1‐7‐2014

1

Tijd van Grieken en Romeinen

Europa rond de Middellandse Zee rond 500 v. Chr.

© Sint-Janslyceum ‘s-Hertogenbosch, Theo Manders

Tijd van Grieken en Romeinen

Inleiding geschiedenis Griekenland

Rond 2000 v. Chr.  Stedelijke centra:Op Kreta, Minoische cultuurOp Griekse vasteland, Myceense cultuur Verdwijnen rond 1200 v. Chr.

Er was wel een culturele eenheid ontstaan:* Eigen godenwereld* Gezamenlijke religieuze spelen (Olympische spelen)

Vanaf 850 v. Chr. Ontstaat nieuwe stedelijke cultuurPOLIS = Griekse stadstaat

Ontwikkelingen:

Door sterke bevolkingsgroei ontstond tekort aan voedsel.

Bevolking trok weg en stichtte koloniën.

Ontstaan netwerk van Griekse stadstaten aan de kusten van de Middellandse zee.

1‐7‐2014

2

Minoische cultuur

Myceense cultuur

1‐7‐2014

3

Godenwereld

Olympische spelen

1‐7‐2014

4

Netwerk van Griekse stadstaten aan de kusten van de Middellandse zee.

Tijd van Grieken en Romeinen

1‐7‐2014

5

Griekse stadstaten komen in opstand tegen Perzische onderdrukking..

Tijd van Grieken en Romeinen

Perzische oorlogen…. Strijd tussen de vrije Griekse polis‐burgers tegen de ‘slaven’ van de 

Perzische koning

Tijd van Grieken en Romeinen

Youtube

1‐7‐2014

6

ThermopylaeFragmentFragment

Marathon

1‐7‐2014

7

Salamis

In de stadstaten (poleis) van Griekenland kende men diverse soorten van bestuur:

Oligarchie : bestuur door een kleine groep (rijken)

Aristocratie : variant van oligarchie, bestuur van de ‘besten’(adel)

Tirannie : bestuur door een heerser / tiran.

Monarchie : bestuur door een heerser (erfelijk)

Democratie : bestuur van het volk

Timocratie : bestuur door militairen

Kenmerkende aspecten

Tijd van Grieken en Romeinen

4.  De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

1‐7‐2014

8

In de stadstaat (polis) Athene was er eerst sprake van een aristocratie maar uiteindelijk had er zich een ander uniek bestuurssysteem ontwikkeld, de democratie. Komt van δῆμος (dèmos), "volk" en κρατέω (krateo) regeren.

o Elke burger van Athene was voor de wet gelijk en kon politiek actief zijn en vrij spreken tijdens de volksvergadering.

o Deze vond plaats op de agora (marktplaats/stadscentrum). Deze had verschillende functies: een politieke, een sociale en een commerciële.

Kenmerkende aspecten

Tijd van Grieken en Romeinen

4.  De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

Directe democratie, men koos geen vertegenwoordigers maar stemde zelf over wetgeving en uitvoering. Youtube (19 min)

Opmerkingen: 1. Maar alleen vrije volwassen (vanaf 20) mannelijke burgers hadden stemrecht!2. Iedere burger kan deelnemen aan volksvergadering en via een loting (elke burger gelijke

kans op een functie) bijvoorbeeld politiek actief zijn in de Raad van 500 (adviesgroep, voorbereidding voorstellen volksvergadering) of in het dagelijks bestuur.

3. Mensen die te machtig dreigden te worden konden via een schervengerecht (ostracisme) voor 10 jaar worden verbannen.

Kenmerkende aspecten

Tijd van Grieken en Romeinen

4.  De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

1‐7‐2014

9

Kenmerkende aspecten

Tijd van Grieken en Romeinen

4.  De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

5.     De klassieke vormentaal van de Grieks‐Romeinse cultuur. 

Na Perzische oorlogen startte men met de wederopbouw van Athene.In de periode van Perikles (5e eeuw v. Chr.) beleefde de stad haarculturele hoogtepunt. De 1.wetenschap, 2. filosofie, Griekse bouwkunsten beeldende kunst werden een voorbeeld voor latere periodes.Daarom noemen we deze klassiek = van blijvende waarde.

Tijd van Grieken en Romeinen

1‐7‐2014

10

Kenmerkende aspecten

Tijd van Grieken en Romeinen

4.  De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

1. Wetenschap: Men begon naar natuurlijke oorzaken te zoeken vooronverklaarbare verschijnselen (daarvoor zocht men die in de in de godenwereld).

o Thales van Milete: Aan de basis van alle dingenop aarde ligt een oerstof = water. Eerste pogingom de natuur rationeel te verklaren. Demokritoskomt later met het idee dat de oerstof niet methet oog waar te nemen is en niet verder tedele = atoom (‘ondeelbaar’)

o Pythagoras: De gehele wereld is uit te drukken in verhoudingen tussen getallen. Hij is bekend vanwege o.a. de stelling van Pythagoras. Was een triomf voor het gebruiken van het menselijk denken.

o Hippokrates: Grondlegger van de Westersegeneeskunde. Niet de goden, maar natuurlijke oorzaken waren de verantwoordelijk voor een ziekte

Kenmerkende aspecten

Tijd van Grieken en Romeinen

4.  De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

2. Filosofen: Streven naar kennis en wijsheid (φιλοσοφία=‘liefde voor wijsheid’)

1. Socrates: Zocht naar wijsheid door constant vragen te stellen, en antwoorden te zoeken. Wat is rechtvaardig handelen, dapperheid, wijsheid? Was kritisch naar de democratie, later veroordeeld tot drinken gifbeker.“Omdat ik weet dat ik niks weet, weet ik meer dan anderen”

2. Plato: Leerling van Socrates. Er is een verschil tussen de zichtbare wereld en de wereld van de ideeën (zaken die alleen met het verstand te begrijpen zijn). Deze zijn te achterhalen door de goede vragen te stellen. • Was ook de stichter van de Atheense Academie, het eerste

instituut voor hoger onderwijs in het westen.• De staat zou het best geregeerd kunnen worden door

filosofen omdat zij begrepen wat rechtvaardigheid is.

1‐7‐2014

11

Kenmerkende aspecten

Tijd van Grieken en Romeinen

4.  De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

Naast Athene was er nog een 2e belangrijke stadstaat in Griekenland, Sparta. • In Sparta werd de macht gedeeld door twee koningen die

samen met een raad van wijze mannen en 5 ministers(eforen) de staat bestuurden. In de praktijk hadden de burgers hier weinig macht.

• Alles in Sparta draaide om het leger van hoplieten(soldaat, Spartaanse opvoeding).

• Het werk werd gedaan door de bewoners in het gebied rond Sparta de heloten (soort van slaven).

1‐7‐2014

12

Kenmerkende aspecten

Tijd van Grieken en Romeinen

4.  De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

Rond 431 brak er een oorlog uit tussen de twee machtigste Griekse stadstaten en hun bondgenoten.

Deze staat bekend als de Peloponnesische oorlog (431-404 v. Chr.)

Verschillen Athene Sparta

God Athene Ares

Economie Kunstenaars, filosofen, handelaren, ambachtslieden

Ambachtslieden, soldaten

Regering Democratie Militaire  OligarchieCombinatie van ολιγος (oligos) = ʹweinigʹ en αρχειν (archein) = ʹheersen‘. Bijvoorbeeld een groep militairen, aristocraten, of rijken die een land besturen.

Scholing Jongens werd op school geleerd na te denken over het leven, de natuur en de politiek.

Jongens en meisjes kregen een militaire training

Militair Grote vloot, zeemacht Groot leger, landmacht

Kenmerkende aspecten

Tijd van Grieken en Romeinen

4.  De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat.

Peloponnesische oorlog(431-404 v. Chr.)

Athene verloor deze oorlog en de democratie moest tijdelijk plaatsmaken voor een Spartaans gezinde oligarchie.

Hoewel de democratie in 403 weer werd hersteld was het hierna gedaan met de macht van de stadstaten Athene en Sparta.

Hierdoor werd het voor de koning van Macedonië, Philippos mogelijk heel Griekenland te onderwerpen (346 v. Chr.) (monarchie) en de periode van zelfstandige Griekse stadstaten te beëindigen.

1‐7‐2014

13

Peloponnesische oorlog