Inclusie van dove

kinderen in het

onderwijs

Maartje De Meulder

Universiteit Jyväskylä, Finland

Inspiratiedag ‘Exclusief Inclusief’

17 maart 2015

Verwachtingen

vandaag?

Welke associaties roept

“inclusief onderwijs” bij

jullie op?

Positieve publieke opinie

over “inclusief onderwijs”

the “least” restrictive

environment

bijdragen aan “diversiteit”

kinderen leren van elkaar kinderen met beperking

kunnen regulier curriculum

volgen

niet “weggestoken” worden

in buitengewoon onderwijs verhogen van tolerantie tov

personen met een

beperking

“Inclusie” voor dove kinderen

Eenzaamheid en isolatie Geen contact met dove peers en rolmodellen

Geen direct onderwijs (of zelfs

géén onderwijs) Minder leermogelijkheden

Geen deelname aan

groepsgesprekken

Vaak individueel werk ipv

groepswerk

negatieve effecten op

mentale gezondheid en

sociaal-emotionele

ontwikkeling

Brennan 2003; Doherty 2012; Humphries et al. 2013; Jokinen 2000, McKee 2008, Smessaert 2008; Vermeerbergen et al. 2012

“Just being around nondisabled peers

does not automatically mean that

relationships of mutual understanding will

occur.” (Sinclair 1998)

“Requiring an adult interpreter to

facilitate peer communications is not

conducive to full social inclusion”

(Sinclair 1998)

“The emphasis on being with non disabled people carries the implication that other disabled people - people like ourselves -

are less desirable to be with … Even when not stated

explicitly, stressing the importance of contact with certain

peers just because those peers are not disabled convers the

unmistakable message that disabled people are undesirable

as peers.” (Sinclair 1998)

“Involuntary inclusion is as problematic

as involuntary segregation” (Sinclair

1998)

“Education is inclusive if it seeks to develop

identity” (Bayliss et al. 1997)

Vlaamse

Dovengemeenschap

• cultureel-linguïstische minderheidsgroep met als

eerste en identificerende taal de Vlaamse

Gebarentaal (VGT) - erkend in 2006

• 90 tot 95% van de dove kinderen wordt geboren in

een horend gezin dat geen VGT kent

• onderwijs zeer belangrijk voor

Dovengemeenschappen: doorgeven van taal en

cultuur en aanbieden van rijke taalomgeving en

peer-contact

• traditionele rol van dovenscholen als thuisbakens van

Dovencultuur

• Vlaamse dovenscholen echter sterke traditie van

“oralisme”, geen onderwijs in VGT

• heeft verregaande effecten gehad op individuele dove

mensen (bvb functioneel analfabetisme, psychologische

problemen) en op Dovengemeenschappen als geheel

(bvb collectief bewustzijn en sterkte)

• ondanks oralisme blijft dovenonderwijs voor veel dove

mensen positieve ervaring: samen naar school gaan,

contact met dove peers, taal- en identiteitsontwikkeling,

gevoel dat doof-zijn iets normaal is

Verschuiving naar inclusief

onderwijs - verschillende redenen

• algemene maatschappelijke trend naar inclusie

(integratie)

• begin van experiment “tolken in onderwijs” in de

jaren ’90

• cochleair implantaat

=> op dit moment gaat meerderheid van dove

kinderen naar regulier onderwijs

“Inclusief onderwijs” voor

dove kinderen • In de meeste gevallen: individuele mainstreaming

(VGT-gebaar)

• Tolk in de klas (tot 70% van de lesuren) van kleuter-

tot hoger onderwijs (principieel recht) (rechtszaken)

• GOn-begeleiding

• geen enkele vorm van ondersteuning

=> is dit “inclusief onderwijs”?

• Dovengemeenschappen stellen het concept

“inclusief onderwijs” in vraag

• dit kwam ook tot uiting tijdens de onderhandelingen

over Artikel 24 van de VN Conventie inzake de

Rechten van Personen met een Handicap (VRPH) -

één van de meest gecontesteerde artikels

• discussies over “keuze” of “inclusie” en “twin-track

approach”

(Kusters et al 2015; Murray, De Meulder en le Maire 2015)

Het VRPH en inclusief onderwijs

• Artikel 24 verplicht Staten een “inclusief onderwijssysteem op

alle niveaus” te voorzien

• geen definitie van “inclusief onderwijs”

• inclusief onderwijs veronderstelt:

redelijke aanpassingen (onmiddellijke verplichting),

toegankelijkheid (progressieve realisatie)

universeel ontwerp (progressieve realisatie)

individuele ondersteuningsmaatregelen (progressieve

realisatie)

• “inclusief onderwijs” is mogelijk haalbaar als leeromgevingen

aan alle 4 de voorwaarden voldoen voor elke leerling

Visie van de Wereld Doven

Federatie (WFD)

• voor de WFD betekent inclusief onderwijs “tweetalig

onderwijs” in de nationale gebarentaal en geschreven

(indien gewenst gesproken) taal

• dit is geen “speciaal onderwijs” zoals dit vaak begrepen

wordt, maar een eigen vorm van onderwijs (die eventueel

open gesteld kan worden voor horende kinderen -

“reversed mainstreaming”)

VRPH Artikel 24

• de speciale positie van dove kinderen wordt erkend in deel

3 van Artikel 24 (“sensory exception to full inclusion”):

3b: het leren van gebarentaal faciliteren en de taalkundige

identiteit van de gemeenschap van doven bevorderen

3c: waarborgen dat het onderwijs voor personen, en in het

bijzonder voor kinderen, die blind, doof of doofblind zijn,

plaatsvindt in de talen en met de communicatiemethoden en -

middelen die het meest geschikt zijn voor de desbetreffende

persoon en in een omgeving waarin hun cognitieve en sociale

ontwikkeling worden geoptimaliseerd.

Interpretatie van Artikel 24

• “Omgeving” vs. “plaats”

• Het lot van de dovenscholen in het VRPH (schending

van het stand-still principe?)

• definitie van “inclusie”

• definitie van “redelijke aanpassingen”

• “de talen en met de communicatiemethoden en -

middelen die het meest geschikt zijn voor de

desbetreffende persoon"

INCLUSIEF

ONDERWIJS

Tweetalige leerkrachten

Dove en gebarentalige

peers

Volledige

participatie

Redelijke

aanpassingen

Toegankelijkheid

en universeel

ontwerp

Ondersteuning voor

identiteitsontwikkeling

Bibliografie (1)

Bayliss, P., Van Hove, G., Windels, D., Carro, L. & Hinz, A. (1997) Manifesto of the Carrot Soup Group:

Inclusion and integration. The European Electronic Journal on inclusive education in Europe, 2.

Beschikbaar via http://www.uva.es/inclusion/journal/297-man.htm

Brennan, M. (2003). “Deafness, Disability and Inclusion: the gap between rhetoric and practice”. Policy

Futures in Education 1(4): 668-685

Doherty, M.T. (2012). “Inclusion and deaf education: The perceptions and experiences of young deaf

people in Northern Ireland and Sweden.”

Humphries, T., Kushalnagar, R., Mathur, G., Napoli, D. J., Padden, C., Rathmann, C., & Smith, S. R.

(2013). The Right to Language. Journal of Law, Medicine and Ethics, 41(4), 872–884

Jokinen, M. (2000). The linguistic human rights of Sign language users. In R.Phillipson (ed.) Rights to

Language. Equity, Power and Education. 203–213. Lawrence Erlbaum

Kusters, A., De Meulder, M., Friedner, M. & Emery, S. (2015) On “diversity” and “inclusion”: Exploring

Paradigms for achieving Sign Language Peoples’ rights. MMG Working Paper WP 15-02. Beschikbaar op

http://www.mmg.mpg.de/publications/working-papers/2015/wp-15-02/

McKee, R. (2008). The Construction of Deaf Children as Marginal Bilinguals in the Mainstream. Bilingual

Education and Bilingualism, 11(5)

Bibliografie (2)

Murray, J., De Meulder, M., & le Maire, D. (2015) An analysis of Article 24 of the UNCRPD from a Deaf

perspective. Presentation at the Deaf Academics conference, Leuven, Belgium. 5-7 February 2015.

Sinclair, J. What does being different mean? http://web.syr.edu/~jisincla/different.htm

Sinclair, J. Concerns about inclusion from within the disability community.

http://web.syr.edu/%7Ejisincla/inclusion.htm

Smessaert, I. (2008). Over leven in de horendenschool. Een exploratieve studie naar het welbevinden van

dove leerlingen in het Vlaamse regulier secundair onderwijs. Hogeschool Utrecht.

Vermeerbergen, M., Van Herreweghe, M., Smessaert I. & De Weerdt, D. 2012. “De eenzaamheid blijft.”

Mainstreamed Flemish deaf pupils and wellbeing at school. In: Leeson, L. & Vermeerbergen, M. (Eds),

Working with the Deaf Community: Education, Mental Health and Interpreting. Dublin: Interesource Group

(Ireland) Limited, p. 101-118.

http://web.syr.edu/~jisincla/different.htmhttp://web.syr.edu/~jisincla/inclusion.htm

bedankt voor uw aandacht!

maartje.demeulder@verbeeld.be