18In primeur

Gemeente- en stadsmonitor

uniek monitoringinstrumentvoor elke Vlaamsegemeente

Katie Heyse – AgentschapBinnenlands Bestuur

Hilde Schelfaut – StatistiekVlaanderen (voorheen SVR)

• aanleiding

• project in co-creatie

• wat is de gemeente- en stadsmonitor?

• doel

• bouwstenen

• survey

• rapportage

• bekendmaking

Aanleiding

• beleidsnota en –brieven minister Homans • inzetten op benchmarking, naar voorbeeld van de stadsmonitor

• ABB omvormen tot kennisadministratie

• SVR wordt Statistiek Vlaanderen, nadruk op statistiekcoördinatie, productie en verspreiding

• bestaande monitoringsinstrumenten voor lokale besturen• gemeentelijke profielschets (GPS+), bestuurskrachtmonitor, lokale

statistieken, stadsmonitor, financiële profielen, lokale inburgerings- en integratiemonitor

• wat is er nog niet? • een unieke dataset op uniforme manier verzameld en ontsloten voor

alle Vlaamse gemeenten in combinatie met surveystatistieken• koppeling tussen geregistreerde data & subjectieve parameters • vb. kinderopvang en tevredenheid over het aanbod aan

kinderopvang

Project in co-creatie binnen de Vlaamse overheid

• co-creatie tussen Agentschap Binnenlands Bestuur en Statistiek Vlaanderen (voorheen SVR)

• coördinatie gemeentemonitor: Katie Heyse (ABB) & Hilde Schelfaut (SV)

• coördinatie stadsmonitor: Luk Bral & Annelies Jacques (SV), Ann Vanderhasselt & Silke Laenen (ABB)

• specifiek

• QlikView ontsluiting - interactieve ontsluitingstool: Katie Heyse

• survey ‘Wat vind jij van je gemeente?’: coördinatie, productie, analyses: Hilde Schelfaut

• survey ‘Wat vind jij van je stad?’: coördinatie, productie, analyses: Luk Bral

Wat is monitoren: een poging tot definitie

systematisch, periodiek opvolgen en presenteren van

beleidsrelevant geachte ontwikkelingen

• systematisch: gestandaardiseerde set van indicatoren gedurende een langere periode opvolgen

• periodiek: metingen liefst met een vaste regelmaat herhalen en rapporteren

• ontwikkelingen: opvolgen in de tijd, scoop op de omgeving waarin de Vlaamse overheid werkzaam is

• beschrijvend, niet verklarend: volgen, bijhouden en verzamelen van informatie die uitmondt in een rapportage• geen evaluatie

• beleidsrelevant geachte ontwikkelingen: gevalideerde set van indicatoren

Wat is de gemeente- en stadsmonitor?

• monitoringsinstrument die de brede omgeving van de gemeente in kaart brengt

• “de staat van je gemeente”, “ toestand van je gemeente”

• invalshoek stadsmonitor licht anders

• stadsmonitor gaat uit van visie op een leefbare en duurzame stad en vertaalt die intenties in indicatoren (brengt omgeving, output en effect in beeld)

• extra info specifiek voor centrumsteden binnen gemeente- en stadsmonitor, continueren van vorige edities

• Gemeente- en stadsmonitor wil zo breed mogelijk de toestand schetsen van een gemeente

2 invalshoeken: externe en interne omgeving

• externe omgeving: evoluties van factoren en actoren die deel uitmaken van de maatschappelijke omgeving

• hoe stellen de inwoners, de bedrijven,… het in de gemeente?

• hoe staat het met de beleidsdomeinen waarop de gemeente actief is (onderwijs, welzijn, milieu,…)?

• interne omgeving: interne organisatie van de gemeente

• hoe is het gesteld met de financiën, personeel, samenwerking,…?

Doel gemeente- en stadsmonitor

• lokale besturen optimaal ondersteunen met omgevingsinformatie bij het plannen, opvolgen en realiseren van gemaakte beleidsdoelstellingen en het strategisch meerjarenplan

• opmaak omgevingsanalyse

• brede objectieve scanner zijn, op uniforme manier verzameld en beschreven voor de 308 gemeenten

• input op strategisch niveau en niet op operationeel niveau • volgens thema’s die de belangrijkste activiteiten in de gemeente

weergeven

• inzicht krijgen in gemeentegrensoverschrijdende trends en ontwikkelingen

• regiodetectie over gemeentegrenzen heen • vb. gebruik voorzieningen, mobiliteitsgedrag, woningmarkt

• voeding geven aan strategische debatten op het Vlaamse niveau

gemeente- en stadsmonitor

SWOT-analyse omgevingsanalyse strategisch

meerjarenplan

brengt interne en

externe omgeving

in kaart a.d.h.v.

indicatoren

uitvoeren a.d.h.v. de indicatoren uit de monitor

interpretatie door het betrokken bestuur

opmaken op basis

van de resultaten

die uit de SWOT-

analyse komen

nemen van

beleids-

beslissingen die

onderbouwd zijn

met de SWOT-

analyse, gebaseerd

op de monitor

Wat is de gemeente- en stadsmonitor niet…

• geen evaluatie van de lokale bestuursploeg

• geen evaluatie van bepaalde lokale beleidsinitiatieven (operationele programma’s)

wat wel kan, is evaluatie van collectieve effecten op maatschappelijke omgeving, maar geen één op één relatie ifv effect

Bouwstenen gemeente- en stadsmonitor

• indicatoren gemeente- en stadsmonitor: voortbouwend op de gemeentelijke profielschets

verdere uitdieping/aanvulling van indicatorenset: besproken en afgetoetst met alle betrokken actoren (gemeenten/ academici)

uitbreiding met grootschalige survey

• indicatoren stadsmonitor: voortbouwend op de hernieuwde visie duurzame en leefbare steden (koppeling intenties aan indicatoren)

• focus op omgeving, impact en effect

Types van indicatoren

• gestoeld op MAPE schema:

Types van indicatoren

• inputindicator

• wat gaat in het systeem, welke middelen zet men in?

• outputindicator

• welke producten en diensten worden afgeleverd?

• impactindicator

• wat zijn de directe gevolgen van de output?

• effectindicator: wat zijn de uiteindelijke gevolgen van de output?

• omgevingsindicatoren

• welke omgevingsvariabelen zijn relevant om impact en effect te duiden?

Kwaliteit van de indicatoren: SMART

• Specifiek• kracht van de indicatoren gekoppeld aan doel: specifieke van

omgeving scanner en beoogde maatschappelijke effecten en strategische keuzes.

• Meetbaar & beschikbaar• kwantificeerbaar• goed en kwaliteitsvol gedocumenteerd• betrouwbaarheid van de data: het juist meten• generiek beschikbaar, geen extra opvragingen bij de gemeente

• Afgesproken en aanvaard: monitoring heeft maar zin als alle betrokkenen overtuigd zijn van de waarde van het meten en opvolgen van ontwikkelingen via indicatoren en zich tevens akkoord hebben verklaard over de gehanteerde set

• Relevant: • meten we wel wat we zeggen te meten (validiteit)• beantwoorden aan behoeften betrokken actoren• kunnen de cijferreeksen rechtstreeks of onrechtstreeks gebruikt

worden bij de voorbereiding, bepaling, uitvoering en/of evaluatie van het gemeentelijk (en Vlaams) overheidsbeleid?

• Tijdig: monitoren is ontwikkelingen volgen en zo dicht mogelijk bij de actualiteit kunnen aansluiten

• extra: volledigheid: brengt de monitor alle aspecten van de omgeving in kaart?

• evenwichtig maar toch voldoende kernachtig

Databronnen

• centrale databanken: geregistreerde data

• grootschalige survey bij inwoners: peilen naar gedrag, tevredenheid en participatie

• extra voor de stadsmonitor, aangeleverd voor 13 centrumsteden: GIS indicatoren

Survey gemeentemonitor- stadsmonitor

• 2 grootschalige surveys, steekproef op gemeente/stadsniveau

• inwoners uit 295 gemeenten ouder dan 16 jaar

• inwoners uit 13 centrumsteden ouder dan 16 jaar

• surveyindicatoren peilen naar tevredenheid, gedrag en participatie in brede zin

• beide vragenlijsten zoveel mogelijk op elkaar afgestemd (uitgangspunt survey stadsmonitor)

• doch niet identiek, met specifieke relevante invalshoeken

• vb gebruik voorzieningen

• onderscheid tussen buurt en gemeente/stad

• enkele voorbeelden

• tevredenheid over sportinfrastructuur, netheid in de buurt, mobiliteitsgedrag, woonsituatie, tevredenheid over woonomgeving

• peilen naar gebruik van voorzieningen, in eigen gemeente/stad of elders?

gebiedsdekkende unieke databank voor Vlaanderen op gemeentelijk niveau

unieke databron: op uniforme wijze survey gegevens verzamelen voor alle gemeenten

Vragenlijsten

• www.gemeentemonitor.vlaanderen.be

• www.stadsmonitor.vlaanderen.be

Methodiek survey’ssurvey gemeentemonitor survey stadsmonitor

inwoners ouder dan 16 jaar in 295 gemeenten inwoners ouder dan 16 jaar in 13

centrumsteden

maart-april 2017 april-juni 2017

274.000 inwoners aangeschreven

steekproef op maat van elke gemeente

90.175 inwoners aangeschreven,

steekproef op maat van elke centrumstad

oversampling in 11 van de 13 centrumsteden

Dillman methodiek

online vragenlijst, schriftelijke follow up

3 zendingen en incentive

Dillman methodiek

keuze online of op papier invullen

4 zendingen en incentive

39,1 % respons 36,3 % respons

representatieve uitspraken mogelijk voor zo

goed als alle gemeenten, momenteel bekijken

we de respons ifv de analyses: uitspraken 95%

betrouwbaarheid

uitspraken mogelijk op niveau van individuele

centrumsteden

op stadsdeel/wijk/district niveau voor 11 van de

13 centrumsteden

Survey indicatoren volgens thema’s

• wonen & woonomgeving

• tevredenheid over woning (comfort/staat/voorzieningen), woonomgeving, buurtproblemen en hinderaspecten, veiligheid, verhuisplannen en motieven…

• natuur & milieu

• tevredenheid over aanbod groen in de buurt/gemeente, gebruik maken van groen,…

• cultuur & vrije tijd

• tevredenheid over voorzieningen, gebruik maken van voorzieningen, actieve participatie sport/vereniging

• armoede

• betalingsmoeilijkheden, woonquote

• mobiliteit

• verplaatsingsgedrag, bezit, tevredenheid over staat van wegen/voetpaden…

• zorg & gezondheid

• tevredenheid over voorzieningen, gebruik maken van voorzieningen…

• onderwijs

• tevredenheid over voorzieningen, gebruik maken van voorzieningen…

Afstemming gemeente- en stadsmonitor

• in de loop van het traject gezocht naar afstemming tussen gemeentemonitor en stadsmonitor

• inhoudelijk afstemming definities, berekeningswijze

• waar mogelijk cijfers aanbieden voor 308 gemeenten op uniforme manier

• waar wenselijk bijkomend cijfermateriaal voor 13 centrumsteden

• obv link met visie leefbare en duurzame stad

• interactieve rapportering: voor de gebruiker 1 portaal waar alle gegevens interactief te consulteren zijn

Rapportering

• gemeenschappelijk platform voor gemeente- en stadsmonitor

• focus op digitale rapportering

• basisrapport

• interactieve dashboards

• brontabellen: de originele gegevens in excel- tabellen

• extra voor de 13 centrumsteden

• een generiek rapport (PDF-versie, zoals voorheen)

• interactief te raadplegen extra indicatoren

• basisrapport

• beschikbaar per gemeente

• overzicht kernindicatoren

• geeft snel zicht op waar de gemeente staat

• met 1 klik op de knop PDF-rapport downloaden met kernset van indicatoren (zowel survey als geregistreerd)

• interactieve dashboards

• online zelf een rapport samenstellen voor jouw gemeente met vrije keuze van benchmark en thema’s

• evoluties in de tijd

• verschillende voorstellingswijzen (tabel, grafiek, kaart)

• laat toe rapporten op maat te maken

• generieke rapporten

• voor 13 centrumsteden

• PDF-versie (zoals voorheen)

• extra toelichting bij resultaten

• link met visie leefbare en duurzame stad

voor centrumsteden: behouden rapportering van voorheen en bijkomend mogelijkheid om extra indicatoren interactief te raadplegen

• brontabellen

• per indicator cijfers voor alle besturen

• originele gegevens in exceltabellen

• voor diepgaande analyses

Lancering gemeente- en stadsmonitor

• maart 2018• studiedag met toelichting instrument, algemene resultaten en

vaststellingen

• natraject• infosessies op verschillende locaties • gemeentemonitor is nieuw instrument• initiatieven ontwikkelen om besturen het instrument te leren

kennen: • zowel inhoudelijk: wat zijn de resultaten, wat kan ik er mee

doen, hoe cijfers interpreteren?• praktisch: hoe gebruik ik als lokaal bestuur de

rapportagetool?

• specifiek voor 13 centrumsteden• voorstelling stadsmonitor in elke stad• november 2019 studiedag met analyses

Andere initiatieven ABB en Statistiek Vlaanderen

• surveys

• bevraging samenleven in diversiteit (maart 2018)

• monitoren

• financiële profielen

• lokale integratiemonitor

• cijferboek Vlaamse Rand

• gendermonitor

• …