Handhaving en aansprakelijkheid - vvsg.be handhaven... · productieverlies + €200 morele ......
35
Handhaving en aansprakelijkheid Overheidsaansprakelijkheid als prikkel tot optimale handhaving
Transcript of Handhaving en aansprakelijkheid - vvsg.be handhaven... · productieverlies + €200 morele ......
Handhaving
en
aansprakelijkheid
Overheidsaansprakelijkheid als
prikkel tot optimale handhaving
1
regels toezicht handhaving
Voldoende?
Te streng?Tijdig?
Inhoud
Rechtspraak:
Rechtbank Eerste Aanleg Kortrijk, 26 januari 2004.
Rechtbank Eerste Aanleg Limburg – Tongeren, 3 mei 2016
Hof van Beroep Antwerpen, 1 december 2011.
De burger neemt over!
De substituerende milieustakingsvordering.
De aansprakelijkheid van de gemeente, haar mandatarissen en
aangestelden.
Besluit.
2
Rechtspraak.
Rechtbank eerste aanleg Kortrijk, 26 januari 2004:
« flagrante overtredingen, geen maatregelen… »
Rechtbank eerste aanleg Limburg – Tongeren, 3 mei 2016:
« wat als blaffende honden toch bijten… »
Hof van Beroep Antwerpen, 1 december 2011:
« de geur van kaas (-bereiding) niet altijd gesmaakt… »
3
Rechtspraak.
Flagrante overtredingen en geen maatregelen…
4
29/06/1994
Brand ontstaat in bedrijf A en slaat over
naar B
29/06/1998
Corr. Kortrijk
Vervolging orgaanbedrijf A
06/10/2000
Hof van Beroep Gent
Beperkte veroordeling
Dagvaarding
Gemeente + burgemeester
en Vlaamse Gewest
26/01/2004
Rb.1° Aanleg Kortrijk
Veroordeling Gemeentevoor de schade door het overslaan van de brand
Burgerrechtelijke
Procedure
Strafrechtelijke
Procedure
Rechtspraak.
Flagrante overtredingen en geen maatregelen…
5
« Het college van deskundigen dat de brand onderzocht stelt vast dat de
uitbating van het bedrijf waar de brand ontstond gebeurde op een wijze die
flagrant in strijd was met de verkregen milieuvergunning en dat er een duidelijk
deficit was bij de ter zake bevoegde overheidsinstanties inzake de controle op
en het handhavingsbeleid van de verleende vergunningen. »
Hoe is de controle georganiseerd?
Hebben lokale besturen de mensen en de middelen?
Het preventiebeleid in de hulpverleningszones.
Rechtspraak.Wat als blaffende honden toch bijten?
6
02/02/2014
Meisje aangevallendoor loslopende
honden
17/11/2014
Corr. Tongeren
Veroordeling eigenaarhonden
03/06/2015
Hof van BeroepAntwerpen
Bevestigingveroordeling
Dagvaarding
Gemeente + burgemeester
en eigenaarhonden.
03/05/2016
Rb.1° AanlegLimburg – Tongeren
Geen aanspr. Gem. + Burgemeester
?
Burgerrechtelijke
Procedure
Strafrechtelijke
Procedure
Rechtspraak.
Wat als blaffende honden toch bijten…
7
Inbreuken op artikelen 133 en 135 §2 Nieuwe Gemeentewet
artikel 135 §2 N.Gem.W. legt aan de gemeente een
« inspanningsverbintnis » op m.b.t. haar veiligheidsverplichting.
inhoud van de veiligheidsverplichting: voorkomen van een abnormaal
gevaar, d.w.z. een toestand die het rechtmatig vertrouwen van de burger kan
verschalken, en waarbij een normaal voorzichtige en redelijke overheid, in
concreto, tussen beide komt.
Toetsing aan de feiten :
• Datum van de feiten: niet bewezen dat de gemeente op de hoogte was
van het uitbreken van de honden.
• Voorafgaande aan de feiten: evenmin een abnormale gevaarsituatie.
Rechtspraak.
Wat als blaffende honden toch bijten…
8
Geen abonormale gevaarssituatie zijn :
o Het loutere feit van een eerdere uitbraak van honden met een politieinterventie,die
echter zonder voorwerp werd omdat de honden kort na de melding opgehaald waren
zodat er geen gevaar meer was voor het verkeer.
Oproep omwille van verkeershinder, niet agressief gedrag.
o een risico op uitbrekende honden wanneer er geen conrete aanwijzingen zijn op een
dreigend en imminent gevaar.
Besluit : geen aansprakelijkheid van de gemeente (art.135 §2 N.Gem.W.) noch
van de burgemeester (art.133 N.Gem.W.)
« … kan van een normaal en voorzichtige burgemeester niet worden
verwacht dat hij persoonlijk op de hoogte dient te zijn van eventuele
gevaarlijke toestanden noch dat hij terzake een persoonlijke
controleplicht heeft. »
Rechtspraak.
Wat als blaffende honden toch bijten…
9
Een schending van de algemene zorgvuldigheidsplicht?
Artikel 1382 – 1383 B.W.
Heeft het bestuur zorgvuldig gehandeld in zijn reactie op de eerdere uitbraak
of was een meer doorgedreven zoektocht naar de eigenaar van de honden
noodzakelijk?
Geen onzorgvuldigheid.
Rechtbank is terughoudend: bestuur heeft een beleidsvrijheid.
Rechtspraak.
Wat als blaffende honden toch bijten…
10
Het niet optreden op basis van de milieuwetgeving.
2008 – 2009 : negatieve inspecties m.b.t. dierenwelzijn met correctionele
veroordeling….
« De mogelijkheid tot optreden op milieutechnisch vlak (met eventuele
gedeeltelijke of volledige sluiting van de inrichting) maakt de beslissing niet
op te treden niet noodzakelijk foutief. »
Rechtspraak.
De geur van kaas(-bereiding) niet altijd gesmaakt…
11
2002
Vestiging kaasfabriek
Inrichting klasse 2
29/11 en 13/12/2006
Vaststelling inbreuken milieu-inspectie: geurhinder
15/12/2006
Aanmaning bedrijf
Vlaamse overheid
27/11/2007
Vaststelling inbreuken milieu-inspectie
28/11/2007
Bevel tot sluiting + verzegeling + voorwaarden
Maatregelen door bedrijf om geurhinder te verminderen
07/12/2007
Verwijderen van de zegels
14/02/2008
Rb.eerste aanleg Tongeren
Dagvaarding van de burgemeester
24/04/2009
Vonnis
Burgemeester wordtveroordeeld tot
schadevergoeding.
01/12/2011
Hof van Beroep Antwerpen
Burgemeester niet aansprakelijk
27 april 2015
Hof van Cassatie
Hof van Beroep
Brussel
In behandeling.
Rechtspraak.De geur van kaas(-bereiding) niet altijd gesmaakt…
12
inbreukBesluit-vorming
maatregel controle
proportionaliteit
Algemene Beginselen
van behoorlijk bestuur
Rechtbank Tongeren
05/12/2008
Schending van de hoorplicht.
Provisionele schadevergoeding
productieverlies + € 200 morele
schade /werknemer.
Rechtspraak.
De geur van kaas(-bereiding) niet altijd gesmaakt…
13
29/11 – 13/12/2006
Vaststelling
inbreuken milieu-
inspectie
15/12/2006
Aanmaning
Vlaamse overheid
27/11/2007
Vaststelling
inbreuken door
milieuinspectie
28/11/2007
Sluiting
onderneming
door burg.
07/12/2007
Verwijderen zegels
Rechtspraak.De geur van kaas(-bereiding) niet altijd gesmaakt…
14
Artikel 1382 BW: schending van een rechtsnorm.
Art. 1382 BW. : schending van de zorgvuldigheidsnorm.
« Elke andere overheid zou tot dezelfde maatregel zijn overgegaan in de
omstandigheid dat een inrichting ondanks aanmaningen, klachten, gezamelijk
overleg en een respijttermijn steeds niet voldeen aan de mileuvergunnings -
voorwaarden. De overheid moet immers het algemeen belang nastreven en heeft
hiertoe de mogelijkheid om hinderlijke inrichtingen tijdelijk te sluiten. De aanslepende
geurhinder problematiek had een invloed op het milieu voor de omwonenden en voor
de arbeiders in het bedrijf. Blijkbaar was een sluitingsbevel noodzakelijk om de
bedrijfsleiding te dwingen adequate maatregelen te nemen, die reeds door eigen
experten werden geadviseerd, maar niet met de nodige diligentie werden
uitgevoerd. »
15
De burger neemt over!
De substituerende milieustakingsvordering.
16
Milieustakingsvordering kan worden uitgeoefenddoor de gemeente.(Art.1 Wet van 12/01/1993)
Een inwoner kan in rechte optreden in naam van de gemeente. (art.194 Gem. Decr.)
Een inwoner kan, in naam van de gemeente eenderde dagvaarden en daarbij de onwettelijkheidinroepen van beslisingen van de gemeente of waarover zij gunstig heeft geadviseerd.
De milieustakingsvordering door burgers in naam van de gemeente.
Een vervelende en/of ongewenste combinatie?
De milieustakingsvordering door burgers in naam van de gemeente.
Een vervelende en/of ongewenste combinatie?
17
Eiser
Inwoner
« in naam van de gemeente »
Verweerder
Bedrijf.
Milieustakingsvordering
De gemeente
Vordering in gedwongen
tussenkomst
Aansprakelijkheids-
risico !!!!
De milieustakingsvordering door burgers in naam van de gemeente.
Een vervelende en/of ongewenste combinatie?
18
Partijen:
Eiser : een inwoner van de gemeente i.p.v. de gemeente
(art.194 Gem. Decr.)
Verweerster: een bedrijf. (eiseres in tussenkomst)
Verweerster in gedwongen tussenkomst: de gemeente.
De milieustakingsvordering door burgers in naam van de gemeente.
Een vervelende en/of ongewenste combinatie?
19
Juridische voorgeschiedenis van procedures.
Voorwerp van de vordering:
Een exploitatieverbod voor het bedrijf
Herstel in de oorspronkelijke toestand van het perceel.
( = afbraak van een loods)
De milieustakingsvordering door burgers in naam van de gemeente.
Een vervelende en/of ongewenste combinatie?
20
Beschikking van 5/10/2011 van de Voorzitter Rechtbank Eerste Aanleg Kortrijk
Excepties betreffende de ontvankelijkheid van de vordering.
Kan de gemeente deelnemen aan de procedure?
De tussenkomst van de gemeente is ontvankelijk.
( Cass., 23 september 2010 en Grondwettelijk Hof 24 februari 2011).
De exceptie van gewijsde – arrest Hof van Beroep Gent 17.02.2006
De herstelvordering m.b.t. de loods, ingediend door de Gewestelijke
Stedenbouwkundige Inspecteur werd vervallen verklaard omdat de
gemeente in 2004 een vergunning had afgeleverd.
Geen gezag van gewijsde want de gemeente was geen partij in deze
procedure.
De milieustakingsvordering door burgers in naam van de gemeente.
Een vervelende en/of ongewenste combinatie?
21
Beschikking van 5/10/2011 van de Voorzitter Rechtbank Eerste Aanleg Kortrijk
Is er sprake van een collectief belang?
Niet van toepassing op gemeente en dus op eiser.
De gemeente ontleent haar belang om in rechte op te treden aan de wet.
Naast de procureur des Konings, en vzw’s die een collectief milieubelang
beschermen wordt de mogelijkheid om een milieustakingsvordering in te
stellen ook verleend aan administratieve overheden (o.m. gemeenten).
Cf. art.1 van de Wet van 12 januari 1993 betreffende een
vorderingsrecht inzake de bescherming van het leefmilieu.
De milieustakingsvordering door burgers in naam van de gemeente.
Een vervelende en/of ongewenste combinatie?
22
Beschikking van 5/10/2011 van de Voorzitter Rechtbank Eerste Aanleg Kortrijk
Ten gronde.
De gemeente neemt geen standpunt in/ kan geen standpunt innemen.
Beoordeling en beschikking van de Voorzitter.
Onwettige bestuurshandelingen ( bouw – en milieuvergunningen) moeten
buiten beschouwing worden gelaten (art.159 G.W.) en deze verplichting is
aan geen enkele termijn onderworpen.
« het belang van de gemeente om een vordering in te stellen tegen
handelingen die het gevolg zijn van een eerder door de gemeente ten
onrechte gegeven vergunning wordt in beginsel niet aangetast door het
feit dat de gemeente zelf aan de basis ligt van de schending van het
leefmilieu. » Cassatie 10 maart 2008.
De milieustakingsvordering door burgers in naam van de gemeente.
Een vervelende en/of ongewenste combinatie?
23
Beschikking van 5/10/2011 van de Voorzitter Rechtbank Eerste Aanleg Kortrijk
Ten gronde:
Het bedrijf heeft geen geldige milieuvergunning.
Het bedrijf heeft geen geldige bouwvergunning voor de loods.
Het bedrijf met een industriële activiteit is gelegen in een zone die in het
gewestplan als woongebied wordt omschreven.
Beschikking:
Exploitatieverbod vanaf 01/01/2015.
Herstel in zijn oorspronkelijke toestand van het perceel door afbraak van de
loods tegen uiterlijk 31/01/2015.
24
De milieustakingsvordering door burgers in naam van de gemeente.
Een vervelende en/of ongewenste combinatie?
« Zou de decreetgever die zich buigt over artikel 194 gemeentedecreet,
deze voor gemeenten zo gevreesde bepaling niet beter helemaal
afschaffen? »
Vanheuven D., Sinksenfoorvonnis: paal en perk aan ‘ substituerende’
milieuvordering, De Juristenkrant, 30 mei 2012, p.4,
Artikel 194 van het Gemeentedecreet werd ‘ beperkt’ aangepast.
( wijziging bij artikel 64 Decreet van 29.06.2012)
Wetgeving
Artikel 194 Gemeentedecreet
(vanaf 01/01/2013)
25
Voorwerp van de vordering:
De inwoners kunnen optreden namens de gemeente wanneer het College
van burgemeester en schepenen niets doet en als gevolg van dit stilzitten
het leefmilieu schade toegebracht wordt of een ernstige dreiging op
schade aan het leefmilieu ontstaat.
Milieuschade ‘ sensu strictu’ of ‘sensu lato’ (ruimtelijke ordening?)
Arr.GwH nr.9/2014 van 23 januari 2014: vernietiging van de in het rood
aangeduide woorden:
Geen aanvaardbare motivatie van het onderscheid.
NB. Zie ook artikel 187 van het Prov.Decr.
Wetgeving
Artikel 194 Gemeentedecreet
(vanaf 01/01/2013)
26
Procedurele voorwaarden:
1. Het college van burgemeeter en schepenen in gebreke te hebben
gesteld in recht op te treden.
Het college heeft 10 dagen tijd om zelf in rechte op te treden.
2. Zekerheidstelling aanbieden persoonlijk de kosten van het geding
te dragen en in te staan voor de veroordeling tot schadevergoeding
of boete wegens tergend en roekeloos geding of hoger beroep die
kan worden uitgesproken.
3. Bij stilzitten van de overheid en wanneer de inwoner een procedure heeft
opgestart, moet hij een afschrift van de gedinginleidende akte aan het
college van burgemeester en schepenen betekenen.
Wetgeving
Artikel 194 Gemeentedecreet
(vanaf 01/01/2013)
27
Sanctie
De door de inwoner(s) ingestelde vordering is niet ontvankelijk bij:
o de niet-naleving van de betekening van de ingebrekestelling;
o het niet respecteren van de wachtttermijn
o het niet-betekenen van het afschrift van de gedinginleidende akte
28
De milieustakingsvordering door burgers in naam van de gemeente.
Een vervelende en/of ongewenste combinatie?
Dringt een nieuwe aanpassing van artikel 194 Gem.Decr. zich op?
De positie van de gemeente wordt verbeterd door een arrest van het
Grondwettelijk Hof van 28 april 2016 (nr. 60/216)
De gemeente kan deelnemen aan de procedure om de vordering van de
burger(s) in haar naam, te bestrijden en haar beslissing te verdedigen.
29
De aansprakelijkheid van de
gemeenten, haar mandatarissen en
aangestelden.
De “burgerlijke” aansprakelijkheid
van de gemeente, haar mandatarissen en aangestelden.
30
Aansprakelijkheid Gemeente Mandataris Aangestelden
Burgerlijke
Aansprakelijkheid
Onbeperkt Beperkt:
• Opzet
• Zware fout.
• Herhaalde
lichte fout
Art.72§1
Gem.Decr.
Beperkt:
• Opzet
• Zware fout.
• Herhaalde
lichte fout
Art.18 AOW
Art.2 Wet 10.02.03
De “strafrechtelijke” aansprakelijkheid
van de gemeente, haar mandatarissen en aangestelden.
31
Aansprakelijkheid Gemeente Mandataris Aangestelden
Strafrechtelijke
Aansprakelijkheid
Immuniteit
Art.5
Strafwetboek
Onbeperkt
Talrijke
Wetsvoorstellen
…
Onbeperkt.
Besluit.
32
Handhaving vereist een proactief optreden, met respect met de
rechtsregels en de beginselen van behoorlijk bestuur.
De burger kijkt mee over de schouder …
en neemt soms over…
• Billiet C., Beginselen van behoorlijk bestuur en bestuurlijke handhaving.
Evenredigheid en zuinigheid in het sanctioneringsproces., Tijdschrift voor
Milieurecht, 2008, pp. 298 – 309.
• Meeus R., Te handhaven bepalingen in Europese richtlijnen, NJW, nr.223, 26 mei
2010, pp. 382 – 411,
• Van Heddeghem K., Toekomsten voor handhaven, Brussel, Politeia, 2012, 244p.
• Vanheuven D., Sinksenfoorvonnis: paal en perk aan subsituerende milieustakings-
vordering, De Juristenkrant, 30 mei 2012, p.4
• Boes M., De gemeente tegen de gemeente. De milieustakingsvordering van de
gemeente tegen haar eigen beslissing., T.Gem. 2013/3, pp.159 – 171,
33
![OFFICIEUZE COÖRDINATIE VAN DE VLAAMSE ......5 HOOFDSTUK II Jachttijden Art. 4. [ De Vlaamse regering bepaalt […] (Decr. 3 juli 2015, art.2), na advies van de MiNa-Raad, voor het](https://static.fdocuments.nl/doc/165x107/5e8e32b93bc75353f11de0bc/officieuze-cordinatie-van-de-vlaamse-5-hoofdstuk-ii-jachttijden-art-4.jpg)