Archaïsch Griekenland (ca. 800 – 500 vC)

Margit Pothoven

Opzet

• “De donkere eeuwen”• De Archaïsche tijd• A-vragen

“De donkere eeuwen” (ca. 1200 – 800 vC)

• Instorting Myceense beschaving• Het schrift (Lineair B) raakt in ongebruik• Weinig tot geen literaire bronnen• Archeologie onmisbaar in deze periode

Dorische Invasie

“De Zeevolkeren”

Ramses III

I (Ramses III) extended all the boundaries of Egypt; I overthrew those who invaded them from their lands. I slew the Denen in their isles, the Thekel and the Peleset were made ashes. The Sherden and the Weshesh of the sea, they were made as those that exist not, taken captive at one time, brought as captives to Egypt, like the sand on the shore.

(Hittites:) The wretched chief of Kheta as living captive.(Amorites:) The wretched chief of Amor.(Tjekker:) Chieftain (lit. the Great One) of the foe of Thekel (Sherden:) Sherden of the sea.(Bedouins:) Chieftain of the foe of Sha[su] (Teresh:) Teresh of the sea.(Philistines:) Chieftain of the Pe[leset]

Licht aan het einde van “de donkere eeuwen”

• Homerus (ca, 8e eeuw vC?)

• Hesiodus (iets later dan Homerus?)

• Schetsen een andere maatschappij dan we kennen uit het Lineair B

Aardewerk als bron

Geometrisch aardewerk (8e eeuw vC)

Proto-Corinthisch aardewerk (7e eeuw vC)

Zwartfigurig aardewerk (ca. 600 vC)

Roodfigurig aardewerk (ca. 525 vC)

Demografie en economie

Kolonisatie

Economische en demografische ontwikkelingen leiden tot sociale onrust

Rijkdom bij bepaalde groepen neemt toe door handel en landbouw, armoede juist bij andere groepen

Met name 2 groepen botsen met oude aristocratie:

1) Nouveaux riches: door handel en landbouw. Konden hoplon veroorloven en wilden militaire & politieke participatie.

2) Kleinere (autarkische) boeren vervallen in schuldslavernij

Economische en demografische ontwikkelingen leiden tot sociale onrust

• Oplossing: aanstellen 1 medeburger met speciale volmacht (tirannen/wetgevers) om onrust te bezweren. Dit geschiedde in verschillende poleis op verschillende wijzen (Sparta en Athene).

eveneens; codificatie van de wet in deze tijd. (traditionele opvatting)

Cultuur

• Schrift (alfabet)• Literatuur

– Homerus– Hesiodus

• Kunst– Beeldend– architectuur

• Godsdienst • Filosofie

Handboek

Start opdrachten A1 t/m 5

De Polis (‘stadsstaat’)

- Relatief klein grondgebied

- Stedelijk administratief centrum met een gespecialiseerd functionarissenapparaat

- Politiek autonoom (?)

- Groot gemeenschapsgevoel

Ostracisme

De Griekse falanx

Ethnos

• Gemeenschappelijke identiteit– Mythen (afkomst)– Cultus (bondscultus)

• 4e eeuw politieke status– ‘Aetolische bond’

Tyrannos

Spartaanse inwoners

Inwonersgroepen:

-Spartiaten (Dorische

aristocratie, burgerrecht)

-Perioiken (omwonenden, onvolledig burgerrecht lokale autonomie)

- Heloten (slaven uit Messenië en Lakonia, geen burgerrecht)

Spartaanse politieke instellingen

• Twee koningen• Apella (volkvergadering) [Ath Ekklesia]• Gerousia (30 man boven de 60 incl 2

koningen) [Ath Boule]• Ephoren (5 opzieners voor dagelijks bestuur

en om belangen van armen te behartigen tegen aristocratie) [Ath archonten]

Griekenland: Sparta en Attika

De hervormingen van Solon (594/3 vC eponieme archont):

De hervormingen van Solon (594/3 v. C. eponieme archont):

• de tele: verdeling van burgerij in 4 vermogensklasse

• de zogenaamde seisachtheia• verbod op graanexport, bevordering wijn-

en olijfteelt.• nieuwe rechtscodex + volksrechtbank

(Heliaia)

Tele: vermogensklasse van Solon.*) Attische medimne = c. 52 liter (vgl. Laconische medimne = c. 73 liter)

I >500*

pentakosio-medimnoi College van archon-ten

Deelname aan Boule (raad van 400)

Deel-name aan de volks-vergadering :Ekklesia

II 300 hippeis (ruiterij)

III 200 zeugitai (hoplitai)

IV <200 thetes – dagloners/ landlozen

Seisachtheia – de afschudding van de lasten

• Dit houdt in dat Solon – alle schulden kwijtschold; – schuldslaven vrijliet; – naar het buitenland verkochte schuldslaven

repatrieerde door ze terug te kopen; – verbod op schuldslavernij voor Atheense

burgers (lichaam mag niet meer in onderpand gegeven worden);

– afschaffing van de status van de hektemoros.

De hervormingen van Cleisthenes (508/7 v. Chr)

• Herindeling Attica - Cleisthenes doorbreekt het oude systeem van de phratriën door Attica en haar burgerij te verdelen in phylen, trittyes en demen.

 • Raad van 500 - iedere phyle loot 50 afgevaardigden uit voor de

Boule; wordt dan ook een Raad van 500 (i.p.v. Solonische Raad van 400).

• Ostracisme – in 487 vChr voor het eerst toegepast, nl. op Hipparchus de Jongere. Door tegenstanders van de Atheense democratie te verbannen voor tien jaar (te ostraceren), kon deze zich succesvol verder ontwikkelen.

Opzet woensdag

• 2 studenten leiden discussie• Vragen B t/m D bespreken