1 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013 …...Minoïsche beschaving op Kreta (ca. 2000-1100...

1 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013-2014

Emma Vanden Berghe (2013-2014)

PPT’S GESCHIEDENIS VAN DE KLASSIEKE OUDHEID

Donkerblauw: kaart

Zwart: afbeelding

Grijs: tekst



INLEIDING

Wat is geschiedenis van de Klassieke Oudheid?

Definities

Wat is er ‘Klassiek’ aan de Klassieke Oudheid?

Chronologische en geografische afbakening

Chronologie

Datering

Tijdrekensystemen

Romeinse Republikeinse kalender (pre-Juliaans)

Wetenschappelijke datering

Kort overzicht hoofdperiodes Oude Geschiedenis

Minoïsch-Myceense periode (ca. 2000-1100 v.C.)

‘Dark Age’ Griekenland (ca. 1000-750 v.C.)

Archaïsche periode (ca. 750-500 v.C.)

Klassieke periode (ca. 500-323 v.C.)

Hellenistische periode (ca. 323-31 v.C.)

‘Romeinse periode’ (van Griekse geschiedenis…) (31 v.C. – 5de

eeuw n.C.?)

De Romeinse Koningstijd (ca. 753-510/6 v.C.)

De Romeinse Republiek (510/6-31 v.C.)

Keizertijd (31 v.C.-476 n.C. en later)

Bronnen

Geschreven bronnen



‘Literaire’ bronnen voorbeeld 1: antieke geschiedschrijving

Literaire bronnen voorbeeld 2: fictie

Documentaire bronnen

Forum, Sacra Via

Enkele inscripties…

Papyrus (brief, 2de eeuw v.C.)

Een papyrustekst

Ongeschreven bronnen



‘DARK AGE’ EN ARCHAÏSCH GRIEKENLAND

Twee bronstijdculturen gaan ‘vooraf’ aan de Griekse geschiedenis…

Minoïsche beschaving op Kreta (ca. 2000-1100 v.C.)

Myceense beschaving in Griekenland (ca. 1450-1050 v.C.)

De Myceense cultuur

De Myceense wereld

Myceense kleitablet uit Pulos

‘Leeuwenpoort’ van de burcht van Mycene

‘Dark Age’ Griekenland (ca. 1000-750 v.C.)

De Archaïsche periode (750-500 v.C.)

Oudste Griekse teksten: van dit…

Vaas, drinkbeker van Nestor

… naar dit!

Ilias, Homeros

Ontstaan en ontwikkeling van de polis

Griekenland in de Archaïsche periode

Beschrijving van Scheria, de fictieve polis van de Phaiaken (Odyssee)

Smyrna (Klein-Azië), ca. 600 v.C. ?

De vroege polis als staat (scène afgebeeld op het schild van Achilles)

Wet van Dreros, Kreta, ca. 650-600 v.C. (oudst bekende politiek besluit van

een polis)



Hoplieten falanx (Chigi vaas)

Een gewone boer/burger bekritiseert de aristocraten (Hesiodos, werken &

dagen)

Veranderende waarden: ca. 650 v.C.: een held van niets… (Archilochos van

Paros)

Sociale veranderingen op til… (6de eeuw v.C.) (Theognis van Megara)

Archaïsche ‘kolonisatie’

Griekse kolonies

Wetgevers, tirannen, revoluties

Solon spreekt over zijn hervorming…

Ondertussen in…

Sparta

Boeotië

Klein-Azië

Italië

Archaïsche periode: economie en maatschappij

Archaïsche periode: maatschappij en cultuur

Gumnasion te Cyrene (Griekse kolonie, Noord-Afrika)

Scènes uit een sumposion

Tempel van Hefaistos, Athene

Het geloof van de eenvoudige Archaïsche Griekse boer… (Hesiodos,

werken & dagen)

… en de scepsis van de Archaïsch Griekse dichter/filosoof (Xenofanes)



DE PERZISCHE OORLOGEN EN OPKOMST VAN ATHENE

De Perzische oorlogen

Het koninkrijk Lydië en (enkele) Ionische poleis

Kroisos (Herodotos)

Kroisos op de brandstapel na de verovering van de Lydische hoofdstad Sardeis

door de Perzen

Het Perzische Rijk

Cyrus (Kuros) de Grote

Intermezzo: ondertussen in Griekenland…

Aanval van Kleomenes en Isagoras op Athene

En toen begingen de Atheners een blunder (506 v.C.)…

499 v.C. Aristagoras, tiran van Miletos en leider v/d Ionische opstand, zoekt hulp

bij Sparta…

… en bij Athene (Herodotos)

Slag bij Marathon

Optocht van de Perzen tegen Athene (Herodotos)

De Atheners vragen hulp aan Sparta, maar zij moeten de volle maan afwachten

(Herodotos)

Perzen vs. hoplieten te Marathon (Herodotos)

Thermopulai, nu…

… en toen

Slag bij de Thermopulai (Herodotos)

… maar dan, verraad (Herodotos)

De derde dag bij Thermopulai…

Locatie van de Griekse ‘last stand’ te Thermopulai

The battle of Thermopylae and movements to Salamis



Atheens Imperium

Athenian empire

Atheens imperialisme verdedigd… (Thucydides)

Atheens imperialisme aangeklaagd… (Thucydides)

Atheense democratie: ontwikkeling

De Atheense democratie geprezen… (Thucydides)

Kritiek op de Atheense democratie… (Ps.-Xenofon)

Werking Atheense democratie

Pnux heuvel te Athene

Athens (5th Century BCE)

De economie van Klassiek Athene

Mijnschacht in Laureion zilvermijn, Attika

De omloop van graan (Demosthenes)

Athene en Piraeus, verbonden met de Lange Muren



SPARTA EN DE PELOPONNESISCHE OORLOG

Sparta

Geografie en ligging

Sparta: wie, wat , waar?

Ruïnes van antiek Sparta (achtergrond: modern Sparta en de Taygetos)

Geschiedenis

Orakel/wettekst uit Sparta (Plutarchus)

Moed van de hoplieten in Sparta (Turtaios)

Spartaanse kunst: hoplieten (ca. 500 v.C.)

Maatschappelijke structuur

Een Spartaanse opvoeding… (Xenofon)

Standbeeld van een Spartaanse hopliet (Leonidas)

Bronzen beeldje van hardlopend Spartaans meisje (ca. 520 v.C.)

Trouwen in Sparta… (Plutarchus)

Alles voor de staat… (Plutarchus)

Werking politiek

Interne conflicten en neergang

De Peloponnesische Oorlog

Walls protecting the city and port

De Atheense expeditie naar Sicilië (415-413)

Key actions in each phase

Thucydides over de gevolgen van oorlog…



Maatschappij Klassieke polis/Athene

Een slavin en haar meesteres

Slaven in werkplaatsen… (Demosthenes)

Slaven in de mijnen… (Xenofon)

… en, soms, puissant rijke ex-slaven! (Demosthenes)



KLASSIEK GRIEKSE RELIGIE, GRIEKENLAND IN DE 4DE

EEUW V.C., ALEXANDER DE GROTE

Griekse religie

Algemeen

Religieuze feesten

Extase voor Dionusos (Bacchus) (Euripides)

Dansende, extatische maenaden (bacchanten) tijdens de Dionusoscultus

Theater van Dionusos te Athene

Religieuze ontwikkelingen 5de en 4de eeuw…

De mysteriën van Demeter (Homerische hymne)

Demeter (hoorn des overvloeds & met haar zoon Eniautos)

Griekse wereld in de 4de eeuw v.C.

Spartaanse staatsvorm in Griese poleis (Lysander) (Plutarchus)

Opkomst Macedonië

Macedonische falanx

Filippos II van Macedonië

Macedonië

Alexander

Alexander in de Slag bij de Granikos (Diodorus Siculus)

Alexander en Darius in de Slag bij Issos… (Quintus Curtius)

Alexander en Darius in de Slag bij Issos (vloermozaïek Pompeii)



Alexander de god? (Plutarchus)

De Siwa Oase en het Orakel van Ammon

De Macedoniërs weigeren proskunesis… (Arrianus)

Alexanders campagnes in India

Alexander tegen Poros

Overzicht van Alexanders campagnes

Alexanders rijk bij zijn dood

Historische betekenis Alexander



DE HELLENISTISCHE WERELD

De Diadochen

De diadochoi worden ‘koningen’ (306-5 v.C.) (Plutarchus)

Antigonos de Eenogige als ‘basileus’…

Hellenistische monarchieën ca. 240

Koninkrijken en steden

De heerserscultus: de polis Skepsis (Mysia, Kl.-Az.) eert Antigonos de Eenogige

(OGIS)

Hellenistische poleis

Priene (Kl.-Az.) in vogelvlucht

Koninkrijken

Antigonidenrijk (Macedonië)

Macedonië

Seleucidenrijk (Voor-Azië)

Seleucid Empire

Seleukos I Nikator

Antiochos IV Epifanes poogt Judea te helleniseren (169-7 v.C.)

Ptolemaeënrijk (Egypte)

Ptolemaic Egypt

Ptolemaios IV Philometor als farao afgebeeld

De Ptolemaeïsche planeconomie…



De Romeinen richten de blik naar het oosten… (Polybius)

Rome in de Hellenistische wereld

Griekenland ‘vrij’ verklaard door de Romeinen tijdens de Isthmische Spelen (196

v.C.) (Livius)

Opkomst Rome ca. 90 v.C.

Economie en maatschappij

De handel bloeit… (Strabo)

… ook over grote afstand (Strabo)

Mannen en vrouwen

Religieuze ontwikkelingen



DE OPKOMST VAN ROME

De alleenheerschappij van de Romeinen in minder dan 53 jaar (Polubios)

Pre-Romeinse Italië

Italië

Etrusken (Turrhenoi, Tusci)

Een Etruskisch echtpaar…

Rome in de Koningstijd

De 7 heuvels van Rome

Volgens de traditie was patronage ingesteld door Romulus (Dionusios)

Rome in de Koningstijd (600-500 v.C.)

De comitia centuriata in actie… (Dionusios)

Het begin van de Republiek… (Dionusios)

De standenstrijd

De standenstrijd begint… (Livius)

De secessio plebis… (Livius

Enkele wetten van de XII tafelen

De lex Hortensia (Gaius)

De verovering van Italië

De Punische Oorlogen

Hannibals tocht over de Alpen

De tegenstrevers: Hannibal & Scipio Africanus



Staatsinstellingen Romeinse Republiek

Burgerschap en hiërarchie

De lex Claudia, 218 v.C. (Livius)



DE ROMEINSE REPUBLIEK: IMPERIALISME EN

ONDERGANG

Romeinse successen

Gevolgen imperialisme

Intern

Interne gevolgen van het Romeinse imperialisme volgens Ploutarchos…

Gaius Gracchus spreekt de volksvergadering (comitia tributa [plebis]) toe

Extern

Cicero over de publicani en negotiatores…

Ploutarchos over de publicani en negotiatores…

De burgeroorlogen

Mithradates VI Eupator, koning van Pontos

Pompeius en Caesar

Kritiek op Caesar…

Brutus als ‘bevrijder van de Republiek…’

Slag bij Actium, 31 v.C.

Het Romeinse Rijk onder de Republiek, ca. 44 v.C.



HET ROMEINSE RIJK: KEIZERS EN BESTUURLIJKE

ORGANISATIE, 1E EN 2E EEUW N.C.

Augustus

Augustus rechtvaardigt zijn positie…

… maar er waren andere visies

Tribunicia potestas

Imperium proconsulare maius

Consulair imperium, imperator en pontifex maximus

Opvolging

Keizers en dynastieën

A Roman emperor, AD 41

Keizerlijke rijkdom: de villa van Hadrianus te Tivoli

Bestuurlijke organisatie principaat

Een senatoriale carrière ten tijde van Trajanus…

Laesa maiestas processen onder keizer Tiberius…

De keizer als weldoener…

Censuscriteria, en patronage/amicitia in actie…



ECONOMIE EN MAATSCHAPPIJ IN EEN WERELDRIJK

Omvang, bevolking, steden

Leven in de grote stad…

Transport en communicatie

Romeins wegennet

Romeinse reiswagen

Landbouw

Romeinse villa

Pachters of slaven…

Nijverheid en handel

Overheid en economie

Ontwikkeling en groei

Sociale structuren

Rijk en arm

Slaven en vrijen, burgers en niet-burgers

Ordines

Horizontale verbanden: clubs en verenigingen



Mannen en vrouwen

Onderwijs

Wetenschap

Literatuur

Cultuur

Provinciale cultuur: Romeinse culturele invloeden

Romeinse koepelbouw in volle glorie: het Pantheon

Aquaducten: Pont du Gard bij Nîmes

Religie

Christendom



DE LATE OUDHEID

De Severi

Crisis van derde eeuw (235-284)

Romeinse Rijk in 271 n.C.

Burgeroorlogen en barbareninvallen onder keizer Gallienus (260-268 n.C.)

Het probleem van de geldontwaarding, ca. 260 n.C.

Toenemende druk op de decurionen…

Bezwaarschrift aan keizer Philippus van pachters op een keizerlijk landgoed

De hervormingen van Diocletianus

Diocletianus beoordeeld door een christelijke auteur (Lactantius)…

… en door een pagane historicus (Eutropius)

Constantijn de Grote

Constantijn en de slag bij de Pons Milvius

Het visioen van Constantijn (volgens een christelijke bron…)

Constantinopel en haar stichter…

Idem

Maatregelen t.a.v. de decurionen/curiales

Coloni (pachters) aan de grond gebonden

Beroepen erfelijk gemaakt…

Van Constantijn tot Theodosius (337-395)

Theodosius verbiedt heidense culten (392 n.C.)

Theodosius, laatste keizer over een verenigd Rijk… en de Val van Constantinopel

1 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013 …...Minoïsche beschaving op Kreta (ca. 2000-1100...

Documents

Transcript of 1 : Geschiedenis van de klassieke oudheid 2013 …...Minoïsche beschaving op Kreta (ca. 2000-1100...