms de neiging om in bepaalde patronen te denken. Studenten beginnen met een open blik aan een project en kunnen daardoor makkelijker out of the box denken. Studenten moeten zichzelf wel nog ontwikkelen en hebben minder kennis. En voor die kennis kunnen wij zorgen. Samen komen we tot de beste inzichten.”

34 35

36 37

Loes van de Pas studeerde af als Kennismaker Varkenshouderij bij VIC Sterksel

Anne-marie van Bussel: “De Kennismaker legt de link tussen onderzoek, onderwijs en bedrijfsleven”

3. DE kEnnISMAkER VARkEnSHOUDERIJ VAn VIC STERkSEL AFSTUDEEROPDRACHT OPLEIDInG DIER- En VEEHOUDERIJ


facts &figures

Maatschappelijke partners

Wij onderhouden met legio bedrijven intensieve contac-ten, zowel via HAS kennisTransfer als via medewerkers van de verschillende opleidingen. Via HAS Facilities geven wij deze bedrijven de mogelijkheid gebruik te maken van onze technologisch hoogwaardige voorzieningen voor ei-gen onderzoek.

Enkele van die bedrijven zijn gehuisvest in het naast HAS Den Bosch gelegen WesterToren Innovation Centre. Met deze bedrijven hebben wij een klik en onze studenten zijn welkom om te leren van de activiteiten die deze innova-tieve partners ontplooien.

De laatste jaren profileert HAS Den Bosch zich sterk in de Zaanstreek. Dit project heet HAS Zaanstreek First in Food. Vanuit het House of Food in Zaandam wordt flink gewerkt aan de uitvoering van een cyclus van masterclasses ge-richt op de foodsector. HAS kennisTransfer is daarbij één van de leading partners.

Op allerlei gebieden werkt HAS Den Bosch samen met (agrarische) onderwijsinstellingen. Een belangrijk samen-werkingsverband is de Groene kennis Coöperatie, een innovatieplatform waar groene onderwijs- en onderzoeks-instellingen samen met het bedrijfsleven werken aan ken-niscirculatie.

In 2011 hebben wij intensief de banden aangehaald met de Zuidelijke Land- en Tuinbouworganisatie (ZLTO), vooral de medewerkers onderling leggen steeds gemakkelijker contact met elkaar. Al zijn ze niet onze directe buren, we voelen ons ook sterk verbonden met de Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB).

In 2011 is HAS kennisTransfer een samenwerking aan- gegaan met Fontys Hogescholen, het Gilde College en Citaverde College om gezamenlijk aan de regio Limburg kennistransfer aan te bieden. Deze samenwerking heet Green Brains.

Binnen Fhealinc, een samenwerkingsverband tussen het Jeroen Bosch Ziekenhuis, HAS Den Bosch, de ZLTO en Gemeente ’s-Hertogenbosch zijn we actief in een aantal projecten op het gebied van overgewicht, voeding, afweer en allergie en de relatie tussen dierlijke en humane ge-zondheid. Deze projecten worden ook mogelijk gemaakt door de 5-sterrenregio en Gemeente ’s-Hertogenbosch.

De Biobased Productontwikkelingscoöperatie (BPOC) onderzoekt de inhoudsstoffen van kruiden en hoe die gebruikt kunnen worden voor innovatieve eindproducten als vervanger voor onder meer conserveringsmiddelen, bestrijdingsmiddelen en antibiotica. In 2011 zijn wij samen met een aantal andere groene instellingen aangesloten bij het expertisecentrum Centre for Biobased Economy.

38 39

Anne-marie van Bussel en Loes van de Pas wer-

ken beiden bij Varkens Innovatie Centrum (VIC)

Sterksel, een onderzoekscentrum gericht op inno-

vaties van alle aspecten van de varkenshouderij,

waaronder voeding, welzijn, gezondheid, emissies,

huisvesting en mineralenmanagement. Anne-marie

bekijkt welke vraag er in de varkenshouderij-

sector is naar innovatietrajecten, welke trajecten

het centrum op kan pakken en wat daarvoor nodig

is. Loes van de Pas verzorgt de vleesvarkens die

door het centrum geëxploiteerd worden. Loes is

vorig jaar afgestudeerd aan HAS Den Bosch met

een bijzondere afstudeeropdracht: de kennismaker

Varkenshouderij.

“De kennismaker Varkenshouderij is

inmiddels een begrip in de sector”,

stelt Anne-marie. “De kennismaker

legt de link tussen onderzoek, onder-

wijs en bedrijfsleven. Als deze drie

partijen goed samenwerken, wordt de

ontwikkelde kennis snel toegepast in

de praktijk en kunnen in de varkens-

houderij zo snel mogelijk stappen

worden gezet om tot nieuwe ontwik-

kelingen te komen. De kennismaker

levert hier een goede bijdrage aan

en is ook in staat zaken in beweging

te zetten die anders misschien op de

plank zouden blijven liggen. Iedere

student die deze opdracht oppakt,

geeft er zijn eigen draai aan.”

Loes van de Pas werkte tijdens haar

periode als kennismaker aan ver-

schillende projecten. Zo bracht zij

het model De kennismaker in op de

Human Capital Agenda voor de Top-

sectoren Agro & Food en Tuinbouw

& Uitgangsmaterialen en zette ze

een praktijkschoolweek op specifiek

voor studenten die geïnteresseerd

zijn in de varkenshouderij. “Het leuk-

ste van dit afstudeerproject vond

ik de vrijheid om eigen initiatieven

te ontplooien en er dan samen met

gemotiveerde mensen iets moois van

te maken. Ik heb enorm veel gelegen-

heid gekregen om mijn persoonlijke

vaardigheden verder te ontwikkelen

en mijn netwerk te verbreden.”

De kennismaker Varkenshouderij is een doorlopende bedrijfsopdracht

waarbij HAS Den Bosch en VIC Sterksel samen de opdrachtgever zijn. Ieder

half jaar neemt een andere student deze rol op zich en studeert er op af.

Het onderwijs is erbij gebaat dat studenten leren participeren in projecten

en netwerken in het bedrijfsleven waar innovatie het uitgangspunt is. Dit

bereikt HAS Den Bosch door studenten bijvoorbeeld een bedrijfsopdracht

laten doen bij een organisatie waar innovatie hoog in het vaandel staat.

anne-marie van Bussel over samenwerken in een bedrijfsopdracht: “Jonge mensen laten meedenken in innovatietrajecten werkt heel goed: zij brengen frisse ideeën mee. Daarnaast willen wij dat de kennis die hier ontwikkeld wordt zo snel mogelijk in de varkenshou-derijsector terecht komt, maar ook bij de jongeren die daar later in gaan werken. Dit laatste lukt het beste door met onderwijs samen te werken aan opdrachten.”

38 39

40 41

Kunstwerk als basis voor HaS awardVoor de uitreiking van de HAS Awards moest een een tast-baar beeldje voor de prijswinnaars worden vervaardigd. Een beeldje dat hogeschool HAS Den Bosch symboliseert en dat de HAS Awards herkenbaar maakt. Op de parkeer-plaats van HAS Den Bosch staat een bijzonder kunstwerk. Veel mensen weten helemaal niet wat de oorsprong is van het kunstwerk, maar het staat er al sinds de instelling in 2003 de nieuwbouw aan de Onderwijsboulevard betrok. Het is ‘een soort boom met gekke kleuren’. En ‘of je het mooi vindt, is een kwestie van smaak’. na enig speurwerk bleek het kunstwerk al veel ouder. Het is oorspronkelijk vervaardigd in opdracht van de (toen nog) Hogere Agrari-sche School in Den Bosch en opgeleverd in 1967. Het werk bestaat geheel uit gegoten aluminium, waarop met verf en lak kleuren zijn aangebracht. In eerste instantie waren dit afbeeldingen, maar later werd het kunstwerk al eens overgeschilderd en bleven alleen gemengde kleuren over. Het bleek hét beeld om als basis te dienen voor onze HAS Award. Oud en nieuw komen in het beeld samen en sym-boliseren de duurzame relatie van de organisatie HAS Den Bosch met de mensen om haar heen: studenten, mede-werkers, en onze relaties uit het bedrijfsleven. Maar ook de duurzame relatie die we hebben met de natuurlijke wereld: dier, plant, natuur, landschap, milieu en voeding. Toen al en nu nog steeds.

Levensboomkunstenaar A. A. Th. Louwinger (1925-2006) wil met het kunstwerk de altijd onverwachte beleving van de natuur verwerken in de techniek van de mens. Hij heeft daarbij een stam van een boom gebruikt als drager van diverse landschappen, waarin verschillende bomen en planten voorkomen. De golvende bewegingen in de landschappen geven geploegde voren weer, als symbool van het men-selijk ingrijpen. De plooi van het werk geeft de bladzijden van een dagboek weer, waarbij het boek is opengevallen op twee willekeurige bladzijden, met ieder een verschillend landschap. Het is een levensboom die uit zijn natuurlijke element is gehaald en door de mens in de stad geplaatst. De boom kan bij iedere toeschouwer een ander verhaal in beweging brengen. De kunstenaar heeft voor dit onderwerp gekozen omdat de studenten en docenten van hogeschool HAS Den Bosch in hun studie en werk dichtbij de natuur staan.

oe gotte kèk daorDoor Henny Molhuysen

Voor de ingang van de HAS, de Hogere Agrarische Scholen, Baden Powellstraat 1, staat een aluminium plastiek van de Tilburgse kunstenaar Ad Louwinger. Den Bosch heeft nog eens een kunstwerk van deze kunstenaar gehad, namelijk de fonteinplastiek ‘De Levensboom’, dat geplaatst was voor de nieuwbouw van V&D. Men had er echter veel plezier in om hier ruimschoots wasmiddelen in te strooien. Het gevolg was dat het sop over de Pensmarkt stroomde. Dit kwam natuurlijk de werking van de fontein niet ten goede. De verfkwast werd bij dit plastiek ook gebruikt. In 1975 is het kunstwerk teruggegaan naar het atelier van de kunste-naar. Ook de plastiek bij de HAS bleef de verfkwast niet bespaard. Zo moest de Bossche Brandweer in september 1971 het beeld ontdoen van waterverf, aangebracht door de studentenvereniging ‘De kitsen’ van de Hogere Tuin-bouwschool te Utrecht. Deze studenten hadden ook de Drakenfontein en Jeroen Bosch niet ongemoeid gelaten. Momenteel is er ook op de HAS-plastiek geschilderd. Dat is zodanig gebeurd, dat je er met enige fantasie voortaan een fruitboom in kunt zien.

Het plastiek is geplaatst in 1968, bij de opening van de nieuwbouw van de Hogere Agrarische Scholen. In 1948 vestigde de katholiek nederlandse Boeren- en Tuinders-bond (knBTB) een Hogere Zuivelschool in Den Bosch, die in 1963 werd omgezet in een Hogere Technologische School voor de Voedingsmiddelenindustrie. Dit vond mede zijn oorzaak in de vraag uit deze sector van industrie, die onder andere ook de be- en verwerking van groente en fruit, bier en frisdranken, vlees, vis en veevoeders omvat. In 1962 was er al een Hogere Tuinbouwschool in Den Bosch opgericht. Reeds in 1960 was er bij de knBTB het plan ontstaan om over te gaan tot concentratie van hoger on-derwijs in de agrarische sector in Den Bosch. In 1962 werd het duidelijk dat het nieuwe complex zou verschijnen op de hoek Mgr. Diepenstraat/Geldersedam, op het voormalige circusterrein. Met de bouw ervan werd in 1964 begonnen. Toen in 1967 de Hogere Landbouwschool vanuit Roermond naar Brabants’ hoofdstad verhuisde (hetgeen mogelijk was omdat een deel van de nieuwbouw al kon worden be-trokken), was de concentratie van de Hogere Agrarische Scholen een feit. Op 3 oktober 1968 opende de toenmalige minister van Landbouw, ir. P. Lardinois, het complex, dat inmiddels al weer de nodige uitbreiding heeft ondergaan.

Uit: Brabants Dagblad, 16 februari 1984

42 43

colofon redactie: Florieke koers, Hogeschool HAS Den Boschcoördinatie: Marloes Bakker en Lindsay kemps-Saitch, Hogeschool HAS Den BoschFotografie en vormgeving: yell & yonkers, Sint-MichielsgestelDruk: Drukkerij Tielen, Boxtel Met dank aan iedereen die zijn of haar medewerking aan het tekst en het beeldmateriaal van dit jaarverslag heeft gegeven en natuurlijk aan alle genomineerden met hun inspirerende verhalen. Meer informatie? www.hasdenbosch.nl

42 43

Jaarboek HAS Den Bosch 2011

Documents

Transcript of Jaarboek HAS Den Bosch 2011