Externe integriteit: Wet BibobPrivaatrechtelijke handelen en relatie met vastgoedafdelingen

20 juni 2016Mr. dr. Bart Roozendaal

2

InleidingIn 2013 is de Wet Bibob grondig aangepakt. Het toepassingsbereik is per 1 juli 2013 verruimd naar:

- Vastgoedtransacties- Kansspelsector- Vuurwerkimporteurs- Uitvoer, doorvoer en overdracht van strategische goederen en diensten

Thema vanmiddag is de vastgoedsector. Hoe kwetsbaar is de gemeente vastgoedafdeling?

3

DoelGemeenten konden uiteraard al weigeren vastgoedtransacties aan te gaan met ‘verdachte’ partijen, maar in de praktijk zeer lastig.

- Versterken van de positie van overheden bij vastgoedtransacties;- Bewustwording overheden – scherp blijven – onderbuikgevoel;- Filterwerking;

4

Wettelijk kaderArtikel 5a Wet Bibob:

Een rechtspersoon met een overheidstaak kan het Bureau om een advies vragen over een natuurlijke persoon of rechtspersoon met wie een vastgoedtransactie wordt of is aangegaan:a. alvorens een beslissing wordt genomen over het aangaan van een vastgoedtransactie;b. in het geval dat bij een vastgoedtransactie is bedongen dat de overeenkomst kan worden opgeschort of ontbonden dan wel de rechtshandeling kan worden beëindigd indien zich één van de situaties, bedoeld in artikel 9, derde lid, voordoet, alvorens zich op die opschortende of ontbindende voorwaarde te beroepen.

5

Wettelijk kaderArtikel 9, derde lid, Wet Bibob vormt het toetsingskader

Voor zover het gaat om een vastgoedtransactie, heeft het Bureau tot taak rechtspersonen met een overheidstaak desgevraagd advies uit te brengen over: a. de mate van gevaar dat de vastgoedtransactie mede zal worden gebruikt om uit

gepleegde strafbare feiten verkregen of te verkrijgen, op geld waardeerbare voordelen te benutten,

b. de mate van gevaar dat in of met de onroerende zaak waar de vastgoedtransactie betrekking op heeft, mede strafbare feiten zullen worden gepleegd, of

c. de ernst van de feiten en omstandigheden die er op wijzen of redelijkerwijs doen vermoeden dat ter verkrijging van een vastgoedtransactie een strafbaar feit is gepleegd.

6

Melding OvJOp grond artikel 26 Wet Bibob is de Officier van Justitie bevoegd het bestuursorgaan te adviseren een Bibob-advies aan te vragen als hij over informatie beschikt waaruit blijkt dat de betrokkene in relatie staat tot strafbare feiten.

7

De toepassingHet gaat over privaatrechtelijke rechtshandelingen. Artikel 160 Gemeentewet bepaalt dat het college van burgemeester en wethouders beslist over het aangaan van een privaatrechtelijke rechtshandeling.

Vastgoedtransacties: definitie in artikel 1 onder o: - Verwerven of vervreemden van een recht op eigendom of vestigen, vervreemden of

wijzigen zakelijk recht;- Huur of verhuur;- Verlenen van een gebruiksrecht;- Deelnemen aan een rechtspersoon, cv, of vof die recht op eigendom of een zakelijk

recht mbt die onroerende zaak heeft of die onroerende zaak huurt op verhuurt.

8

Toetsen kan voor het aangaan van de overeenkomst, maar ook daarna:

Geen overeenkomst aangaan voordat: ‘positief Bibo-advies’, ‘geen contra-indicaties’, geen negatief Bibobadvies, ‘geen strijd met Wet bibob’ etc.

Bij een overeenkomst kan een ontbindende of opschortende voorwaarde worden opgenomen gekoppeld aan: ‘positief Bibob-advies’ ‘geen contra-indicaties’, ‘geen negatief Bibobadvies’, ‘geen strijd met Wet Bibob;’etcLet op: wijze van formuleren bepaalt de ruimte die overheden om de overeenkomst al dan niet aan te gaan of er van af te komen.

9

De toepassingMoet altijd advies worden aangevraagd? Nee, het is altijd al mogelijk geweest te weigeren een overeenkomst aan te gaan. De wijziging van de Wet Bibob heeft alleen de mogelijkheid geboden om Bureau Bibob om advies te vragen.

Jaarverslag Bureau Bibob 2015: aantal adviesverzoeken in deze sector blijft stijgen. Bouw en vastgoed samen 35 adviezen uitgebracht.

10

De toepassingMag een overheid bij elke vastgoedtransactie een Bibob-onderzoek verrichten?

In beginsel wel. De Wet Bibob kent geen bevoegdheid toe om te kunnen weigeren, zoals bij beschikkingen. Maar let op:- Overheden zijn gebonden aan beginselen van behoorlijk bestuur, zoals

gelijkheidsbeginsel;- Transparant handelen;

Goede voorbereiding: juiste vragenlijsten gebruiken, inschakelen RIEC, goede opleiding ambtenaren

Vraag: is het opstellen van een beleid noodzakelijk, zie Beleidslijn Amsterdam d.d. 8 februari 2016.

11

Beleid op papier?Vraag: is het opstellen van een beleid noodzakelijk, zie Beleidslijn Amsterdam d.d. 8 februari 2016.

Noodzakelijk niet, wel verstandig:- Duidelijkheid voor alle partijen wanneer toepassen- Bij het opstellen: moment van reflectie, hoe gaat het in onze gemeente?- Afschrikwekkende werking voor notoire probleemgevallen- Implementatie a.b.b.b: rechtszekerheid, gelijkheid, proportionaliteit etc.

12

Hoe te handelen bij vastgoedtransactiesBeleidslijn- Risico-categoriën identificeren, bijvoorbeeld horeca, coffeeshops, seksinrichtingen,

maar ook autohandel en sloopbedrijven. In die gevallen altijd eigen onderzoek en invullen Bibob-formulier

- Signalen van mogelijk misbruik. Lastige categorie, objectiveren zonder onmiddellijk te criminaliseren;

- Bij openbare aanbesteding altijd Bibob-onderzoek? - In andere gevallen: onderzoek openbare bronnen en indien vragen: navraag doen

Altijd de mogelijkheid openhouden nader onderzoek door Bureau. Kost echter tijd en geld.