11

13

15

17

23

24

24

25

29

29

30

33

36

36

40

41

46

46

51

59

66

66

67

Inhoud

Een woord van dank

Voorwoord door Justine van Lawick

Proloog

Situering van de opzet van dit boek

1 Een samenvattend overzicht van de gehechtheidstheorie

1.1 In den beginne is er in elk gezin ook gehechtheid…

1.1.1 Definitie van enkele centrale begrippen

1.1.2 De historische situering van de gehechtheidstheorie

1.2 De ontwikkeling van gehechtheid

1.2.1 De aanzet voor het opbouwen van gehechtheid voor de geboorte

1.2.2 De ontwikkeling van gehechtheid na de geboorte

1.3 Individuele verschillen in type of kwaliteit van gehechtheid bij kinderen

1.4 Het concept van interne werkmodellen van gehechtheid,

geplaatst in een ontwikkelingspsychologisch kader

1.4.1 Het ontstaan en de werking van representaties

of interne werkmodellen van gehechtheid

1.4.2 De ontwikkeling van interne werkmodellen van gehechtheid

1.4.3 Interne werkmodellen en affectregulatie

1.5 Intergenerationele overdracht van gehechtheid

1.5.1 Een model van intergenerationele overdracht

1.5.2 Samenvattend overzicht van onderzoek dat de intergenerationele

overdracht van gehechtheid tussen ouders en kinderen illustreert

1.5.3 Mediërende processen bij de intergenerationele overdracht

van gehechtheid

1.6 Neurobiologische grondslagen van gehechtheid en trauma

1.6.1 De ontwikkeling van baby en peuter vanuit biopsychosociaal perspectief

1.6.2 De ontwikkeling van de neurobiologie en de impact ervan

1.6.3 De invloed van interpersoonlijke ervaringen,

van gehechtheid en van de sociale omgeving

1.6.4 Effecten van trauma

1.7 Kritische afsluitende kanttekeningen

2 Een pleidooi voor de integratie van de hechtingstheorie

binnen het werkveld van de systemische gezinstherapie

2.1 Inleidende bedenkingen

2.2 Uitgangspunten van het actuele systeemtherapeutisch denkmodel

2.3 De visie van Robert Marvin omtrent de implicaties van het wetenschappelijk onderzoek

over hechting voor het werkveld van de systemische gezinstherapie

2.4 Het integratiemodel van James McHale: de impact

van systeemfactoren op de relationele representaties van gehechtheid

2.5 Besluit

Intermezzo: Poëtische dialoog tussen de aanklampende

en de gereserveerde hechtingspositie

3 Het pionierswerk van Byng-Hall

3.1 Algemene situering

3.2 De werking van gezinsscripts

3.2.1 De definitie van gezinsscripts, onderscheiden

van gezinscenario’s, rituelen, mythen, verhalen en legenden

3.2.2 De toepassing van de scripttheorie binnen een systemisch denkmodel

3.3 De klinische toepassing van het werken met familiescripts

3.3.1 Het intergenerationeel doorgeven van familiescripts

als onderdeel van de zoektocht naar identiteit

3.3.2 Het herschrijven van familiescripts

3.4 Werken met het concept van veilige versus onveilige gezinsgehechtheid

3.4.1 Verbreden van de gehechtheidstheoretische processen

van een duaal gebeuren naar een gezinsgebeuren

3.4.2 Psychotherapie en supervisie als situaties waarin een tijdelijke basis

van veilige gehechtheid kan worden opgebouwd

3.4.3 Werken met mythen en legenden die te maken hebben

met veilige gehechtheid

3.5 Klinische toepassingen van het model van gezinsgehechtheid

van Byng-Hall bij het werken met paren en gezinnen

6 hechtingsproblemen in gezinnen

68

69

72

75

75

76

80

85

90

91

93

93

97

97

99

103

103

106

108

108

116

118

121

3.5.1 Het oplossen van zorg- en autoriteitsconflicten in een gezin

3.5.2 Het behandelen van conflicten rond afstand

en nabijheid in partnerrelaties

3.5.3 Positief herkaderen van scripts rond het opvoeden van de kinderen

3.5.4 De draaglast verminderen van geparentificeerde kinderen

in gezinnen met patronen van onveilige gehechtheid

3.5.5 Scripts bij het stichten van een gezin

3.5.6 Rouwgebonden scripts

3.5.7 Afgebroken scripts bij een echtscheiding,

bij het krijgen van een handicap of een chronische ziekte

3.6 Afsluitende kanttekeningen

4 De visie van Willi op hechting

4.1 Een inleidende situering van het model van Willi

4.2 Collusie en co-evolutie als psychotherapeutische wegwijzers in een doolhof

van conflicten en spanningen van een bepaald interactiepatroon

4.2.1 Focus van collusie als wegwijzer naar het ziekmakend

gemeenschappelijk grondthema

4.2.2 De centrale rol van het mechanisme van projectieve identificatie

in partnercollusies

4.2.3 Een overzicht van de soorten collusionele grondthema’s

binnen partnersystemen

4.2.4 Focus van co-evolutie als zoektocht naar tot dan toe vermeden

ontwikkelingsopdrachten van het verkrampte interactiesysteem

4.2.5 Gezinscollusie als vorm van geblokkeerde gezinsco-evolutie

4.3 Het klinisch werken van Willi met de nabijheid-afstandscollusie

4.3.1 De interactiepatronen van de nabijheid-afstandscollusie

4.3.2 De bijdrage van relatietherapie

als poging om co-evolutie rond gehechtheid op gang te brengen

5 De betekenis van kinderlijke hechtingservaringen en

van gezinsgehechtheid in verschillende levensfasen

en in diverse leefcontexten

5.1 Gehechtheid als construct van psychologische ontwikkeling

5.2 De studie van de impact van het hechtingsthema in de adolescentie

5.2.1 Het werk van Stacy Cretzmeyer: de toepassing van de

gehechtheidstheorie op de adolescentieperiode

inhoud 7

122

128

134

136

141

143

144

146

151

151

152

152

154

155

159

167

173

173

174

179

179

180

180

8 hechtingsproblemen in gezinnen

5.2.2 Het perspectief van Susan Mackey: de integratie van de

gehechtheidstheorie binnen een systemische kijk op adolescentie

5.2.3 Studie door Carole Pistole van de impact van hechtingsdynamiek bij

adolescenten bij de overgang naar hoger onderwijs of in een eerste baan

5.3 Studie van de impact van hechtingsdynamiek in de partnerrelatie

5.3.1 Het werk van Judith Feeney: toepassing van het hechtingsperspectief

binnen een systemische visie op partnerrelaties

5.3.2 Het EFT- en EFFT-model van Susan Johnson als een systemische

benadering om de volwassen gehechtheid

te beïnvloeden bij paren en gezinnen

5.4 De impact van de hechtingsdynamiek op oudere echtparen en hun families

5.5 De impact van het hechtingsthema op specifieke gezinscontexten

met ernstige problemen

5.5.1 Een systemisch perspectief op partnergeweld vanuit

de gehechtheidstheorie door Claire Haslam en Phyllis Erdman

5.5.2 Een systeemtherapeutische behandeling van gezinnen waarin

seksueel misbruik plaatsvindt, rekening houdend

met gezinsgehechtheid door Sylvia Marotta

5.5.3 Het werk van Pamela Alexander: de gehechtheidstheorie

en het gezinssysteemmodel als referentiekaders bij het begrijpen

van de intergenerationele overdracht van kindermishandeling

6 De klinische integratie van het hechtingsthema

in mijn eigen werk als systeemtherapeut

6.1 Hechting en loyaliteit in de praktijk van de jeugdhulpverlening

6.1.1 Inleiding

6.1.2 Loyaliteit als centraal concept binnen het contextuele denken van Nagy

6.1.3 Loyaliteit versus gehechtheid in de jeugdhulpverlening

6.1.4 Loyaliteit als voorwaarde voor hechting in de jeugdhulpverlening

6.1.5 Er is meer van belang in opvoeding dan loyaliteit en hechting

6.1.6 De fundamentele discussie over de hechtingstheorie

en de loyaliteitstheorie is nog maar net begonnen

6.2 Gehechtheid als een tweedimensionale dynamiek

6.2.1 De onderzoeksbijdrage van Klaus en Karin Grossmann:

de rol van vaders in het hechtingsgebeuren in een gezin

6.2.2 Gehechtheid als tweedimensionaal concept

6.2.3 Een veilige basis van gehechtheid en differentiatie

in de buitenwereld zijn twee aspecten van een bredere

tweedimensionale dynamiek van gehechtheid

6.2.4 Gehechtheid is slechts één van de mogelijke grondthema’s

183

187

190

190

195

205

208

208

211

217

223

224

224

225

226

227

229

230

231

232

234

237

239

6.3 De kracht van beeldende systeemtherapie

6.4 Gezinstherapeutisch werken met de focus op gehechtheid als relationeel grondthema

6.4.1 Uitdagingen voor de rol of positie van de gezinstherapeut

6.4.2 Intergenerationele exploratie van het disciplineringsthema

en van het gehechtheidsthema

6.4.3 Gezinstherapeutisch werken rond gehechtheid

in de hier-en-nu-interactie

Besluit

Bibliografie

240

242

242

252

256

265

267

inhoud 9